Курс літоўскае мовы ў японскіх значкаў.

[マシオ]

Заняткі 2

Знадворныя пачуцьцi

Знадворныя пачуцьцi - Zmysły zewnętrzne
Зрок - Wzrok
Слух/слых - Słuch
Нюх - Węch
Смак - Smak
Дотык - Dotyk
Пачуцьцё - Uczucie/zmysł
Бачыць - Widzieć
Глядзець  - Patrzeć
Чуць - Słyszeć
Слухаць - Słuchać
Нюхаць - Wąchać
Смакаваць - Smakować
Есьці - Jeść
Піць - Pić
Датыкаць - Dotykać
Адчуваць - Czuć

Кабзар

Przeczytaj poprawnie wiersz:

Ой вецер шумiць, ой вецер гудзе, а цераз поле чалавек iдзе! Ой полем iдзе i штось ён нясе, i хлопец яго за руку вядзе. Ой праз поле хлопец старца за руку вядзе! Якi гэта старац з хлопцам iдзе? То кабзар iдзе i кобзу нясе, а хлопец за руку к вёсцы вядзе. У вёску прыйшоў, на прызбу сеў i цiха людзём сьпяванку запеў. Укруг людзi стаяць, на старца глядзяць, бо да душы бедным людзям запеў. Галавою добрым людзём кiўне, грудку старую шырока надзьме, у струны утне, слова дабярэ i песьню старую сьвету пяе.
(К. Каганец)

Tłumaczenie:

Spoiler for Hiden:

Oj wiatr szumi, oj wiatr gani, a poprzez pole człowiek idzie! Oj polem idzie i coś on niesie, i chłopiec jego za rękę wiedzie. Oj przez pole chłopiec starca za rękę wiedzie! Jaki to starzec z chłopcem idzie? To kobzarz idzie i kobzę niesie, a chłopiec za rękę ku wiosce wiedzie. Do wioski przyszedł, na przyzbę siadł i cicho ludziom zaśpiewał piosenkę. Wokół ludzie stoją, na starca patrzą, bo do duszy zaśpiewał biednym ludziom. Głową dobrym ludziom kiwnie, pierś starą szeroko nadmie, w struny uderzy, słowa dobierze i pieśń starą światu śpiewa.
(K. Kahaniec)

Яканьне

Jakanie jest to przejście każdego nieakcentowanego Е i Ё w Я jeśli kolejna (a więc pierwsza po naszym Е lub Ё) sylaba jest akcentowana np. зелень — зялёны, дзень — дзянёк. W wyrazach pochodzenia obcego jakanie zazwyczaj nie występuje np. зэфір, сэрвіз.

Аканьне

Akanie jest to przejście każdego nieakcentowanego О i Э w А np. войска — вайсковец, рэчка — рачны. W wyrazach obcego pochodzenia akanie zazwyczaj nie występuje np. дэкрэт, рэсурсы (zasoby).

[マシオ]

Заняткі 3

Практыкаваньне 1

А. 1. Якое слова абазначае прадмет у такiм сказе: вострая каса зламалася? (Jakie słowo oznacza przedmiot w takim zdaniu: ostra kosa złamała się?)

2. Што тут сказана аб касе?  (Co tu zostało powiedziane o kosie?)

3. Назавi колькi прадметаў, што знаходзяцца ў хаце, на вулiцы, у полi. (Nazwij ile przedmiotów znajduje się w chacie, na ulicy, na polu. (patrz na listę niżej))

4. Што маюць супольнага вось такiя прадметы: (Co mają wspólnego takie przedmioty:)
а) малако, сьнег, цукар (mleko, śnieg, cukier)
б) вугальле, чарніла, сажа (kupa węgla, atrament, sadza)
в) клубок, яблык, яйко (kłębek, jabłko, jajko)
г) алей, вада, квас (olej, woda, kwas chlebowy)
д) сонца, месяц, лямпа (słońce, księżyc, lampa)
е) камень, мур, косьць (kamień, mur, kość)
ж) нож, каса, брытва (nóż, kosa, brzytwa)
з) шпілька, шыла, штык (szpilka, szydło, bagnet)
і) сьнег, лёд (śnieg, lód)
к) агонь, сонца (ogień, słońce)
л) цукар, мёд (cukier, miód)
м) пук, сена (pęk, siano)

Адказ (odpowiedź):

Spoiler for Hiden:

3. у хаце - дваццаць чатыры (24), на вуліцы - восем (8), у полі - дзевяць (9)
4. а) колер (беласьць), б) колер (чорнасьць), в) форма - kształt (кругласьць - okrągłość), г) вадкасьць - ciecz, д) сьветласьць - jasność, е) цьвёрдасьць - twardość, ж) вострасьць - ostrość, з) тонкасьць - cienkość, і) халоднасьць - zimność, к) гарачасьць - gorącość, л) салодкасьць - słodkość, м) мяккасьць - miękkość

5. Што супольнага маюць чалавек, жывёлiна й расьцiна (расьліна)? Цi яны кормяцца, растуць, памiраюць разам? (Co wspólnego mają człowiek, zwierzę i roślina? Czy oni żywią się, rosną, umierają razem?)

а) Асаблiвасьцi прадметаў. Усё, што можам заўважыць у прадметах i што можам аб iх сказаць, гэта - асаблiвасьцi прадметаў, напрыклад: востры, белы, чорны, круглы; сядзiць, ляцiць, сьвецiць, грэе, колецца i г.д. (Cechy przedmiotów. Wszystko, co możemy zauważyć w przedmiotach i o nich powiedzieć, to cechy przedmiotów, na przykład: ostry, biały, czarny, okrągły; siedzi, leci, świeci, grzeje, kłuje itp.)

б) Ажыўленыя i неажыўленыя прадметы. Да ажыўленых прадметаў залiчаем людзей, жывёлiну i расьцiну; да неажыўленых - рэчы i з'явiшчы. Чалавек, дзяўчына, конь, курапатка; дуб, васiлек (валошка), грыб - гэта прадметы ажыўленыя. Рэчы, як стол, кнiжка; з’явiшчы, як дождж, бура, маланка - прадметы неажыўленыя. (Ożywione i nieożywione przedmioty. Do ożywionych przedmiotów zaliczamy ludzi, zwierzęta i roślinność; do nieożywionych - rzeczy i zjawiska. Człowiek, dziewczyna, koń, kuropatwa; dąb, chaber, grzyb - są to przedmioty ożywione. Rzeczy, jak stół, książka; zjawiska, jak deszcz, burza, błyskawica - przedmioty nieożywione)

Б. 1. Перапiсаўшы, падчыркнi (падкрэсьлі) словы, што азначаюць асаблiвасьцi прадметаў: (Przepisawszy, podkreśl słowa, jakie oznaczają cechy przedmiotów:)

Дажджавая вада нясмачная. Сёлета год ураджайны. Маленькi Сьцёпка чытае цiкавую кнiжку. Моцна сьпiць шырокая рака. Ужо i халодная восень прышла. Золата i ў попеле вiдаць. Абмiраюць на зiму i вужакi, i жабы, i яшчаркi. Дудар дудару дарма грае. Адзiн хлеб прыедлiў. (Deszczowa woda jest niesmaczna. Corocznie rok jest urodzajny. Maleńki Szczepanik czyta ciekawą książkę. Mocno śpi szeroka rzeka. Już i zimna jesień przyszła. Złoto i w popiele widać. Obumierają na zimę i węże, i żaby, i jaszczurki. Dudarz dudarzowi za darmo gra. Jednemu i chleb się przeje.)

2. Перапiсаўшы, падчыркнi прадметы ажыўленыя простай рыскай (____), неажыўленыя пакручастай (,,,,,,,,,). (Przepisawszy, podkreśli przedmioty ożywione prostą kreską, nieożywione krętą)

НА ПРАДВЕСЬНЕ. (NA PRZEDWIOŚNIE)

Рушыўся сьнег. Зашумела вада. Раскавалiся рэкi ад лёду. Лынула вон зiмавая вада. Сонца прыносiць цяпло i пагоду. Шумныя песьнi iграюць лясы. Зморана трушанкай у хлявох адзываецца рыкам скацiнка. Конiкi ў стайнях iржаць пры жлабох. Бацян праляцеў над адрынкай. Будзiцца посьле (у літаратурнай мове - пасьля - тут па-лагойску) зiмовага сну па хацiнках люд працавiты; скоранька цягне саху, барану, глядзiць - шыны на колах цi зьбiты. (Ruszył się śnieg. Zaszumiała woda. Uwolniły się rzeki od lodu. Oto popłynęła zimowa woda. Słońce przynosi ciepło i piękną pogodę. Lasy grają szumne pieśni. Zmorzona sianem w chlewach odzywa się rykiem krówka. Koniki w stajniach rżą przy żłobach. Bocian przeleciał nad ordynką. Budzi się po śnie zimowym w chateczkach lud pracowity. Szybciutko ciągnie sochę, strug, patrzy - czy szyny na kołach nie są zbite.)

[マシオ]

Заняткі 4

Слоўнічак выпадковых слоў

Чытаць? Гэта так проста! - Czytać? To takie proste!

дай - daj
даў - dał
дала - dała
кій - kij
ехаць - jechać
ясны - jasny
люты - luty
конь - koń
косьць - kość
госьць - gość
сьнег - śnieg
сьмех - śmiech
сьцежка - ścieżka
тлушч - tłuszcz

мёд - miód
боль - ból
соль - sól
гняздо - gniazdo
чорны - czarny
шкада - szkoda

зьесьці - zjeść
зьеў - zjadł
зьела - zjadła
зьезд - zjazd
мець - mieć
меў - miał
мела - miała

ляжаць - leżeć
ляпіць - lepić
выяжджаць - wyjeżdzać
дзяўчына - dziewczyna

піць - pić
п'ю - piję
біць - bić
б'ю - biję
гусь - gęś
шчасьце - szczęście
цяжар - ciężar
густы - gęsty
часты - częsty
цяля - cielę
дуб - dąb
дубы - dęby
зуб - ząb
зубы - zęby

серада - środa
золата - złoto
балота - błoto
варона - wrona
сарока - sroka
бяроза - brzoza

тры - trzy
верыць - wierzyć
мерыць - mierzyć
прыбегчы - przybiec
прылегчы - przylec
прытуліцца - przytulić się
пераканацца - przekonać się
прытрымаць - przytrzymać
разумець - rozumieć

Скорагаворка

скора + гаварыць = скорагаворка
скручваць - skręcać
язык - język (w buzi)
skręcać  + język = skrętacz języka
скорагаворка =  skrętacz języka
скорагаворка = хуткапрамаўлянка = хуткамоўка
хутка/скора - szybko

mów szybciej! гавары скарэй!

Ішла скорагаворка са скорагаварчанятамі

Язык а мова

мова - język (narzędzie do komunikacji)
слова - słowo
язык - język (w buzi)
маўленьне - mowa

мова/mowa/język/язык/ozór czy jęzor
літоўская (беларуская) мова/mowa polska/język polski/-/-
родная мова/mowa ojczysta/język ojczysty/-/-
замежная мова/obca mowa/język obcy/-/-
мову адняло/odjęło mowę/odjęło język/язык адняло/-
умець гаварыць і пісаць на мове/znać język w mowie i piśmie/znać język w mowie i piśmie/-/-
прамова ў сойме/mowa sejmowa/-/-/-
- Ты здаў іспыт?/ - Zdałeś egzamin?/-/-/-
- Безумоўна!/ - Mowa!/-/-/-
-/-/latać z wywieszonym językiem/лётаць з высалапленым языком/latać z wywieszonym ozorem

(źródło)

języki ognia - языкі полымя
język w bucie - язычок у боце
język spustowy - спускавы кручок
językoznawca - мовазнаўца
lingwista - лінгвіст
poliglota - паліглёт

[Dynozaur]

(źródło)

To jakieś dank meme? xDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDD

[マシオ]

Jaja se robisz? To ze słownika dla dzieci.

[マシオ]

Lista słowników i innych językoznawczych książek i stron litewskich:
Баршчэўскі Лявон - «Польска-беларускі слоўнік: тэрміны, паняцці і назвы з гісторыі і грамадазнаўства»
Белорусско-русский словарик (тарашкевица)
Ніна Баршчэўская - Беларуская эміграцыя - абаронца роднае мовы
Ян Станкевіч - Вялікалітоўска-расійскі слоўнік
Ждановіч Валерыя - Слоўнік для дзяцей
Браніслаў Тарашкевіч - Беларуская граматыка для школ
Слоўнік
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы
Цыхун Г.А. (гал. рэд.) Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. Т. 12
Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча
Mirosław Jankowiak - Dialektologia białoruska
Старабеларускі лексікон
Скарнік
Хвалей Я.I., Шарпіла У.В. Слоўнік лексічных формаў (сінонімы, амонімы, антонімы, паронімы, амографы, амафоны)
Аліна Ваўранюк - Лемантар - Падручнік па беларускай мове для 2 класа

Kolejna lekcja jak będzie normalna pogoda zapewne. :v

[マシオ]

Заняткі 5

Народ, Мова, Дзяржава, Суседзі

Narodowości po litewsku Litwinów i narodów sąsiednich:

Ліцьвін, літвін - Litwin historyczny (lub tylko Białorusin) (po litewsku narody piszemy z małej litery, pierwszy jest z dużej tylko dlatego, że to początek zdania.)

Ліцьвінка, літвінка - Litwinka historyczna (lub tylko Białorusinka)

Ліцьвіны, літвіны - Litwini historyczni (lub tylko Białorusini)

Ліцьва, Літва - Litwa historyczna (w narkomówce Літва może odnosić się też do Lietuwy)

Вялікаліцьвін, вялікалітвін - Wielkolitwin - Białorusin, nazwa proponowana przez Jana Stankiewicza wraz z zamianą nazwy państwa Białoruś na Wielkolitwa

Вялікаліцьвінка, вялікалітвінка - Wielkolitwinka - Białorusinka

Вялікаліцьвіны, вялікалітвіны - Wielkolitwini - Białorusini

Вялікалітва, Вялікаліцьва - Wielkolitwa, nazwa proponowana przez Jana Stankiewicza zamiast Białorusi.

Беларус - Białorusin, Litwin, który zaakceptował nową nazwę lub nie ma świadomości nazwy starej albo jej nie uznaje.

Беларуска -  Białorusinka

Беларусы - Białorusini

Беларусь - Białoruś

Тутэйшы - Tutejszy, Litwin bez świadomości narodowej.

Тутэйшая - Tutejsza

Тутэйшыя - Tutejsi

Крывіч - Krywicz, także jedna z proponowanych nazw narodu litewskiego

Крывічка - Krywiczka

Крывічы - Krywicze

Крыўя, Крывія - Krywia, jedna z proponowanych nazw dla dzisiejszej Białorusi

Літоўская мова, вялікалітоўская мова, ліцьвінская мова, крыўская мова, крывіцкая мова, па-просту, беларуская мова - Język litewski (białoruski) (w narkomówce літоўская мова oznacza często język bałtolitewski)

Па-літоўску - Po litewsku

На літоўскай мове - W języku litewskim

Летувіс, літовец - Bałtoliwin

Летувіска, літоўка - Bałtolitwinka

Летувісы, літоўцы - Bałtolitwini

Летува - Lietuwa, Bałtolitwa

Летувіская мова - Język bałtolitewski

Паляк - Polak

Полька - Polka

Палякі - Polacy

Польшча - Polska

Польская мова - Język polski

Украінец - Ukrainiec

Украінка - Ukrainka

Украінцы - Ukraińcy

Украіна - Ukraina

Украінская мова - Język ukraiński

Расеец - Rosjanin

Расейка - Rosjanka

Расейцы - Rosjanie

Расея - Rosja

Расейская мова - Język rosyjski

Латыш - Łotysz

Латышка - Łotyszka

Латышы - Łotysze

Латвія - Łotwa

Латыская мова - Język łotewski

Жамойт, жмудзін - Żmudzin

Жамойтка, жмудзінка - Żmudzinka

Жамойты, жмудзіны - Żmudzini

Жамойць, Жмудзь - Żmudź

Жамойцкая мова/гаворка - Język/dialekt żmudzki

Жыд - Żyd (Współcześnie istnieją zdania jakoby słowo жыд było obraźliwym, jednak są to zdania nieprawdziwe z uwagi, że znegatywienie słowa жыд to zwykła rusyfikacja na polu semantycznym, ergo w prawdziwym języku litewskim jest to słowo całkowicie neutralne co potwierdza fakt iż poświadczone jest już ono w Statutach Litewskich jak i fakt, że bałtolitewskie Żydas pochodzi od lit. жыд. Obecnie forsowane, poprawnepolitycznie słowa to: габрэй czy яўрэй.)

Жыдоўка - Żydówka

Жыды - Żydzi

Ідыш - Jidysz

Дзяржава, краіна - Państwo, kraj

Жыхар, жыхарка, жыхары - Mieszkaniec, mieszkanka, mieszkańcy

Насельніцтва - Populacja

Места, горад - Miasto (Горад w tym znaczeniu doszedł do taraszkiewicy wraz z narkomówką, zalecam używanie места jako słowa tradycyjniejszego)

Мястэчка - Miasteczko

Сяло, вёска - Wieś

Вобласьць - Obwód

Раён - Rejon

Сталіца - Stolica

Ваяводзтва - Województwo

Павет - Powiat

Гміна - Gmina

Мяжа, граніца - Granica

Вуліца - Ulica

Дом - Dom

Хата - Chata

Гімн - Hymn

Герб - Herb

Сьцяг - Flaga

Ратуша - Ratusz

[Pluur]

Kim jest/był ów Jan Stankiewicz?

Вялікаліьвін, вялікалітвін

c umknęło :(

[マシオ]

Kim jest/był ów Jan Stankiewicz?

Вялікаліьвін, вялікалітвін

c umknęło :(

Poprawiłem. Ян Станкевіч.
Możesz sobie zmienić na polski ale mało tam o nim pisze.

[Pluur]

Aa dziękuję :D

[Dynozaur]

A tak, k' woli ścisłości, jak będzie Żmudzin?

[マシオ]

Жмудзін albo жамойт. Drugie rdzenne oczywiście, pierwsze polonizm.

[Wedyowisz]

Masm pytanie: tak naprawdę istnieje w wymowie kontrast między pisanym „е” i „я” w sylabie nieakcentowanej? Bo na lingvoforum piszą że пявун — певуна obоk пятак — пятака jest to czysto ortograficzne kurwurozjum, gdyż w wymowie jest neutralizacja „я” i „е”.

[マシオ]

Kontrast? W sensie, że się inaczej wymawia? Oczywiście, że tak. Co zaś do twoich przykładów - пятак pisze się przez "ja" i po rosyjsku, więc najwidoczniej owa sylaba nie wynika tu z jakania jeno ma podłoże etymologiczne? W końcu pochodzi od пяць, ma więc "ja" w słowie rdzeniu. Пявун to z kolei rusycyzm z racji, że сьпявак byłby typowo litewski przy czym i w tym słowie jest сьпевака z racji zmiany akcentu. Jakanie nie występuje w dopełniaczu ani w piewunie ani w śpiewaku, zaś co się tyczy piataka to i po litewsku i po rosyjsku cały czas jest "ja", jednak nie może ono pochodzić od jakania z racji akcentu na trzecią sylabę, jest więc etymologiczne. I nie bardzo rozumiem - jaka neutralizacja "ja" i "je"? To chyba ktoś zrusyfikowany to pisał. "Je" czytasz jak "je", a "ja" jak "ja". W wymowie powinno być tak jak jest napisane. Wymowa jest fonetyczna. Nawet jeśli to narkamauka to tam się tylko nie zapisuje jakania w krótkich wyrazach jak "не" - "ня", które zmieniają się z racji akcentu na pierwszą sylabę wyrazu kolejnego. Te wyrazy w których jakanie powstaje samodzielnie bez kolejnego wyrazu mają je zapisywane nawet w narkamauce. Jeśli źle zrozumiałem pytanie to proszę mnie poprawić.

[Kazimierz]

Wymowa jest fonetyczna

Chyba chciałeś napisać pisownia...