Konŭorld Zapadki

Konŭorld Zapadki - konŭorld, w którém to używany jest język zapadni, dziérzynski, a drugie.

Języki Eŭropy

Języki Słowianskie

7. Języki słowianskie

• wzchodniosłowianskie
  • ruskie
    • północne
      • wielkoruski
      • zaczudzki
      • dźwiński
    • południowe
      • małoruski
      • średnioruski
  • nadczarnomorskie
    • duźlebski
• południowosłowianskie
  • padonskie
    • padonski
  • zachodnie
    • serbskochorwacki
    • słowenski
    • błatonski
  • wzchodnie
    • bułgarski (macedonski)
    • sołunski
    • SCS (†*); różne wydania cerkiewnosłowianskiego:
      • szkoła ruska
      • szkoła zapadnia
      • szkoła czeska
      • szkoła polska
• zachodniosłowianskie
  • czesko-słowackie:
    • czeski
    • morawski
    • słowacki
  • lechickie:
    • wzchodnie
      • polski
        • djalekt mazowiecki
      • śląski
    • zachodnie
      • pomorski
      • ranski
      • wielecki
      • wagrzyński
  • zapadnie
    • zapadni
  • łużyckie
    • dolnołuzycki
    • górnołuzycki
    • wzchodniołużycki
  • dziérzynskie
    • dziérzynski
  • wenlandzkie
    • wenlandzki

Języki Bałtyckie

• Języki bałtyckie
  • zachodnie
    • pruski
    • kuroński
    • jaćwiński
  • wzchodnie
    • łatgalski
    • litewski
      • wysokolitewski
    • żemgalski
  • golędzkie
    • golędzki

Języki Jermanskie

• jermanskie
  • wzchodnie
    • (krymski) gocki
  • północne
    • wzchodnioskandynawskie
      • dunski
      • normanski
      • szwedzki
      • gotlandzki
      • ozelski
    • zachodnioskandynawskie
      • farerski
      • islandzki
      • nornijski
      • norweski
      • ostmanski
  • zachodnie
    • ingwaeonskie
      • anglo-fryzyjskie
        • angielski
        • fryzyjski
      • saskie
        • saski
        • dolnosaski
    • istwaeonskie
      • niderlandzki
    • irminonskie
      • niemiecki
      • bawarski
      • longobardzki

Indoeŭropejskie

mapa przedstawiająca języki świata.

1. Języki anatolisjkie (†)

2. Języki indoiranskie (w tém konŭorldzie nie będzie zbytnio o nich mowa)

3. Jezyki hellenskie:

• język anatolski (język grecki używany w Anatolji, lub szerzéj: w Azji)
• język peloponezki (poddany silném wpływom słowianskiém)

4. Języki italskie:

• łacina (†*)
• Języki romanskie
  • Języki wyspiarskie:
    • sardynski
    • korsykanski
  • Języki kontynentalne
    • wschodnie
      • wołoski/rumunski
      • madziarorumunski
    • Języki zachodnie
      • Języki dalmatyńskie:
        • język dalmatynski (używane wzdłuż wybrzeża Morza Adriatyckiego, obszarze naszéj Czarnogóry)
        • język albanski (zromanizowany język albanski)
      • Języki włoskie
        • język włoski
      • Języki gallo-ibero-romańskie
        • Języki gallo-romańskie
          • język prowansalski (używany w Akwitanji)
          • język frankijski (używany przez romanskojęzyczną ludność państwa Franków)
      • Języki ibero-romańskie
        • język katalonski
        • język andaluzyjski/hiszpanski
        • język galicyjski
        • język portugalski

4. Języki celtyckie:

• kontynentalne:
  • język alzacki
• wyspowe
  • język irski
  • język szkocki
  • język manx
  • język walijski
  • język kornwalijski

5. Języki germańskie

• Języki północnogermańskie
  • język szwedzki
  • język dunski
  • język norweski
  • język islandzki
  • język farerski
  • język normandzki
  • gdanszczyzna
• Języki zachodniogermańskie
  • kontynentalne:
    • język helwecki (zgermanizowany galijski)
    • język frankijski (zgermanizowana łacina)
    • język renski (lekko zmodyfikowany niemiecki)
    • język longobardzki (zgermanizowanych miast Italji północnéj)
    • język niderlandzki (nieraz uznawany za djalekt renskiego)
    • jezyk saxonski (oldenbruski - zeslawizowany germanski)
  • morza Północnego:
    • anglijski (podobny do staroangielskiego czy fryzyjskiego)

6. Języki bałtyckie

• zachodnie:
  • pruski
• wschodnie:
  • litewski
  • łotewski
  • żmudzinski

Istorja

Starożytność.

Starożytność przebiegała bardzo podobnie do naszéj. Różnicą jest jednak wolniéjszy rozwój chrześcijanstwa, oraz większy opór Galów przeciwko Rzymowi. Ich język nigdy nie uległ całkowitemu wyparciu z Galji, aż do drugiéj połowy XII wieku był używany na terenie całéj północnéj Galji. Plemię Helwetów nie ruszyło w głąb Galji, przetrwało aż do okresu Wędrówki Ludów.

Rozwój Rzymu był podobny do naszego, jedną z różnic jest dalsze zapuszczanie się w Azję. Cesarz Hadrjan nie wycofał swojech wojsk z Armenji i Mezopotamji, wręcz przeciwnie - legjony Hadrjania osiągnęły na północy Kaukaz, na wschodzie często zapuszczały się w głąb Państwa Partów, co doprowadziło do dezintegracji Państwa Partów, które zakończyło się dopiéro z koncém wieku III, gdy po upadku wpływów Rzymu w tém regjonie, Orodes V opanował obszar od Mezopotamji na zachodzie po Indus na i Kaszmir na wschodzie. Rzym także uzależnił od siebie resztę Wysp Brytyjskiech, gdzie ustanowił w początku II wieku celtyckie państwa zależne, budowane na wzór rzymski, silnie uzależnione od władzy rzymskiéj. Następnie panowali: cesarz Antoninus Pjus (138-161), którego okres władania jest uznawany za najświetniéjszy w dziejach Cesarstwa; Marek Aureljusz (161-180) - okres jego władzy zwiazany jest z licznymi wojnami z Germanami; Kommodus (180-192) - doszło do rozluźnienia aparatu panstwowego, rozkwitu korupcji oraz nepotyzmu.

Po jego śmierci doszło do długiego okresu wojny domowéj. Po wojnie domowéj i ustanowieniu dynastji Sewerów (193) doszło do okresu względnego spokoju wewnętrzenego oraz walk z Barbarzyncami wzdłuż całego limesu. Okres ten zakończył się w roku 235, gdy doszło do morderstwa ostatniego z Cesarzy z rodu Sewerów, oraz wojny domowéj trwającéj do roku 284, w którém stabilizację przyniósł Cesarz Djoklecjan. Objął włądzę nad krajém zrujnowaném, Galja była w części zasiedlona przez plemiona germanskie, Partowie odnowili swoje panstwo na wschodzie, niektóre miasta uzyskały niezależność, a panstwa sprzymierzone w Brytanji uniezależniły się, od téj pory stale walcząc z Rzymianami.

Doszło do podziału Rzymu na Cesarstwo Wschodnie i Zachodnie, dalsza część III oraz cały IV wiek przebiegały podobnie. Państwa Germanskie wtargnęły do Cesarstwa Zachodniorzymskiego, ustanowiły swoje nowe panstwa. Następnie doszło do walk z Hunami, które zakonczyły się odparciém ich wojsk przez Aecjusza, oraz ustanowieniém jego władzy w Cesarstwie Zachodniorzymskiém. Za panowania następnech Cesarzy główném celém polityki militarnéj było odbicie Afryki, które jednak nie doszło do skutków, mimo pewnech sukcesów (odbicie Sardynji i Sycylji).

W roku 476 doszło do całkowitego upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego, jego ziemie zostały podzielone pomiędzy nowopowstałe panstwa:

• Panstwo Frankijskie: północna Francja, Belgja, Bretonja, Nadrenja,
• Anglosasi: Wschodnia Anglja,
• Panstwa Celtyckie: reszta Brytanji,
• Ostrogoci: Węgry, Bośnia i Hercegowina z Chorwacją,
• Swebowie: północno-wschodnia Hiszpanja z północna Portugalją,
• Wizygoci: reszta Hiszpanji i Portugalji oraz południowo-zachodnia Francja,
• Wandalowie: Tunezja wraz z wybrzeżém Algierji, Korsyka, Sardynja i Sycylja,
• Burgundowie: południowo-wschodnia Francja a także skrawki Włoch.

Na wschodzie Cesarstwo Wschodniorzymskie było w dużo lepszém stanie. W roku 476 wraz z odesłaniém insygnji cesarskiech ogłosiło się «Drugiém Rzymém». Kontrolowało ono obszar Azji Mniejszéj, Egiptu, Grecji, Syrji, Palestyny, większéj części Bałkanów. Okres ten to czas walk z Panstwém Partów, a także rozwkit Chrześcijanstwa na ziemiach Bizancjum.

Wczesne średniowieczé

Początek średniowiecza był związany z rozwojém chrześcijanstwa na terenie państ germanskich, Wędrówką Ludów, oraz próbą odbudowy Imperjum Rzymskiego przez Konstantynopol.

Bałkany oraz Bizancjum

Bizancjum było jedném z silniejszech panstw początków średniowiecza. Za panowania Justynjana Wielkiego doszło do odbudowy Panstwa Rzymskiego (Bizancjum objęło swojém teryrorjém Italję, Zachodnią Afrykę, wyspy zachodniego Morza Śródziemnego, południową Iberję), jednak nietrwałego. Od strony Dunaj rósł napór Słowian oraz Bułgarów. Plemiona wołoskie zostały zepchnięte na zachód, w obszar naszego Siedmiogrodu oraz historycznego Hospodarstwa Wołoskiego. Część Wołochów zamieszkującech Mołdawję uległa slawizacji. Szybko po śmierci Justynjana doszło do utraty zdobyczy terytorjalnech (Italja na rzecz Longobardów, Iberja - Wizygotów, w Afryce powstało odnowione panstwo Wandalów).

Pierwsza połowa VII wieku minęła Drugiemu Rzymowi na walce z Arabami, którzy zaczęli opanowywać Bliski Wschód oraz Egipt (634–641). Arabowie napotkawszy opór Panstwa Wandalów oraz sprzymierzonech z nimi Longobardów (Arabowie zaczęli zagrażać longobardzkiéj dominacji na morzu) zawrócili swoje wojska (wcześniéj jednak ustanawiając swoją władzę w Egipcie) oraz ruszyli na podbój Anatolji. Nad Dunajém utwardzała się władza Bułgarów i plemion słowianskiech (a w przypadku tech drugiech także za Dunajém). Na początku VIII wieku sprzymierzone wojska Bułgarów, Słowian (od kontynentu) oraz Arabów od strony Azji Mniejszéj i morza zaczęły blokadę i oblężenié Konstantynopola.

Leon III Izauryjczyk w roku 719 ułożył się ze Słowianami oraz Bułgarami, zezwalając im na zasiedlenie europejskiéj części Bizancjum, wzamian za uznanie zwierzchności (Słowianie w tém czasie zamieszkiwali już większość wymienionego obszaru) oraz pomoc w walce z Arabami. W połowie VIII wieku dosżło do ukształtowania się podziału Bałkanów: Tracja oraz obszar na północ od ujścia Dunaju, Północna Macedonja stały się obszarém zajętém przez Bułgarów, reszta Bałkanów - przez Słowian. Podobny los spotkał Madziarów, którzy ulegli romanizacji (do dziś istnieją enklawy, w którech jest jeszce używany język madziarski, nie uległy romanizacji, liczbę użytkowników okresla się na około 30 tys.). Do Już od początków panstwowości bułgarskiéj dochodziło do jéj slawizacji. Wraz z misjami Cyryla i Metodego w IX wieku, doszło do rozpowszechnienia chrześcijanstwa wśród Słowian całech Bałkanów, a także Wołochów. Wśród Słowian na Bałkanach rodzą się pierwsze panstwa, są to panstwa Serbów, Chorwatów, czy Sołunów (obejmujące obszar Grecji, południowéj Macedonji).

Iberja

Po śmierciu Justynjana Królestwo Wizygotów wyparło wojska Bizancjum z Iberji. W wiekach VI - VIII Królestwo Wizygotów skupiało się głównie na obronie ziem w Akwitanji przed Frankami, walce ze Swebami, oraz obronie wschodniech wybrzeży przed Wandalami. Wraz ze wzrostém potęgi Wandalów oraz doszło pod koniec IX wieku do powolonego wypierania Wizygotów z Iberji i zamknięcia ich za Pirenejami.

Galja i Germanja

Na początku VI wieku na północy Galji swoją władzę utrwalało Plemię Franków. Nie mogąc pokonać Wizygotów, Frankowie zwrócili swój kierunek expansji na wschód. Od roku 536 sukcesywnie zostały podbite wszystkie plemiona germanskie żyjące wzdłuż Renu. Proces ten zakończył się na początku VIII wieku, gdy granica Franków na wschodzie osiągnęła Łabę, na zachodzie Bretonję, na południu Alpy. Pod koniec VIII wieku Frankowie ruszyli na południe, opanowali najpierw Wenecję, a potém całą Dolinę Padu, a na wschodzie - walczyli z Awarami wraz ze sprzymierzonymi plemionami słowianskimi. Przez okres pokolenia doszło do stagnacji rozwojowéj Panstwa Franków, Słowianie żyjący za Łabą zbuntowali się, zakładając własne królestwa. Nasiliły się także napady Normanów, co zakończyło się utworzeniém ich panstwa na terenie Normandji. Doszło także do buntu plemion nadrenskiech, i utworzenia w regjonie Renu niezależnech księstw.

X wiek był dla Królestwa Franków okresém wojen domowech, oraz wojen z Normanami. Plemiona Germanskie Nadrenji skupiały się w tém czasie na walkach ze Słowianami, którzy parli wciąż na zachód, podbijając część germanskiech księstw.

Italja

Od upadku Państwa Odoakra Italja była obszarém walk pomiędzy germanskimi panstwami, a Drugiém Rzymém. Początkowo król Ostrogotów Teodoryk Wielki pełnił funkcję zwierzchnikla bizantyjskiego w Italji, ale z czasém uniezależnił się od Bizancjum, i stał się władcą silnego panstwa. Panstwo Ostrogotów zostało rozbite w roku 553, co zapoczątkowało krótki okres panowania Bizantyjskiego na tech ziemiach, zakonczony już w roku 568, gdy do Italji wtargnęli Longobardowie, powoli opanowując obszar całéj Italji za wyjątkiém południowech skrawków. Ustanowili za swoją stolicę Medjolan. Ich władza nad Italją trwała nieprzerwanie do IX wieku, gdy doszło do destabilizacji panstwa, wojny domowéj, oraz przejęcia władzy nad doliną Padu przez Franków, a w reszcie kraju - ustanowienie księstw wyrosłech z aparatu urzędniczego Panstwa Longobardów.

Długa obecność Longobardów wpłynęła na używany w tém rejonie język longobardzki, nie będący wbréw nazwie kontynuacją języka Longobardów, oraz język włoski, w którém do dziś duża część słownictwa ma pochodzenie germanskie. Język Longobardów uległ romanizacji już na wiek VII, a język longobardzki jest zgermanizowaném językiem mieszczan północnéj Italji, co nie przeszkadza germanskojęzycznéj częsci mieszkańców Italji nazywać się Longobardami.

W tém czasie doszło także do wykorzystywania Papiestwa jako narzędzia politycznego między księstwami germanskimi, a Bizancjum.

Brytanja

W początkach Wieków Średniech na terenie Brytanji trwała rywalizacja panstw celtyckiech oraz anglosaskiech. Panstwa celtyckie, które przez długi czas miały kontakt z Rzymém, były lepiéj zorganizowane, dzieki czemu nigdy nie doszło do ich upadku. Szybko wydzieliły się pod wpływém naporu Anglosasów na trzy rejony: Walję, Kornwalję, oraz Szkocję. W tém czasie Irlandja była krajém dobrze rozwiniętém, jedném z pierwszech panstw chrzescijanskiech wśród krajów barbarzynskiech. Anglosasi nigdy jednak nie opanowali większech obszarów Brytanji. Brytanja przeżyła wielki kryzys w czasie najazdów normanskiech. w tém czasie duże połaci wysp zostały uzależnione od normanskiech centr władzy. Do ostatecznego wygnania Normanów doszło na początku XI wieku.

Europa Środkowa

Historja Europy Środkowéj wiąże się z expansją Słowian. W VII wieku dotarli za Łabę, za którą żyły osłabione przez walki z Frankami plemiona germanskie. Pod wpływém misjonarzy bizantynskiech - Cyryla i Metodego, zaczęło się szérzyć chrześcijanstwo obrządku słowianskiego. Na Słowianszczyźnie zachodniéj zaczęły się wykształcać powoli różne panstwa, skupione głównie wokół walki z Awarami. Wraz z upadkiém Awarów na przełomie wieków VII oraz IX doszło do rozwoju panstw slowianskich: dawni posłowie awarscy, wojskowi, elita rządząca, wszyscy oni przeszli do poszczególnech władców słowianskiech, dając impuls rozwojowi ich panstw.