Les 5 - Dag. Ik heet Koekiemonster.
Na dzisiejszej lekcji - podstawy. Jak się przywitać, pożegnać, przedstawić itp. oraz parę nowych słówek i tworzenie l. mnogiej. :-)
Będę posługiwać się słownikową transkrypcją, w celu wyjaśnienia wymowy, o ile będzie to konieczne. :-)
Akcent zaznaczony na niebiesko.
Co mówimy na powitanie?
goedemorgen [xudə'mɔrxə(n)]~[xujə'mɔrxə(n)] - dzień dobry (rano)
goedemiddag [xudə'mɪdɑx]~[xujə'mɪdɑx] - dzień dobry (od południa)
goedenavond [xudə(n)ˈavɔnt]~[xujə(n)ˈavɔnt] - dobry wieczór
Przeważnie wymawia się w powyższych <d> jako [j], wymawianie [d] to wymowa bardzo "ę, ą", choć zalecałbym ją w bardzo oficjalnych sytuacjach.
dag - cześć
hallo - cześć
hoi (Holandia) - cześć
Co mówimy na pożegnanie?
tot ziens [tɔt ˈsins] (ubezdźw.
z po [t]) - do widzenia (dosł. do zobaczenia)
tot straks - do "za chwilę"
tot later - do później
tot morgen - do jutra
dag - pa!
doei [duj] (Holandia) - pa!
Być i mieć
Oba te czasowniki odmieniają się nieregularnie.
osoba | ZIJN - być | HEBBEN - mieć |
ik | ben | heb |
je, u | bent | hebt |
hij, ze, het | is | heeft |
we, jullie, ze | zijn | hebben |
Inne przydatne słówka + liczba mnoga
Uwaga! Uwaga!
Mamy dwa rodzajniki określone w języku niderlandzkim:
de [də] i
het [hɛt/ət]. Pierwszy jest dla rodzajów: męskiego i żeńskiego, drugi dla nijakiego.
Rodzajnik nieokreślony to:
een [ən]. Een oraz het można w nieformalnych sytuacjach zapisywać jako: 't i 'n.
Liczba mnoga otrzymuje rodzajnik: de (nawet dla rodzaju nijakiego), a "rodzajnikiem nieokreślonym" jest brak rodzajnika. :-)
Podstawy tworzenia liczby mnogiejNajważniejsze zasady :-) Reszta na potem, choć w sumie to w zupełności wystarczy dla początkujących.
Najczęstsze końcówki: -en, -s, -'s
1.
's dodajemy do rzeczowników zakończonych długą samogłoską, która jest pisana jedną literą np.
de auto [ˈɑuto / 'oto] => de auto's (samochód - samochody)
2.
s dodajemy do rzeczowników zakończonych:
-e, -el, -en, -er, -em, -ie, -jenp.
de studente => de studentes (studentka - studentki)
de tafel => de tafels (stół - stoły)
de jongen => de j
ongens (chłopiec - chłopcy)
de koffer => de koffers (walizka - walizki)
de vakantie => de vakanties (wakacje/ferie (l.p.) - wakacje/ferie (l.m.))
het meisje => de meisjes (dziewczyna - dziewczyny)
Oraz w wyrazach obcego pochodzenia (głównie wyrazy z francuskiego i angielskiego)
het cadeau => de cadeaus (prezent - prezenty)
de drug [ˈdrʏg] => de drugs (narkotyk - narkotyki)
eau jest zawsze wymawiane jako długie [oː], więc nie ma potrzeby dodawać apostrof, aby zachować długość.
u, gdy jest w angielskim wymawiane [ʌ], to do niderlandzkiego przechodzi jako [ʏ] np. de cl
ub, de p
ub, f
uck!
3.
en w innych przypadkach i po akcentowanej samogłosce
de student - de studenten (student - studenci)
het boek => de boeken (książka - książki)
de industrie => de industrieën (przemysł - przemysły) (bo "ie" jest akcentowane, gdyby nie było, końcówką byłoby -s jak w: vakantie+s)
Tremę dodaje się, żeby nie było wątpliwości, czy wymawiać iee jako: ie+e lub i+ee. Dodaje się ją wszędzie tam, gdzie mogłyby zaistnieć tego typu wątpliwości.
4. Czasem liczba mnoga jest nieregularna i może otrzymywać inne końcówki jak np. -eren [ərə(n)] lub w temacie może zmienić się samogłoska
het kind => de kinderen (dziecko - dzieci)
het ei => de eieren (jajko - jajka)
de dag => de dagen (dzień - dni, "a" w liczbie mnogiej wydłuża się)
het lid => de leden (członek - członki/członkowie) (znaczenie: część ciała lub członek np. partii)
Inne słówka:
de achternaam, +en - nazwisko (należy pamiętać o zasadach zaznaczania długości np. naam + en = namen)
de voornaam, +en - imię
de letter, +s - litera
de meneer, +en [mə'ner] - pan
de mevrouw, +en [mə'vrɑu] - pani
de vriend, +en - przyjaciel, chłopak (bojfrend)
de vriendin, +en (pamiętamy o zasadzie zachowania długości! vriendin + en = vriendi
nnen!)
het alfabet, +en - alfabet (tu też pamiętamy o tym: alfabet - alfabetten)
Wiele osób, zwłaszcza w Holandii, nie pamięta już, które wyrazy były rodzaju męskiego, a które żeńskiego i traktuje je jako rodzaj męski, chyba że oczywistą sprawą jest, że mówimy o kobiecie/samicy. Standardowy niderlandzki traktuje takie wyrazy jako: "dwupłciowe" i możemy po prostu mówić "hij". Jest jednakże krótka lista wyjątków, gdzie rodzaj jest tylko żeński, ale to będzie na potem. :-) W słownikach zaznacza się "dwupłciowe rzeczowniki" pisząc (m/v) - rodzaj męski lub żeński.