Język leski - Jásaukjë jįzik

Zaczęty przez Pluur, Czerwiec 02, 2013, 00:00:47

Poprzedni wątek - Następny wątek

Pluur

    JÁSAUKJË JĮZIK
    ,,...jë Gospodžyn tforije ovo jįzik našego jidauá"
    [jɜ gɔspɔɖ͡ʐɪ̈n tfɔʐijɛ ɔvɔ jɪ̈zik nɑʃɛɣɔ jidawa]

    Wyżej, fragment tekstu, jak narazie w eksperymntalnej ortografii. Język leski, który w - swojej pierwszej (wtedy jeszcze jako lęgiejski), i drugiej wersji - mogliście zobaczyć już na forum; jest językiem powstałym z języka prasłowiańskiego (no cóż Canis..), czy jest zachodniosłowiański, czy południowo- nie wiem, oceńcie sami, robiłem go ot tak, aby zobaczyć jak by wyglądał słowiański po mojemu . Na wstępie jeszcze dodam, że niektóre przemiany są nierealne, no ale cóż.  ;-D Na zakończenie przedmowy, chcę pedzieć jak się czyta nazwę języka po lesku: [jasawɕɜ jɪ̈zik]
    Dobrze to zaczynamy ;D


    0. Wstęp
    Język wyróżnia dwa główne etapy rozwoju:

    • staroleski (pierwsze przemiany fonetyczne, głównie spółgłoski, uporządkowanie gramatyki, zanik aspektu (w zamian nowe czasy przeszłe i przyszłe), okres: VII~XV wiek)
    • nowoleski (zmiany fonetyczne, to głównie utracenie iloczasu i tonacji, uproszczenie gramatyki, i inne porządki, okres od XVI wieku)

    Tak, w gramatyce przedstawię jeno prawidła nowoleskie. Gdy będę cokolwiek tłumaczył będzie to tekst w nowoleskim, jeśli będzie inaczej napiszę. Tak na marginesie, mam nadzieję, że chociaż troszkę komuś będzie się ten język podobał  ;-)

    1. Przemiany fonetyczne

    okres staroleski

    • TorT → TárT [aɾ], ale TorD → Taɖ [ɑ]
    • TolT → TálT [al]
    • TerT → TurT, ale TerD → Tuɖ
    • TelT → TulT
    • orT → raT [ɾɑ], ale orT → raɖ [ɾɑ-]
    • olT → laT [lɑ]

    • TrT → TyrT, ale TrD → Tyɖ
    • Tr'T → TirT
    • TlT → TylT
    • Tl'T → Tij

    • r, l → [ɾ ,l~ɫ]
    • tl, dl → [ʈ͡ʂɭ, ɖ͡ʐɭ] (pierw: ʈɭ; przeszło w ʈ͡ʂɭ, na analogii z sl → ʂɭ)
    • sl, zl → [ʂɭ, ʐɭ]
    • st, zd →[st͡s, zd͡z]
    • sk, zg →[ɕ, ʑ] (na zasadzie: sk → skʲ → ɕkʲ → ɕɕ (albo; ɕ:) → ɕ) (proces trwał do około XVII wieku)
    • VpV, VbV → VfV, VvV
    • Vp'V, Vb'V → VflV, VvlV
    • VkV, VgV → VxV, VɣV
    • Vk'V, Vg'V → VɕV, VʑV                                                                                                                                                        W tych 4 przypadkach V = dowolna samogłoska
    • ky, gy, xy → [xɜ ɣɜ hɜ]
    • kvě, kvi, gvě, gvi, xvě, xvi → [fʲɛ, fʲi, vʲɛ, vʲi, wɛ, wi] (na zasadzie: kvě → kʲfʲɛ → fʲɛ)

    • t', d', n' → [ʈ͡ʂ, ɖ͡ʐ, ɳ]*
    • p', b', v', m' → [pl, bl, vl, ml]*
    • p', b', v', m' (w wygłosie wyrazu) → [p, b, v, m]
    • k', g', x' → [ɕ, ʑ, j]
    • r', l' → [ʐ, j]
    • tr', dr' → [ʈ͡ʂ, ɖ͡ʐ]
    • c', ʒ', s' ,z' → [t͡s, d͡z, s, z]*
    • č, ǯ, š, ž → [t͡ʃ, d͡ʒ, ʃ, ʒ]
    • zachodzi przejście miękkości w niektórych przypadkach

    Zmiękczają następujące samogłoski: e, ę, ě, i oraz ь po zmiękczaniu przechodzą odpowiednio w e, į, e/a, i/y (y po spółgłoskach zaznaczonych *)


    • ъ → au [aw],
    • ь → ∅, ale ь → i/y (w nagłosowej sylabie)
    • ę, ǫ → į, ų [ɪ̈, ʊ̈] (pierw były to nosowe warianta owych samogłosek)
    • V → V
    • V̄ → V̄ (iloczas)
    • V̀, V́ → V́ (ton wznoszący)
    • V̏, V̂ → V̀ (ton opadający)

    okres nowoleski (czyli rozwój tonacji oraz iloczasu, inne zmiany, to mniej, lub bardziej chaotyczne i nieregularne uproszczenia spółgłoskowe <np.: 'dokończenie' procesu sk, zg →[ɕ, ʑ]>

    • a → [ɑ]
    • e → [ɛ]
    • o → [ɔ]
    • i → [ɜ]
    • u → [ɜ]
    • y → [ɜ]
    • ě → [e]
    • ā → [a]
    • ē → [ɛ]
    • ō → [ɔ]
    • ī → [i]
    • ū → [u]
    • ȳ → [ɪ̈]
    • ě̄ → [e]
    • á → [a]
    • é → [ɛw]
    • ó → [ɔw]
    • í → [ij]
    • ú → [ij]
    • ý → [i]
    • ě́ → [a]
    • à → [ɑ]
    • è → [wɞ]
    • ò → [wɞ]
    • ì → [ji]
    • ù → [ji]
    • ỳ → [ɜ]
    • ě̀ → [a]



    Legenda
    T = dowolna spółgłoska
    D = [n, d, t, d͡z, t͡͡s, z, s, l]
    ɖ = [ɳ, ɖ, ʈ, ɖ͡ʐ, ʈ͡ʂ, ʐ, ʂ, ɭ]
    V = a, e, o, i, u, y, ě

    PS.: Mom nadzieja, że nikaj się nie pomyliłeh.
    PS2: Nastympnym rozem, napisza uo gramatyce :>[/list]
    •  

    CookieMonster93

    Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
    JÁSAUKJË JĮZIK
    ,,...jë Gospodžyn tforije ovo jįzyk našego jidauá"
    Tu chyba mała pomyłka. Moim zdaniem trochę przekombinowane, ale ma swój urok.
    English C1/2 Nederlands B2/C1 中文 B1 Čeština A2/B1
    •  

    Canis

    Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
    jest językiem powstałym z języka prasłowiańskiego (no cóż Canis..),
    :-(

    Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
    Į
    jįzyk
    Powiało zimnym...
    •  

    Pluur

    Cytat: CookieMonster93 w Czerwiec 02, 2013, 01:51:12
    Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
    JÁSAUKJË JĮZIK
    ,,...jë Gospodžyn tforije ovo jįzyk našego jidauá"
    Tu chyba mała pomyłka. Moim zdaniem trochę przekombinowane, ale ma swój urok.

    A no, tam błąd wkradł się, zaraz poprawię  ;-D
    Dzięki za poprawienie, i zarazem przepraszam (ahh te tony...)
    •  

    Pluur

    #4
    Dobra to kontynuacja, po długim czasie :-D

    2. Imiesłów, regularny i nieregularny

    [table=1]








    teraźniejszy
    przeszły I
    przeszły II
    regularne
    -au/-auë
    -Vl/-Vlë
    być - bëč
    bëvau
    bël
    dać - dač
    dadë
    davau
    dal
    jeść - jéšč
    jédë
    jédau
    jél
    mieć - jimléč
    jimë
    jimlévau
    jimlél
    iść - jič
    jidë
    šjidau
    šjil
    wiedzieć - vlédžéč
    vlédë
    vlédžévau
    vlédžél

    Ponad to czasownik być ma jeszcze formę imiesłowu przyszłego - bųdë.
    Ta lista nieregularnych imiesłowów, będzie rosła wraz z tłumaczeniem tekstów etc. Chciałbym jeszcze wytłumaczyć pochodzenie ich, oraz oznaczenie -Vl w imiesłowie przeszłym drugim. Owo oznaczenie oznacza to, że w miejsce 'V' wstawiamy samogłoskę która stoi przed końcówką bezokolicznika (-č). I teraz pochodzenie; teraźniejszy imiesłów pochodzi z prasłowiańskiego imiesłowu czynnego czasu teraźniejszego, przeszły pierwszy (I) z też czynnego, ale czasu przeszłego, zaś przeszły drugi (II) z prasłowiańskiego imiesłowu rezultatywnego (polska nazwa jest na to?) czasu przeszłego, skąd jest, np.: polskie widział bym. Druga forma końcówek imiesłowów przeszłych (-auë, oraz -Vlë) używana jest w liczbie mnogiej.

    3. Czasownik, odmiana regularna, na przykładzie czasownika iść - jič [jiʈ͡ʂ]

    CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB OZNAJMUJĄCY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    jidų
    jidžemau
    2.
    jidžešj
    jidžeče
    3.
    jidže
    jidų

    CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB ROZKAZUJĄCY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    jidëji
    jidëjemau
    2.
    jidëji
    jidëječe
    3.
    jidëji
    jidë
    Czyli imiesłów teraźniejszy + końcówka osobowa (liczby pojedyńczej: -ji pochodzi z formy rozkazującej PS-skiego czasownika *byti - *bǫdi)

    CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    by jidų
    bymau jidžemau
    2.
    byšj jidžešj
    byče jidžeče
    3.
    by jidže
    by jidų

    Czas teraźniejszy a przed nim odpowiednik polskiego bym.

    CZAS PRZESZŁY DOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    jidoh
    jidohomau
    2.
    (bë) jidže
    jidohšče
    3.
    (bë) jidže
    jidohšjį

    Powstały z PS-kiego aorystu; w drugiej i trzeciej osobie liczby pojedyńczej, aby dać nacisk, że jest to czas przeszły dokonany dodaje się czasownik być w czasie przeszłym dokonanym, w drugiej/trzeciej osobie liczby pojedyńczej.

    CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    jidžéjah
    jidžéjmau
    2.
    (blé) jidžéje
    jidžéjšče
    3.
    (blé) jidžéje
    jidžéjšjį

    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bléh šjidau
    bléhmau šjidauë
    2.
    blé šjidau
    bléšče šjidauë
    3.
    blé šjidau
    bléšjį šjidauë
    Powstał z imperfektu, formy liczby mnogiej zostały skrócone, z dawnych jidžéjahomau, jidžéjahšč̈e, jidžéjahšjį. W drugiej i trzeciej osobie liczby pojedyńczej, tak jak w czasie przeszłym dokonanym widać, że w celu wzmocnienia wypowiedzi używana jest forma czasownika być w cz.prze.ndk. Druga forma czasu przeszłego niedokonanego (druga tabela) jest zamienna z pierwszą i obecnie dość popularna, o jej użyciu (oraz poszczególnych czasów) będę jeszcze pisał.

    CZAS PRZYSZŁY NIEDOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bųdë sém šjidau
    bųdë sémau šjidauë
    2.
    bųdë séj šjidau
    bųdë šéče šjidauë
    3.
    bųdë šeč šjidau
    budë sųč šjidauë

    Konstrukcja: imiesłów przyszły być + odmieniona forma teraźniejsza czasownika być (tak wiem dziwnie to wygląda, odmiana tego czasownika i omówienie przemian niżej) + imiesłów przeszły I = czas przyszły niedokonany;
    imiesłów przyszły być + czas teraźniejszy być = czas przyszły niedokonany czasownika być :-P

    CZAS PRZYSZŁY DOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bųdų šjil
    bųdžemau šjilë
    2.
    bųdžeš šjil
    bųdžeče šjilë
    3.
    bųdže šjil
    bųdų šjilë

    Czas przyszły czasownik byc, oraz imiesłów przeszły II.

    4. Czasowniki nieregularne
    Ten dział również będzie uzupełniany, póki co daję odmianę czasownika, o którym dużo już dziś pisałem - być - bëč.

    CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB OZNAJMUJĄCY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    sém
    sémau
    2.
    séj
    šéče
    3.
    šéč
    sųč

    Te z pozoru dziwne formy czasu teraźniejszego powstały przez taki dziwny myk: jesm → sém, i w analogii wszystkie pozostałe formy zrobiły to samo, pozbywając się nagłosowego je, przerzucając je w postaci é po pierwszej (już) spółgłosce, jedynie sųč się utrzymało, dlatego że 'miało podobny wzór' co nowe formy.

    CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB ROZKAZUJĄCY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    sémi
    sémauji
    2.
    séji
    šéčeji
    3.
    šéči
    sųči

    Tutaj po byłym prasłowiańskim *bǫdi pozostała jeno końcówka, aczkolwiek na początku istnienia leskiego istniała forma odmiany rozkazującej podobnej do tej prasłowiańskiej, jednak z czasem wyszła z użycia.

    CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bém
    bémau
    2.
    béj
    béče
    3.

    Swoista "synteza" by z czasownikiem być w czasie teraźniejszym.

    CZAS PRZESZŁY DOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bëh
    bëhomau
    2.
    bëhošče
    3.
    bëhošjį

    CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bléh
    bléjmau
    2.
    blé
    bléjšče
    3.
    blé
    bléjšjį

    CZAS PRZYSZŁY DOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bųdų
    bųdžemau
    2.
    bųdžeš
    bųdžeče
    3.
    bųdže
    bųdų

    CZAS PRZYSZŁY NIEDOKONANY
    [table=1]




    osoba
    liczba pojedyńcza
    liczba mnoga
    1.
    bųdë sém
    bųdë sémau
    2.
    bųdë séj
    bųdë šéče
    3.
    bųdë šeč
    budë sųč

    imiesłów przyszły być + czas teraźniejszy być = czas przyszły niedokonany czasownika być

    Na dziś to tyle gramatyki, teraz przejdziemy do fonetyki:

    5. Fonetyka i zapis języka nowoleskiego

    SPÓŁGŁOSKI
    [table=1]










    wargowedziąsłowezadziąsłoweretrofleksyjnepodniebiennemiękkopodniebiennekrtaniowe
    nosowe[m] (m)[n] (n)[ɳ] (nj)
    zwarte bezdźwięczne[p] (p)[t] (t)[ʈ] (tj)[k] (k)
    zwarte dźwięczne[b] (b)[d] (b)[ɖ] (dj)[g] (g)
    afrykaty bezdźwięczne[t͡s] (c)[t͡ʃ] (čj)[ʈ͡ʂ] (č)
    afrykaty dźwięczne[d͡z] (dz)[d͡ʒ] (džj)[ɖ͡ʐ] (dž)
    szczelinowe bezdźwięczne[f] (f)[s] (s)[ʃ] (šj)[ʂ] (š)[ɕ] (kj)
    • (h)
    <<[h] (h)>>
    szczelinowe dźwięczne[v] (v)[z] (z)[ʒ] (žj)[ʐ] (ž)[ʑ] (gj)<<[ɣ] (g)>>
    drżące*[r] (r)
    aproksymanty[l~ɫ] (l)[j] (j)

    [q] - wymowa, w IPA
    (q) - pisownia oficjalna
    <<>> -alofon
    * - w przeciwieństwie do, np.: polskiego [r] nie przechodzi w [ɾ]

    SAMOGŁOSKI
    [table=1]






    przedniecentralnetylne
    przymknięte[i] (i)[u] (u)
    prawie przymknięte[ɪ̈] (į, y) [ʊ̈] (ų)
    półprzymknięte[e] (é)
    półotwarte[ɛ] (e)[ɜ] (ë)[ɔ] (o)
    otwarte[a] (á)[ɑ] (a)

    DYFTONGI
    [table=1]

    [aw~au̯] (au)[ɛw~ɛu̯] (eu)[ɔw~ɔu̯] (ou)[ij~ii̯] (ij)[wɞ] (uo)

    I jak wam się to podoba?
    •  

    Pluur

    #5
    6. Rzeczownik

    LICZBA POJEDYŃCZA
    [table=1]






    odmiana męska
    odmiana męska -au
    odmiana żeńska
    odmiana nijaka -o
    odmiana nijaka -e
    odmiana nijaka -i
    przypadek I.
    -au
    ∅, -a
    -o
    -e
    -i
    przypadek II.
    -a
    -u
    -y
    -a
    -a
    -a
    przypadek III.
    -u
    -'i
    -i
    -u
    -u
    -u
    przypadek IV.
    -'u
    -u
    -'i
    -'u
    -'u
    -'u
    przypadek V.
    -'e
    -u
    -o
    -'e
    -'e
    -'e

    LICZBA MNOGA
    [table=1]






    odmiana męska
    odmiana męska -au
    odmiana żeńska
    odmiana nijaka -o
    odmiana nijaka -e
    odmiana nijaka -i
    przypadek I.
    -'i
    -ovle
    -y
    -a
    -a
    -a
    przypadek II.
    -u
    -ovu
    -a:∅
    -u
    -u
    -u
    przypadek III.
    -'ema
    -aumu
    -ama
    -oma
    -'ema
    -'ima
    przypadek IV.
    -'ih
    -auhu
    -ah
    -oh
    -'eh
    -'ih
    przypadek V.
    -'e
    -ovle
    -y
    -a
    -a
    -a

    Wyjaśnienie użycia przypadków:

    PRZYPADEK I - mianownik, powstał z PS-kiego mianownika
    PRZYPADEK II - posiadacz, powstał z PS-kiego dopełniacza, obecnie nie służy już jako dopełnienie (przejęła to konstrukcja z ovo), ale jako określenie posiadacza kogoś/czegoś, np.: dom Joli = duomau Joly ['dwɞmau̯ jɔlɪ̈].
    PRZYPADEK III - celownik, powstał z PS-kiego celownika, i jemu też odpowiada, przejął też wszystkie wyrażenia przyimkowe, które kiedyś łączyły się z dopełniaczem (z dębu - z dųbli, a nie z dųbu)
    PRZYPADEK IV - odpowiednik miejscownika (z przyimkiem) i narzędnika (bez przyimka), powstały z miejscownika, a narzędnik gdzieś zaginął po drodze rozwoju języka.
    PRZYPADEK V - wołacz, pozostał w języku, dlatego że na obszarze używania języka bardzo popularne były sformułowania z wołaczem, które utrzymały się po dziś dzień, powstał z PS-skiego wołacza.


    KONSTRUKCJA Z ovo

    Ponad to, aby pozamieniać szyk (podstawowy to: VSO - orzeczenie-podmiot-dopełnienie, obecnie do łask wraca szyk SVO - podmiot-orzeczenie-dopełnienie, przymiotnik często wędruje za określany rzeczownik) można użyć konstrukcji z ovo.

    [table=1]



    formy całe
    rodzaj męski
    rodzaj żeński
    rodzaj nijaki
    liczba pojedyńcza
    ovo
    ova
    ovo
    liczba mnoga
    ovi
    ovy
    ova

    [table=1]



    formy skrócone przed spółgłoskami
    rodzaj męski
    rodzaj żeński
    rodzaj nijaki
    liczba pojedyńcza
    o'
    a'
    o'
    liczba mnoga
    i'
    y'
    a'

    [table=1]



    formy skrócone przed samogłoskami
    rodzaj męski
    rodzaj żeński
    rodzaj nijaki
    liczba pojedyńcza
    ov'
    ov'
    ov'
    liczba mnoga
    ov'
    ov'
    ov'

    I teraz tłumaczenie, abyście zobaczyli jak to coś wygląda :D

    Z Kaczmarskiego ('Moja prześliczna mufka");
    "Nie ruszaj to moje, weź precz łapy swoje,
    Popsujesz ją, boję się o mufkę swą."

    "Nje gëbëji to moji, blirëji prouč ovy lápy (y'lápy) sfoji,
    Bųdžeš hablil onų, bojų sį o mufki sfojej"

    i IPA: [ɳɛ gɜbɜji tɔ mɔji, blɪrɜji prou̯ʈ͡ʂ ɔvɪ̈ lapɪ̈ sfɔji. bʊ̈ɖ͡ʐɛʂ xɑblɪɫ ɔnʊ̈, bɔjʊ̈ sɪ̈ ɔ mufki sfɔjɛj]


    Mam nadzieję, że nigdzie się nie walnąłem ^&^.

    I teraz jeszcze, tradycyjnie przymiotnik ;-D

    7. Przymiotnik, na przykładzie leski - jásaukjë

    LICZBA POJEDYŃCZA
    [table=1]






    rodzaj męski
    rodzaj żeński
    rodzaj nijaki
    przypadek I.
    jásaukjë
    jásaukja
    jásaukjo/jásaukje/jásaukji
    [przypadek I. w roli dopełnienia (odpowiednik ovo)
    jásaukjaujë
    jásaukjaja
    jásaukjoje
    przypadek II.
    jásaukja
    jásaukjy
    jásaukkja
    przypadek III.
    jásaukju
    jásaukji
    jásaukju
    przypadek IV.
    jásaukju
    jásaukji
    jásaukju

    LICZBA MNOGA
    [table=1]






    rodzaj męski
    rodzaj żeński
    rodzaj nijaki
    przypadek I.
    jásaukji
    jásaukjy
    jásaukja
    [przypadek I. w roli dopełnienia (odpowiednik ovo)
    jásaukjijë
    jásaukjyjį
    jásaukjaja
    przypadek II.
    jásaukju
    jásaukj
    jásaukkju
    przypadek III.
    jásaukjema
    jásaukjama
    jásaukjoma/jásaukjema/jásaukjima
    przypadek IV.
    jásaukjih
    jásaukjah
    jásaukjoh/jásaukjeh/jásaukjih

    W rodzaju nijakim parę razy pojawiają się trzy formy przymiotnika, są to formy uzależnione od rzeczownika (nijaki -o/-e/-i).

    No dobrze najważniejsze rzeczy zrobione (nareszcie...), na przyszłość wyjaśnienie użycia czasów, zaimki, liczebniki i takie tam duperele :P
    •