Język olseski [Kyon]

Zaczęty przez Pluur, Czerwiec 16, 2017, 19:39:47

Poprzedni wątek - Następny wątek

Pluur

Język olseski (ol. Hafănz Oléṕs [hafá͜àɳꞎ oɮé̞p's]) jest językiem, który powstał dla naszego, forumowego conworldu (Kyonu). Przystąpiłem do tego projektu, głównie by zmotywować się do pracy nad jakimś językiem przez dłuższy okres. Początkowy zamysł języka zrodził się przeszło półtorej roku temu (obecnie pracuję nad trzecią wersją języka). Pierwszym tekstem spisanym w tym języku były początkowe frazy Króla Olch Goethego, na co możecie popatrzeć niżej (wersja fonetyczna):
Spoiler
bɞ̀rtɘ́fʲānˠùi̯nājā

rʲèi̯pʰɘ́ȶʰāfɯ̀r hʲār fɯ̀hátˠ fálʲ jóȴās nɘ̄ ʧíʃás <?>
sɘ̀i̯b̥ár: ár fúrfājā bálˠ ālˠkāsājɔ̄ ʀ̊ɘ́ʀ̊ɞ̀
sɘ̀kʰɞ̀hár: rʲèi̯ʃʲā báȴì ūn fúrfājɔ̄ hʲélɘ̄rˠ
sɘ̀ꞎɘ̀g̊ár: frúd̥anˠ b̥á b̥áȴì rʲèi̯ʃʲājɔ̄ ʀ̊áɣʲāꞎ sɘ̀kʰɞ̀hár:
[Zamknij]
Z tego okresu został mi słownik z tymi słowami i gramatyka, która posłużyła mi za podstawy wersji dalszych. W późniejszym czasie zaprezentuję ten fragment w obecnej, trzeciej wersji języka. Możliwe, że mało widać po tym fragmencie, ale język ten był inspirowany tonalnymi językami Azji, głównie tajskim i mandaryńskim: występowały 3 tony. W obecnej wersji toniczność przekształciła się w akcent toniczny. Najnowsze zmiany zostały przeprowadzone pod wpływem języka szwedzkiego oraz tubylczych języków Ameryki, głównie nahuatl, quechua oraz (bardziej luźno) navajo.

Fonetyka
Spółgłoski











wargowezębowedziąsłoweretrofleksyjnepodniebiennemiękkopodniebienne
nosowe
[m] m
[n] n
zwarte bezdźwięczne
[p] p
[t] t
[k] k   [kʷ] ku~uk
zwarte dźwięczne
[b] b
[d] d
[g] g
zwarte ejektywne
[p']
[t'] ť
[k']
szczelinowe bezdźwięczne
[f] f
[s] s
[ʃ] x
  • h   [xʷ] hu~uh
szczelinowe ejektywne
[f']
[s'] ś
aproksymanty
[w] v
[j] j
l] w
drżące
/r/ r
boczne
/l/ l
[ꞎ] z

Samogłoski





przednie
centralne
tylne
przymknięte
[i] i
[ɯ] y  [u]u
średnie
[e̞] e
[o̞] o
otwarte
[a] a

Dyftong
[ãɯ̯̃] ą

Uwaga! Spółgłoski ku oraz hu posiadają wersje (odpowiednio) uk oraz uh, które są zapisywane w wygłosie wyrazu.

Sylaby akcentowane nieregularnie oznacza się następująco (wyżej akuty, niżej brewisy):

  • á, é, í, ó, ú, ý, ą́
  • ă, ĕ, ĭ, ŏ, ŭ, y̆, ą̆
Teraz przyda się kilka wyjaśnień. Początkowo język olseski wyróżniał osobno dźwięki [l], [ɬ], czy [ɮ]. Wraz ze zmianami (aż do wersji trzeciej, tutaj opisywanej) zlały się w jedną,  zapisywaną w łacince l. Podobnie było z dźwiękami drżącymi: [r], [r̝̊], [r̝] oraz [ʁ~ʀ] obecnie zapisywane jedną literą r. Różnie też przejawiały się koncepcje dotyczące dźwięczności i ejektywności. Ostateczny system jest taki jak powyżej, z zastrzeżeniem, że w nagłosie wyrazu nie mogą się pojawiać spółgłoski dźwięczne, za wyjątkiem aproksymantów: [w], [j] oraz [ɰl]. Ten ostatni dźwięk poza byciem spółgłoską półotwartą miękkopodniebienną dźwięczną, posiada charakter boczny.
Stosunkowo niedawno pojawiła się zaokrąglona wersja spółgłoski [k], zaś charakterystycznym dla języka dźwiękiem jest [ꞎ]. Jest to spółgłoska boczna szczelinowa retrofleksyjna dźwięczna.
System samogłosek jest w zasadzie od początkowej fazy projektu taki sam. Przez myśli przewijały się koncepty wyrzucenia [ɯ] oraz [o]. Ostatecznie jednak usunąłem dyftong [øy̯].

Alofony spółgłosek:
  • Zachowanie spółgłosek w kontakcie z [ꞎ]:

    • [n], [t], [d], [t'], [s], [s'], [r] przechodzą w [ɳ], [ʈ], [ɖ], [ʈ'], [ʂ], [ʂ'], [ɻ]

  • Wymowa /l/:

    • nagłos: [ɬ]
    • sąsiedztwo spółgłosek bezdźwięcznych i ejektywnych: [ɬ] lub [l]
    • sąsiedztwo spółgłosek dźwięcznych: [l] lub [ɮ]
    • między samogłoskami: [l] lub [ɮ]
    • wygłos: [l]
  • Wymowa /r/:

    • nagłos: [r̝̊]
    • sąsiedztwo spółgłosek bezdźwięcznych i ejektywnych: [r̝̊]
    • sąsiedztwo spółgłosek dźwięcznych: [r] lub [r̝]
    • między samogłoskami: [r]
    • wygłos: [r]
  • Wymowa /s/:

    • sąsiedztwo spółgłosek dźwięcznych: [z]
    • między samogłoskami: [z] (niektóre dialekty mają [s])
  • Wymowa /ʃ/:

    • sąsiedztwo spółgłosek dźwięcznych: [ʒ]
    • między samogłoskami: [ʒ] (niektóre dialekty mają [ʃ])


Akcent
Akcent w języku olseskim jest toniczny, z tym, że oprócz tonu występuje także nacisk na ową sylabę. Akcent ma cechę dystynktywną (at'á [ʔat'á] - owca, at'a ['ʔat'a] - nim, prepozycjonał zaimka on) W języku olseskim istnieją trzy rodzaje sylab: neutralna (nieoznaczana), wyższa (oznaczana akutem nad samogłoską) oraz niższa (oznaczana brewisem na samogłoską). Sylaba o wartości neutralnej jest wymawiana bez modyfikacji tonalnych. Sylaba o akcencie wyższym (sylaba wyższa) wymawiana jest z zauważalnie wyższym tonem, w IPA-ie zaznaczana akutem na samogłoską akcentowaną: á [á]. Sylaba o akcencie niższym (sylaba niższa) wymawiana jest jako dyftong dwu tych samych samogłosek, ze spadającym akcentem. Akcent ten podobny jest do cyrkumfleksu w antycznej grece. W IPA-ie zaznaczam to tak: ă [á͜à], dla dyftongu ą̆ następująco [ã́͜ã̀ɯ̯̃]. Druga część dyftongu jest wymawiana z niższym tonem, niż pierwsza.
Regularny akcent pada na sylabę przedostatnią - nie jest to jednak akcent toniczny, a zwykły przyciskowy. Regularnego akcentu w piśmie się nie oznacza (podobnie jak sylab nieakcentowanych). W piśmie oznacza się za to akcenty wyższe i niższe.
Co ciekawe w języku olseskim istnieją wyrazy z kilkoma akcentami, co przekłada się na odmianę. W języku olseskim występuje swoista harmonia akcentowa. Pierwsza zasadną harmonii jest to, że sylaba wygłosowa kończy się przeciwnym akcentem do sylaby nagłosowej (sylabami przeciwnymi są sylaby wyższe (akutowe) i niższe (brewisowe)). Dawniej prawo te było sztywne, ale obecnie jego forma jest luźniejsza. Rozłożenie akcentu wpływa na dobór końcówek m. in. czasowników. Za przykład może nam posłużyć odmiana w czasie teraźniejszym. Poniżej znajdują się końcówki tego czasu:



akcent wyższy
akcent niższy
akcent neutralny
czas teraźniejszy
-í
-ă
I przykładowe czasowniki, wraz z odmianą:

  • klka - dać, prend - odpowiedzieć — odmieniają się według odmiany akcentu wyższego, tj.: klăk oraz prend
  • xsá - boleć (osobie o której się mówi), v - boleć (osobie mówiącej) — odmieniają się według odmiany akcentu niższego, tj.: xís oraz v
  • ejba - być, sisa - tańczyć — odmieniają się według odmiany akcentu neutralnego tj.: ejbą oraz sisą
Zasady stosowania jednej z odmian są przybliżone, w dialektach częściowo są wymieszane, a niektóre wyraz mogą posiadać dwie, a nawet trzy formy całkowicie poprawne. W przypadku odmiany akcentów wyższego i niższego ważna jest wartość akcentowa nagłosowej lub wygłosowej sylaby. Jeżeli wyraz kończy się sylabą wyższą lub niższą czasownik przyjmuje końcówkę odpowiednio wyższą lub niższą (prendá, xísá). Czasami dobór końcówki zależy od sylaby nagłosowej (jak w klăka, czy vă), wtedy należy dobrać odmianę przeciwną. Ogólnie chodzi o to, by końcówka posiadała akcent przeciwny (przeciwnym akcentem do akcentu wyższego jest niższy, do niższego wyższy), niż sylaba nagłosowa (wyraźnie można zauważyć to w: klk, czy xs



Składnia
Szykiem wyrazów w mowie Olsów jest SOV (Subject Object Verb). Przymiotniki są umieszczane za rzeczownikiem, który określają. Jeżeli przymiotnik umieszczony jest za czasownikiem, wtedy pełni funkcję przysłówka. Niektóre części koniugacji czasownika, w formie partykuł, są umieszczane na początku zdania.

Próbka tekstu
Owca i konie - Aťá ny rérą [at'á nɯ r̝̊érãɯ̯̃]
Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie: jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: ,,Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom". Konie odpowiedziały: ,,Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny". Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę.

Aťá huan símyla, in oxpŏs huŏfjŏgék, xe rére sagis: san síḱ rér ogax sokyk fásăs, san foḱ atăx prugs iťék, ny san kuoḱ ejkux atis hárg. Xe aťá á rérez pănzék: ,,Ruf ígsax ąvă, iną sagą, litl ejk rére hók." Xe rérą prendék: ,,Aťá két, ruf ígsa fuvă infu san sagą ina tis ejk-ejk setoxpŏx kază, yk klánux fund aťa. Ny aťá oxpŏx huŏfjŏgí." Inyḱ xe aťá hítox kétăs xe oxpŏ fál tătez fólăs.

[ʔat'á xʷan símɯla ʔin ʔoʃpó͜òs xʷó͜òfjó͜ògék ʃe r̝̊ére 'sagis san sík' r̝̊ér 'ʔogaʃ 'sokɯk fásá͜às san fok' atá͜àʃ pr̝̊ugz ʔit'ék nɯ san kʷok' 'ʔejkuʃ 'ʔatis xár||| ʃe ʔat'á ʔá r̝̊éreꞎ pá͜àɳꞎék r̝̊uf ʔígzaʃ ʔãɯ̯̃wá͜à ʔinãɯ̯̃ 'sagãɯ̯̃ ɬitɬ ʔejk r̝̊ére xók||| ʃe r̝̊érãɯ̯̃ pr̝̊endék ʔat'á két ruf ʔígza fuwá͜à ʔin san fu'sagãɯ̯̃ 'ʔina tis ʔejkʔejk setoʃpó͜òʃ kaꞎá͜à ʔɯk kɬánuʃ fund 'ʔat'a nɯ at'á oʃpó͜òʃ xʷó͜òfjó͜ògí ʔin ʃe 'ʔat'a xítoʃ kétá͜às ʃe at'á͜à fál tá͜àteꞎ fólá͜às]

Glossy poniżej:
Spoiler
Aťá huan símyla,
[owca na wzgórze-P.]
in oxpŏs huŏfjŏgék,
[który wełna-A. neg.-mieć-pst.]
xe rére sagis:
[perf. koń-A.pl. widzieć-pst.]
san síḱ rér ogax sokyk fásăs,
[prog. jeden-C. koń wóz-A. ciężki ciągnąć-pst.]
san foḱ atăx prugs iťék,
[prog. dwa-C. ładunek-A. wielki dźwigać-pst.]
ny san  kuoḱ ejkux atis hár.
[i prog. trzy-C. człowiek-A. wieźć-pst. szybki-Adv.]
Xe aťá á rérez pănzék:
[perf. owca ku koń-P.pl. mówić-pst.]
,,Ruf ígsax ąvă            
[usi. serce-A. ja-boleć (siebie)-pres.]
iną sagą, litl ejk rére hók"         
[jak-1s. widzieć-pres., co człowiek koń-A.pl. robić-imp.]
Xe rérą prendék:
[perf. koń-pl. odpowiedzieć-pst.]
,,Aťá két, ruf ígsa fuvă
[owca słuchać-imp., usi. serce-A.pl.  1pl.ex.-boleć (siebie)-pres.]
infu san sagą ina tis ejk-ejk setoxpŏx kază,
[kiedy prog. 1pl.ex.-widzieć-pres jak-3s.m. iter. człowiek-pan 2s.-wełna-A. zabierać-ter.]
yk klánux fund aťa.
[aby płaszcz-A. dla on-P.]
Ny aťá oxpŏx huŏfjŏgí".
[i owca wełna-A. neg.-mieć-ter.]
Inyḱ xe aťá hítox kétăs
[kiedy perf. owca to-A. słyszeć-pst.]
xe aťá fál tătez fólăs.
[perf. owca przez równina-P.pl. biec-pst.]
[Zamknij]
Skróty gloss:
Spoiler
Jeżeli przy słowie brak sygnatury, to słowo jest podane w formie podstawowej:
dla rzeczowników jest to mianownik liczby pojedynczej,
dla przymiotników stopień równy,
dla czasowników bezokolicznik, tryb oznajmujący.

A. – accusativus/biernik
P. – prepositionalis/prepozycjonał
C. – cardinalis/liczenik porządkowy
Adv. - adverbum/przysłówek
pl. – plural/liczba mnoga
pres. – praesens/czas teraźniejszy (nieprzeszły)
pst. – past/czas przeszły
neg. – negacja czasownika
imp. – imperativus/tryb rozkazujący
iter. – iterativus/tryb wielokrotny (partykuła)
usi. – usitativus/tryb nawykowy (partykuła)
prog. – progressivus/tryb ciągły (partykuła)
perf. – perfectivus/tryb dokonany (partykuła)
1/2s. – 1./2. osoba l. pojedynczej
1pl.ex. – exluzywna 1. osoba l. mnogiej (bez rozmówcy)
3s.m. – męska 3. osoba l. pojedynczej
[Zamknij]
  •  

Borlach

Naprawdę, język ludu Olsów będzie prawdziwą egzotyką dla tych obywateli Imperium którzy zawitają na Wschodzie. Ale serio mi się podoba, wygląda świetnie i bardzo oryginalnie, bo nie kojarzę jakoś podobnego kąlangu. A inspirację navajo (choćby i częściową) szanuję mocno

Zastanawia mnie tylko to nieszczęsne [ꞎ]. Ciężko mi sobie wyobrazić jak to w ogóle brzmi.
Dałbyś może radę zrobić nagranie jak wypowiadasz "Owcę i konie" po olsesku? Chętnie bym posłuchał.   
Oto ja, Adwokat Diabłów
  •  

Spiritus

Cytat: Borlach w Czerwiec 17, 2017, 15:26:57
Zastanawia mnie tylko to nieszczęsne [ꞎ]. Ciężko mi sobie wyobrazić jak to w ogóle brzmi.
Dałbyś może radę zrobić nagranie jak wypowiadasz "Owcę i konie" po olsesku? Chętnie bym posłuchał.   
Po prostu tak jak [ɮ], tylko że z językiem gdzieś na granicy pomiędzy dziąsłami a podniebieniem :P. To nie jest jakiś trudny dźwięk.



Swoją drogą, rozumiem, że zapis fonetyczny tejże głoski podyktowany jest względami estetycznymi?

Ciekawi mnie ten osamotniony nosowy dyftong. Czy pochodzi ze zlania się jakichś innych dźwięków?
  •  

Pluur

CytatNaprawdę, język ludu Olsów będzie prawdziwą egzotyką dla tych obywateli Imperium którzy zawitają na Wschodzie. Ale serio mi się podoba, wygląda świetnie i bardzo oryginalnie, bo nie kojarzę jakoś podobnego kąlangu.
Dziękuję za miłe słowa! Ty masz przeraźliwe smoki, a ja mowę. 

CytatA inspirację navajo (choćby i częściową) szanuję mocno.
Poczekaj na czasowniki.

CytatZastanawia mnie tylko to nieszczęsne [ꞎ]. Ciężko mi sobie wyobrazić jak to w ogóle brzmi.
Tak jak powiedział Spiritus, wymów [ɮ], ale język daj to tego zagłębienia (retrofleksja) - troszkę dalej niż polskie /sz/.

CytatDałbyś może radę zrobić nagranie jak wypowiadasz "Owcę i konie" po olsesku? Chętnie bym posłuchał.
Nagrać może bym i nagrał tylko, że nie mam mikrofonu i jakość była by tragiczna.

CytatSwoją drogą, rozumiem, że zapis fonetyczny tejże głoski podyktowany jest względami estetycznymi?
Tylko i wyłącznie estetycznymi, wg prawideł powinno to być to: [ɭ˔], a umówmy się wygląda to okropnie.

CytatCiekawi mnie ten osamotniony nosowy dyftong. Czy pochodzi ze zlania się jakichś innych dźwięków?
Po części ze zlania się (występowały, krótko, ale jednak, nosowe odpowiedniki a, i oraz u - obecnie realizowane są jako ą właśnie), po części odziedziczone po pierwszej wersji języka. Dodatkowo część końcówek z etapu pierwszego i/lub drugiego przeszło w ten właśnie dyftong.
  •  

Borlach

A masz na telefonie dyktafon? Ja na przykład te kilka nagrań zrobiłem właśnie nim. Jakość może nie powala, ale nie jest też tragiczna.
Oto ja, Adwokat Diabłów
  •  

Pluur

O tym nie pomyślałem, ale pomyślę.
  •  

Pluur

#6
Dzisiaj przedstawię najważniejsze zagadnienia gramatyczne języka olseskiego. Ostatnio poruszyłem zagadnienie tak zwanej harmonii akcentowej, która wpływa na fleksję. Wrócę też na chwilę do historii języka, bo od wersji pierwszej zmieniła się jego struktura. Początkowo olseski miał być językiem fleksyjnym, z mocnym wpływem tonów. Posiadał kilka wzorów odmian rzeczownika, w tym zróżnicowanie na klasy. Obecnie olseski w znacznym stopniu jest językiem aglutynacyjnym, gdzie akcent toniczny wpływa na niektóre końcówki. Ostatnie działania przesunęły też olseski w stronę języków izolujących i analitycznych.


Procesy fonetyczne
Obecnie procesy fonetyczne dotyczą w znacznej mierze słowotwórstwa i tylko czasami dotyczą odmian wyrazów. Będę zaznaczał odpowiednie procesy przy omawianiu poszczególnych działów.

Lenicja nagłosu:












p > f
t > s
k > h
ku > hu
f > ∅
s > f
x > s, j
h > x, w
v > ∅
w > ∅
j > ∅

I w sumie na tym moglibyśmy zaprzestać, gdyż jest to jedyny regularny i w miarę częsty proces fonetyczny w języku olseskim. Dwie formy lenicji x oraz h są spowodowane zlaniem dwóch wcześniejszych lenicji. Innymi, bardziej chaotycznymi procesami, które dodatkowo nie zaszły na całym obszarze językowym, są:

Wzmocnienie: głównie dotyczy nagłosu przesłoniętego przedrostkiem







p > b
t > d
k > g
b > m
d > n
f́ > ṕ
ś > ť

Osłabienie: głównie dotyczy wygłosu absolutnego wyrazu





ṕ > p
ť > t
ḱ > k
f́ > f
ś > s


Rzeczownik
Rzeczowniki w języku olseskim odmieniają się przez trzy przypadki, dwie liczby (szczątkowo dwie kolejne). Prawie całkowicie zanikł rodzaj rzeczowników, co prawda istnieją końcówki warunkujące rodzaj (płeć), jednakże nie wpływają one na odmianę. W trzeciej wersji języka wyróżnia się dwie podstawowe formy deklinacji: samogłoskową oraz spółgłoskową. Istnieje też mniejsza grupa rzeczowników odmieniana nieregularnie.

Odmiana samogłoskowa:





liczba pojedyńcza
liczba mnoga
nominativus
V
V:ą
accusativus
-x
V
prepositionalis
-b
-z

Odmiana spółgłoskowa:





liczba pojedyńcza
liczba mnoga
nominativus
C
accusativus
-ux
-e
prepositionalis
-a
-ez

  • V oznacza dowolną samogłoskę lub dyftong
  • V:ą oznacza alternację dowolnej samogłoski na ą
  • C oznacza dowolną spółgłoskę
Nominativus, czyli mianownik. Służy głównie do określania podmiotu w zdaniu. Mianownik może też wyrażać zawołania, acz niektóre rzeczowniki posiadają osobne formy wołacza, np.: pĕrt król, pérti! królu! W liczbie mnogiej mianownik zawsze posiada końcówkę .
Accusativus, czyli biernik. Służy do wyrażania dopełnień w zdaniu. W odmianie samogłoskowej liczba mnoga biernika równa jest podstawowej formie rzeczownika (mianownik liczba pojedyńcza).
Prepositionalis, czyli prepozycjonał. Służy do tworzenia wyrażeń przy- i poimkowych. W liczbie mnogiej zawsze kończy się spółgłoską z, w odmianie spółgłoskowej poprzedzoną samogłoską e.

Wspomniałem o dwóch szczątkowych liczbach w odmianie rzeczownika, są to: liczba podwójna oraz zbiorowa. Wszystkie formy tych liczb są niejako odrębne od podstawowych rdzeni. Ponadto ich użycie jest ograniczone do kilku wyrazów i utartych zwrotów, np. w przysłowiu, które moglibyśmy przetłumaczyć na polski Co dwie głowy to nie jedna: Pŏrza hókă káhálógul [ręka-N.dual robić-pres. dobry-sup.] (dosł. Obie ręce robią/działają najlepiej). Liczbą pojedyńczą pŏrza jest porzó. Liczba podwójna (jak i zbiorowa) jest odmieniana poprzez dodanie końcówki liczby pojedyńczej (N: pŏrza, A: pŏrzax, P: pŏrzab). Do najpopularniejszych wyrazów, które posiadają osobne formy tych liczb są:

  • ucho: kaz, pd. kázhaz - reduplikacja
  • oko: lodz, pd. lodza
  • sutek: partă, pd. părt
  • ręka: porzó, pd. pŏrza
  • dłoń: tíza, pd. tĕz
  • noga: kanoť, pd. kăna
  • kolano: pokuep, pd. păkua
  • stopa: objesá, pd. obés
  • serce: făma - de facto liczba podwójna, forma stosowana jako liczba pojedyńcza
  • człowiek ejk, pd. ĕ, zb. éjh
  • mężczyzna troz, pd. trŏ, zb. trosroz - reduplikacja
  • kobieta tyz, pd. ty̆, zb. tysy - reduplikacja

Przymiotnik
Przymiotnik w języku olseskim pełni formę polskich: przymiotnika i przysłówka. Ta część mowy zawsze stoi za wyrazem określanym. Jeżeli stoi za rzeczownikiem, lub zaimkiem jest przymiotnikiem, jeżeli za czasownikiem jest przysłówkiem. Przymiotniki nie odmieniają się ani przez przypadki, ani przez liczby. W zamian za to stopniują się. Występują 4 stopnie: równy, wyższy, najwyższy oraz ekwatyw. Ostatni z nich wyraża taką samą intensywność cechy, np.: safăg dokładny, ehtísafăgul tak samo dokładny (jak). Stopniowanie odbywa się poprzez doklejanie końcówek:







stopień
końcówka
równy
C
wyższy
-ul
najwyższy
-ul + reduplikacja
ekwatyw
ehtí- + -ul


  • C oznacza jedną z końcówek przymiotnika: -gs, -g, -ḱ, -ṕ, -ṕs
  • reduplikacja podlega procesowi lenicji nagłosu: prugs - duży, wielki, prufrugsul - największy

Czasownik
W języku olseskim czasownik jest najbardziej rozbudowaną fleksyjnie częścią mowy. Odmienia się przez czasy, tryby, osoby (jednakowoż przez liczby) oraz przeczenie. Ponad to posiada formę bezokolicznika, formę rozkaźnikową oraz stronę bierną w czasie przeszłym. Odmiana przez czasy, osoby oraz przeczenie realizowana jest aglutynacyjnie, jednak większość trybów wyrażana jest partykułami. Przeczenia oraz osoby są doklejane w formie przedrostków, zaś czasy przyrostków.  Występują też trzy rodzaje końcówkę bezokoliczników:




akcent wyższy
akcent niższy
brak akcentu
bezokolicznik
-a

Ponad to końcówki czasów posiadają trzy formy - zależne od akcentu rdzenia (dodaje się je po uprzednim usunięciu końcówki bezokolicznika):






akcent wyższy
akcent niższy
brak akcentu
czas teraźniejszy
czas przeszły
-ék
-ăs
-is
czas przeszły (s. bierna)
-vá
-vă
-jis

Główne zasady stosowania danej końcówki:

  • jeżeli bezokolicznik jest pod akcentem wyższym (-á), to czasownik przyjmuje końcówkę akcentu wyższego: sixá chwytać, sixí chwyta
  • jeżeli nagłosowa sylaba rdzenia czasownika jest pod akcentem niższym (brewisowym), to czasownik przyjmuje końcówkę akcentu wyższego: klăka dać, klăkí daje
  • jeżeli bezokolicznik jest pod akcentem niższym (-ă), to czasownik przyjmuje końcówkę akcentu niższego: supă przejmować się, supăs przejmował(a) się
  • jeżeli nagłosowa sylaba rdzenia czasownika jest pod akcentem wyższym (akutowym), to czasownik przyjmuje końcówkę akcentu niższego: ábja szumieć, ábjăs szumiał(a)
  • jeżeli cały rdzeń nie posiada ani akcentu wyższego (akutowego), ani niższego (brewisowego), to czasownik przyjmuje końcówkę bezakcentową: kydyla żegnać, kydylis żegnał
  • jeżeli ani nagłos, ani wygłos rdzenia czasownika (w rdzeniach trój- i więcej sylabowych) nie jest pod akcentami wyższym, ani niższym, to czasownik przyjmuje końcówkę bezakcentową: hasíla bronić, hasílis bronił
Czasownik odmienia się przez osoby (domyślną formą jest trzecia osoba liczby pojedyńczej). Do nagłosu czasownika dokleja się de facto zaimki, odpowiadające danej osobie i liczbie:






osoba
liczba pojedyńcza
liczba mnoga
liczba podwójna
liczba zbiorowa
1.
ą(n)-
są(n)-
fu(n)-
wo(j)-
a(m)-
2.
se(t)-
sno(r)-
sna(n)-
3.
a(ť)-
y(ḱ)-
aťe(n)-
yḱe(n)-

  • dwa przyrostki w pierwszej osobie liczby mnogiej rozróżniają my inkluzywne (z rozmówcą): są(n)- i my ekskluzywne (bez rozmówcy): fu(n)-
  • dwa przyroski w trzeciej osobie liczb pojedyńczej i mnogiej rozróżniają rodzaj męski: a(ť)-, aťe(n)- oraz żeński: y(ḱ)-, yḱe(n)-
  • spółgłoska w nawiasie dodawana jest, jeżeli rdzeń czasownika rozpoczyna się samogłoską: ejba - być, snanejbą - wy dwoje/dwie jesteście
  • odmiana w liczbie podwójnej i zbiorowej jest ułomna - nie posiada wszystkich form osobowych
Czasowniki olseskie posiadają także trzy formy przedrostków przeczących, zależnych od akcentu. Tutaj czasownik przyjmuje przyrostek zgodny z akcentem nagłosowym rdzenia czasownika:




akcent wyższy
akcent niższy
brak akcentu
przeczenie
í(r)-
huŏ(z)-
ha(z)-

  • przeczenie umieszcza się przed przedrostkiem osobowym (jeśli występuje): wymsá - budzić się, hasewymsék - nie obudziłeś się
  • formę ze spółgłoską stosuje się, gdy rdzeń, bądź przyrostek osoby rozpoczyna się samogłoską: níta - czcić,  íranítvă - nie był czczony
Tryby w języku olseskim wyraża się poprzez analityczne konstrukcje, złożone z partykuły na początku zdania, oraz czasownika na końcu zdania. Wyjątek stanowi tryb rozkazujący, który tworzony jest poprzez usunięcie końcówki bezokolicznika. W olseskim występuje 9 trybów. Część z nich posiada dość wąskie użycie. Tradycyjnie do trybów zalicza się także wyznaczniki dokonaności czasownika.












tryb
partykuła
indicativus
imperativus
V:∅
conditionalis
se, pąs
opativus
pa
auditivus
lop
iterativus
tis
usitativus
ruf
progressivus
san
perfectivus
xe

  • V:∅ oznacza usunięcie końcówki bezokolicznika
  • dwie formy w trybie przypuszczającym (conditionalis) zależą od stosowanego czasu: sýnfa bać się, se ąsýnfă być może boję się, pąs ąsýnfăs bałbym się — partykuła se dotyczy czasu teraźniejszego, zaś pąs czasu przeszłego i przeszłego biernego
Indicativus, czyli tryb oznajmujący. Jest podstawową formą czasownika, wyraża myśli neutralne, obiektywne. W większości przypadków jest równoważny polskiemu trybowi oznajmującemu.
Imperativus, czyli tryb rozkazujący. Wyraża rozkazy, nakazy. W części przypadków odpowiada polskiemu trybowi rozkazującemu.
Conditionalis, czyli tryb przypuszczający. Wyraża przypuszczenia, wątpliwości, niezdecydowanie. W części przypadków odpowiada polskiemu trybowi przypuszczającemu.
Opativus, czyli tryb proszący. Wyraża prośby, życzenia. W części przypadków odpowiada polskiemu trybowi przypuszczającemu, oraz złożeniom typu: proszę (o)..., życzę ci...
Auditivus, czyli tryb nieświadka. Wyraża myśli pochodzące z drugiej ręki, formułuje dystans mówiącego. Odpowiada polskim konstrukcjom typu: jakoby..., rzekomo..., ponoć...
Iterativus, czyli tryb wielokrotny. Wyraża krotności czynności, podkreśla ponadczasowość procesu. Odpowiada polskim czasownikom wielokrotnym oraz konstrukcjom typu: na pewno...
Usitativus, czyli tryb nawykowy. Podkreśla przyzwyczajenia i nawyki mówcy. W przypadku czasowników vă boleć (osobie mówiącej) oraz xísá boleć (osobie o której się mówi) użycie trybu nawykowego podkreśla, że jest to ból spowodowany przez długo trwającą chorobę. Odpowiada angielskiej konstrukcji used to, oraz polskim wyrażeniom typu: nawykłem..., jestem przyzwyczajonym do...
Progressivus, czyli tryb ciągły. Podkreśla czynności w chwili mówienia. Stosowany głównie w czasie teraźniejszym. Odpowiada w znacznej części angielskim czasownikom continuous oraz formom niedokonanym polskich czasowników.
Perfectivus, czyli tryb dokonany. Podkreśla dokonaność czasownika, mówi o czynnościach skończonych, przerwanych. Stosowany głównie w obu czasach przeszłych. Odpowiada w znacznej części formom dokonanym polskich czasowników. Ponadto tryb dokonany może być stosowany razem z trybem rozkazującym - wtedy partykułę xe umieszcza się za czasownikiem. Zabieg ten wzmacnia wypowiedź, często stosowany jest w przekleństwach.

Warto też zaznaczyć, że język olseski nie zna czasownika kazać, nakazać. W zamian tego stosuje się specjalną konstrukcję, z użyciem trybu rozkazującego. Konstrukcja ta pojawiła się w bajce Owca i konie: co człowiek nakazuje robić koniom
Cytatlitl ejk rére hók
[co człowiek koń-A.pl. robić-imp.]
Jak widzimy konstrukcja ta wygląda tak: (niekonieczny) podmiot (ejk), dopełnienie (rére) oraz czasownik w trybie rozkazującym (hók). Aby zabronić (zakazać) czegoś, czasownik przyjmuje formę przeczącą.
Inne przykłady:
Nakazuje się atakować (ludziom). — Fúx snix. [kto(ś)-A. atakować-imp.]
Zakazuje się całować (ludziom). — Fúx haxątók. [kto(ś)-A. neg.-całować-imp.]
Dzieciom zakazuje się patrzeć. — Fárjo hasag. [dziecko-A.pl. neg.-patrzeć-imp.]
  •  

Henryk Pruthenia

Ciekawie się zapowiada, język sam w sobie też ciekawie brzmi. Ale mam parę pytań:
1) Czy zapowiada się jakieś własne pismo, a jeżeli tak - to jakiego typu? Chciałbym zobaczyć ten język zapisany po swojemu
2) Ciekawa ta reduplikacja - czy występują jej jeszcze jakieś inne ślady?
3) Ciekawy ten Usitativus - czy tryb nawykowy gdzieś występuje normalnie?
4) Mam wrażenie, że pomieszałeś tryby i aspekt - tryb, o ile dobrze pamiętam, to zjawisko związane ze stosunkiem mówiącego do wypowiedzi, a Progressivus czy Perfectivus nie mają takich znamion, ale za to mają wszystkie znamiona aspektu. Choć, mogło dojść do pomieszania aspektu i trybu (choć wydaje się to dziwne, gdyż niektóre połączenia trybów, jakie posiada język olseski, oraz tego, co u Ciebie jest trybem, a jak dla mnie aspketem, wydają się bardzo naturalne).

Pluur

CytatCiekawie się zapowiada, język sam w sobie też ciekawie brzmi.
Dziękuję! Nie ukrywam, że pierwszy raz na większą skale stosuję generator słów.

Cytat1) Czy zapowiada się jakieś własne pismo, a jeżeli tak - to jakiego typu? Chciałbym zobaczyć ten język zapisany po swojemu
Owszem pismo jest (bodajże od początku, acz możliwe, że powstało w czasie krótkiego istnienia wersji drugiej olseskiego). Jest pismem alfabetycznym, wzorowanym na koreańskim. Ostatnio chciałem zapisać coś w trzeciej wersji (tj. dostosowując pismo do zmian) i uznałem, że jest mało czytelnym. Głównie chodzi o to, że posiada rozróżnienia liter w postaci pętelek, które obok siebie zlewają się. Jak chcecie mogę zaprezentować je.

Cytat2) Ciekawa ta reduplikacja - czy występują jej jeszcze jakieś inne ślady?
Pierwotnie reduplikacją tworzyło się liczbę mnogą. Obecnie jej ślady występują w formach nieregularnych, odmianie przymiotników oraz słowotwórstwie.

Cytat3) Ciekawy ten Usitativus - czy tryb nawykowy gdzieś występuje normalnie?
No i teraz muszę zacząć dowód. Usitativusa wyszperałem przy okazji czytania o językach Indian. W uwielbianym ostatnio na forum języku nawaho/navajo, występuje cała gama trybów. W tym Usitativus. Nie mam pojęcia, czy jakiś inny język posiada ów tryb, acz myślę, że tak. A jeżeli nie, to nie jest tak nazywany.

Cytat4) Mam wrażenie, że pomieszałeś tryby i aspekt - tryb, o ile dobrze pamiętam, to zjawisko związane ze stosunkiem mówiącego do wypowiedzi, a Progressivus czy Perfectivus nie mają takich znamion, ale za to mają wszystkie znamiona aspektu. Choć, mogło dojść do pomieszania aspektu i trybu (choć wydaje się to dziwne, gdyż niektóre połączenia trybów, jakie posiada język olseski, oraz tego, co u Ciebie jest trybem, a jak dla mnie aspketem, wydają się bardzo naturalne).
Tamto było raz, teraz dwa. Ogólnie rzecz biorąc gramatycy olsescy pod system trybów podpinają ten rzekomy aspekt1. Mówię rzekomy, gdyż po pierwsze żaden z trybów (poza rozkazującym z dokonanym) nie może się ze sobą łączyć. Nie wiem jak jest w jakiś niszowych językach, ale w takim polskim aspekt może posiadać różne tryby (czytałbym, przeczytałbym). W olseskim tryby nie mogą posiadać aspektów. Po drugie chcę posłużyć się znowu językiem nawaho/navajo, gdzie występuję Progressivus w trybach, zaś aspekty podane są w drugiej kolumnie.


1 - Na potrzeby Kyonu: gramatycy oslescy będą albo wyróżniać, albo nie aspekt z trybów, coś na kształt od 3 do 7 rodzajów w polskim. Ponad to podział na same tryby jest tym korzystniejszy, że tworzy je się w taki sam sposób.
  •  

Henryk Pruthenia

Okk, dobrze, jak jest w natlangach, to się nie czepiam.
Z chęcią zobaczyłbym pismo :)

Pluur

CytatOkk, dobrze, jak jest w natlangach, to się nie czepiam.
QED.

CytatZ chęcią zobaczyłbym pismo :)
To wrzucę zdjęcie.
  •  

Borlach

Coraz ciekawszy ten język się robi! Tak jak mówiłem wcześniej, jakiekolwiek inspiracje językami Indian, zwłaszcza navajo, szanuje mocno, a tutaj tego w bród.
Coraz większą ochotę mam tez na jakieś nagranie, choćby i w chujowej jakości nagrywanej ziemniakiem xd

Co do pisma - pewnie, pokazuj! Własne pismo zawsze dodaje językowi autentyzmu, a ja jestem bardzo ciekaw jak wygląda.
Poza tym, zakładając że pismo oleskie powstało pod wpływami starożytnego pisma ajniadańskiego, to tak teoretycznie na podstawie porównania z moim ragulem mógłbym spróbować wykuć też pismo Ajniadanów.       
Oto ja, Adwokat Diabłów
  •  

Pluur

Cytata tutaj tego w bród.
Raczej luźne skojarzenia, niż mocne inspiracje.

Cytatziemniakiem xd
Może być młodym?

CytatPoza tym, zakładając że pismo oleskie powstało pod wpływami starożytnego pisma ajniadańskiego, to tak teoretycznie na podstawie porównania z moim ragulem mógłbym spróbować wykuć też pismo Ajniadanów.       
To może być ciekawe. Jak uznacie za niewyraźne, to przerobię je pod wpływem pisma Ajniadanów, czo?
  •  

Borlach

CytatMoże być młodym?
Nada się.
CytatTo może być ciekawe. Jak uznacie za niewyraźne, to przerobię je pod wpływem pisma Ajniadanów, czo?
Jam najbardziej za
Oto ja, Adwokat Diabłów
  •  

Pluur

CytatNada się.
Potrenuję to może, ale nie obiecuję.

CytatJam najbardziej za
I ja też.
  •