Dearlár só immarídh!

Zaczęty przez Caraig, Grudzień 24, 2017, 17:58:55

Poprzedni wątek - Następny wątek

Caraig

1. peímaen – Íel aontimhaisga einnuire? Ánam misail fa Immarén.
Lekcja 1 – Jak nie wyjść na wieśniaka? Czyli obyczaje w Immarén.

Oto i pierwsza lekcja poświęcona językowi immarejskiemu. Dziś nauczymy się kilku podstawowych zwrotów i pewnej ,,osnowie" kulturowej związanej z nimi. Co do wymowy; podany jest wariant entragarski, który jednocześnie (i dość arbitralnie) został uznany za standard i na nim opiera się powstające dzieła literackie. Mam w planach napisanie czegoś osobnego nt. dialektów, bowiem gęstość zaludnienia (poza Entragarem) sprawia, że właściwie każda wiocha może mieć w sobie coś ciekawego. Na początek krótki dialog:

Yl bárneig
[ɘl ˈbaːɾnɪɣ] W porcie

Léascoedh ech rúil. [ˈleːə̯̆skoɘ̯ð ɛx ɾuːi̯l] Witaj.[1]
Fír dáutaigh. [fiːɾ ˈdaːu̯təɣ] Witaj.[2]
Thóann ech gár parthaid? [θoːə̯̆n ɛx gaːɾ ˈpaɾθəd] Jak podróż? [3]
Ao túrn. Higairinn mersauraist sí a téarstinn só bíur naerruí. [ˌʌː‿ˈtuːɾn || ˌhɪgəˈɾin mɛɾˈsau̯ɾɪst ʃiː a teːə̯̆ɾstɪn soː biːɥɾ ˈnaɘ̯ɾʷiː] Niezbyt. Napadli nas piraci i straciliśmy połowę ładunku.
Uin téarstinn mó cun bíur duállá. [ɥin ˈteːə̯̆ɾstin moː kun biːɥɾ ˈdʷaːɬaː] Więc straciliście też połowę pieniędzy.
Ao h-uinéar ech Isuibh him. Ear finílaigh. [ˌʌː‿hɪneːə̯̆ɾ ɛx ˈisɪv‿ˌɪm || ɛə̯̆ɾ fiˈniːləɣ] Przykro mi[4]. Bywaj.[5]
Ear finílaigh. Bywaj.

[1] – dosł. ,,Niechaj krew płynie", co objaśnione jest tutaj.
[2] – dosł. ,,Przez wieczność", objaśnienie jw.
[3] – zwyczajowa fraza używana przez marynarzy i kupców, właśc. ,,Czy morze było łaskawe?".
[4] – właśc. ,,Nie [stało się] zgodnie z Wolą"; w domyśle z wolą Przodków. Również częsta fraza, używana, gdy coś idzie/poszło nie po naszej myśli.
[5] – dosł. ,,ze zdrowiem".


Trochę gramatyki i ciekawostek:
  • ku utrwaleniu: ech gár < cár (lenicja)
  • Ciekawym jest słowo mersaurast (pl. mersauraist) oznaczające pirata. Pochodzi od czasownika mersaure ,,napadać na okręty, prowadzić rozbój na morzu", co z kolei zapożyczono od Lutratów, którzy słowo na pirata/rozbójnika wzięli od ludu Mersów, z którymi przez długie wieki toczyli rozmaite wojny.
  • naerra – towar, plurale tantum (partytyw = naerruí)
  • duáll – pieniądze, tu z kolei singulare tantum
  • W przedostatniej wypowiedzi pojawia się cyrkumpozycja (wokółimek?) uinéarim (w tym wypadku dodatkowo z h-protezą), zawsze ma postać uineár .... him. Znaczy tyle co ,,według", ,,zgodnie z".

Honoryfikacja
W Immarén istnieje rozbudowany system tytulatury związany z podziałem majątków ziemskich (właściwie wszystko poza Entragarem), istnieje także pewne zróżnicowanie w tej materii wśród elit miejskich. Na szczęście istnieje jedno uniwersalne słowo, którym pospólstwo może zwracać się do każdego Immarejczyka o wyższym statusie społecznym, mianowicie: hiran [hɪˈɾan] (~pan). Określenie to jest stosowane tylko przez niższe warstwy w stosunku do wyższych, nie jest używane przez arystokrację/szlachtę, gdy rozmawiają między sobą. Jeśli dany szlachcic rozmawia z kimś o wyższym statusie, używa albo jego tytułu, albo określenia istáiris [ɪsˈtaː(i̯)ɾɪʃ]
(~wyższy). Adresując króla stosuje się wyrażenia takie jak (a) Cleadaigh [ˈklɛə̯̆dəɣ] ((o) Mądrości) lub (a h-)Aimhalloís [ai̯ˈvaɬəi̯ːʃ] ((o) ~Najwspanialszy), zaś do kapłanów zwraca się per rúilbeálgas [ˌɾuːi̯lˈbʲaːlgas]
(dosł. sługa krwi), z kolei patriarcha filinizmu używa tytułu Eihirláist [ˈɛi̯hɪɾˌlaːi̯st] (Nieomylny) i tak też powinno się go adresować.

Podstawowe zwroty
Léascoedh ech rúil – używane jako ekwiwalent ,,witaj", ,,dzień dobry", ale jeśli pomiędzy rozmówcami istnieje pewien dystans. Odpowiedzią jest Fír dáutaigh.
Ear finílaigh [ɛə̯̆ɾ fiˈniːləɣ] – zwyczajowe pożegnanie, jest przy tym bardzo uniwersalne; można go użyć wobec kogokolwiek.
Lluis [ɬɪʃ] – odpowiednik polskiego ,,cześć", używane za dnia na powitanie, dosłownie oznacza ,,słońce" lub ,,dzień".
Cú ngarne [ˈkuː‿ˌŋaɾnə] – ,,do zobaczenia", z reguły tylko wobec znajomych, itp.
Faun / Mála faune [fau̯n] / [ˈmaːlä ˈfau̯nə] – ,,dobranoc", używane są dwie formy. Znaczą tyle co ,,księżyc/noc" / ,,dobrego księżyca".
Íel eailm cé nas? [iːə̯̆l eː(i̯)lm keː nas] – ,,Jak się masz?" a właściwie ,,Jak ci się żyje?"; nas jest skostniałą formą allatywu.
Toin séann na siúst? [tɔi̯n ʃeːə̯̆n na ʃuːst] – ,,Jak się nazywasz?" dosł. ,,od czego jesteś nazwany"; toin jest kolejną skostniałą formą, tj. ablatyw od tan (,,co").
Peaiste [ˈpeːi̯stə] – Proszę (prosząc o coś); właśc. partytyw l.mn. od peast ,,prośba"
Móire [ˈmoːiɾə] – Dziękuję
Freisig ta [ˈfɾɛi̯sɪɣ‿ˌt̬a] – Przepraszam; właśc. tryb rozkazujący od freisga (wybaczyć).
  •  

Pluur

Ładnie!
Po zobaczeniu tematu, myślałem, że jakiś samouczek iryjskiego :D
  •  

Henryk Pruthenia

Fajnie opisane, strasznie mi się podobają wyjaśnienia etymologii. Fajnie się to czyta. Widzę, że dużo nad tym pracowałeś :)
Czekam na więcej :)))
:PPP

Caraig

#3
No, po takim zastoju wypadało wstawić coś bardziej konkretnego :P
Jutro zabieram się za drugą lekcję. Tym razem zaopatrzę Was w jakieś ćwiczenie :D

Cytat: Pluur w Grudzień 24, 2017, 22:44:21
Ładnie!
Po zobaczeniu tematu, myślałem, że jakiś samouczek iryjskiego :D

A właśnie, bom zapomniał objaśnić. Temat znaczy tyle co Mówmy/zacznijmy mówić po immarejsku, gdzie dearlár jest formą trybu jusywnego:

Dearl-ár só:∅ immarí-dh
mówić-PRS.1PL.JUS 1PL:NOM immarejski-SG.PTV
  •  

Henryk Pruthenia

Dzięki, w takim razie pozostaje mi czekać :)

Caraig

#5
2. peímaen – iscíllein (seig raim)
Lekcja 2 – czasowniki (część pierwsza)

Dzisiaj zaczniemy zajmować się czasownikami. W języku immarejskim fleksja czasownika jest raczej słabo rozbudowana na rzecz konstrukcji bardziej analitycznych. Istnieje jednak wiele czasowników nieregularnych i częściowo nieregularnych, jako że bardzo częste są alternacje samogłoskowe w rdzeniach czasowników. Na sam początek spojrzymy więc na formy czasowników nieregularnych, które są najczęściej używane, a także nauczymy się tworzyć proste zdania. Podam formy w każdym czasie, ale tryby i bezokoliczniki z wyjątkiem teraźniejszego na razie sobie podarujemy.


1. áise – być [ˈaː(i̯)sə̆]

teraźniejszy: séann [ʃeːə̯̆n]
przeszły: thóann [θoːə̯̆n]
przeszły odległy: thóir [θoːi̯ɾ]
przyszły: séaim [ʃeː(ː)i̯m]

2. llyde – robić [ˈɬədə]

teraźniejszy: llaid [ɬai̯d]
przeszły: llýnn [ɬɘːn]
przeszły odległy: lleír [ɬʲiːɾ]
przyszły: lleím [ɬʲiːm]

3. mhuire – mieć [ˈvɪɾə] [+ ACC]

teraźniejszy: mhír [viːɾ]
przeszły: meínn [ˈmʲiːn]
przeszły odległy: mheoir [ˈveːɪ̯̆r]
przyszły: mhaim [ˈvai̯m]

4. craide – mieć powinność [ˈkɾai̯də]

teraźniejszy: craid [kɾai̯d]
przeszły: crinn [ˈkɾin]
przeszły odległy: ciraí [kɪˈɾəi̯ː]
przyszły: craim [kɾai̯m]

5. téide – słyszeć [ˈteːi̯də] [PRS = + PTV]

teraźniejszy: thí [θiː]
przeszły: thínn [θiːn]
przeszły odległy: thír [θiːɾ]
przyszły: thím [θiːm]

6. éasacha – jeść [ˌeːə̯̆ˈsaxə]

teraźniejszy: éast [ˈeːə̯̆st]
przeszły: éascinn [ˈeːə̯̆skin] / [ˈeːə̯̆ʃcin]
przeszły odległy: éascír [ˈeːə̯̆skiːɾ] / [ˈeːə̯̆ʃciːɾ]
przyszły: éascím [ˈeːə̯̆skiːm] / [ˈeːə̯̆ʃciːm]

7. uige – iść [ˈɪgə]

teraźniejszy: úis [uːi̯s]
przeszły: úi [uːi̯]
przeszły odległy: uite [ˈɪtə]
przyszły: uism [ɪsm̥]

8. eamha – chcieć [ˈɛə̯̆və] [+ PTV]

teraźniejszy: uim [ɪm]
przeszły: eann [ɛə̯̆n]
przeszły odległy: eamir [ˈɛə̯̆mɪɾ]
przyszły: éam [ˈeːə̯̆m]

9. ílla – kochać [ˈiːɬə] [+ ACC]

teraźniejszy: eaill [eːi̯ɬ]
przeszły: íllinn [ˈiːɬɪn]
przeszły odległy: ílloir [ˈiːɬə̹ɾ]
przyszły: íllaim [ˈiːɬəm]

10. ilma – żyć [ˈilmə]

teraźniejszy: eailm [eː(i̯)lm]
przeszły: ilminn [ˈilmɪn]
przeszły odległy: ilmir [ˈilmɪɾ]
przyszły: ilmaim [ˈilməm]

11. eiri – boleć, cierpieć [ˈɛi̯ɾi] [y + PTV]

teraźniejszy: eiren [ˈɛi̯ɾɛn]
przeszły: eirinn [ˈɛi̯ɾɪn]
przeszły odległy: eirí [ˈɛi̯ɾiː]
przyszły: eirim [ˈɛi̯ɾɪm]

Eiren hi y gaobhá. [ˈɛi̯ɾɛn hi ⁿə‿ˈgʌːvaː]
boleć\PRS 1SG.NOM przy noga\SG.PTV
Boli mnie noga. (dosłownie: cierpię przy nodze/u nogi)

Słowniczek
baur (n) – las
no – w
ú daeig – za dużo
diách – znowu
caobh (n) (PL.ACC = caobhan) – noga
mherlóann (m) – śpiew ptaków
muí/aetis – dlaczego
nor feail – tak długi
éan – bardzo
(y) alleís – dzisiaj
oíran – kiedyś
y gár – nad morzem
már (m) – król
hilsigh – łaskawy
cú dúimhaim – na targ
éaste (n) (PTV = éastidh) – jedzenie

Przypominajka:
– czasowniki nie odmieniają się osobowo
– szyk zdania to VSO
– rodzajniki nie pojawiają się, jeśli pojawia się przymiotnik (lub przymiotnik w funkcji adwerbialnej) określający rzeczownik
zaimki

[Zamknij]

Przetłumacz na immarejski:
1. Król jest bardzo łaskawy.
2. Dlaczego masz takie długie nogi?
3. Słyszałem w lesie śpiew ptaków.
4. Kiedyś żyliśmy nad morzem.
5. Znowu zjadłem za dużo jedzenia.
6. Poszliście dziś na targ.
  •  

Henryk Pruthenia

Ciekawe, czekam też na zasady pisowni.
Postaram się też wykonać ćwiczonka, ale jak dopiero naprawię swój komputer.

Caraig

Trzecia lekcja jeszcze będzie kontynuacją czasowników (tym razem już regularnych). Wobec życzenia 4 lekcję zrobię o pisowni :)
  •  

Henryk Pruthenia

To dobrze. Pisownia tego języka jest po dłuższym oczytaniu się z zapisem w IPA w miarę przewidywalna, ale jak mówię, tylko w miarę.
I czy są jakieś wyjątki w ortografii?

Caraig

Raczej nie ma ich zbyt wiele. Czasem gdy ma dojść do rozziewu pojawia się legka prenazalizacja lub preaspiracja (nie jest jednak do końca tożsama z n- i h-mutacją) których nie zaznaczam na piśmie. Może się zdarzać przejście /v/ > [w] (zapisane jako mh) w pewnych warunkach, np.
túimhaim [ˈtuːi̯vəm] – targ
ale
ceamhar [ˈkɛə̯̆w(ə)ɾ] – milion (lub nawet [kɛə̯̆ʊɾ])

W pierwszym przykładzie drugi element dyftongu blokuje przejście, ale w drugim jest on bardziej ,,płaski", no ale to już raczej cechy fonologii.

Aczkolwiek jeśli przejdziemy do dialektów, to wymowa, którą tutaj podaję trochę się wywraca do góry nogami, bo w niektórych zaszły bardziej poważne zmiany fonetyczne.
Zastanawiam się, czy piątej lekcji nie poświęcić dialektom, ale musiałbym nad tym dłużej przysiąść :P
  •  

Kazimierz

À propos ortografii, na pierwszy rzut oka odstraszyła mnie podobieństwem do irlandzkiej, której nie znoszę, lecz po głębszym przyjrzeniu się dostrzegłem, że jest dosyć przewidywalna i regularna.
  •  

Caraig

#11
3. peímaen – iscíllein (tír raim)
Lekcja 3 – czasowniki (część druga)

Po krótkiej przerwie kontynuujemy zmagania z czasownikami. Tym razem nie będziemy zajmować się czasownikami nieregularnymi ani supletywnymi, tylko poznamy najpowszechniejsze paradygmaty koniugacji. Tym niemniej i tutaj czekają na nas zasadzki. Na początek mała ściąga w postaci tabeli:

* forma partytywu

GRUPA I:
Należą do niej czasowniki, które odmieniają się dokładnie według tabeli. Możliwa jest jednak alternacja w rdzeniu, jeśli jest dyftong poddający się ablautowi. Wówczas następuje monoftongizacja (jeśli jest możliwa) w:
  • cz. przeszłym odległym
  • cz. przyszłym
  • l. poj. trybu jusywnego
  • w bezokolicznikach (z wyjątkiem bezok. cz. teraźniejszego)
ai/ái > a/á
ei/éi > i/í
oi/ói > o/ó

przykłady:
béarda – przerażać [ˈbeːə̯̆ɾdə]
chaílle – słuchać [ˈxəi̯ːɬə]
fleáne – spać [ˈfʲlʲaːnə]
gaola – tryumfować [ˈgʌːlə]
iscíle – powiedzieć [isˈkiːlə]
ríge – skakać [ˈɾiːgə]
téarsta – stracić [ˈteːə̯̆ɾstə]
dearla – mówić [ˈdɛə̯̆ɾlə]
meita – kłamać [ˈmɛi̯tə]
PST.REM = mitoir; FUT = mitaim; JUS = mitoed, mitoedh; INF = mitaeth, mituit, mitoís
llaige – dać [ˈɬai̯gə]
PST.REM = llagoir; FUT = llagaim; JUS = llagoed, llagoedh; INF = llagaeth, llaguit, llagoís

GRUPA II:
Należą do niej czasowniki, których rdzeń zakończony jest spółgłoską szczelinową (oprócz /s/ i /ɬ/). Spółgłoski te ulegają despirantyzacji przed samogłoskami przymkniętymi i półprzymkniętymi:
bh /v/ > b
th /θ/ > t
dh /ð/ > d
ch /x/ > c /k/
gh /ɣ/ > g
mh /v/ > m

Ponadto sufiksy czasu przeszłego odległego oraz przyszłego ulegają redukcji:
-oir > -ir
-aim > -im

przykłady:
ameitha – kazać [ˈamɪθə]
pearicha – umrzeć [pɛə̯̆ˈɾixə]
cuódha – prowadzić [ˈkʷoːðə]
ereidhe – ciągnąć [ˈɛɾɪðə]
gaidha – doić [ˈgai̯ðə]
heobhe – zabrać [ˈhɛə̯̆və]
neoigha – móc [ˈneːɪ̯̆ɣə]
nidha – myśleć [ˈniðə]
túimhe – kupować [ˈtuːi̯və]
ylledha – oszukiwać [əˈɬɛðə]
PRS = ylledh; PST = ylledinn; PST.REM =
ylledir; PRS.JUS = ylledoed; itd.


GRUPA III:
Należą do niej czasowniki, których rdzeń jest zakończony na:
  • -nn- (pochodzące z praereldzkiego *-nt- lub *-nd-)
  • -mm- (pochodzące z praereldzkiego *-mp- lub *-mb-)
Na szczególną uwagę zasługuje tu czas przeszły bliski. Dla występujących w rdzeniu samogłosek lub dyftongów zachodzą odpowiednie alternacje:
ae > aei
oe > oei
ea > eai
a > ai [á > ái]
e > ei [é > éi]
o > oi [ó > ói]
u > ui [ú > úi]
i > í [í > ei]

np.:
INF = ceanna
PRS = ceann
PST.PROX = ceainn

Ponadto jeśli w rdzeniu występuje jakikolwiek dyftong, sufiksy czasu przeszłego odległego i przyszłego redukują się:
-oir > -ir
-aim > -im

Dodatkowo jeśli zachodzi alternacja, grupa -mm- zmienia się w -nn- w cz. przeszłym bliskim i skraca się w cz. teraźniejszym:
INF = lamma
PRS = lam
PST.PROX = lainn
PST.REM = lammoir

przykłady:
banne – widzieć [ˈban(ˑ)ə]
ceanne – iść [ˈkɛə̯̆n(ˑ)ə]
idhínne – poznawać, odkrywać [ɪˈðiːn(ˑ)ə]
lónne – śpiewać [ˈloːn(ˑ)ə]
peímma – uczyć [ˈpʲiːm(ˑ)ə]
lamma – czesać [ˈlam(ˑ)ə]

GRUPA IV:
Należą do niej czasowniki, których rdzenie są zakończone na:
  • -r-
  • -rr- (pochodzące z praereldzkiego *-rt- lub *-rd-)
W grupie czwartej zachodzi podobny proces, co w trzeciej, z tym że tym razem dla czasu przeszłego odległego. Alternacje są takie same:
ae > aei
oe > oei
ea > eai
a > ai [á > ái]
e > ei [é > éi]
o > oi [ó > ói]
u > ui [ú > úi]
i > í [í > ei]

np.:
INF = faera
PRS = faer
PST.REM = faeir

Jeśli w rdzeniu pojawia się inny dyftong lub monoftong, wówczas następuje zmiana sufiksu:
-oir > -i / -í

Zachodzą zmiany także w liczbie mnogiej trybu jusywnego:
-ár > -a / -á [PRS]
-áir > -áit ( < perl. *-áiʔ ) [FUT]

Ponadto przed [i~ɪ] oraz z formantem zerowym zachodzi skrócenie -rr- > -r:
INF = claórra
PRS = claór
PST.PROX = claórinn
PST.REM = claóri
SG.PRS.JUS = claórroed

przykłady:
aitire – rzec [əˈtiɾə]
bearra – strzec [ˈbɛə̯̆r(ˑ)ə]
claórra – pisać [ˈkləo̯ːr(ˑ)ə]
doára – pracować [ˈdəa̯ːɾə]
faera – biec [ˈfaɘ̯ɾə]
gaithire – formować, nadawać kształt [ˈgai̯θɪɾə]
higaira – napadać [ˈhigəɾə]
isíra – wieźć [ɪˈʃiːɾə]
moára – prosić [ˈməa̯ːɾə]

GRUPA V:
Należą do niej czasowniki, których rdzeń zakończony jest na -Vt- lub -Vd-, gdzie V to dowolna samogłoska niebędąca częścią dyftongu (stąd np. meita nie należy do tej grupy).
Zasady urabiania poszczególnych form są w tej grupie nieco bardziej złożone niż w reszcie. Jeśli czasownik ma więcej niż dwie sylaby odejmuje się cząstkę -VtV / -VdV i przyłącza odpowiednie sufiksy, przy czym dla czasu teraźniejszego odejmuje się jedynie -V, zaś dla pozostałych czasów zachodzą następujące zmiany:
-inn > -ínn [PST.PROX]
-oir > -ír [PST.REM]
-aim > -ím [FUT]

np.:
INF = áinide
PRS = áinid
PST.PROX = áinínn
PST.REM = áinír
FUT = áiním

Z kolei w czasownikach dwusylabowych odejmuje się -V dla czasu teraźniejszego i -tV / -dV dla pozostałych czasów. Zachodzą też następujące zmiany:
-inn > -nn [PST.PROX]
-oir > -r [PST.REM]
-aim > -m [FUT]
-íst(e) > -st(e) [PTCP]

np.:
INF = siúda
PRS = siúd
PST.PROX = siúnn
PST.REM = siúr
FUT = siúm
PTCP = siúst(e)

Poza tym w trybie jusywnym oraz w bezokolicznikach może dojść do skrócenia rdzenia:
PRS.INF = siúda
PST.PROX.INF = siaeth
PST.REM.INF = siuit / siúit
FUT.INF = sioís
PRS.JUS = sioed, siár
FUT.JUS = sioedh, siáir

przykłady:
áinide – dźwigać [ˈaːi̯nɪdə]
fleánaite – śnić [ˈfʲlʲaːnətə]
hirláite – mylić się [hɪɾˈlaːi̯tə]
lláite – ocenić, oszacować [ˈɬaːi̯tə]
siúda – nazwać [ˈʃuːdə]
tuirida – ujarzmić [ˈtɪɾɪdə]

GRUPA VI
Należą do niej czasowniki, których rdzeń zakończony jest na:
  • -sg-
  • grupę sonorant + plozyw
  • grupę nosowa + frykatyw
  • grupę frykatyw + sonorant

W grupie tej w czasie teraźniejszym istnieją dwie możliwe epentezy w obrębie grupy spółgłoskowej w wygłosie rdzenia:
-CC- > -CiC
-CC- > -CeC
Drugi rodzaj epentezy zachodzi w grupie nosowa + frykatyw.
Podobnie jak w grupie pierwszej możliwa jest monoftongizacja kilku dyftongów w:
  • cz. przeszłym odległym
  • cz. przyszłym
  • l. poj. trybu jusywnego
  • w bezokolicznikach (z wyjątkiem bezok. cz. teraźniejszego)
ai/ái > a/á
ei/éi > i/í
oi/ói > o/ó

np.:
INF = freisga
PRS = freisig
PST.REM = frisgoir


INF = gluinbha
PRS = gluinebh
PST.REM = gluinbhoir

przykłady:
cínbhe – wątpić [ˈkiːɥʋə]
cuilge – zwyciężać [ˈkɪlgə]
freisga – wybaczyć [ˈfɾɛi̯sgə]
gluinbha – wlec się [ˈglɪɥʋə]
dísla – zmyślać [ˈdiːslə]
peálga – służyć [ˈpʲaːlgə]
taisga – wydawać się [ˈtai̯sgə]
tuírga – oszpecić [ˈtʷiːɾgə]

GRUPA VII
Najmniej liczna z wszystkich grup, należy do niej tylko kilka-kilkanaście czasowników. Charakteryzuje się odwrotną tendencją do grupy VI, z tym że jedyną możliwą kombinacją jest frykatyw + sonorant. Z wyjątkiem czasu teraźniejszego następuje elizja nieakcentowanego dyftongu (rzadziej monoftongu), np.
INF = dibhaile
PRS = dibhail
PST.PROX = dibhlinn
FUT = dibhlaim

przykłady:
dibhaile – tworzyć [ˈdivələ]
táthaile – krzepnąć [ˈtaːθələ]
treotheila – zamarzać [ˈtɾɛə̯̆θɪlə]
  •  

Henryk Pruthenia

Wygląda na bardzo przemyślany system. I znów - etymologie! Bardzo na plus!

Caraig

#13
No etymologii to za dużo ni ma, ale mam w planach zrekonstruować praereldzki, żeby potem móc zrobić jeszcze parę konlangów z grupy ereldzkiej, a potem zrekonstruować z tego praawalski i oprzeć na tym całą rodzinę awalską.
Tyle roboty xD
  •  

Caraig

#14
4. peímaen – claórrain
Lekcja 4 – ortografia

Dzisiaj będzie nieco krócej, bo omówimy sobie zasady ortografii, które na pozór są skomplikowane (myślę, że głównie przez zestawienia samogłosek, które nie zawsze wiadomo, jak przeczytać) ale w rzeczywistości jest on dość przewidywalny. Zapis immarejskiego łacinką jest raczej etymologiczny, więc można prześledzić dzięki niemu niektóre procesy.
Oczywiście znowu posługujemy się dialektem entragarskim. Co się tyczy innych dialektów, głównie zapis samogłosek (który pozostaje ten sam) jest odczytywany inaczej, ponieważ system wokaliczny immarejskiego jest dość niestabilny. Większość spółgłosek w innych dialektach się nie zmienia, choć występują różne alofony (np. ⟨dh⟩ /ð/ po /i/ w dialektach zachodniego wybrzeża jest realizowane jako [j], zaś w dialektach północnych jako [ʝ]).
Ale tym nie będziemy się zajmować w tej chwili.

Spółgłoski
Zapis fonemów zwartych i sonornych jest raczej przejrzysty, głównie spółgłoski szczelinowe mogą sprawić trudność przez kilka form zapisu.

⟨m n ng*⟩ /m n ŋ
⟨p b t d c** g⟩ /p b t d k g/
⟨h⟩ /h/
⟨r l ll* w***⟩ /ɾ l ɬ w/

* poza ng i ll jak widać istnieje zależność jeden fonem—jeden znak; ng z resztą pojawia się rzadko, będąc najczęściej prenazalizacją g
** zapis c jest jedynym zapisem /k/
*** [w] ma sporny status jako fonemu, pojawia się tylko tylko w grupach /nw kw gw/ - ⟨nw cw gw⟩

Teraz do frykatywów:
  • /f/ - zapis ⟨f⟩ jako standardowy, zapis ⟨ph⟩ jest tylko zapisem trzeciej mutacji (spirantyzacji), np. péonn "człowiek" > ibh phéonn "dla człowieka"
  • /v/ - zapis ⟨bh⟩ głównie jako spirantyzacja /b/, zapis ⟨mh⟩ jest albo zapisem:
    – lenicji inicjalnej spowodowanej np. przyimkiem, np. méan "woda" > y mhéan "przy wodzie"
    – lenicji zaszłej w wyniku osłabienia inicjalnego *mʱ w praereldzkim, vide mhar "ptak"
    – osłabienia praereldzkiego *m w pozycji interwokalicznej (ale nie przed samogłoskami przymkniętymi), vide ceamhar "milion"
  • /θ/ zapisywane ⟨th⟩; jako fonem /θ/ lub spirantyzacja /t/
  • /ð/ zapisywane ⟨dh⟩; jako fonem /ð/ lub spirantyzacja /d/
  • /s/ zapisywane ⟨s⟩
  • /ʃ/ zapisywane
    – sekwencją ⟨si⟩; siol /ʃɔl/ "stary"
    – jako ⟨s⟩ po ⟨i, í⟩, np. earis /ˈɛə̯̆ɾɪʃ/ "miecz", także z dyftongami z /i̯ː/, np. itoís /ɪˈtəi̯ːʃ/, ale nie wymawiane /ʃ/ z dyftongami z /i̯/, np. llais /ɬai̯s/ "rzeka" oraz w grupach ⟨sg st⟩ po /i/, np. brisga [ˈbɾisg͉ə]
    – jako ⟨s⟩ przed ⟨é⟩, np. séann /ʃeːə̯̆n/
  • /x/ zapisywane ⟨ch⟩; jako fonem /x/ lub spirantyzacja /k/
  • /ɣ/ zapisywane dwojako:
    – ⟨gh⟩ jako spirantyzacja /g/
    – ⟨g⟩ tylko w wygłosie, jako osłabione /g/ staroimmarejskie

Niektóre kombinacje:
⟨nn⟩ – zazwyczaj w wygłosie; z perl. *nt, *nd; /n/ lub [nˑ]
⟨rr⟩ – jw.; z perl. *rt, *rd; /ɾ/ lub [r(ˑ)]
⟨dd⟩ – pojawia się w starych zapożyczeniach ongorskich; /d/
⟨ff⟩ – również w zapożyczeniach ongorskich; /f/
⟨rg⟩ – często w wygłosie, np. caerg "łuk"; /ɾ/
⟨lg⟩ – podobnie jak wyżej; /l/
⟨bhl dhl⟩ – najczęściej dochodzi do elizji /v ð/ i wzdłużenia poprzedzającej samogłoski w wymowie, np. dibhlast /ˈdiːlast/ "twórca"
⟨nbh⟩ – asymilacja spodziewanej grupy /nv/ do [ɥʋ~ɥ̃ʋ]

Samogłoski i dyftongi

⟨o u⟩ /ɔ u/
⟨a⟩ /a/ lub [ə] ale tylko w wygłosie absolutnym
⟨e⟩ /ɛ/ lub [ə], jw.
⟨i⟩ /i/ lub [ɪ] sylabie nieakcentowanej
⟨y⟩ /ɘ/ w sylabie wygłosowej, wszędzie indziej [ə]

Dla oznaczenia długości używa się akutów:
⟨á é í ó ú ý*⟩ /aː eː iː oː uː ɘː/

* ý nie występuje poza sylabami wygłosowymi

Dyftongi:

⟨ei1 éi/eai/eoi2⟩ ɛi̯ eːi̯
⟨ai3 ái/aei2⟩ ai̯ aːi̯
⟨oi4 ói/oei2⟩ ɔi̯ oːi̯
⟨úi⟩ uːi̯
⟨ae oe⟩5 aɘ̯ ɔɘ̯
⟨au áu⟩ aʊ̯ aːʊ̯
⟨ía/íe/ío⟩6 iːə̯

1. Dyftong /ɛi̯/ w sylabie nieakcentowanej redukuje się do [ɪ], ale zapis pozostaje ⟨ei⟩, np. fileinn /ˈfilɪn/ "przodek".
2. Zapisy ⟨eai, aei, oei⟩ pochodzą od dawnych tryftongów, które następnie zredukowały się do tej samej postaci co ⟨ái éi ói⟩.
3. Dyftong /ai̯/ w sylabie nieakcentowanej redukuje się do [ə], np. meitais /ˈmɛi̯təs/ "kłamcy" lub do [ɪ], jeśli znajduje się pomiędzy sonorantem a frykatywem, np. caraig /ˈkaɾɪɣ/.
4. Dyftong /ɔi̯/ redukuje się do bardziej zaokrąglonej szwy w pozycji nieakcentowanej.
5. Przejście dawnych dyftongów *ae̯ *oe̯ w obecne.
6. Redukcja niesylabicznej części dyftongów do szwy jednakowo w każdym z przypadków.

Dyftongi (z)redukowane:
Czyli takie w których jeden z elementów zredukował się do krótkiej szwy (a w niektórych dialektach w ogóle) lub dawne dyftongi, które uległy monoftongizacji, ale zanikły element wpłynął na labializację lub palatalizację poprzedzającej spółgłoski. Dzielą się na trzy grupy:

I:
⟨áo⟩ aːə̯̆
⟨ea/eo⟩ ɛə̯̆
⟨éo/éa⟩ eːə̯̆
⟨éoi/éai⟩ eːɪ̯̆
⟨óa⟩ oːə̯̆

II:
⟨oé⟩ əe̯ː
⟨aó⟩ əo̯ː
⟨oá⟩ əa̯ː
⟨aí/oí⟩ əi̯ː

III:
⟨eá eó⟩ ʲaː ʲoː
⟨eí⟩ ʲiː

⟨ua uá⟩ ʷa ʷaː
⟨uo uó⟩ ʷɔ ʷoː
⟨ue ué⟩ ʷɛ ʷeː
⟨ui* uí⟩ ʷi ʷiː

* czasem może być realizowane jako [ɪ]

Mogłem coś pominąć, więc jeśli znaleźliście coś niejasnego, to chętnie wytłumaczę. Dołożyłbym ćwiczenie, ale i tak nikt nie zrobi, więc sobie daruję xD
  •