Język astralogermański: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
m
m
Linia 9: Linia 9:
 
   |mówiący2 = 1
 
   |mówiący2 = 1
 
   |mówiący = 62 000 000
 
   |mówiący = 62 000 000
   |klasyfikacja släjęzyki indoeuropejskie
+
   |klasyfikacja = języki indoeuropejskie
 
*języki germańskie
 
*języki germańskie
 
**języki zachodniogermańskie
 
**języki zachodniogermańskie
Linia 21: Linia 21:
 
}}
 
}}
  
'''Język astralogermański''' (potocznie '''język germański''', '''język a-germański''') – język z rodziny germańskich, jeden z najważniejszych utworzonych przez Obcego konlangów. Silnie zróżnicowany dialektowo. Używany w conworldzie zwanym Kontynentem Istanbudzkim od ok. V wieku. Zamysł powstał ok. 2005 roku i jezyk jest dalej rozwijany. Astralogermańszczyzna charakteryzuje się głównie wpływami języka angielskiego, niemieckiego i niderlandzkiego, również szemierskiego. Mimo to w kwestii współczesnych zapożyczeń astralogermański reprezentuje postawę silnego puryzmu językowego.
+
'''Język astralogermański''' (potocznie '''język germański''', '''język a-germański''') – język z rodziny germańskich, jeden z najważniejszych utworzonych przez Obcego konlangów. Silnie zróżnicowany dialektowo. Używany w conworldzie zwanym Kontynentem Istanbudzkim od ok. V wieku. Zamysł powstał ok. 2005 roku i jezyk jest dalej rozwijany. Astralogermańszczyzna charakteryzuje się głównie wpływami języka angielskiego, niemieckiego i niderlandzkiego, również szemierskiego, języków romańskich i języków słowiańskich. Mimo to w kwestii współczesnych zapożyczeń astralogermański reprezentuje postawę silnego puryzmu językowego.
  
 
= Historia conworldowa =
 
= Historia conworldowa =

Wersja z 21:43, 14 lut 2019

język astralogermański
ƨ̌ermanes šond
Utworzenie: Obcy w 2015
Liczba użytkowników 62 000 000
Liczba użytkowników (faktyczna) 1
Sposoby zapisu: łaciński
Typologia: średnio fleksyjny, szyk zasadniczo SVO
Klasyfikacja: języki indoeuropejskie
  • języki germańskie
    • języki zachodniogermańskie
      • języki astralskie
        • język astralogermański
Status urzędowy
Język urzędowy : Germania
Język pomocniczy : Haurenia
Język mniejszości : Haurenia, Astral, Istanbu
Oficjalna regulacja: Komisja Języka Astralogermańskiego (Outsot ƨ̌ermanes šonds)
Kody
Conlanger–1 agm
Lista conlangów


Język astralogermański (potocznie język germański, język a-germański) – język z rodziny germańskich, jeden z najważniejszych utworzonych przez Obcego konlangów. Silnie zróżnicowany dialektowo. Używany w conworldzie zwanym Kontynentem Istanbudzkim od ok. V wieku. Zamysł powstał ok. 2005 roku i jezyk jest dalej rozwijany. Astralogermańszczyzna charakteryzuje się głównie wpływami języka angielskiego, niemieckiego i niderlandzkiego, również szemierskiego, języków romańskich i języków słowiańskich. Mimo to w kwestii współczesnych zapożyczeń astralogermański reprezentuje postawę silnego puryzmu językowego.

Historia conworldowa

Plemiona germańskie przybyły z północy na Kontynent Istanbudzki ok. IV wieku. Język wyewoluował z dialektów zachodniogermańskich pod koniec V wieku, zarazem też powstało pierwsze państwo założone na Kontynencie przez Indoeuropejczyków zwane Astralem. W XI wieku doszło do poważnych zmian geograficznych na Kontynencie, w tym wycofania się Leńchszan na północ, powyżej 55. równoleżnika, dzięki czemu nowo powstały naród zwany Germańczykami oderwał się od Astralczyków i rozpoczął przeprowadzkę na północ i tam do dziś są osiedleni współcześni Germańczycy.

W trakcie kolejnych najazdów Indoeuropejczyków dochodziło do kolejnych zmian leksykalnych, fonetycznych, gramatycznych i składniowych, aż współczesny astralogermański się uformował w formie znanej dziś pod koniec XVIII wieku, natomiast współczesna ortografia została zaprojektowana w roku 1950 przez specjalną komisję powołaną przez rządzące ówcześnie radykalne feministki z Ruchu Wolności.

Fonologia

Język astralogermański jest językiem z niezwykle bogatym zestawem fonemów i ich allfonów. Jest sporo zarówno spółgłosek, jak i samogłosek. Nie istnieje w pełni regularny sposób odczytywania języka z zapisu, głównie z powodu zastosowania ortografii etymologicznej i mnogości procesów fonetycznych zachodzących w astralogermańszczyźnie. Zachodzi również sporo procesów wyrazowych pomiędzy poszczególnymi fonemami.

Spółgłoski

wargowe zębowe dziąsłowe zadziąsłowe retrofleksyjne palatalne welarne języczkowe krtaniowe
nosowe m n[1] ɲ
zwarte p[2] t[2] d[3] k[2] g
szczelinowe f v θ ð s z[4] ʃ ʒ[5] ʂ ʐ[6] x χ ʁ h
półotwarte w w̃ l j[7]
uderzeniowe ɾ[8]
  1. przy ściągnięciu się z /ə/ często jest zgłoskotwórcze, tj. [n̩]; głoskę [w̃] traktujemy oddzielnie
  2. 2,0 2,1 2,2 w większości Germanii w nagłosie jest przydech, tj. [pʰ], [t̪ʰ], [kʰ]
  3. w większości Germanii przeważa wymowa laminalna, tj. [t̪] i [d̪]
  4. w większości Germanii przeważa wymowa dziąsłowa, tj. [s]
  5. w większości Germanii przeważa wymowa zmiękczona, tj. [ʃʲ] i [ʒʲ]; /t/ i /d/ często jest ściągane odpowiednio do [t͡ʃʲ] i [d͡ʒʲ], jednak np. dla wyrazu dutšiland [ˈdutʃʲɪlɑnt] jest to już uznawane za błąd
  6. rzadko występują; poprawną realizacją jest też twarde [ʃ] i [ʒ]; w niektórych częściach Germanii zlewa się całkowicie z fonemami /ʃ/ i /ʒ/
  7. w większości Germanii zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę, np. hin [çʲjɛn]
  8. występuje przede wszystkim w końcówkach fleksyjnych; po samogłosce, a przed spółgłoską często realizowane jako niezgłoskotwórcze [ɐ]

Samogłoski

przednie środkowe tylne
przymknięte i y[1] u
prawie przymknięte ɪ
półprzymknięte e[1] ɘ[2] o[1]
średnie ə[3]
półotwarte ɛ[4] ɜ[5] ɔ[4]
otwarte a[4] ɑ[6]
  1. 1,0 1,1 1,2 wymowa z iloczasem, tj. [eː], [iː], [oː], [yː] , jest w pełni poprawnym wariantem, choć w przypadku [e] nieco rzadsza, a także /y/ nie zawsze można wymówić jako [yː]
  2. zaokrąglony wariant wymowy, tj. [ɵ], jest w pełni równoprawny, choć nieco rzadziej stosowany
  3. istnieje tylko w krótkim wariancie, tzn. [ə̆]
  4. 4,0 4,1 4,2 mogą się ściągać z [w̃] jako samogłoski nosowe, tj. [ɛ̃], [ɔ̃], [ã], zwłaszcza częsta jest opcja [ɛ̃], choć nie zawsze jest to poprawne, np. šenst to zawsze [ʃʲew̃z]
  5. przed [j] bardzo często realizowane jako [œ]
  6. rzadko występuje; w niektórych regionach Germanii zlewa się całkowicie z fonemem /a/

Procesy fonetyczne

  • nazalizacja, np. ring [ʁɛw̃] > [ʁɛ̃]
  • elizja, np. ðene ouhren [ðɛnɛ ˈown] > [ðɛˈnown]
  • łączenie międzywyrazowe, np. bist onhier [bi ˈɔw̃çʲjə] > [biˈzɔw̃çʲjə]
  • kontrakcja [t̪] z [ʃʲ], np. tšeënen [ˈtʃʲɔjnɛn] > [ˈt͡ʃʲɔjnɛn]
  • kontrakcja [ə̆] z [n] do sylabotwórczego [n̩], np. houšen [ˈhowʂə̆n] > [ˈhowʂn̩]
  • upodobnienie [χ] i [h]/[x], np. ërhai [aʁˈhaj] > [aχˈhaj] > [aˈχːaj]
  • redukcja nieakcentowanego [ɛ] (w ściśle określonych przypadkach), np. mäiken – bezokolicznik – ['mejkɛn] > ['mejkə̆n] > [ˈmejkn̩], jednak mäiken – gerundium lub 3.os.lm. czasu teraźniejszego oznajmującego – [ˈmejkɛn]
  • monoftongizacja [ej] i [ow], zwłaszcza gdy sylaba z dyftongiem jest zamknięta, np. häit [hejt] > [het]
  • zmiękczenie przed [j], np. blëch [bljɔx] > [bʎʲjɔx]
  • ubezdźwięcznienie w wygłosie (w [d̪] niekonsekwentnie), np. konð [kɔw̃ð] > [kɔw̃θ]
  • udźwięcznienie w wygłosie [s], np. häist [hejs] > [hɘs] > [hɘz]
  • aspiracja nagłosowego [p], [t] i [k], np. täim [tejm] > [tʰejm]
  • znikające [h], np. ðes hart [ðes ˈha] > [ðes ˈa] > [ðeˈza]
  • redukcja spółgłosek w sylabach zamkniętych, np. haund [hawnt] > [hawn]
  • cofanie się akcentu w sylabach zamkniętych, np. ëruäin [aʁˈwejn] > [aʁˈwɘn] > [ˈaʁwɘn]

Historyczne procesy fonetyczne

Akcent wyrazowy

Akcent w rodzimych wyraz przeważnie pada na pierwszą sylabę rdzenia, jednak nie zawsze tak się dzieje, np. ðäronst. W przypadku przedrostków takich jak vour-, onder- często występuje akcent główny na przedrostku, a akcent poboczny w pierwszej sylabie rdzenia, np. vourkouren. W rzadkich przypadkach jest ruchomy, np. MatiasMatiäser. W wyrazach obcych po dostosowaniu słowotwórczym i fonetycznym często zostaje oryginalny akcent, np. interesten.

Pisownia

Język astralogermański charakteryzuje się dość mocno etymologiczną pisownią. Nie istnieje jeden regularny sposób zapisu zasłyszanych wyrazów. Alfabet jest oparty ma piśmie łacińskim, do tego dochodzi wiele znaków diakrytycznych. Zdania zaczynamy wielką literą z wyjątkiem znaków diakrytycznych. Ogólnie wielką literę stosujemy rzadko poza imionami i nazwami obiektów geograficznych. Przecinek jest stosowany rzadziej niż w np. niemieckim, za to częściej niż np. w angielskim. Znakiem oddzielającym części całkowite od dziesiętnych jest przecinek (,), natomiast tysiące rozdzielamy odstępem ( ). Oficjalny format daty to DD.MM.RRRR, bez zera wiodącego przy dniu, miesiącu ani roku, np. 2.3.575 (jr.), natomiast pełny format daty wygląda np. tak: 12. 3-däi, 12-maund 2012 jr. (dzień miesiąca, dzień tygodnia, miesiąc, rok).

Zestaw liter i digrafów

  • a /a/, rzadko /ɑ/ (np. land /lɑnt/)
  • ä /ɛ/
  • b /b/
  • c – tylko jako część ch; w zapożyczeniach zawsze występuje k lub ts
  • d /d/, może być nieme (np. haund /hawn/)
  • ð /ð/
  • e /ɛ/, czasem krótkie /ǝ/ (np. näichstes /ˈnejxstǝs/)
  • ë /jɔ/, czasem /a/ (np. hënel /ˈhanɛl/), bardzo rzadko /ɔj/ (np. tšën /t͡ʃɔjn/)
  • ǝ /ɘ/, czasem krótkie /ǝ/ (np. ðǝm /ðǝm/)
  • f /f/
  • g /g/, może być nieme (np. ërhoungen /aχˈχownǝn/)
  • h /h/, może być nieme (np. hart /a/)
  • i /ɪ/
  • j /j/, rzadko /x/ (np. bräidj /bʁejtx/)
  • k /k/
  • l /l/, może być nieme (np. ðenøld /ðɛˈno/)
  • m /m/, rzadko nieme (np. system /ˈsajtɘ/)
  • n /n/, czasami też /w̃/ (np. šenst /ʃɛw̃z/), rzadko nieme (np. loung /lowk/)
  • o /ɔ/
  • ø /o/
  • p /p/
  • r /ʁ/, czasem wymawiane jako /ɾ/ (np. honder /ˈhɔndɛɾ/)
  • s /s/, może się udźwięczniać do /z/ (np. ðes haupt /ðɛˈzaw/) lub być nieme (np. instalaten /aw̃taˈlatən/)
  • š /ʃ/, rzadko /ʂ/, np. šouren /ˈʂowχǝn/)
  • t /t/, może być nieme (np. bist /bɪ/)
  • þ /θ/
  • u /u/, przed samogłoską /w/ (np. uärden /ˈwcʁdɛn/)
  • ü /y/
  • y /aj/ – tylko w zapożyczeniach (np. system /ˈsajtɘ/)
  • v /v/
  • ƨ /z/
  • ƨ̌ /ʒ/, rzadko /ʐ/ (np. chanƨ̌en /ˈxaw̃ʐǝn/)

Czasem jest też stosowany apostrof (), jednak nie jest on uznawany za osobną literę.

Digrafy:

  • ai /aj/
  • ëi /aj/
  • äi /ej/, czasem /e/ (np. häirt /heχt/), rzadko /ɛ/ (np. ëntfäinden /antˈfɛndɛn/)
  • ei /ej/
  • oi /oj/ – jedynie w wyrazie oin /ojn/ i pochodnych wyrazach oraz zapożyczeniach
  • ou /ow/, rzadko /o/ (np. oug /o/)
  • au /aw/
  • äu /ɜj/
  • ëu /jow/
  • ǝu /ɜ/
  • üi /y/, w przypadku tej pisowni może być też alofon z iloczasem [yː]
  • ij /i/
  • /ɔj/, rzadko /jɔj/ (np. seënen /ˈsjɔjnən/)
  • ch /x/
  • er /a/, bardzo rzadko /ǝ/ – tylko w przedrostkach for- /fǝ/ i onder- /ɔndǝ/; nie zawsze to funkcjonuje jako digraf (np. fiser /ˈfisɛɾ/)
  • in, en, än /ɛw̃/, często ściągane do [ɛ̃]; nie zawsze funkcjonują jako digrafy (np. senden /ˈsɛndən/)
  • ng /ɲ/, czasami /n/ (np. sproungen /ˈspʁownən/)
  • /tʃ/, często ściągane do [t͡ʃʲ]
  • dƨ̌ /dʒ/, często ściągane do [d͡ʒʲ]

Morfologia

Język astralogermański należy do języków średnio fleksyjnych. Mimo niewielkiego inwentarza końcówek w stosunku do innych germańskich jest stosunkowo dużo reguł i wyjątków od nich w zakresie doboru odpowiedniej formy fleksyjnej, co może przysparzać trudności zwłaszcza osobom zaczynającym naukę astralogermańszczyzny.

Czasownik

Czasownik w języku astralogermańskim odmienia się przez osoby, liczby, czasy i tryby. Czasowniki mogą być przechodnie lud nieprzechodnie, jednak nie istnieje strona bierna. Do tego dochodzą również formy bezosobowe, czyli bezokolicznik, gerundium i imiesłowy. Fleksja czasownika jest mało bogata, jednakże czas przeszły czasownika nie tworzy się w regularny sposób od formy podstawowej i w tej kwestii rozwinął się znacznie w stosunku do innych germańskich, gdzie zazwyczaj uczymy się z tabelek tzw. drugiej i trzeciej formy. W przypadku astralogermańszczyzny tych dodatkowych form, a zwłaszcza drugiej, najlepiej nauczyć się na pamięć.

Bezokolicznik

Forma słownikowa. Możemy rozpoznać go:

  • po końcówce -en [...ən], np. mäiken /ˈmejkən/ – robić, wytwarzać
    • rzadko zachodzi kontrakcja, np. häien /hen/ – tu: iść
  • rzadko -ən [...ən], np. siən /ˈsijən/ – widzieć

Nie wszystkie czasowniki mają bezokolicznik. Oto najważniejsze wyjątki:

  • ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) – nie ma
  • ës iš /aˈzɪʃ/ – bez bezokolicznika – tu: jest (ogólnie o stanie istnienia przedmiotów; odpowiednik angielskiego there is)
  • hërə /ˈhjɔʁɘ/ – chcieć (z czasownikiem)
  • häit /ˈhet/ – tu: powodzić się, iść
  • häivet /ˈhejvɛ/ – tu: udawać się

Najprostszy sposób zastąpienia bezokolicznika to użycie spójnika ðən sai, np. Hou kənst ðən sai dächs onhërə? – Jak możesz nie chcieć?

Bezokolicznik krótki

Jest to specjalna forma bezokolicznika, stosowana głównie w języku mówionym i pisanym nieformalnym. Z wyjątkiem utartych zwrotów i przeczenia kan(st) wolno ją zastąpić zwykłym bezokolicznikiem w wielu przypadkach. Forma ta jest identyczna w wymowie i pisowni jak forma 1.os.lp. czasu teraźniejszego oznajmującego. Najważniejsze zastosowania:

  • po przeczeniu z kan lub kanst, np. Kanst si hin. – Nie widzisz go. (obowiązkowo bezokolicznik krótki)
  • po czasownikach modalnych, np. Šod häi. – Muszę iść.
  • po spójniku celu ðən sai zastosowany z podmiotem nieosobowym, np. Hou ðən sai lüv? – Jak żyć?

Nigdy nie tworzymy takich bezokoliczników od czasowników seënen (być), konðen (móc) i onkonðen (nie móc).

Często w mowie potocznej zdarza się, że po ðən sai stosujemy ten bezokolicznik z podmiotem osobowym, jednak normatywnie jest to kwalifikowane jako błąd, np. nie mówimy *Häiet ðən sai häð(en) ðən slou, tylko Häiet ðən sai häðet ðən slou. – Idziecie położyć się spać.

Gerundium

W pisowni forma niemal zawsze taka sama jak bezokolicznik, tylko -ən zamieniamy na -en. Wymowa natomiast się zmienia na [...ɛn], bo nie zachodzi redukcja e ani również kontrakcja, np.

  • ðes mäiken /ðes ˈmejkɛn/ – robienie, wytwarzanie
  • ðes häien /ðɛs ˈhejɛn/ – tu: chodzenie
  • ðes sien /ðɛs ˈsijɛn/ – widzenie

Nie zawsze się używa tych form, zwłaszcza nie używa się gerundiów od czasowników modalnych. Niektóre formy z kolei się zsubstantywizowały, czyli dzisiaj funkcjonują również jako pełnoprawne rzeczowniki, np. ëšen /ˈjɔʃɛn/ – jedzenie (ang. food, rzeczownik).

Czas teraźniejszy oznajmujący

Temat czasu teraźniejszego tworzymy, po prostu odcinając końcówkę od bezokolicznika. Musimy jednak pamiętać, że mamy zarówno kilka czasowników nieregularnych, jak i w liczbie pojedynczej zachodzą dość często zjawiska zwane monoftongizacją i redukcją.

Czasowniki regularne

Obowiązuje następująca tabela końcówek:

l. pojedyncza l. mnoga
1. (zero) -ən […ɘn]
2. -st […s] -et […ɛ]
3. -t […t], (zero) -en […ɛn]

W 3.os.lp. stosujemy końcówkę zerową, jeżeli:

  • czasownik w rdzeniu kończy się na d lub t, niezależnie od tego, czy jest nieme, czy nie, wtedy obowiązuje wymiana -d : -ð i -t : -þ, np.
    • lenden' /ˈlɛndɛn/ : lenð /lɛnθ/ – pożyczać (zarówno komuś, jak i od kogoś)
    • fläiten' /ˈflɛjtɛn/ : fläiþ /fleθ/ – pływać (o przedmiocie)
  • temat czasownika kończy się samogłoską niezapisywaną dyftongiem:
    • siən /ˈsijən/ : si /sɪ/ – widzieć
  • w kilkunastu wyjątkach, m.in.:
    • bresten /ˈbʁɛstən/ – wybuchać
    • ðästen /ˈðɛstən/ – pytać
    • haten /ˈhɑtən/ – nienawidzić
    • krachten /ˈkʁɑxtən/ – piec, wypiekać
    • uiten /ˈwitən/ – wiedzieć

W 2.os.lp. stosujemy wstawne ə czytane jak szwa, czyli /ə/, jeżeli temat czasownika kończy się na s lub ƨ, np.:

  • släisen /ˈslejsən/ : släisəst /ˈslejsəs/ – szumieć (np. o liściach)

Czasowniki mieszane

Czasowniki mieszane różnią się od regularnych tym, że zostawiają bezokolicznikowe -en w temacie czasu teraźniejszego w liczbie pojedynczej. Przykładowa odmiana:

mäiken /ˈmejkən/ – robić, wytwarzać

l. pojedyncza l. mnoga
1. mäiken /ˈmejkɛn/ mäikən /ˈmejkɘn/
2. mäikenst /ˈmejkɛns/ mäiket /ˈmejkɛ/
3. mäikent /ˈmejkɛnt/ mäiken /ˈmejkɛn/

Inne przykładowe czasowniki odmieniające się tak samo:

  • läisten /ˈlejsən/ – tu: zapewniać, dostarczać
  • hølden /ˈholdən/ – tu: trwać (przez jakiś czas)
  • säiðen /ˈsejðən/ – współczuć, opłakiwać
  • läiðen /ˈlejðən/ – tu: boleć, chorować (zwłaszcza ciężko)
  • lächten /ˈlɛxtən/ – latać
  • houchen /ˈhowxən/ – wywyższać się
  • näimen /ˈnejmən/ – nazywać się
  • uärmen /ˈwɛɾmən/ – tu: być ciepło, robić się ciepło
  • houšen /ˈhowʂən/ – być gorąco, ogrzewać

Uwaga: na południu Germanii można zastosować regularną 1. i 2. osobę.

Czasowniki z monoftongizacją i redukcją

Czasowniki z redukcją zmieniają samogłoskę rdzenną w liczbie pojedynczej (czasem tylko w 3.os.) i/lub odrzucają spółgłoskę w wygłosie. Czasami się zdarza przesunięcie akcentu w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej natomiast nie ma żadnych zmian.

Grupa samogłoskowa äi – /ej/ : /e/

Zachodzi głównie dla rdzeni zakończonych na äi + spółgłoskę r, l, m, d, t. Mamy w całej liczbie pojedynczej monoftongizację, jeśli mówimy o stanach lub ich zmianach, natomiast jeśli monoftongizacja dotyczy 3. osoby, to mamy na myśli czynność. Jest sporo wyjątków od tej reguły.

häiren /ˈheχən/ – tu: słyszeć, słuchać

l. pojedyncza l. mnoga
1. häir /ˈheχ/ häirən /ˈhejχɘn/
2. häirst /ˈheχs/ häiret /ˈhejχɛ/
3. häirt /ˈheχt/ häiren /ˈhejχɛn/

Inne przykłady:

  • sväilen /ˈsvejlən/ – puchnąć, nabrzmiewać
  • fäilen /ˈfejlən/ – tu: podobać się
  • häilen /ˈhejlən/ – tu: goić się, zdrowieć
  • mäiren /ˈmejʁən/ – umierać
  • uäiren /ˈwejʁən/ – czekać
  • fäiren /ˈfejʁən/ – tu: obawiać się
  • fräiren /ˈfʁejʁən/ – tu: zamarzać
  • säch šäiren /səx ˈʃejʁən/ – strzyc się, (przenośnie) wściekać się, wyrywać sobie włosy z głowy
  • käiren /ˈkejʁən/ – tu: losować
  • dräimen /ˈdʁejmən/ – marzyć, snić
  • fläiten /ˈflejtən/ – pływać (o przedmiocie)
  • spräiten /ˈspʁejtən/ – kwitnąć, zakwitać
  • räiden /ˈʁedən/ – tu: czytać
  • spräiden /ˈspʁedən/ – tu: rozprzestrzeniać się

Inne przykłady (tylko 3.os.)

  • stäilen /ˈsejlən/ – kraść
  • fäilen /ˈfejlən/ – tu: spadać
  • häilen /ˈhejlən/ – tu: leczyć
  • fäiren /ˈfejʁən/ – tu: jechać
  • fräiren /ˈfʁejʁən/ – tu: zamrażać
  • šäiren /ˈʃejʁən/ – strzyc, dzielić
  • täiren /ˈtejʁən/ – drzeć (np. papier)
  • käiren /ˈkejʁən/ – tu: kierować, myć (np. podłogę)
  • säimen /ˈsejmən/ – pływać
  • bäiten /ˈbejtən/ – gryźć
  • fläien /ˈflen/ – tu: uciekać
  • räiden /ˈʁedən/ – tu: radzić
  • spräiden /ˈspʁedən/ – tu: rozprzestrzeniać

Najważniejsze wyjątki:

  • mäilen /ˈmejlən/ – malować, mleć, pisać e-mail
  • outsäilen /ˈowtˌsejlən/ – sprzedawać
  • bäiren /ˈlejnən/ – rodzić
  • ëntbäiren /antˈbejʁən/ – obywać się (bez czegoś)
  • späiten /ˈspejtən/ – pluć
Grupa samogłoskowa äi – /ej/ : /ə/

Zachodzi głównie dla rdzeni zakończonych na n lub ng. Mamy w całej liczbie pojedynczej monoftongizację, jeśli mówimy o stanach lub ich zmianach, natomiast jeśli monoftongizacja dotyczy 3. osoby, to mamy na myśli czynność. Jest sporo wyjątków od tej reguły.

ëruäinen /aʁˈwejnən/ – wygrywać

l. pojedyncza l. mnoga
1. ëruäin /ˈaʁwən/ ëruäinən /aʁˈwejnɘn/
2. ëruäinst /ˈaʁwəns/ ëruäinet /aʁˈwejnɛ/
3. ëruäint /ˈaʁwənt/ ëruäinen /aʁˈwejnɛn/

Inne przykłady:

  • ërsäinen /aʁˈsejnən/ – przypominać sobie, tęsknić, wspominać (zmiana akcentu)
  • ëntsäinen /antˈsejnən/ – zapominać, wymazać z pamięci (zmiana akcentu)
  • sväingen /ˈsvejnən/ – wirować, falować, drżeć

Inne przykłady (tylko w 3.os.)

  • räinen /ˈʁejnən/ – tu: biegać, ciec
  • ðäinen' /ˈðejnən/ – tu: wydawać się
  • þräingen /ˈθʁejnən/ – naciskać, pchać
  • säingen /ˈsejnən/ – śpiewać
  • bräingen /ˈbʁejnən/ – przynosić
  • släingen /ˈslejnən/ – okrywać, wić się

Najważniejsze wyjątki:

  • läinen /ˈlejnən/ – schylać się
  • späinen /ˈspejnən/ – pleść
  • uäinen /ˈwejnən/ – lamentować, głośno płakać
  • ðäinen /ˈðejnən/ – tu: zarabiać, służyć
Grupa spółgłoskowa niema

Zachodzi głównie dla spółgłosek g i d (jako część nd), które stają się nieme w liczbie pojedynczej (tzw. redukcja sylab zamkniętych). Jest dość dużo wyjątków od tej reguły.

stäigen /ˈstejgən/ – rosnąć, podnosić

l. pojedyncza l. mnoga
1. stäig /ˈstej/ stäigən /ˈstejgɘn/
2. stäigst /ˈstejs/ stäiget /ˈstejgɛ/
3. stäigt /ˈstejt/ stäigen /ˈstejgɛn/

Inne przykłady:

  • släigen /ˈslejgən/ – bić się z kimś, zabijać masowo
  • ërmäigen /aʁˈmejgən/ – zdobywać majątek, umożliwiać
  • dräigen /ˈdʁejgən/ – przesuwać, nosić
  • bäigen /ˈbejgən/ – skręcać, zginać
  • fläigen /ˈflejgən/ – lecieć (w powietrzu, np. pyłek)
  • fainðen /ˈfajndən/ – znajdywać
  • paunden /ˈpawndən/ – bić na alarm
  • kompaunden /kɔw̃ˈpawndən/ — składać
  • hlenden /ˈxlɛndən/ — oglądać
  • houlden /ˈhodən/ — trzymać, zatrzymywać

Najważniejsze wyjątki:

  • läigen /ˈlejgən/ – kłamać
  • säigen /ˈsejgən/ – piłować
  • sänden /ˈsɛndən/ — wysyłać
  • lenden /ˈlɛndən/ — pożyczać (komuś lub od kogoś)
Inne grupy alternacyjne

Głównie to są wyrazy przejęte z łaciny (bezpośrednio lub z języka turkiskiego). Poszczególne zmiany szczególnie odzwierciedlają różny rozwój samogłosek i spółgłosek w sylabach zamkniętych i otwartych dialektów graniczących z substratem turkiskim, gdzie zjawiska monoftongizacji i redukcji sylab zamkniętych miały trochę inny przebieg.

kompäilen /kɔw̃ˈpejlən/ – łączyć kawałki w jedną całość, kompilować

l. pojedyncza l. mnoga
1. kompäil /ˈkɔw̃pl/ kompäilən /kɔw̃ˈpejlɘn/
2. kompäilst /ˈkɔw̃pls/ kompäilet /kɔw̃ˈpejlɛ/
3. kompäilt /ˈkɔw̃plt/ kompäilen /kɔw̃ˈpejlɛn/

Inne przykłady (bez zmiany akcentu):

  • kombäinen /kɔw̃ˈbejnən/ – kombinować, mieszać (1.os. kombäin /ˈkɔw̃bjɛn/)
  • despäiten /ˈdɛpjən/ – dyskutować (1.os. despäit /ˈdɛpɘj/)
  • säch intereseënen /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsjɔjnən/ – interesować się (1.os.lp. säch intereseën /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsɔjɔn/)
  • mäunderen /ˈmɜjndʁən/ – kosztować, mieć (ileś) lat (1.os. mäunder /ˈmɜjnda/)
  • hiten /ˈxjejn/ – uderzać, bić (1.os. hit /ˈxjɛ/, 1.lm. hiten /ˈxjejɘn/)

Czasowniki nieregularne

Są też czasowniki, które nie pasują do żadnej z reguł. Na szczęście jest ich bardzo niewiele. Wszystkie zaprezentowano poniżej. N czerwono wyjątki i w pisowni, i w wymowie, na pomarańczowo wyjątki tylko w wymowie. Należy również pamiętać, że czasowniki konðen, onkonðen i häien posiadają również regularną odmianę w innym znaczeniu niż podane niżej.

seën /ˈsjɔjn/

być

konðen /ˈkɔw̃ðən/

tu: móc, potrafić

onkonðen /ˈɔnˌkɔw̃ðən/

tu: nie móc, nie potrafić

uiten /ˈwɪtən/

wiedzieć

niden /ˈnɪdən/

potrzebować

häðen /ˈhɛðən/

mieć

häien /ˈhen/

tu: iść

säien /ˈsen/

mówić

1.lp. bin /bɘ, bɘn/[1] kən /kɘ, kɘn/[1] kan /kaw̃/ uit /wɪt/ nid /nɪ/ häð /hɛð/ häi /hej/ säi /sej/
2.lp. bist /bɪ, bɪz/[1][2] kənst /kɘ, kɘz/[1][2] kanst /kaw̃z/ uist /wɪst/ nidst /nɪ, niz/[1][2] häðst /hɘðz/ häist /hɘz/ säist /sɘz/
3.lp. iš /ɪʃ/ kən /kɘ, kɘn/[1] kan /kaw̃/ uit /wɪt/ nid /nɪ/ häðt, həðt /hɘðt/[3] häit /het/ säit /set/
1.lm. seënən, s’n /sɘn, ˈsjɔjnɘn/[4] konðən /ˈkɔw̃ðɘn/ onkonðən /ˈɔnˌkɔw̃ðɘn/ uitən /wɪtɘn/ nidən /nɪdɘn/ häðən /hɛðɘn/ häiən /hejɘn/ säiən /sejɘn/
2.lm. seënet, s’nt /sɘnt, ˈsjɔjnɛ/[4] konðet /ˈkɔw̃ðɛ/ onkonðet /ˈɔnˌkɔw̃ðɛ/ uitet /wɪtɛ/ nidet /nɪdɛ/ häðet /hɛðɛ/ häiet /hejɛ/ säiet /sejɛ/
3.lm. seënen, s’n /sɘn, ˈsjɔjnɛn/[4] konðen /ˈkɔw̃ðɛn/ onkonðen /ˈɔnˌkɔw̃ðɛn/ uiten /wɪtɛn/ niden /nɪdɛn/ häðen /hɛðɛn/ häien /hejɛn/ säien /sejɛn/
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 wybieramy drugi z wymienionych sposobów wymowy, jeśli zachodzi łączenie międzywyrazowe, tzn. następny wyraz zaczyna się od samogłoski lub tzw. znikającego h
  2. 2,0 2,1 2,2 jest obowiązkowe w 2.os.lp. dodanie zaimka osobowego þu, jeśli nie zachodzi łączenie międzywyrazowe; w przypadku czasownika seënen mamy fakultatywność poza utartymi zwrotami
  3. drugi wymieniony wariant pisowni został wprowadzony w 2015 roku jako alternatywny, jeśli konieczne jest rozróżnienie w piśmie między formą teraźniejszą a formą przeszłą czasownika häðen (w wymowie różnica istnieje zawsze)
  4. 4,0 4,1 4,2 pierwszy z wymienionych wariantów wymowy jest częstszy, lecz mniej oficjalny; w tekstach nieoficjalnych krótszą formę możemy zapisać w drugi z wymienionych sposobów pisowni

Czasowniki specjalne i defektywne

Jak w większości języków indoeuropejskich, tak samo i w astralogermańszczyźnie niektóre czasowniki posiadają tylko określone formy, często jednak tylko w konkretnym kontekście. Podzielimy je sobie na kilka grup.

Czasowniki z konstrukcją pseudoergatywną

Są to czasowniki, które składniowo tworzą tzw. konstrukcję pseudoergatywną, tzn.

  • dla czasowników przechodnich: zaimek osobowy w pełnej formie w celowniku + orzeczenie w 3.os. (liczbę uzgadnia się z podmiotem) + podmiot w mianowniku
  • dla czasowników nieprzechodnich: zaimek osobowy w pełnej formie w celowniku + orzeczenie w 3.os. + nieodmienna część mowy lub zdanie podrzędnie złożone.

Jeśli czasownik z tej grupy jest w danym znaczeniu defektywny, to posiada on tylko 3.os. Wszystkie czasowniki z tej grupy tworzą formę rozkazującą również tylko dla 3.os.

Przykłady zdań: Mins hërə ëš(en). – Chcę jeść, Dächs näiden broud, ou? – Chcesz chleba?, Hins ðäint stränchel iš. – Wydaje mu się, że jest silny, Mins fräirt. – Jest mi mroźno.

Najważniejsze czasowniki z konstrukcją pseudoergatywną:

  • hërə /ˈhjɔʁɘ/ – bez bezokolicznika – chcieć (z czasownikiem)
  • häit /ˈhet/ – bez bezokolicznika – tu: powodzić się, iść (komuś)
  • häivet /ˈhejvɛ/ – bez bezokolicznika – tu: udawać się
  • šoden /ˈʃɔdən/ – tu: mieć powinność, musieć; drugie znaczenie jest rzadkie, głównie w języku mówionym i jeśli to wynika jednoznacznie z kontekstu, ponieważ šoden jako „musieć” domyślnie przyjmuje zwykłą konstrukcję
  • ðäinen /ˈðejnən/ – tu: wydawać się (komuś)
  • läiðen /ˈlejðən/ – tu: boleć
  • fräiren /ˈfʁejnən/ – tu: być (komuś) mroźno
  • šodänsen /ˈʃɔdɛnsən/ – tu: być (komuś) chłodno
  • uärmen /ˈwɛɾmən/ – tu: być (komuś) ciepło
  • houšen /ˈhowʂən/ – tu: być (komuś) gorąco
  • säiðen /ˈsejðən/ – tu: współczuć (komuś)

Należy jednak pamiętać, że w większości przypadków konstrukcja pseudoergatywna jest całkowicie synonimiczna z jej zwykłym odpowiednikiem lub można zamienić miejscami podmiot i zaimek osobowy. W tym znaczeniu konstrukcję stosujemy głównie wtedy, jeśli chcemy podkreślić w zdaniu dopełnienie, o którym mowa w zdaniu. Dawniej różnica stylistyczna w stosunku do zwykłego odpowiednika była taka, że konstrukcja pseudoergatywna występowała częściej w języku mówionym, jednak powoli to się staje nieaktualne i coraz częściej możemy spotkać i na piśmie tę konstrukcję w odniesieniu do większości czasowników.

Przykład zdania: Mins ëšt äpel. = ëš äpel. – Jem jabłko, Mins fäilt ër. = ër fäilt min. – Podoba mi się on.

Czasowniki bezosobowe

Są to czasowniki, które są podobne do konstrukcji pseudoergatywnej, tyle że zamiast zaimka osobowego występuje na początku słówko ës /as/, reszta zasad bez zmian. Jeśli czasownik z tej grupy jest w danym znaczeniu defektywny, to posiada on tylko 3.os. Wszystkie czasowniki z tej grupy tworzą formę rozkazującą również tylko dla 3.os.

Przykłady zdań: ës gäinen lider. – Nie ma ludzi, ës ðäint ’s fräirt. – Wydaje się, że jest mroźno.

Najważniejsze czasowniki bezosobowe:

  • ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) – bez bezokolicznika – nie ma; formalnie jest to forma trybu łączącego
  • ës iš /aˈzɪʃ/ – bez bezokolicznika – tu: jest (ogólnie o stanie istnienia przedmiotów; odpowiednik angielskiego there is)
  • ës häit /as ˈhet/ – bez bezokolicznika – tu: powodzić się, iść (ogólnie)
  • ðäinen /ˈðejnən/ – tu: wydawać się (ogólnie)
  • räinen /ˈʁejnən/ – tu: padać (o deszczu)
  • snäien /ˈsnejnən/ – padać (o śniegu)
  • häilen /ˈhejlən/ – tu: padać (o gradzie)
  • fräiren /ˈfʁejnən/ – tu: być mroźno, robić się mroźno
  • šodänsen /ˈʃɔdɛnsən/ – tu: być chłodno, robić się chłodno
  • uärmen /ˈwɛɾmən/ – tu: być ciepło, robić się ciepło
  • houšen /ˈhowʂən/ – tu: być gorąco, robić się gorąco

Należy jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach konstrukcja bezosobowa jest całkowicie synonimiczna z jej zwykłym odpowiednikiem. W tym znaczeniu konstrukcję stosujemy, jeżeli czasownik przedstawia jakieś doznania zmysłowe lub niedomiar. Różnica w stosunku do zwykłego odpowiednika jest głównie stylistyczna – konstrukcja bezosobowa zazwyczaj brzmi bardziej dostojnie i jest bardziej typowa dla języka pisanego.

Przykład zdania: ës gläimen krystalen. = Krystalen gläimen. – Kryształy się mienią.

Do tego można całkowicie pominąć ës, zwłaszcza w języku mówionym i pisanym nieformalnym, jeśli czasownik jest nieprzechodni i defektywny, np. ës šodänst. = šodänst. – Jest zimno. / Robi się zimno.

Inne czasowniki nieposiadające konkretnej formy

Czasowniki bez trybu oznajmującego w czasie teraźniejszym:

  • ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) – nie ma
  • häivet /ˈhejvɛ/ – tu: udawać się
  • vërðen /ˈvjɔɾðən/ – stawać się

Po prostu z kontekstu wiemy, że nie chodzi o tryb łączący, tylko oznajmujący.


Specjalne lub historyczne formy imiesłowów

Niektóre czasowniki wyłącznie wchodzą w specjalne konstrukcje, nie przyjmując form osobowych. Niektóre z tych imiesłowów najczęściej funkcjonują dziś jako pełnoprawne przymiotniki.

Najważniejsze przykłady:

  • näiden /ˈnejdən/ – w konstrukcji pseudoergatywnej – tu: potrzebować, chcieć (z rzeczownikiem); w znaczeniu „potrzebować” w mowie bardziej oficjalnej należy zastosować zwykły czasownik niden
  • fouchen /ˈfowxən/ – wraz z häðen – tu: (wulg.) jebać (uprawiać z kimś seks)
  • louchen /ˈlowxən/ – wraz z häðen – tu: eufemistyczny odpowiednik fouchen, *louch to dawne określenie dziury
  • houren /ˈhowʁən/ – wraz z seënen – tu: słuchać (nie: słyszeć)
  • ërhoungen /aχˈχownǝn/ – zależny; zwyczajnym imiesłowem od ërhängen jest ërhangen
  • ërþrouten /aχˈθʁowtǝn/ – przygnębiony; współcześnie zanikł czasownik *ërþräiten
  • slochen /ˈslɔxǝn/ – śpiący, przespany; zwyczajnym imiesłowem od släien jest slächten
  • slachen /ˈslɑxǝn/ – wymordowany, śnięty, wybity; zwyczajnym imiesłowem od släigen jest släigen
  • soden /ˈsɔdən/ – rozstrzelany, (potocznie) padnięty; zwyczajnym imiesłowem od šouten jest šouten
  • soten /ˈsɔtən/ – (wulg.) obsrany, gówniany, do dupy; zwyczajnym imiesłowem od šaiten jest šijten
  • omslachen /ˈɔmˌslɑxǝn/ – (książk.) zgładzony, (o człowieku) samobójca; współcześnie zanikł czasownik *omsläi(g)en

Tryb rozkazujący

W języku astralogermańskim są dwa rodzaje trybu rozkazującego. Pierwszy to tzw. standardowy tryb rozkazujący, a drugi to tzw. bezokolicznikowy tryb rozkazujący.

Standardowy tryb rozkazujący

W przeciwieństwie do wielu języków indoeuropejskich formę tę tworzy się analitycznie, dodając przed czasownikiem w odpowiedniej osobie czasu teraźniejszego oznajmująceo formę let /ˈlej/. Jeżeli czasownik jest bezosobowy i używa ës, to pomijamy to słówko. Przykłady: Let häist uoð min! – Chodź ze mną!, Let hodeshouldlich räint! – Niech w końcu pada!

Nie wszystkie czasowniki osobowe mają standardową konstrukcję rozkazującą z let. Oto najważniejsze wyjątki:

  • ës gäinet /as ˈgejnɛ/ (potocznie ’s gäinet /ˈsgejnɛ/) – nie ma
  • ës iš /aˈzɪʃ/ – bez bezokolicznika – tu: jest (ogólnie o stanie istnienia przedmiotów; odpowiednik angielskiego there is)
  • hërə /ˈhjɔʁɘ/ – chcieć (z czasownikiem)
  • šoden /ˈʃɔdən/ – musieć, mieć powinność
  • konðen /ˈkɔw̃ðən/ – tu: móc, potrafić
  • onkonðen /ˈɔnˌkɔw̃ðən/ – tu: nie móc, nie potrafić
  • niden /ˈnɪdən/ – potrzebować
  • dären /ˈdɛʁən/ – śmieć, ośmielać się

Najprostszy sposób zastąpienia tej konstrukcji to użycie trybu łączącego, np. Dächs onhëret min onderštiv. – Nie chciej mnie zrozumieć. Wyjątek to ës gäinet, który zastępujemy przez onseënet (wzorcowo pomijamy ës), np. Onseënet plëtš dächə. – Niech nie będzie miejsca dla ciebie.

Bezokolicznikowy tryb rozkazujący

Ten tryb jest tworzony, ustawiając bezokolicznik za dopełnieniem bliższym lub dalszym czasownika i semantycznie pełni funkcję drugoosobowej instrukcji. Stosujemy go wyłącznie w tekstach pisanych, zwłaszcza na tabliczkach, w ogłoszeniach, podręcznikach, instrukcjach, poradnikach, programach komputerowych itp. Jednak w dialogach, opowiadaniach, literaturze pięknej, korespondencji, komentarzach, postach itp. powinniśmy używać zwykłego trybu rozkazującego. Również jeśli dopełnienie zawiera zdanie podrzędne lub dopełnienie nie jest obecne, to zazwyczaj też jest preferowany zwykły tryb rozkazujący. Istotne jest jeszcze to, że przy dopełnieniu zawsze opuszczamy rodzajnik. Przykłady: Däurer släiten, rüim refrouren iš! – Zamykać drzwi, pomieszczenie klimatyzowane!, Släinsäin ðes «Internet Explorer» oinkliken däche taimen uoð linkǝm knaup. – Kliknij dwukrotnie lewym przyciskiem w ikonę Internet Explorera, ale: Let nëmst ðes litärüi, hou säch däilt ät 3. – Weź liczbę, która jest podzielna przez 3. Noun’s fäiden! – Nie karmić! (to jest tylko przeczenie bezokolicznika).

Przeczenia

W astralogermańszczyźnie zasadniczo wyróżniamy trzy typy przeczeń:

  • poprzez dodanie przed dopełnieniem przymiotnika nouen,
  • poprzez dodanie przed czasownikiem przysłówka nouen,
  • poprzez dodanie przed czasownikiem słówka kan lub kanst,
  • poprzez dodanie cząstki on- przed czasownikiem.

Dodanie przed dopełnieniem przymiotnika nouen

Ten sposób przeczenia obowiązuje przede wszystkim przed większością czasowników wymagających dopełnienia, bez względu na to, czy w dopełnieniu zastosowano rodzajnik określony czy nie. W przypadku wielu dopełnień domyślnie zaprzecza się to dopełnienie, które wskazuje na rzecz. Przykłady: Häð noune souþenheden. – Nie mam słodyczy, Let hlendst nounəm ƨäinänsəm! – Nie patrz na słońce!, Oinfläi nounən Houšen – Nie modlę się do Boga, Oinsäiþt ounən ät nounəm fäiren – Nie zaprosił nas na przedstawienie (podkreślamy samą czynność).

Dodanie przed czasownikiem przysłówka nouen

Ten sposób przeczenia stosuje się przede wszystkim w czasownikach nieprzechodnich i czasownikach, których dopełnieniem jest zaimek lub dopełnienie jest poprzedzone zaimkiem. Konstrukcja jest stosowana również, jeśli dopełnienie jest nazwą własną, zwłaszcza nazwą instytucji, tytułem lub nazwą geograficzną, a także zawsze w przypadku długich nazw własnych. Przykłady: Son nouen släi. – Jeszcze nie śpię, Nouen käim vourþ ät bräudesland. – Nie wracam do Stanów Zjednoczonych, ër nouen hait min ðenes snärpel. – On nie dał mi tego łańcuszka, Nouen lächtërrijd däch. – Nie zdradziłem cię.

dodanie przed czasownikiem słówka kan lub kanst

W tym sposobie należy dodać słówko kan w 1. i 3.os.lp. lub kanst w 2.os.lp. do formy krótkiej bezokolicznika. Tutaj nie wolno zastosować formy długiej ze względu na ewentualną zbieżność znaczeniową z czasownikiem onkonðen. W praktyce kan(st) faktycznie jest to odmiana konðen, choć z historycznego punktu widzenia ma związek np. z niemieckim kein. W przypadku liczby mnogiej stosujemy sposób z cząstką on-. Tego rodzaju przeczenia używamy ze stałą grupą czasowników, głównie związanych z postrzeganiem i stanami umysłu, głównie: siən (widzieć), onderštiven (rozumieć), häien (tu: iść, jechać), häiren (tu: słyszeć), uiten (wiedzieć), dänken (myśleć (o kimś)), häðen ät dei (pamiętać). Przykłady: Kan häð ät däi, hou düd lastendäi. – Nie pamiętam, co robiłem wczoraj, Kan häiren! – Słucham? (dosł.: nie słyszę), Kanst si hin. – Nie widzisz go.

dodanie cząstki on- przed czasownikiem

Ten sposób stosujemy, jeżeli czasownik, zwłaszcza häðen, tworzy związek frazeologiczny nienależący do grupy kan(st), a także w przypadku czasownika konðen ze specjalnymi formami w lp. z wyjątkiem występowania samodzielnie oraz łączenia z czasownikami konkretnymi oraz czasownikiem seënen (być). Stosujemy go obowiązkowo we wszystkich nieosobowych formach czasowników, które nie są częścią orzeczenia modalnego. Ten rodzaj przeczenia ma również zastosowanie jako alternatywa drugiego sposobu w krótkich zdaniach. Przykłady: Onkən bräichen ðes uindəu. – Nie mogę rozbić okna, Onhäð ðen lou näichstesdäi – Jutro się nie kąpię, Dächt onləuchtenen lideren. – Myślałam o niekochanych ludziach, Onkäim vourþ! – Nie wrócę!.

Czas przeszły oznajmujący

Czas przeszły tworzy się na wiele sposobów. Najczęstszym z nich jest wymiana samogłoski rdzennej. Jest bardzo dużo czasowników z przegłosem w porównaniu do innych germańskich, ponieważ procesy analogizujące były bardzo silne. Należy czasem też pamiętać o zjawisku redukcji.

Końcówki fleksyjne

Czasowniki przyjmują ten sam zestaw końcówek co w czasie teraźniejszym:

l. pojedyncza l. mnoga
1. (zero) -ən […ɘn]
2. -st […s] -et […ɛ]
3. -t […t], (zero) -en […ɛn]

Zasady tworzenia 3.os.lp. już nie są tak bardzo bezwyjątkowe jak w czasie teraźniejszym, dlatego przy każdym czasowniku jest sygnalizowane, czy 3.os.lp. posiada końcówkę zerową. Nie należy również zapominać o tym, że jeżeli czasownik w rdzeniu kończy się na d lub t, to niezależnie od tego, czy jest nieme, czy nie, standardowo obowiązuje wymiana -d : -ð i -t : -þ, np.

  • fläid /ˈflejd/ : fläið /flejθ/ – prosić, błagać
  • sprout /spʁowt/ : sprouþ /spʁowθ/ – kwitnąć, zakwitać

Tworzenie rdzenia końcówki

Zostaną zaprezentowane zarówno wszystkie możliwe sposoby tworzenia rdzenia czasu przeszłego dla 1.os.lp., jednak zalecanym sposobem jest po prostu nauczenie się formy przeszłej na pamięć wraz z każdym czasownikiem.

Czasowniki z sufiksem -t-

Następuje dodanie do rdzenia sufiksu -t-. Jest to domyślna regularna końcówka, jednak rzadko występująca. Jeżeli rdzeń już kończy się na d lub t, to obowiązują wymiany d : ð i t : þ. Mogą się zdarzyć wymiany głosek, w tym przegłosy. Przykłady:

  • mäunderen /ˈmɜjndʁən/ – kosztować, mieć (ileś) lat (1.os.lp. mäundert /ˈmɜjndat/)
  • seënen /ˈsjɔjn/ – być (1.os.lp. seënt /ˈsɘnt/)
  • minen /ˈmɪnən/ – znaczyć (1.os.lp. mint /mnt/)
  • fouren /ˈfowʁən/ – wołać, dzwonić (1.os.lp. ført /foχt/))
  • häðen /ˈhɛðən/ – mieć (1.os.lp. = 3.os.lp. häðt /ˈhɛðt/)
  • louþen /ˈlowθən/ – usuwać (1.os.lp. = 3.os.lp. louþt /ˈlowθt/)
  • bläiƨen /ˈblejzən/ – dmuchać
  • läisten /ˈlejsən/ – tu: zapewniać, dostarczać
  • läpen /ˈlɛpən/ – biegać
  • tšeënen /ˈtʃɔjnən/ – ciągnąć (1.os.lp. tšeënt /ˈtʃɔjɔnt/)
  • säch intereseënen /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsjɔjnən/ – interesować się (1.os.lp. säch intereseënt /səx ˌaw̃tɛʁɛˈsɔjɔnt/)
  • haten /hɑtən/ – nienawidzić (1.os.lp. = 3.os.lp. hast; z historycznego punktu widzenia st jest tu haureńskim ściągnięciem się hat- z końcówką -t)
Czasowniki z sufiksem -d-

Dodajemy do rdzenia sufiks -d-. Może dojść również do skrócenia dyftongu lub przegłosu. Należy uważać też na ewentualną dźwięczność d. Przykłady:

  • düən /ˈdywən/ – robić (1.os.lp. düd /dyd/, historycznie -d- jest reliktem reduplikacji, a nie sufiksem)
  • konðen /ˈkɔw̃ðən/ – tu: znać (1.os.lp. kound /kowd/, historycznie -ð- w czasie teraźniejszym jest analogią do 3.os.lp. czasu przeszłego)
  • konðen /ˈkɔw̃ðən/ – tu: umieć, móc, potrafić (1.os.lp. kond /kɔnd/, historycznie -ð- w czasie teraźniejszym jest analogią do 3.os.lp. czasu przeszłego)
  • fläien /ˈflejən/ – tu: prosić, błagać (1.os.lp. fläid /flejt/)
  • fläien /ˈflen/ – tu: uciekać (1.os.lp. fläid /flejt/)
  • läien /ˈlejən/ – leżeć, kłaść (1.os.lp. läid /lejt/)
  • sären /ˈsɛɾən/ – zasługiwać (1.os.lp. särd /seɾd/)
  • häiren /ˈheχən/ – tu: słyszeć, słuchać (1.os.lp. härd /heɾd/)
  • ërkänen /aχˈkɛnən/ – rozpoznawać (1.os.lp. ërkand /aχˈkɑnd/)
  • päien /ˈpejən/ – płacić (1.os.lp. paid /pajt/)
  • filen /ˈfɪlən/ – tu: wypełniać (1.os.lp. fould /fowt/)
  • outsäilen /ˈowtˌsejlən/ – sprzedawać (1.os.lp. outsould /owtˈsowt/)
Czasowniki z sufiksem -cht-

Należy dodać do rdzenia sufiks -cht-. Dużo czasowników z tej grupy jest obcego pochodzenia. Trzeba szczególnie tutaj uważać na końcówkę 3.os.lp., zazwyczaj jest zerowa, ale jeśli się ona pojawia, to -chþ potocznie często się czyta jako jedną głoskę /θ/. Niemal zawsze można się spodziewać większych zmian w temacie w tej grupie. Przykłady:

  • vour läien /ˈfoɾ ˌlejən/ – obiecywać (1.os.lp. = 3.os.lp. lucht vour /ˌluxt ˈfoɾ/)
  • lenden /ˈlɛndən/ – pożyczać (zarówno komuś, jak i od kogoś) (1.os.lp. = 3.os.lp. lencht /lɛnxt/)
  • kräipen /ˈkʁejpən/ – skradać się, czołgać się, raczkować (1.os.lp. = 3.os.lp. krächt /kʁɛcht/)
  • dänken /ˈdɛnkən/ – myśleć (1.os.lp. = 3.os.lp. dächt /dɛxt/; d- konsonantyzm jest spowodowany prawdopodobnie uniknięciem homonimii z þänken, czyli „dziękować”)
  • bräingen /ˈbʁejnən/ – przynosić (1.os.lp. = 3.os.lp. brächt /bʁɛxt/)
  • dräigen /ˈdʁejgən/ – przesuwać, nosić (1.os.lp. = 3.os.lp. dracht /dʁɑxt/)
  • ðäinen /ˈðejnən/ – wydawać się (3.os.lp. duncht /dunxt/)
  • hlenden /ˈxlɛndən/ — oglądać (1.os.lp. = 3.os.lp. hlucht /xluxt/)
  • þräiden /ˈθʁejdən/ — zwijać, wnioskować (1.os.lp. = 3.os.lp. þrucht /θʁuxt/)
  • ërmäigen /aʁˈmejgən/ – zdobywać majątek, umożliwiać (1.os.lp. = 3.os.lp. ërmocht /aʁˈmɔxt/)
  • vuršen /ˈvuχʃən/ – pracować (1.os.lp. = 3.os.lp. racht /ʁɑxt/)
  • mäiken /ˈmejkən/ – robić (1.os.lp. mäicht /mejxt/; 3.os.lp. z końcówką )
  • dräimen /ˈdrejmən/ – marzyć, śnić (1.os.lp. drächt /dʁɛxt/; 3.os.lp. z końcówką )
  • outbläiken /ˈowtˌblejkən/ – wygasać, ciemnieć (1.os.lp. outbläicht /owtˈblejxt/; 3.os.lp. z końkcówką )
  • sloken /ˈslɔkən/ – połykać (1.os.lp. slocht /slɔxt/, potocznie *slouk jest uważane za błąd; 3.os.lp. z końkcówką )
  • sväingen /ˈsvejnən/ – wirować, falować, drżeć (1.os.lp. svøcht /svoxt/; 3.os.lp. z końcówką )
  • säch konsenträiten /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁejtən/ – koncentrować się (1.os.lp säch konsenträcht /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁɛxt/; 3.os.lp. z końcówką ; rzadko też säch konsentrout /səx ˌkɔw̃sɛnˈtʁowt/)
  • stenken /ˈstɛnkən/ – śmierdzieć (1.os.lp. = 3.os.lp. stäncht /stɛnxt/; 3.os.lp. z końcówką )
  • konstrüišen /kɔw̃ˈtʁyʃən/ – konstruować (1.os.lp. konstrucht /kɔw̃ˈtʁuxt/; 3.os.lp. dowolna)
  • instalaten /aw̃taˈlatən/ – instalować (1.os.lp. instalächt /aw̃taˈlɛxt/; 3.os.lp. dowolna)
Czasowniki przegłaszające się na ou /ow/

Należy samogłoskę rdzenną zamienić na ou /ow/, rzadziej też na ø /o/ lub əu /ɜ/. Czasowniki z wymianą ë /jɔ/ - ëu /jow/ też zaliczamy do tej klasy. Jest to dość spora grupa czasowników, większość z nich jest pochodzenia germańskiego, sporo z nich oryginalnie nie miało przegłosu, tylko go uzyskało na podstawie analogii. Należy czasem pamiętać o wspomnianej wcześniej redukcji spógłosek g i d (po spółgłosce), czasem mogą też zajść inne drobne zmiany w temacie, wynikające z historycznych praw fonetycznych. Przykłady:

  • bäiden /ˈbejdən/ – oferować (1.os.lp. boud /bowt/)
  • bäigen /ˈbejgən/ – skręcać, kręcić (1.os.lp. boug /bow/)
  • bäilðen /ˈbelðən/ – budować (1.os.lp. bould /bowd/; potoczne używane *bäilden jest uważany za błąd)
  • bäinden /ˈbɛndən/ – wiązać (1.os.lp. bound /bowd/)
  • bäiren /ˈbejʁən/ – rodzić (1.os.lp. bour /bowχ/)
  • beginen /bɛˈgɪnən/ – zaczynać (1.os.lp. begoun /bɛˈgown/, też: begäin /bɛˈgejn/)
  • bräichen /ˈbʁejxən/ – łamać, pękać, rozbijać (1.os.lp. brouch /bʁowx/)
  • bresten /ˈbʁɛstən/ – wybuchać, pęcznieć (1.os.lp. = 3.os.lp. brøst /bʁost/)
  • buən /ˈbuwən/ – buczeć (1.os.lp. bəu /bɜ/)
  • onderbäichen /ɔndəˈbejxən/ – kupować (1.os.lp. onderbouch /ɔndəˈbowx/)
  • däilgen /ˈdejgən/ – oceniać (1.os.lp. doulg /dow/; prawidłowy też jest zapożyczony z niemieckiego t- konsonantyzm täilgen)
  • dräichen /ˈdʁejxən/ – pić (1.os.lp. drouch /dʁowx/)
  • ëntfäilen /antˈfejlən/ – polecać (1.os.lp. ëntfoul /antˈfowl/; prawidłowy też jest zapożyczony z niemieckiego -mp- konsonantyzm ëmpfäilen)
  • ëntfäinden /antˈfɛndən/ – znikać (1.os.lp. ëntfønd /antˈfond/)
  • ëntfängen /antˈfɛɲən/ – odbierać (1.os.lp. ëntfoung /antˈfown/; prawidłowy też jest zapożyczony z niemieckiego -mp- konsonantyzm ëmpfängen)
  • ërdaien /aʁˈdajən/ – więdnąć (1.os.lp. ërdou /aʁˈdow/)
  • ërlaien /aʁˈlajən/ – nagradzać (1.os.lp. ërlou /aʁˈlow/)
  • ërläisten /aʁˈlejsən/ – przegrywać, gubić (1.os.lp. = 3.os.lp. ërloust /aʁˈlows/)
  • ërmäistelen /aʁˈmejstlən/ – mieszać, bałaganić (1.os.lp. ërmoustel /aʁˈmowstɛl/)
  • ërsäinen /aʁˈsejnən/ – przypominać (1.os.lp. ërsoun /aʁˈsown/)
  • ëruäinen /aʁˈwejnən/ – wygrywać (1.os.lp. ërvoun /aʁˈvown/)
  • ëruäirgen /aʁˈweʁgən/ – dusić się, toczyć się, tracić równowagę (1.os.lp. ërvørch /aʁˈvoχː/)
  • ëšen /ˈjɔʃən/ – jeść (1.os.lp. ëuš /jɔwʃ/)
  • faien /ˈfajən/ – walczyć (1.os.lp. fou /fow/)
  • fäichen /ˈfejxən/ – oszukiwać (1.os.lp. fouch /fowx/)
  • fäiden /ˈfejdən/ – karmić, gasić (1.os.lp. foud /fowt/)
  • fäilen /ˈfejlən/ – spadać, podobać się (1.os.lp. foul /fowl/; w sensie „podobać się” 1.os.lp. = 3.os.lp.)
  • fäiren /ˈfejʁən/ – jechać, prowadzić (1.os.lp. four /fowχ/)
  • filen /ˈfɪlən/ – czuć się, czuć (1.os.lp. foul /fowl/)
  • fläigen /ˈflejgən/ – lecieć (w powietrzu, np. pyłek) (1.os.lp. floug /flow/)
  • fräiren /ˈfʁejʁən/ – zamrażać, mrozić się (1.os.lp. frour /fʁowχ/)
  • ës gäinet /as ˈgejnɛ/ – nie ma (3.os.lp. ës goun /as ˈgown/)
  • gäiten /ˈgejtən/ – rozlewać, podlewać (1,os.lp. gout /gowt/)
  • gelden /ˈgɛldən/ – odpowiadać (za coś), płacić, być ważnym (1.os.lp. gøld /golt/)
  • gläimen /ˈglejmən/ – świecić, mienić się (1.os.lp. gloum /glowm/)
  • häiven /ˈhejvən/ – podnosić, udawać się (1.os.lp. houv /howf/; w sensie „udawać się” 1.os.lp. = 3.os.lp.)
  • hängen /ˈhɛɲən/ – wieszać, wisieć (1.os.lp. houng /hown/)
  • hërə /ˈhjɔʁɘ/ – chcieć (z czasownikiem) (3.os.lp. hëurə /ˈhjɔwʁɘ/)
  • hräiven /ˈxɾejvən/ – kopać, grzebać (1.os.lp. hrouv /xɾowf/)
  • vourþ käimen /ˈfoɾθ ˌkejmən/ – przychodzić, wracać (1.os.lp. koum vourþ /ˌkowm ˈfoɾθ/)
  • käiren /ˈkejʁən/ – kierować, losować (1.os.lp. kour /kowχ/)
  • kälen /ˈkɛlən/ – zabijać (1.os.lp. koul /kowl/)
  • laien /ˈlajən/ – oświetlać, zapalać (1.os.lp. lou /low/)
  • läigen /ˈlejgən/ – kłamać (1.os.lp. loug /low/)
  • läinen /ˈlejnən/ – schylać się (1.os.lp. loun /lown/)
  • lëšen /ˈljɔʃən/ – pozwalać (1.os.lp. lëuš /ljɔwʃ/, też: lëšt /ljɔʃt/)
  • loken /ˈlɔkən/ – blokować, zamykać (1.os.lp. louk /lowk/)
  • lüven /ˈlyvən/ – żyć (1.os.lp. ləuv /lɜf/)
  • mäiren /ˈmejʁən/ – umierać (1.os.lp. mour /mowχ/)
  • mëšen /ˈmjɔʃən/ – mierzyć (1.os.lp. mëuš /mjɔwʃ/)
  • muən /ˈmuwən/ – muczeć (1.os.lp. məu /mɜ/)
  • näiren /ˈnejʁən/ – karmić (1.os.lp. nour /nowχ/)
  • nëmen /ˈɲɔmən/ – brać (1.os.lp. nëum /ɲowm/)
  • open /ˈɔpən/ – otwierać (1.os.lp. oup /owp/; nastąpiła reinterpretacja wygłosu rdzenia en jako końcówki bezokolicznika)
  • päichen /ˈpejxən/ – wpajać, wbijać (1.os.lp. pouch /powx/)
  • räiden /ˈʁedən/ – czytać (1.os.lp. roud /ʁowt/, też: räið /ʁejθ/)
  • räinen /ˈʁejnən/ – tu: biegać, ciec (1.os.lp. roun /ˈʁown/)
  • rehäiren /ʁeˈhɛjʁən/ – wymagać (1.os.lp. rehour /ʁeˈhowχ/)
  • onderlaien /ɔndəˈlajən/ – wytrzymywać (1.os.lp. onderlou /ɔndəˈlow/)
  • ondersäichen /ɔndəˈsejxən/ – szukać (1.os.lp. ondersouch /ɔndəˈsowx/)
  • säimen /ˈsejmən/ – pływać (1.os.lp. soum /sowm/)
  • säingen /ˈsejnən/ – śpiewać (1.os.lp. soung /sown/)
  • släingen /ˈslejnən/ – okrywać, wić się (1.os.lp. sloung /slown/)
  • släiten /ˈslejtən/ – zamykać (1.os.lp. slout /slowt/)
  • smelten /ˈsmɛlten/ – topić, topić się (1.os.lp. smølt /smolt/)
  • späichen /ˈspejxən/ – zbierać, przemawiać, obradować (1.os.lp. spouch /spowx/)
  • späinen /ˈspejnən/ – prząść (1.os.lp. spoun /spown/)
  • spräiden /ˈspʁedən/ – rozprzestrzeniać (się) (1.os.lp. sproud /spʁowt/)
  • spräingen /ˈspʁejnən/ – rosnąć, roić się (1.os.lp. sproung /spʁown/)
  • spräiten /ˈspʁejtən/ – kwitnąć, zakwitać (1.os.lp. sprout /spʁowt/)
  • spränchelen /ˈspʁɛnxlən/ – ściskać, wyciskać (1.os.lp. sprounchel /spʁɔw̃xɛl/; w sensie „rozciągać, naprężać” 1.os.lp. spränchelt)
  • stäichen /ˈstejxən/ – kłuć, żądlić (1.os.lp. stouch /stowx/)
  • stäilen /ˈsejlən/ – kraść, stawiać (1.os.lp. stoul /sowl/; outstäilen w sensie „okazać się” 1.os.lp. = 3.os.lp.)
  • sväilen /ˈsvejlən/ – puchnąć, nabrzmiewać (1.os.lp. svøl /svol/)
  • sväiren /ˈsvejʁən/ – przeklinać (1.os.lp. svør /svoɾ/)
  • säch ƨäinen /səx ˈzejnən/ – opalać się (1.os.lp. säch ƨoun /səx ˈzown/; ƨ- konsonantyzm pojawił się prawdopodobnie w wyniku homonimii z wymarłym czasownikiem *säinen)
  • šäiren /ˈʃejʁən/ – strzyc, dzielić (np. drewno) (1.os.lp. = 3.os.lp. sour /sowχ/)
  • šoden /ˈʃɔdən/ – mieć powinność, musieć (1.os.lp. šoud /ʃowt/)
  • täichen /ˈtejxən/ – dotykać (1.os.lp. touch /towx/)
  • täiren /ˈtejʁən/ – drzeć, wykańczać się (1.os.lp. tour /towχ/)
  • þräingen /ˈθʁejnən/ – naciskać, pchać (1.os.lp. þroung /θʁown/)
  • uiten /'witən/ – wiedzieć (1.os.lp. = 3.os.lp. uot /wɔt/, 2.os.lp. uost /wɔst/; zaszła stara analogia w czasie przeszłym, dlatego czasownik zaliczany do grupy -ou-)
  • uäiven /ˈwejvən/ – tkać (1.os.lp. vouv /vowf/)
Czasowniki przegłaszające się na ij /i/

Należy samogłoskę rdzenną zamienić na ij /i/. Zdecydowana większość czasowników z tej grupy jest pochodzenia germańskiego. Przykłady:

  • bäiten /'bejtən/ – gryźć (1.os.lp. bijt /bit/)
  • bläiven /'blejvən/ – zostawać (1.os.lp. blijv /blif/)
  • dräiven /'dʁejvən/ – pędzić, napędzać (1.os.lp. drijv /dʁif/)
  • ërmäiðen /aʁ'mejðən/ – unikać (1.os.lp. ërmijd /aʁ'mid/)
  • fräichen /'fʁejxən/ – wietrzyć, odświeżać (1.os.lp. frijch /fʁix/)
  • gläiden /'glejdən/ – ślizgać się, wyślizgiwać się (1.os.lp. glijd /glid/)
  • glichen /'glɪxən/ – równać się, przyrównywać (1.os.lp. glijch /glix/)
  • hiden /'hɪdən/ – ukrywać (1.os.lp. hijd /hid/)
  • häilen /'hejlən/ – leczyć, zdrowieć (1.os.lp. hijl /hil/, w sensie „zdrowieć” też: houl /howl/)
  • käichen /'kejxən/ – łapać (1.os.lp. kijch /kix/)
  • kräiten /'kʁejtən/ – płakać (1.os.lp. krijt /kʁit/)
  • läiðen /'lejðən/ – cierpieć (1.os.lp. lijd /lid/)
  • liken /'lɪkən/ – lubić (1.os.lp. lijk /lik/)
  • näigen /'nejgən/ – giąć, zginać (1.os.lp. nijg /ni/)
  • outläisten /'owtˌlejtən/ – wymieniać (po kolei) (1.os.lp. outlijst /'owtˌlit/)
  • räiden /'ʁedən/ – radzić (1.os.lp. rijd /ʁit/)
  • räiven /'ʁejvən/ – trzeć (1.os.lp. rijv /ʁif/)
  • släiden /'slejdən/ – tu: śledzić, osuwać się (1.os.lp. slijd /slid/)
  • smäiðen /'smejðən/ – kuć (1.os.lp. smijd /smid/; pierwotnie czasownik słaby; powstał w wyniku analogii z läiðen i snäiðen)
  • smäiten /'smejtən/ – rzucać (1.os.lp. smijt /stigsmit/)
  • snäiðen /'snejðən/ – ciąć (1.os.lp. snijd /'snid/)
  • stäigen /'stejgən/ – piąć się, wzrastać (1.os.lp. stijg /sti/)
  • sträichen /'sʁejxən/ – głaskać, trzeć (1.os.lp. strijch /sʁix/)
  • sträiden /'sʁejdən/ – kłócić się, walczyć (1.os.lp. strijd /sʁid/)
  • sträiven /'sʁejvən/ – dążyć (1.os.lp. strijv /sʁif/)
  • šainen /'ʃajnən/ – świecić, obnosić się, wydawać się (1.os.lp. šijn /ʃin/)
  • šäiten /'ʃejtən/ – wulg. srać (1.os.lp. šijt /ʃit/)
  • šiben /'ʃɪbən/ – szaleć, głupieć (1.os.lp. šijb /ʃip/)
  • šriven /'ʃʁɪvən/ – pisać (1.os.lp. šrijv /ʃʁif/)
  • þräiven /ˈθʁejvən/ – obracać, kręcić (1.os.lp. þrijv /θʁif/)
  • uäichen /ˈwejxən/ – mijać, ustępować (1.os.lp. vijch /vix/)
Czasowniki przegłaszające się na ai /aj/

Dość rzadka grupa czasowników, zarówno w czasownikach rdzennych, jak i zapożyczonych. Samogłoskę rdzenną należy zmienić na ai /aj/, rzadko też a /a/. Przykłady:

  • fräien /'ʃʁejən/ – wierzyć, mieć nadzieję (1.os.lp. frai /fʁaj/)
  • häien /hen/ – iść (1.os.lp. hai /haj/)
  • häien /'hejən/ – dawać (1.os.lp. hai /haj/)
  • šränchen /'ʃʁɛnxən/ – atakować (1.os.lp. šranch /ʃʁanx/)
  • šräien /ʃʁen/ – krzyczeć (1.os.lp. šrai /ʃʁaj/)
  • släiden /'slejdən/ – tu: zwalniać (prędkość) (1.os.lp. slachd /slaxd/)
  • släigen /'slejgən/ – toczyć bitwę, brać udział w bójce (1.os.lp. slach /slax/)
  • inspäiren /aw̃'spejʁən/ – inspirować (1.os.lp. inspair /aw̃'spajχ/)
  • konfäiren /kɔw̃'fejʁən/ – gromadzić się, obradować (1.os.lp. konfair /kɔw̃'fajχ/)
Czasowniki z sufiksem -er- /ʁ/

Grupa specyficzna dla astralogermańszczyzny, w której należy dodać sufiks -er- i dodatkowo dokonać przegłosu. W liczbie pojedynczej ze względu na redukcję w sylabach zamkniętych -er- czytamy jak /a/. Przykłady:

  • fainden /ˈfajndən/ – znajdywać (1.os.lp. fäunder /ˈfɜjnda/);
  • grainden /ˈgʁajndən/ – mleć (1.os.lp. gräunder /ˈgʁɜjnda/)
  • hläuden /ˈxlɜjdən/ – zamykać (np. sklep) (1.os.lp. hläuder /ˈxlɜjda/)
  • krachten /ˈkʁɑxtən/ – piec, wypiekać (1.os.lp. krächter /ˈkʁɛxta/)
  • kraumpen /ˈkʁawmpən/ – kurczyć się (1.os.lp. kräumper /ˈkʁɜjmpa/)
  • mainden /ˈmajndən/ – rozważać, być przeciwko (1.os.lp. mäunder /ˈmɜjnda/)
  • paunden /ˈpawndən/ – ostrzegać, bić na alarm (1.os.lp. päunder /ˈpɜjnda/)
  • respaunden /ʁɛˈspawndən/ – odpowiadać (słowem) (1.os.lp. respäunder /ʁɛˈspɜjnda/)
  • slainden /ˈslajndən/ – zapadać się, chlać (1.os.lp. släunder /ˈslɜjnda/)
  • uainden /ˈwajndən/ – zwijać, nawijać (1.os.lp. uäunder /ˈwɜjnda/);
Inne specyficzne czasowniki

Tu znajdują się niedające się sklasyfikować czasowniki. Przykłady:

  • säien /sen/ – mówić (1.os.lp. such /sux/)
  • släien /slen/ – spać (1.os.lp. släch /slɛx/)
  • fläiten /'flejtən/ – pływać (1.os.lp. fløch /flox/)
  • fouren /'fowʁən/ – wołać, dzwonić (1.os.lp. førch /foχː/, też: ført /foɾt/)
  • šouren /'ʂowχən/ – myć, czyścić (1.os.lp. šørch /ʂoχː/)
  • hiten /xjejn/ – uderzać (1.os.lp. = 3.os.lp. hour /howɾ/)
  • vërðen /ˈvjɔɾðən/ – stawać się (1.os.lp. uärd /wɛɾd/)