Język pojski
Пой таал język pojski | |
---|---|
Sposoby zapisu: | cyrylica |
Typologia: | SVO |
W Kyonie | |
Utworzenie: | Spiritus w 2015 (pierwsze wersje wcześniej) |
Regiony : | Pojka |
Liczba użytkowników | do ustalenia |
Klasyfikacja: | ?? |
Kody | |
conlanger-3 | kyn.poj.spr |
Przykład | |
Чө мұҗ-ін фий қа зі Суед фий ка То віжұ чө лээх, сіх чө мұҗ-ін фий қа дэ чө фоох дэ чө пил-ін мїкі, фа жее чи Суед фий ка мі тіс лі. | |
Lista conlangów |
Język pojski (Пой таал [pɔj tɑːɮ]) — język Kyonu używany przez Pojów północno-zachodniej części Dewii, zwanej Pojką.
Zapis i wymowa
Samogłoski
Pojski system samogłoskowy składa się łącznie z 36 samogłosek. W standardowej pojszczyźnie znaleźć można 9 podstawowych fonemów samogłoskowych, idących zgodnie ze schematem: otwarte — 2 (/æ/, /ɑ/), średnie — 3 (/e/, /ə/, /o/) przymknięte — 4 (/i/, /ʏ/, /ɨ/, /u/). Historycznie pojski posiadał 5 "klasycznych" samogłosek; nowe powstały w wyniku przegłosu:
- /æ/ i /ɑ/ przegłaszają się nawzajem,
- /e/ i /o/ przegłaszają się do /ə/ (historycznie dwa osobne dźwięki),
- /i/ przegłasza się do /ɨ/, /u/ do /ʏ/.
Poniższa grafika przedstawia podstawowe pojskie fonemy samogłoskowe:
Przednie | Centralne | Tylne | |||
Przymknięte | |||||
Prawie przymknięte | |||||
Półprzymknięte | |||||
Średnie | |||||
Półotwarte | |||||
Prawie otwarte | |||||
Otwarte |
Oprócz rozróżnienia ze względu na barwę, pojski odróżnia samogłoski również na podstawie przydechu i długości. Oba te procesy są fonemiczne (мі [mi] trzy : мї [miː] spokojny, łagodzić; бе [be] stół, w pewnych kontekstach dwa : бех [be̤] dziób, warga, przygryzać wargę) oraz mogą na siebie zachodzić (маах [mɑ̤ː] robić, tworzyć, praca). Łącznie więc pojski posiada, jak wyżej zostało już napisane, 36 fonemicznych samogłosek.
Spółgłoski
Wargowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Miękko- podniebienne |
Języczkowe | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|
sybilanty | boczne | ||||||
Nosowe | m м | n н | ŋ~ɴ ң | ||||
Zwarte | dźwięczne | b б | d д | g г | ɢ ґ | ||
bezdźwięczne | p п | t т | k к | q қ | |||
Szczelinowe | dźwięczne | v~β в | z з | ɮ л | ʑ ж | ɣ~ʝ ғ | ʁ р |
bezdźwięczne | f~ɸ ф | s с | ɬ ӆ | ɕ ш | x~ç х | χ ҳ | |
Afrykaty | dźwięczne | d͡z ѕ | d͡ɮ ђ | d͡ʑ җ | |||
bezdźwięczne | t͡s ҭ | t͡ɬ ћ | t͡ɕ ч | ||||
Aproksymanty | ustne | w ў | j й |
Morfologia
Zaimki
Osobowe
Sing. | Dual. | Plur. | |||
---|---|---|---|---|---|
I | ekskl. | m | ө | ба-ва | ва |
f | бі-ві | ві | |||
n | ба-ваа | ваа | |||
inkl. | m | ба-сан | сан | ||
f | бі-шін | шін | |||
n | ба-саан | саан | |||
II | m | җа | бе-лей | лей | |
f | жі зи( й) |
бі-лі | лі | ||
n | бу-луй | луй | |||
III | m | та | бе-фей | фей | |
f | чі ти( й) |
бі-фі | фі | ||
n | и | бу-фуй | фуй |
Sing. | Dual. | Plur. | ||
---|---|---|---|---|
II | m | ѕоһ | ба-ћа | ћа-лей |
f | ѕїһн | бі-ћі | ћі-лі | |
n | ба-ћаа | ћаа-лаа | ||
III | m | фееһ | ба-фаһ | фаһ |
f | фїһн | бі-фіһ | фіһ | |
n | бу-фааһ | фааһ |
Sing. | Dual. | Plur. | ||
---|---|---|---|---|
I ekskl. | m, f | а-ңа | ба-ва-ң | ва-ңа |
n | ба-ваа-ң | ваа-ңа | ||
III | m | та-ңа | ба-фа-ң | фа-ңа |
f | ча-ңа | |||
n |
Wskazujące, pytające, względne
Wskazujące | Pytające /względne | ||||
---|---|---|---|---|---|
tu, (blisko nadawcy |
tam, (blisko odbiorcy |
tam (daleko od obu | |||
Przedmiot | с-и | қоп-и | ҭ-и | ҳ-и | |
Osoba | ҳ-ай | ||||
Czas | сө-мееһн | ко(п)-мееһн | ҭө-мееһн | ҳө-мееһн | |
Mijesce | w | сө-ўай | коп-ўай | ҭө-ўай | ҳө-ўай |
do | сө-віһ | ко(п)-віһ | ҭө-віһ | ҳө-віһ | |
z | с-аан | коп-аан | ҭ-аан | ҳ-аан | |
przez | сө-җо | ко(п)-җо | ҭө-җо | ҳө-җо | |
Sposób | с-ээт | коп-ээт | ҭ-ээт | ҳ-ээт |
Czasowniki
Forma teraźniejsza |
Froma przeszła | ||
---|---|---|---|
Regularne | 1 zmiana | боок | бөөк |
2 zmiany | дас | дэш | |
3 zmiany | ґаал | ґуээж | |
Nieregularne | anomalne | мий | мее |
supletywne | ґаай | жір |
Partykuły funkcji gramatycznych
Zależne | Niezależne | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Podmiotowe | Dopełnieniowe | |||||
Ożywione | Nieożywione | Ożywione | Nieożywione | |||
Zaimkowe /własne |
и (V )й |
a а(-й-V) |
і й( V)[1] | |||
Nieokreślone | pełne | нұ | на | ни | нө | |
cząstkowe | ги | гө | ||||
Określone | pełne | чұ | ка | ки | чө | |
cząstkowe | гич | гөч | ||||
Honoryfikatywne + | таһ | а-таһ | таһ | |||
Honoryfikatywne - | ңа | а-ңа | ңа |
Składnia
Język pojski jest zachowuje się ewidentnie izolująco, choć posiada również elementy syntetyczne (strony czasownika, czasy proste).
Podstawowym szykiem zdania jest SVO, który właściwie nie ulega zmianie, nawet w celach dodania emfazy. Większość słów w tekstach to jednosylabowe morfemy, mogące mieć znaczenie zarówno rzeczownikowe, czasownikowe, przymiotnikowe, przysłówkowe czy nawet liczebnikowe. Gramatyka pojska opiera się więc przede wszystkim na specjalnych partykułach, zaimkach i przyimkach, które nadają słowom ukierunkowane znaczenie i określają ich funkcję w zdaniu.
On | zjadł | ciastko. | ||
Ти | й | мее | нө | ноок. |
3SG.m | PRT.SUB.PRN | jeść-PST | IDF.PRT.OB. | ciastko |
PODMIOT | PARTYKUŁA | ORZECZENIE | RODZAJNIK PARTYKUŁA |
DOPEŁNIENIE |
W powyższym przykładzie:
- ти jest zaimkiem 3.os. l.poj. r.oż.m.,
- й jest zredukowaną partykułą и służąca do oznaczania jako podmiotu zaimka osobowego I grupy — stoi pomiędzy zaimkiem i czasownikiem,
- мее jest czasownikiem мий jeść odmienionym w formie czasu przeszłego dalszego (prostego),
- нө jest partykułą oznaczającą nieożywione, nieokreślone dopełnienie bliższe w liczbie pojedynczej — stoi między czasownikiem i rzeczownikiem,
- ноок jest rzeczownikiem pospolitym o znaczeniu ciastko.
W czasach złożonych miejsce partykuły podmiotu zajmuje partykuła czasu. Jeśli partykuła podmiotu była ściągnięta z rodzajnikiem, ten "wraca" przed rzeczownik:
Dziecko | je | ciastko. | |||
Нө | бұс | са | мий | нө | ноок. |
IDF | dziecko | PRT.FUT. | jeść-FUT | IDF.PRT.OB. | ciastko |
RODZAJNIK | PODMIOT | PARTYKUŁA | ORZECZENIE | RODZAJNIK PARTYKUŁA |
DOPEŁNIENIE |
Jednakże kiedy podmiotem jest zaimek, partykuła podmiotu znika zupełnie:
Jestem | zmęczony/a. | |
Ө | ші | гуээж. |
1SG | PRT.PST | zmęczony-PST |
PODMIOT | PARTYKUŁA | ORZECZENIE |
Ta sama partykuła nie znika jednak, gdy podmiotem jest rzeczownik własny; przyjmuje ona oczywiście formę prenominalną:
Ruung jest | zmęczony. | ||
І | Рууң | ші | гуээж. |
PRT.PRR | Ruung | PRT.PST | zmęczony-PST |
RODZAJNIK POARTYKUŁA |
PODMIOT | PARTYKUŁA | ORZECZENIE |
Przypisy
- ↑ Forma niezależna tej partykuły jest używana tylko dla rzeczowników własnych; dla zaimków jest ona po prostu pomijana.