Rzeczowniki odczasownikowe. Tor, tok, sok

[Wedyowisz]

Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.

Semantycznie kłopotliwe, imo.

Właściwie nie jest to głupie. Wspólczesnie mosty są dosyć stabilne. Niegdyś były bardzo elastyczne i faktycznie wiatr mógł nimi miotać.

Chodziło mi o hipotezę zapożyczenia germańskiego. Wygląda na to, że w każdym jednym germańskim słowo mast bądź jego ekwiwalent oznacza ,,pionowy drąg", w tym zwłaszcza ,,maszt". Nie zetknąłem się natomiast wcale z tym znaczeniem na gruncie słowiańskim; jeśli gdzieś występuje, to na pewno  nie powszechnie (zaświadczone znaczenia podług Fasmera to: most; przejście, pomost z desek; pokład na statku; tama; nawierzchnia ulicy). Wsiowe kładki mogą niewiele różnić się od (poziomych) drągów, jednak niespecjalnie widzę potrzebę zapożyczania z germańszczyzny słowa o takim znaczeniu tylko po to, żeby zrobić sobie zeń słowo na most. Gdyby był Prasłowianinem, myślę, że wolałbym przejąć jakiś **brъžь w tym znaczeniu. Atrakcyjność semantyczna tej hipotezy wg mnie nie powala.

A i z tym miotaniem coś może być, w końcu mosty przerzuca się przez rzeki. Podobnie jak przeciera się drogi (tor).

[Ainigmos]

Czy to prawda, iż
miot, z którego pochodzą przedmiot, podmiot, przymiot i pomiot,urobił się od czas. mieć, a nie wbrew pozorowi derywacji zerowej - od miotać, skąd wymiot?

[Dynozaur]

Chyba nie.
Mieć miało pierwotnie i- i samo w sobie pochodzi od "jąć".

Zresztą, to wszystko są kalki - przedmiot, podmiot = objekt, subjekt - od łac. jacere~jactare - rzucać, miotać.

Swoją drogą, jak w takim razie można by skalkować "projekt"? Domiot? Przemiot?

[Wedyowisz]

Poza tym mieć miało jać, musiałby być *miat.

[Ainigmos]

Być może całkiem błądzę, ale może prąd? Czasownika nie ma, jest za to prędki. Czy może mieć coś wspólnego z pędzeniem, o ile samo to nie jest urobione od pędu.

prądowi mogłoby natomiast odpowiadać prząść, choć to wygląda co najmniej abstrakcyjnie. (A może jednak?)

Prąd wypłynął zapewne od pruć, a ten urobił się apofonią umlautową od *przyć (jak dzisiaj już tylko w rozkazie przyj), co wygląda o wiele konkretniej, więc prąd trudno skojarzyć z przędzeniem.


troska - trząść

[Siemoród]

kosa i czesać
-cząć i koniec
-źrzeć i wzrok

Poza tym mieć miało jać, musiałby być *miat.

Właśnie to jest o tyle ciekawe, że rosyjski ma предмѣтъ(sic!), a bułgarski прѣдмѣтъ. No a czeski předmět. Pytaniem powinno być, dlaczego nie ma jacia w polskim wyrazie.

[Obcy]

Właśnie to jest o tyle ciekawe, że rosyjski ma предмѣтъ(sic!), a bułgarski прѣдмѣтъ. No a czeski předmět. Pytaniem powinno być, dlaczego nie ma jacia w polskim wyrazie.

Wg ESSJ-ki i kilku innych źródeł forma *mětati (1.os.lp. *mětajǫ) była iteratywem od formy *metati (1.os.lp. *meťǫ) i w rezultacie mieliśmy dwa podobne czasowniki, z których w językach potomnych przeważyła jakaś jedna forma. Dlatego uważam za historycznie poprawne wszystkie słowiańskie "przedmiotowe" kalki z łaciny.

[Ainigmos]

Czy znacie jeszcze jakieś rzeczowniki odczasownikowe typu tor (trzeć):

Dawniej polszczyzna znała wiele rzeczowników alternacyjnych, kiedy jej słowotwórstwo po części rządziło się różnymi przegłosami i obocznościami, oto niektóre z nich:
skucha - skusić
[prze]zrocze - zierać
sprzęt - sprząc

[Dynozaur]

"Skucha" to typowa wsteczformacja z -ch-, nic starego.

Wydaje mi się wręcz, że to neologizm ostatnich dziesięcioleci.

[Ainigmos]

"Skucha" to typowa wsteczformacja z -ch-, nic starego.

Wydaje mi się wręcz, że to neologizm ostatnich dziesięcioleci.

Bez wsteczformacji, która zalicza się do alternacji, zgrubienie skucha brzmiała zapewne w staropolszczyźnie jako skusa (analogicznie do pokusa) czyli też rzeczownik alternacyjny, więc zdaje się, że to potoczny archaizm sprzed wielu wieków z gier dziecięcych, choć nigdzie poświadczony słownikowo.

[Wedyowisz]

Przecież to od skuć się.

[Τόλας]

stwór - stworzyć
(samo)war - warzyć
gar - żarzyć albo żreć, żerować (?)
lot - lecieć
pogoń - pogonić
zwis - zwisać
popiół  - płonąć

[Henryk Pruthenia]

Mylisz derywację zerową z ablautem, może za ostatnim wyjątkiem.

[Τόλας]

Ok, ale gar od żarzyć (lub żreć) też się nadaje do wątku.

[Siemoród]

Ok, ale gar od żarzyć (lub żreć) też się nadaje do wątku.

Tak, gar zdaje się być bardzo ładnym przykładem ablautu. Najpewniej jest on od żarzyć, ale nie dlatego, że w nim gotowano posiłki, ale dlatego, że robiąc garnek, należało go wpierw wypalić.