Język kasycki

Język kasycki (nazwa własna: k²stsxl mnn) - starożytny język Zachodniej Ziemli. Spokrewniony z obecnymi językami Morgów, Zemgów, a dalej także z językiem Ormeonów. Znany z inskrypcji w piśmie spółgłoskowym, przez co o ile inwentarz spółgłoskowy jest dość dobrze poznany, to o samogłoskach mowy Kasyków wiemy bardzo mało.

Dźwięki

Język jest znany tylko i wyłącznie z zapisu w swoim alfabecie spółgłoskowym, przez co nie wiemy praktycznie nic na temat zestawu samogłosek języka kasyckiego. Istnieją pewne ślady w zapożyczeniach znanych z innych języków oraz poczynione zostały rekonstrukcje, które w pewien sposób uzupełniają wiedzę na temat dźwięków języka kasyckiego.

Spółgłoski

• m n
• p t k
• b d g
• p² t² k²
• s x
• s² x²
• w l j
• w² l²
• ts
• ts²
• ʔ

Wartość p² t² k²

Uznaje się za ogólnie przyjętą teorię, że p² t² k² były spółgłoskami zwartymi. Niestety, nie ma zgody co do dokładnego opisu realizacji tych dźwięków. Dominują jednak dwie teorie:

• ejektywna; głoski p² t² k² to tak naprawdę ejektywne pʼ, tʼ, kʼ,
• faryngalizacji; głoski p² t² k² były realizowane jako pˤ, tˤ, qˤ.

Dla języka proto-kasycko-ormeońskiego rekonstruuje się szereg spółgłosek ejektywnych pʼ, tʼ, kʼ, qʼ, który to stan został zachowany w języku ormeońskim, ale z drugiej strony najbliżej spokrewnione języki: zemgijski i morgijski nie posiadają spółgłosek ejektywnych.

Dźwięk kasycki	Odpowiednik
	morgijski	zemgijski	ormeoński
p²	p~f	pˤ	pʼ
t²	t~θ	tˤ	tʼ
k²	k~c~ʝ~ç	qˁ	kʼ~qʼ

Wartość s² x² ts²

Podobnie jak ze spółgłoskami p² t² k², nie jest znany ich dokładny sposób realizacji. Istnieją trzy teorie co do ich realizacji:

• ejektywny: s² x² ts² to sʼ xʼ tsʼ, jest to najbardziej pierwotny sposób realizacji tych spółgłosek,
• faryngalizowany: s² x² ts² to sˤ χˤ tsˤ, jest to sposób realizacji znany z języków najbliżej spokrewnionych,
• dźwięczny: s² x² ts² to z ɣ dz; za tym przemawiają zapożyczenia do języków ościennych, np. późniejszego o trzysta lat od ostatnich zabytków kasyckich, języka Tahożów.

Dźwięk kasycki	Odpowiednik			Zapożyczenie tahoskie
	morgijski	zemgijski	ormeoński
s²	s	sˤ	sʼ	ƀēzə
x²	χ~k	χˤ	xʼ	tāɣək
ts²	s	tsˤ	sʼ	kāzəs

Wartość w² l²

W większości przypadków przyjmuje się realizację w² l² jako w̥ l̥ . Jednak niektórzy uważają, że były to nie bezdźwięczne odpowiedniki swoich głosek, a twarde, gdy w l były miękkie.

Samogłoski

Nie znamy dokładnych wartości samogłosek języka kasyckiego, ani nawet tego, gdzie one dokładnie się znajdują w poszczególnych słowach. Jednak, ze względu na ślady pozostawione w zapożyczeniach, oraz w językach siostrzanych i potomnych rekonstruuje się następujący zestaw samogłosek:

• i u
• e(?) ə (?)
• a

e(?)

Dźwięk /e/ traktuje się zazwyczaj jako alofon /i/

ə (?)

Dźwięk /ə/ uznawany jest za samogłoskę zredukowaną, występującą w sylabach nieakcentowanych.

Zapis

Kasycy używali własnego alfabetu spółgłoskowego. Zapisywali oni praktycznie zawsze tylko spółgłoski. Alfabet pisany był z prawej do lewej.

Transliteracja

Alfabet kasycki zazwyczaj transliteruje się w następujący sposób:

• m n
• p t k
• b d g
• p² t² k²
• s x
• s² x²
• w l j
• w² l²
• ts /c
• ts² /c²
• ʔ

Nie używa się znaków samogłoskowych, gdyż oryginalnie nie były one używane i dodatkowo ich dokładne położenie nie jest do końca znane.

Samogłoski

Miejsce realizacji samogłosek wskazują następujące kombinacje znaków/znaki:

• ʔ - w nagłosie wskazuje na otwarcie wyrazu od samogłoski; najprawdopodobniej zazwyczaj było to /a/
• w w² - w nagłosie wskazuje na otwarcie wyrazu od samogłoski /u/, choć niektóre zapożyczenia wskazują, że nie jest to ogólna zasada,
• j, l wskazuje na obecność /i/ /e/ w nagłosie,
• kombinacja jʔ w wygłosie wskazuje na obecność samogłoski /i/.

Zaimek

Zaimek osobowy

Każdy zaimek osobowy posiada formę podstawową (mianownik) oraz zależną, od której derywuje się inne przypadki z pomocą sufiksów używanych w deklinacji rzeczownika.

Forma podstawowa

Osoba	sg	pl
1.	md	sʔt
2.	kn	xm
3.	jl	nl

Forma zależna

Osoba	sg	pl
1.	msʔ-	st-
2.	kn-	x-
3.	l-	nl-

Powyższe formy nigdy nie występują samodzielnie, a zawsze w połączeniu z odpowiednim sufiksem.

Zaimek przysłowny wskazujący

Występują cztery zaim. przys. Wskazujące:

• sk – tu
• t²x – tam (w zasięgu ręki)
• gʔ – tam (w zasięgu wzroku)
• ts²g – tam (poza zasięgiem wzroku)

Zaimek rzeczowny wskazujący

Zaimek rzeczowny wskazujący tworzy się z pomocą zaimka l²w ten, tamten, po którym dodajemy zaimek przysłowny wskazujący:

• l²w sk – ten
• l²w t²x – tamten (w zasięgu ręki)
• l²w gʔ – tamten (w zasięgu wzroku)
• l²w ts²g – tamten (poza zasięgiem wzroku)

Rzeczownik

Rzeczownik odmienia się przez osiem przypadków i dwie liczby (mnoga i pojedyncza)

Deklinacja

Istnieją trzy klasy deklinacyjne dla liczby pojedynczej i jedna wspólna dla liczby mnogiej.

Przypadek	I Dekl.	II Dekl.	III Dekl.	Dekl. Mnoga
Mianownik	–	-jʔ	-ʔ	-n
Dopełniacz	-x	-jx	-xʔ	-xl
Celownik	-b	-jb	-ʔb	-wl
Biernik	-ʔ	-jʔn	-ʔns	-n
Locativus	-t²	-jt²	-ʔt²	-sl
Causalis-finalis	-ʔk	-jʔk	-ʔk	-nn
Allativus	-wm	-jw	-jw	-wl
Causalis-finalis	-tj	-jtj	-tj	-tl

Forma zależna rzeczownika

Niektóre rzeczowniki posiadają tzw. formy zależne, to jest są to formy rzeczownika, które używane są w połączeniu z końcówkami innych przypadków niż mianownik liczby pojedynczej. Zazwyczaj dochodzi do następujących zmian:

Zmiana	Forma podst.	Forma zależ.	Znaczenie
w > 0	swk	sk	wydra
w > w²	sw	sw²	życie
j > 0	mjtn	mtn	krowa
j > l	s²jk	s²lk	Słońce
x > 0	t²xt	t²t	miasto
n > 0	p²sn	p²s	rzeka

Przymiotnik i przysłówek

Przymiotniki i przysłówki nie różnią się formalnie niczym. Istnieje taka możliwość, że w wymowie mogły się w jakiś sposób różnić, ale jest to niemożliwe do sprawdzenia.

Przymiotnik

Przymiotnik opisuje rzeczownik, stoi zazwyczaj przed nim (w funkcji atrybutywnej) i jest nieodmienny. Występuje także w funkcji orzecznikowej, jest wtedy także nieodmienny i dopełnia czasownik.

Przysłówek

Przysłówek stopniuje przymiotnik lub określa czasownik. Nie odmienia się. Zazwyczaj stoi przed czasownikiem lub przymiotnikiem.

Czasownik

Czasownik odmienia się przez cztery czasy i osoby.

Odmiana osobowa

Końcówki odmiany osobowej dodaje się bezpośrednio do rdzenia czasownika.

Osoba	sg	pl
1.	-m	-s
2.	-k	-x
3.	-j	-n

Koniugacja

Końcówki odmiany czasowej są dołączane po końcówkach osobowych.

Forma	Sufix
Teraźniejszy	–
Perfekt	-p
Imperfekt	-l
Przyszły	-d
Forma modalna	-m
F. rozkazująca	-s²

Forma modalna

Formę modalną czasownika używamy z odmienionymi czasownikami modalnymi:

• s²m – chcieć
• tl²n – umieć
• ʔnk – musieć
• bs²s – potrzebować
• k²k – móc
• w²ms – mieć powinność
• jp²t – nie móc, nie wolno, mieć zakaz

Forma modalna czasownika zgadza się osobą i liczbą z czasownikiem modalnym.

Forma rozkazująca

Forma rozkazująca, albo po prostu tryb rozkazujący, używany jest tylko w połączeniu z drugą osobą.

Imiesłów

Imiesłowy tworzy się poprzez dodanie do czasownika od razu końcówki czasu a po nim sufixu -jʔ. Imiesłów przyjmuje funkcję imiesłowu przysłówkowego, jeżeli stoi przed czasownikiem, lub logicznie dookreśla czasownik, a funkcję imiesłowu przymiotnego, jeżeli określa rzeczownik. Tak samo jak przymiotnik i przysłówek jest nieodmienny.