Język ormiański (odmiana wschodnia)

Zaczęty przez Úlfurinn, Sierpień 06, 2017, 12:48:24

Poprzedni wątek - Następny wątek

Úlfurinn

Witam w kursie wschodniej odmiany języka ormiańskiego (tej używanej w Armenii). Na wstępie powiem, że sam na razie uczę się ormiańskiego (i to dopiero od 8 miesięcy...), ale posiadam wiedzę i materiały,
które pozwalają na opisanie podstaw.


Դաս 1. Այբուբենը
Lekcja 1: Alfabet

Język ormiański posiada własny alfabet, składający się z 39 liter. Interpunkcja także jest specjalna (dzisiaj omówię tylko trzy podstawowe znaki).
Fonologia nie powinna sprawiać większych trudności. :D

litera ormiańska - polski odpowiednik - wymowa

Աա - Aa - [ɑ]
Բբ - Bb - [ b ]
Գգ - Gg - [g]
Դդ - Dd - [d]
Եե - (j)e - [jɛ]/[ɛ]*
Զզ - Zz - [z]
Էէ - Ēē - [ɛ]
Ըը - Ëë - [ə]
Թթ - T' t' - [tʰ]
Ժժ - Żż - [ʒ]
Իի - Ii - [ i ]
Լլ - Ll - [l]
Խխ - Ch ch -

  • Ծծ - Cc - [ts]
    Կկ - Kk - [k]
    Հհ - Hh - [h]
    Ձձ - Dz dz - [dz]
    Ղղ - R' r' - [ʁ]
    Ճճ - Cz cz - [tʃ]
    Մմ - Mm - [m]
    Յյ - Jj - [j]
    Նն - Nn - [n]
    Շշ - Sz sz - [ʃ]
    Ոո - (v)o - [ʋɔ]/[ɔ]*
    Չչ - Cz' cz' - [tʃʰ]
    Պպ - Pp - [p]
    Ջջ - Dż dż - [dʒ]
    Ռռ - R' r' - [r]
    Սս - Ss - [ s ]
    Վվ - Ww - [v]
    Տտ - Tt - [t]
    Րր - Rr - [ɾ]
    Ցց - C' c' - [tsʰ]
    Ււ - Vv - [v]
    Ու ու - Uu - [ u ]
    Փփ - K' k' - [kʰ]
    Քք - P' p' - [pʰ]
    և - jew - [jɛv]
    Օօ - Ōō - [ɔ]
    Ֆֆ - Ff - [f]
*Forma z spółgłoską w nawiasie występuje tylko na początku wyrazu. Istnieją od tego odstępstwa, ale będę o nich pisał w kolejnych lekcjach.

Akcent pada najczęściej na ostatnią sylabę wyrazu. W pewnych przypadkach może padać także na przedostatnią i pierwszą.

Niekiedy obok siebie może się pojawić trzy, cztery, pięć a nawet sześć spółgłosek. Wówczas między niektórymi z nich pojawia się szwa [ə]. W takich przypadkach będę również zapisywał wymowę w IPA, gdyż miejsca, w których pojawia się szwa są na ogół przypadkowe. Kiedy w wyraz kończy się właśnie taką zbitką, to akcent pada na przedostatnią sylabę wyrazu.

Interpunkcja (podstawowe zasady):
- Zdania ormiańskie kończą się zawsze dwukropkiem :
- Przecinek wygląda identycznie, jak polski i ma to samo zastosowanie ,
- Funkcję naszego dwukropka pełni kropka .

Zadanie
Zamień zapis polski na ormiański:
Szun (pies) - ____
Ajbuben (alfabet) - ____
Kow (krowa) - ____
Katu (kot) - ____
Lehastan (Polska) - ____
Hajastan (Armenia) - ____
Dzi* (koń) - ____
Jerevan (Erywań) - ____
Warszawa (Warszwa) - ____


Odpowiedzi:
Spoiler
Szun (pies) - Շուն
Ajbuben (alfabet) - Այբուբեն
Kow (krowa) - Կօվ
Katu (kot) - Կատու
Lehastan (Polska) - Լեհաստան
Hajastan (Armenia) - Հայաստան
Dzi* (koń) - Ձի
Jerevan (Erywań) - Երեևան
Warszawa (Warszwa) - Վարշավա[/i]
[Zamknij]


*,,i" nie zmiękcza spółgłosek
smrt zidum
  •  

Úlfurinn

Wieczorem dodam podstawę każdego zdania: odmiana ,,być", zaimki osobowe i wskazujące, oraz zadawanie pytań. :)
smrt zidum
  •  

Henryk Pruthenia

No to czekamy!
Fajnie będzie się czegoś konkretniejszego dowiedzieć na temat tego języka, i zobaczyć go w akcji! :)

Pluur

Ormiański zawsze mnie intrygował. Ciekawe zjawisko pośród masy języków Kaukazu. Czy będą też jakieś smaczki?
  •  

Úlfurinn

#4
Դաս 2. «լինել» և դերանուններ
Lekcja 2: ,,być" i zaimki

Witam w drugiej lekcji wschodniej odmiany języka ormiańskiego. :D W tej części opiszę odmianę czasownika ,,być" oraz budowę zdań.


«Լինել», czyli ,,być"

Zastosowanie czasownika ,,być" jest takie same jak w polskim. Podobnie jak w innych językach indoeuropejskich, ormiański czasownik «լինել» (limel) odmienia się całkowicie nieregularnie. Jest to czasownik występujący w każdym ormiańskim zdaniu w m.in. czasie teraźniejszym, gdyż pełni funkcję czasownika posiłkowego.

Odmiana czasownika «լինել»
Ես եմ (jes em)
Դու ես (du es)
Նա է (na e)
Մենք ենք (menk' enk')
Դուք եք (duk' ek')
Նրանք  են (nrank' en)

UWAGA! Odmiana ,,być" jest wyjątkiem w wymowie. Mimo zapisu przez «ե» na początku, litera jest odczytywana jako ,,e", a nie jako ,,je"!

Budowa zdania
Ormiański szyk zdania jest swobodny. Dominuje w nim jednak kolejność (S)OV i (S)VO. Przykładowe zdanie:
(Դու) հայ ես։ ([du] haj es) - Jesteś Ormianinem.

Słownictwo:
Հայ (haj) - Ormianin
Լեհ (leh) - Polak
Րուս (rus) - Rosjanin
Մայրիկ (majrik) - matka
Հայր - (hajr) ojciec
և (jew) - i
Մարդ (mard) - człowiek (l.mn. նարդիկ [mardik])
Կին (kin) - kobieta (l.mn. կանայկ [kanajk'])

Zadanie
Przetłumacz na ormiański:
Wskazówka: Liczbę mnogą tworzymy końcówką -եր (-er) przy rzeczownikach jednosylabowych i -ներ (-ner) przy wielosylabowych

Jestem Polakiem. - ______
Oni są ojcami. - ______
Jesteście Ormianami. - ______
Matka jest Rosjanką, a ojciec jest Ormianinem.  - ______
One są kobietami. - ______
Jesteśmy ludźmi. - ______
Jesteś koniem. - ______

Spoiler
Jestem Polakiem. - Ես լեհ եմ։ (jes leh em)
Oni są ojcami. - Նրանք հայրեր են։ (nrank' hajrer en)
Jesteście Ormianami. - Հայեր ենք։ (hajer enk')
Matka jest Rosjanką, a ojciec jest Ormianinem.  - Մայրիկ րուս է և հայր հայ է։ (majrik rus e jew hajr haj e)
One są kobietami. - Նրանք կանայք են։ (nrank' kanajk' en)
Jesteśmy ludźmi. - Մարդիկ ենք։ (mardik enk')
Jesteś koniem. - Դու ձի ես։ (du dzi es)
[Zamknij]
smrt zidum
  •  

Úlfurinn

Temat zaimków jest na tyle rozbudowany w ormiańskim, że będę to opisywał później. Dzisiaj już nie starczyło czasu.
smrt zidum
  •  

Úlfurinn

Cytat: Pluur w Sierpień 06, 2017, 15:45:31
Ormiański zawsze mnie intrygował. Ciekawe zjawisko pośród masy języków Kaukazu. Czy będą też jakieś smaczki?

Myślę, że aglutynacyjna natura rzeczownika w języku indoeuropejskim nie należy do najczęstrzych. :p
smrt zidum
  •  

Pluur

CytatՀայ - Ormianin
Լեհ - Polak
Րուս - Rosjanin
Մայրիկ - matka
Հայր - ojciec
և - i
Մարդ - człowiek (l.mn. նարդիկ)
Կին - kobieta (l.mn. կանայկ)
Można prosić jednak z transkrypcją?

CytatTemat zaimków jest na tyle rozbudowany w ormiańskim, że będę to opisywał później. Dzisiaj już nie starczyło czasu.
CytatMyślę, że aglutynacyjna natura rzeczownika w języku indoeuropejskim nie należy do najczęstrzych. :p
Chętnie poczekamy!
  •  

Henryk Pruthenia

Oj, przydałaby się transkrypcja, i to chyba zawsze, bo większość i tak musi się przyzwyczaić do zapisu, a reszta chce zobaczyć, jak ten język wygląda :)

Úlfurinn

Cytat: Pluur w Sierpień 06, 2017, 21:29:18
CytatՀայ - Ormianin
Լեհ - Polak
Րուս - Rosjanin
Մայրիկ - matka
Հայր - ojciec
և - i
Մարդ - człowiek (l.mn. նարդիկ)
Կին - kobieta (l.mn. կանայկ)
Można prosić jednak z transkrypcj

Bardzo proszę. :)
smrt zidum
  •  

Pluur

  •  

Úlfurinn

Następna lekcja jutro, ew. pojutrze.
Będziecie mogli po niej tworzyć już proste zdania w czasie teraźniejszym.
smrt zidum
  •  

Úlfurinn

#12
Դաս 3. ներկայ ժամանակ
Lekcja 3: czas teraźniejszy
W trzecim materiale na temat języka ormiańskiego omówię całą budowę czasu teraźniejszego, obiecane na drugą lekcję zaimki wskazujące i pytające, a także określoność - bardzo ważną część języka ormiańskiego. Przepraszam też za mocne poślizgnięcie z czasem, ale w międzyczasie wszystko mi się usunęło...


Czas teraźniejszy
Język ormiański wyróżnia dwa czasy teraźniejsze, oba bardzo zbliżone do siebie w budowie. Najważniejszym jest czas teraźniejszy prosty, czyli najzwyczajniejszy w świecie czas teraźniejszy. Do stworzenia najkrótszego możliwego zdania w tym czasie będziemy potrzebować dwóch wyrazów - teraźniejszej formy bezokolicznika (jest na szczęście tylko jedna) i odmienionego czasownika posiłkowego ,,być" (jego odmiana jest zawarta w drugiej lekcji).

Odmiana

Końcówki bezokolicznika są dwie, a w czasie teraźniejszym istnieje tylko jedna koniugacja (tak naprawdę jest nieco inaczej, ale o tym się dowiecie przy czasach przeszłych ;D). Końcówkami tymi są -ել (-el) (np. տանել [tanel] - robić) oraz -ալ (-al) (np. առնալ [ar'nal] - kupować, brać), jest jeszcze do tego bardzo rzadka końcówka -ուլ (-ul), ale przykładu jak na razie żadnego nie poznałem. Aby utworzyć formę teraźniejszą trzeba zamienić końcówkę bezokolicznika na -ում (-um). Istnieje od tego archaiczny wyjątek, w bardzo niewielkiej ilości czasowników dodaje się końcówkę -իս (-is) bezpośrednio do bezokolicznika. Czasownik posiłkowy może znajdować się w naprawdę dowolnej pozycji w zdaniu, jednakże najbezpieczniej będzie go stawiać za (ewentualnie przed) czasownikiem.
Przykładowa odmiana:


   [th]Odmiana regularna -
տանել (tanel) - robić | [/th]
   [th]Odmiana regularna - առնալ (ar'nal) - kupować, brać | [/th]
   [th]Odmiana nieregularna - տալ (tal) - dawać[/th]
[/tr]
[tr]
   [td](ես) տանում եմ
(jes) tanum em[/td]
   [td](ես) առնում եմ
(jes) ar'num em[/td]
   [td](ես) տալիս եմ
(jes) talis em[/td]
[/tr]
[tr]
   [td](դու) տանում ես
(du) tanum es[/td]
   [td](դու) առնում ես
(du) ar'num es[/td]
   [td](դու) տալիս ես
(du) talis es[/td]
[/tr]
[tr]
   [td](նա) տանում է
(na) tanum e[/td]
   [td](նա) առնում է
(na) ar'num e[/td]
   [td](նա) տալիս է
(na) talis e[/td]
[/tr]
[tr]
   [td](մենք) տանում ենք
(menk') tanum enk'[/td]
   [td](մենք) առնում ենք
(menk') ar'num enk'[/td]
   [td](մենք) տալիս ենք
(menk') talis enk'[/td]
[/tr]
[tr]
   [td](դուք) տանում էք
(duk') tanum ek'[/td]
   [td](դուք) առնում էք
(duk') ar'num ek'[/td]
   [td](դուք) տալիս էք
(duk') talis ek'[/td]
[/tr]
[tr]
   [td](նրանք) տանում են
(nrank') tanum en[/td]
   [td](նրանք) առնում են
(nrank') ar'num en[/td]
   [td](նրանք) տալիս են
(nrank') talis en[/td]
[/tr]
[/table]

Zdanie

Skoro wiemy już (prawie?) wszystko o odmianie czasownika, to teraz można przejść do budowy zdania. Dajmy przykładowe ,,Mysz je ser." W ormiańskim jest to bardzo proste – biernik istnieje tylko w teorii, ale w praktyce jest identyczny do mianownika (podobnie jest z dopełniaczem udającym celownik...), związku z tym wystarczy nam informacja o tym, jak mówimy na ,,mysz", ,,ser" i bezokolicznik od ,,jeść". Mysz to մուկ (muk), ser to պանիր (panir), a jeść to ուտել (utel). Zdanie ,,Mysz je ser." będzie wyglądało więc (w zależności od szyku) tak: Մուկ պանիր ուտում է: (muk panir utum e) lub Մուկ ուտում է պանիր: (muk utum e panir).


Zaimek pytający
Każde ormiańskie zdanie kończy się dwukropkiem (:), więc aby powstało pytanie musi dojść do pewnych zmian wewnątrz zdania. Jeśli jest to zdanie z zaimkiem pytającym, to stawiamy kółko (՞) nad ostatnią samogłoską w tym zaimku, np. Ի՞նչ մա է: (imcz' ma e? [w wersji pisanej to kółko jest nad samogłoską, nie przy niej, jak tutaj]) - co to jest?. Jeśli takowego nie mamy, to kółko pojawia się nad ostatnią samogłoską czasownika posiłkowego. Nie zdziwmy się jednak, jeśli w jakimś tekście ormiańskim (np. w komentarzach pod filmikiem na YT lub jakimś forum) zobaczymy znak zapytania. Zwłaszcza dlatego, że Ormianie w Internecie na ogół (o ile w ogóle użyją ormiańskiego, bo potrafią nawet między sobą po rosyjsku pisać... :/) używają transliteracji ormiańskich liter.  Wracając do zaimków, najważniejsze to: ինչ (imcz') - co?, ով (vow) - kto? i ուր (ur) - gdzie?. O kolejnych będę pisał przy okazji poznawania przypadków.


Zaimek wskazujący
Język ormiański, podobnie jak bułgarski i macedoński wyróżnia aż trzy typy zaimków wskazujących: znajdujący się blisko mówiącego - այս (ajs), blisko odbiorcy - այդ (ajd) lub z dala od rozmówców - այն  (ajn). Np. Այս մուկը պանիր ուտում է: (ajs mukë* panir utum e) - ta mysz je ser *o tym w temacie o określoności ;), Այդ մուկը պանիր ուտում է՞: (ajd mukë panir utum e?) - czy tamta [obok ciebie] mysz je ser?, Այն մուկը պանիր ուտում է: (ajn mukë panir utum e) - tamta mysz je ser.


Rodzajnik
Rodzajniki (o ile w ogóle można to tak nazwać) występują jedynie w formie określonej i są tylko dwa (ormiański rzeczownik ma tylko jeden rodzaj, rzadkość, jak na języki indoeuropejskie). Są to końcówki: (-ë) - stawiamy za wyrazem kończącym się spółgłoską i (-n) - stawiamy za wyrazem kończącym się samogłoską lub jeżeli następne słowo w zdaniu zaczyna się na samogłoskę. Dosyć proste.


Źródła
Mając podstawowe informacje nt. gramatyki możemy teraz przejść do poszerzania słownictwa. Odmianę i znaczenie czasowników możemy zgłębiać w koniugatorze, jaki znalazłem na chyba jedynej polskiej stronie o języku ormiańskim - http://ma6.free.fr/. Po wejściu zmieńcie odmianę na wschodnioormiańską (domyślna jest zachodnia) i wywalcie tę ohydną transkrypcję. W wyszukiwarce możemy spokojnie wpisać nazwę szukanego czasownika po angielsku (fuj...), a następnie pokaże nam się bezokolicznik i odmiana w wszystkich czasach (na razie interesuje nas tylko pierwsza tabelka). Jeśli chodzi o ogólne słownictwo, to najlepszym słownikiem będzie http://www.nayiri.com/search?l=en&dt=en_hy (też niestety w najobrzydliwszym języku europejskim...). Używając właśnie tych linków możecie rozwiązać zadania. Do pisania ormiańską klawiaturą polecam http://www.lexilogos.com/keyboard/armenian.htm

Zadanie
Korzystając z źródeł i informacji z lekcji przetłumacz na ormiański:

Gdzie jest tamten stół?
Oglądamy film.
Psy piją tę wodę.
Śpię.
Kim jest tamten [obok ciebie] człowiek?
Co niesiecie?
Myję samochody.
Tamci ludzie budują dom.
Pracujesz?
Patrzysz na tego [obok ciebie] kota?
Gdzie chcecie zrobić obiad?
Gotujemy zupę.
Pies lubi piłkę.
Gdzie jest Armenia?
Co robisz?
smrt zidum
  •  

Henryk Pruthenia

Czy istnieją jakiekolwiek różnice między mianownikiem a biernikiem?

Úlfurinn

Cytat: Henryk Pruthenia w Sierpień 14, 2017, 09:02:10
Czy istnieją jakiekolwiek różnice między mianownikiem a biernikiem?

W wymowie i w zapisie nie ma żadnych. Odróżnia się je z kontekstu. Przypadek zanikł i zarówno w ormiańskiem zachodnim, jak i wschodnim.
smrt zidum
  •