Заняткі 3
Практыкаваньне 1
А. 1. Якое слова абазначае прадмет у такiм сказе: вострая каса зламалася? (Jakie słowo oznacza przedmiot w takim zdaniu: ostra kosa złamała się?)
2. Што тут сказана аб касе? (Co tu zostało powiedziane o kosie?)
3. Назавi колькi прадметаў, што знаходзяцца ў хаце, на вулiцы, у полi. (Nazwij ile przedmiotów znajduje się w chacie, na ulicy, na polu. (patrz na listę niżej))
4. Што маюць супольнага вось такiя прадметы: (Co mają wspólnego takie przedmioty:)
а) малако, сьнег, цукар (mleko, śnieg, cukier)
б) вугальле, чарніла, сажа (kupa węgla, atrament, sadza)
в) клубок, яблык, яйко (kłębek, jabłko, jajko)
г) алей, вада, квас (olej, woda, kwas chlebowy)
д) сонца, месяц, лямпа (słońce, księżyc, lampa)
е) камень, мур, косьць (kamień, mur, kość)
ж) нож, каса, брытва (nóż, kosa, brzytwa)
з) шпілька, шыла, штык (szpilka, szydło, bagnet)
і) сьнег, лёд (śnieg, lód)
к) агонь, сонца (ogień, słońce)
л) цукар, мёд (cukier, miód)
м) пук, сена (pęk, siano)
Адказ (odpowiedź):
5. Што супольнага маюць чалавек, жывёлiна й расьцiна (расьліна)? Цi яны кормяцца, растуць, памiраюць разам? (Co wspólnego mają człowiek, zwierzę i roślina? Czy oni żywią się, rosną, umierają razem?)
а) Асаблiвасьцi прадметаў. Усё, што можам заўважыць у прадметах i што можам аб iх сказаць, гэта - асаблiвасьцi прадметаў, напрыклад: востры, белы, чорны, круглы; сядзiць, ляцiць, сьвецiць, грэе, колецца i г.д. (Cechy przedmiotów. Wszystko, co możemy zauważyć w przedmiotach i o nich powiedzieć, to cechy przedmiotów, na przykład: ostry, biały, czarny, okrągły; siedzi, leci, świeci, grzeje, kłuje itp.)
б) Ажыўленыя i неажыўленыя прадметы. Да ажыўленых прадметаў залiчаем людзей, жывёлiну i расьцiну; да неажыўленых - рэчы i з'явiшчы. Чалавек, дзяўчына, конь, курапатка; дуб, васiлек (валошка), грыб - гэта прадметы ажыўленыя. Рэчы, як стол, кнiжка; з’явiшчы, як дождж, бура, маланка - прадметы неажыўленыя. (Ożywione i nieożywione przedmioty. Do ożywionych przedmiotów zaliczamy ludzi, zwierzęta i roślinność; do nieożywionych - rzeczy i zjawiska. Człowiek, dziewczyna, koń, kuropatwa; dąb, chaber, grzyb - są to przedmioty ożywione. Rzeczy, jak stół, książka; zjawiska, jak deszcz, burza, błyskawica - przedmioty nieożywione)
Б. 1. Перапiсаўшы, падчыркнi (падкрэсьлі) словы, што азначаюць асаблiвасьцi прадметаў: (Przepisawszy, podkreśl słowa, jakie oznaczają cechy przedmiotów:)
Дажджавая вада нясмачная. Сёлета год ураджайны. Маленькi Сьцёпка чытае цiкавую кнiжку. Моцна сьпiць шырокая рака. Ужо i халодная восень прышла. Золата i ў попеле вiдаць. Абмiраюць на зiму i вужакi, i жабы, i яшчаркi. Дудар дудару дарма грае. Адзiн хлеб прыедлiў. (Deszczowa woda jest niesmaczna. Corocznie rok jest urodzajny. Maleńki Szczepanik czyta ciekawą książkę. Mocno śpi szeroka rzeka. Już i zimna jesień przyszła. Złoto i w popiele widać. Obumierają na zimę i węże, i żaby, i jaszczurki. Dudarz dudarzowi za darmo gra. Jednemu i chleb się przeje.)
2. Перапiсаўшы, падчыркнi прадметы ажыўленыя простай рыскай (____), неажыўленыя пакручастай (,,,,,,,,,). (Przepisawszy, podkreśli przedmioty ożywione prostą kreską, nieożywione krętą)
НА ПРАДВЕСЬНЕ. (NA PRZEDWIOŚNIE)
Рушыўся сьнег. Зашумела вада. Раскавалiся рэкi ад лёду. Лынула вон зiмавая вада. Сонца прыносiць цяпло i пагоду. Шумныя песьнi iграюць лясы. Зморана трушанкай у хлявох адзываецца рыкам скацiнка. Конiкi ў стайнях iржаць пры жлабох. Бацян праляцеў над адрынкай. Будзiцца посьле (у літаратурнай мове - пасьля - тут па-лагойску) зiмовага сну па хацiнках люд працавiты; скоранька цягне саху, барану, глядзiць - шыны на колах цi зьбiты. (Ruszył się śnieg. Zaszumiała woda. Uwolniły się rzeki od lodu. Oto popłynęła zimowa woda. Słońce przynosi ciepło i piękną pogodę. Lasy grają szumne pieśni. Zmorzona sianem w chlewach odzywa się rykiem krówka. Koniki w stajniach rżą przy żłobach. Bocian przeleciał nad ordynką. Budzi się po śnie zimowym w chateczkach lud pracowity. Szybciutko ciągnie sochę, strug, patrzy - czy szyny na kołach nie są zbite.)
Заняткі 4
Слоўнічак выпадковых слоў
Чытаць? Гэта так проста! - Czytać? To takie proste!
дай - daj
даў - dał
дала - dała
кій - kij
ехаць - jechać
ясны - jasny
сьветлы - jasny (kolor)
люты - luty
конь - koń
косьць - kość
госьць - gość
сьнег - śnieg
сьмех - śmiech
сьцежка - ścieżka
тлушч - tłuszcz
мёд - miód
боль - ból
соль - sól
гняздо - gniazdo
чорны - czarny
шкада - szkoda
зьесьці - zjeść
зьеў - zjadł
зьела - zjadła
зьезд - zjazd
мець - mieć
меў - miał
мела - miała
ляжаць - leżeć
ляпіць - lepić
выяжджаць - wyjeżdzać
дзяўчына - dziewczyna
піць - pić
п'ю - piję
біць - bić
б'ю - biję
гусь - gęś
шчасьце - szczęście
цяжар - ciężar
густы - gęsty
часты - częsty
цяля - cielę
дуб - dąb
дубы - dęby
зуб - ząb
зубы - zęby
серада - środa
золата - złoto
балота - bagno, błoto
варона - wrona
сарока - sroka
бяроза - brzoza
тры - trzy
верыць - wierzyć
мерыць - mierzyć
прыбегчы - przybiec
прылегчы - przylec
прытуліцца - przytulić się
пераканацца - przekonać się
прытрымаць - przytrzymać
разумець - rozumieć
Скорагаворка
скора + гаварыць = скорагаворка
скручваць - skręcać
язык - język (w buzi)
skręcać + język = skrętacz języka
скорагаворка = skrętacz języka
скорагаворка = хуткапрамаўлянка = хуткамоўка
хутка/скора - szybko
mów szybciej! гавары скарэй!
Ішла скорагаворка са скорагаварчанятамі
Язык а мова
мова - język (narzędzie do komunikacji)
слова - słowo
язык - język (w buzi)
маўленьне - mowa
мова/mowa/język/язык/ozór czy jęzor
літоўская (беларуская) мова/mowa polska/język polski/-/-
родная мова/mowa ojczysta/język ojczysty/-/-
замежная мова/obca mowa/język obcy/-/-
мову адняло/odjęło mowę/odjęło język/язык адняло/-
умець гаварыць і пісаць на мове/znać język w mowie i piśmie/znać język w mowie i piśmie/-/-
прамова ў сойме/mowa sejmowa/-/-/-
- Ты здаў іспыт?/ - Zdałeś egzamin?/-/-/-
- Безумоўна!/ - Mowa!/-/-/-
-/-/latać z wywieszonym językiem/лётаць з высалапленым языком/latać z wywieszonym ozorem
(https://i.imgur.com/49ncvCp.png) (źródło) (http://kamunikat.org/k_slouniki.html?pubid=2494)
języki ognia - языкі полымя
język w bucie - язычок у боце
język spustowy - спускавы кручок
językoznawca - мовазнаўца
lingwista - лінгвіст
poliglota - паліглёт
Заняткі 5
Народ, Мова, Дзяржава, Суседзі
Narodowości po litewsku Litwinów i narodów sąsiednich:
Ліцьвін, літвін - Litwin historyczny (lub tylko Białorusin) (po litewsku narody piszemy z małej litery, pierwszy jest z dużej tylko dlatego, że to początek zdania.)
Ліцьвінка, літвінка - Litwinka historyczna (lub tylko Białorusinka)
Ліцьвіны, літвіны - Litwini historyczni (lub tylko Białorusini)
Ліцьва, Літва - Litwa historyczna (w narkomówce Літва może odnosić się też do Lietuwy)
Вялікаліцьвін, вялікалітвін - Wielkolitwin - Białorusin, nazwa proponowana przez Jana Stankiewicza wraz z zamianą nazwy państwa Białoruś na Wielkolitwa
Вялікаліцьвінка, вялікалітвінка - Wielkolitwinka - Białorusinka
Вялікаліцьвіны, вялікалітвіны - Wielkolitwini - Białorusini
Вялікалітва, Вялікаліцьва - Wielkolitwa, nazwa proponowana przez Jana Stankiewicza zamiast Białorusi.
Беларус - Białorusin, Litwin, który zaakceptował nową nazwę lub nie ma świadomości nazwy starej albo jej nie uznaje.
Беларуска - Białorusinka
Беларусы - Białorusini
Беларусь - Białoruś
Тутэйшы - Tutejszy, Litwin bez świadomości narodowej.
Тутэйшая - Tutejsza
Тутэйшыя - Tutejsi
Крывіч - Krywicz, także jedna z proponowanych nazw narodu litewskiego
Крывічка - Krywiczka
Крывічы - Krywicze
Крыўя, Крывія - Krywia, jedna z proponowanych nazw dla dzisiejszej Białorusi
Літоўская мова, руско-літоўская мова, вялікалітоўская мова, ліцьвінская мова, крыўская мова, крывіцкая мова, па-просту, беларуская мова - Język litewski (białoruski) (w narkomówce літоўская мова oznacza często język bałtolitewski)
Па-літоўску - Po litewsku
На літоўскай мове - W języku litewskim
Летувіс, літовец - Bałtoliwin
Летувіска, літоўка - Bałtolitwinka
Летувісы, літоўцы - Bałtolitwini
Летува - Lietuwa, Bałtolitwa
Летувіская мова - Język bałtolitewski
Паляк - Polak
Полька - Polka
Палякі - Polacy
Польшча - Polska
Польская мова - Język polski
Украінец - Ukrainiec
Украінка - Ukrainka
Украінцы - Ukraińcy
Украіна - Ukraina
Украінская мова - Język ukraiński
Расеец - Rosjanin
Расейка - Rosjanka
Расейцы - Rosjanie
Расея - Rosja
Расейская мова - Język rosyjski
Латыш - Łotysz
Латышка - Łotyszka
Латышы - Łotysze
Латвія - Łotwa
Латыская мова - Język łotewski
Жамойт, жмудзін - Żmudzin
Жамойтка, жмудзінка - Żmudzinka
Жамойты, жмудзіны - Żmudzini
Жамойць, Жмудзь - Żmudź
Жамойцкая мова/гаворка - Język/dialekt żmudzki
Жыд - Żyd (Współcześnie istnieją zdania jakoby słowo жыд było obraźliwym, jednak są to zdania nieprawdziwe z uwagi, że znegatywienie słowa жыд to zwykła rusyfikacja na polu semantycznym, ergo w prawdziwym języku litewskim jest to słowo całkowicie neutralne co potwierdza fakt iż poświadczone jest już ono w Statutach Litewskich jak i fakt, że bałtolitewskie Żydas pochodzi od lit. жыд. Obecnie forsowane, poprawnepolitycznie słowa to: габрэй czy яўрэй.)
Жыдоўка - Żydówka
Жыды - Żydzi
Ідыш - Jidysz
Дзяржава, краіна - Państwo, kraj
Жыхар, жыхарка, жыхары - Mieszkaniec, mieszkanka, mieszkańcy
Насельніцтва - Populacja
Места, горад - Miasto (Горад w tym znaczeniu doszedł do taraszkiewicy wraz z narkomówką, zalecam używanie места jako słowa tradycyjniejszego)
Мястэчка - Miasteczko
Сяло, вёска - Wieś
Вобласьць - Obwód
Раён - Rejon
Сталіца - Stolica
Ваяводзтва - Województwo
Павет - Powiat
Гміна - Gmina
Мяжа, граніца - Granica
Вуліца - Ulica
Дом - Dom
Хата - Chata
Гімн - Hymn
Герб - Herb
Сьцяг - Flaga
Ратуша - Ratusz