Öųzyk ǵörysk, język dziérzynski

Zaczęty przez Henryk Pruthenia, Styczeń 10, 2013, 00:01:03

Poprzedni wątek - Następny wątek

Henryk Pruthenia

Öųzyk ǵörysk [œw̃zik ɟœrysk], język dziérzynski (od PS* dira, dziura, poświadczone w połabskiém i czeskiém ogólnie, jak dobrze pamiętam) - jezyk słowianski następny, alternacyjny (wyszło przypadkiém!), tonalny.

Głoski:
Spółgłoski:
Nosowe: m n ŋ
Zwarte: p b t d c ɟ k ɡ ʔ
Zwartoszczelinowe: ts dz tʂ dʐ
Szczelinowe: v s sʲ z zʲ ʂ ʐ x ɣ ɣʲ ʁ ʁʲ ɦ
Aproksymanty: j l lʲ
Półotwarte: w w̃  ɥ̃

Samogłoski:
Przymknięte: i iː    u uː
Średnie: ə
Półotwarte: ɛ ɛː œ    ɔ
Prawie otwarte: æ
Otwarte: a aː    ɒ

Przednie: i iː    ɛ ɛː œ    æ    a aː
Centralne: ə
Tylne: u uː    ɔ    ɒ

Tony:
Średni
Wysoki
Wznoszący
Opadający

Alfabet

A a - [a]
Á á - [aː]
Ă ă - [ʲæ]
Ä ä - [ɒ]
B b - [b ]
C c - [t͡s]
Ċ ċ - [t͡ʂ]
D d - [d]
Ḋ ḋ - [d͡ʐ]
Ď ď - [d͡z]
E e - [ɛ]
É é - [ɛː]
Ë ë - [ə]
G g - [ɣ]
Ǵ ǵ - [ɟ]
Ğ ğ - [g]
H h -

  • Ḣ ḣ - [ɦ]~[ʔ]
    I i - [ʲi]
    Í í - [ʲiː]
    J j - [j]
    į - [ɥ̃]
    K k - [k]
    Ḱ ḱ - [c]
    L l - [l]
    M m - [m]
    N n - [n]
    Ň ň - [ɲ]
    O o - [ɔ]
    Ö ö - [ʲœ]
    P p - [p]
    R r - [ʁ]
    S s - [s ]
    Ṡ ṡ (ẛ) - [ʂ]
    T t - [t]
    U u - [u ]
    Ú ú - [u͡ʊ]
    Ŭ ŭ - [w]
    ų - [w̃]
    V v - [v]
    Y y - [i ]
    Z z - [z]
    Ż ż - [ʐ]

    Przemiany fonetyczne

    Samogłoski

    W języku dziérżynskiém doszło do dość silnech przemian samogłoskowech:
    • denasalizacja: ę > eŭ, ǫ > oŭ
    • ě > í
    • odpadnięcie wygłosowech jerów, oraz tech w pozycji słabéj (za wyjątkiém nagłosowéj sylaby), wzdłużenié zastępcze, pojawienié się nowech długich samogłosek;
    • superdługie: ī
    • długie: í, é, á, ó, ý, ú, (brak długiech odpowiedników kontynuantów jerów, długie odpowiedniki były na początku wymawiane półdługo, a potém uległy skróceniu do zwykłych form krótkiech)
    • krótkie: i, e, a, o, y, u, ǒ (< ъ), ǎ (< ь), l, l´, r, r´
    • ó > ú
    • skrócenié samogłosek krótkiech do półkrótkiech a długich do krótkiech (bez zmiany barwy):
    • ī > í (potém ´ai)
    • í, é, á, ý, ú > i, e, a, y, u
    • i, e, ´u > ь
    • a, o > ъ
    • u, ǒ, y > ъ²
    • ´a, ǎ > ь²
    • zlanie się barwy i oraz y, przy jednakowém braku palatalizacji przed i pochodzaczém od y ponowne odpadnięcie jerów w słabech pozycjach, ponowne wzdłużenié zastępcze:
    • i, e, a, u > í, é, á, ú
    • ь > ö
    • ъ > ä
    • ь² > ǎ
    • ъ² > ë
    • l, r; l´, r´ > vë, ë; jö, ö

    Rozwój tonów

    W wyniku pojawienia się nowech jerów doszło do powstania tonów w następujacy sposób:
    • samogłoski i, e, a, u przyjmowały ton średni gdy nie były pod akcentém, pod akcentém - wysoki
    • samogłoski ь, ъ, ь², ъ² przyjmowały pod akcentém ton wysoki
    • samogłoski ь, ъ, ь², ъ² przyjmowały w pozycji przed samogłoskami i, e, a, u oraz przed akcentowaną sylabą ton wznoszący
    • samogłoski ь, ъ, ь², ъ² przyjmowały w pozycji po samogłoskach i, e, a, u oraz po akcentowanéj sylabie ton opadający

    Następnie w wyniku odpadnięcia jerów do następnech procesów fonetycznych:

    • jeżeli í, é, á, ú, ö, ä, ǎ, ë znajdowały się przed sylabą z jerém akcentowaném, to po jego  dpadnięciu otrzymały ton wznoszący, a gdy przed sylabą z jerém nieakcentowaném - opadający.
    • w jedném słowie nie może się znaleźć dwa razy ton wznoszący, bądź opadający, dochodzi wtedy do przemiany drugiego tonu w średni

    Nasalizacja

    Gdy sylabę zamkniętą zamykało m (m´) bądź n (n´) dochodzi do nasalizacji samogłoski (ortograficznie "n"). Przed miękkimi warjantami spółgłosek nosowech dochodziło także do nasalizacji, ale samogłoska nosowa zmienia się w miękkie [w] (ortograficznie į)

    Spółgłoski

        PS *l *v w pozycji po samogłosce w sylabie zamknietéj > ŭ, przed miękką > j. Nie objęła v pochodzącego od x
        czwarta palatalizacja (tak jak w zapadniém)
        miękkie k, t; g, d > ḱ; ǵ (wymowa jak czeskie ť, ď)
        x > v
        g przed spółgłoską oraz w wygłosie > v, w reszcie pozycji > ɣ
        NC > CN (sjai, ale jös)
        m´, nj > mň, jň
        tj, dj > jč, jdž (světja, medja > sjíjč, mňödž) )
        zachowanie Ʒ
        depalatalizacja afrykat oraz š, ž
        p´, b´> pl', bl'

    Gramatyka

    Gramatyka została mocno uproszczona, głównie przez zmiany fonetyczne.

    Rzeczownik

    W wyniku procesów fonetycznech dosżło do uproszczenia deklinacji. Końcówki przypadków:

    Mianownik:
        rodzaj męski:
            -
        rodzaj żenski:
            -

    Mianownik liczba mnoga:
        rodzaj męski:
            alternacje k, t > ḱ, v, ŭ > j, v (pochodzącego od x) > ṡ, g, ǧ, d > ǵ, n > ň, m > mň, p > pjö, b > bjö
            -äj (od końcówki -ove)
        rodzaj żenski:
            alternacje k, t > ḱ, v, ŭ > j, v (pochodzącego od x) > ṡ, g, ǧ, d > ǵ, n > ň, m > mň, p > pjö, b > bjö
            alternacje samogłoskowe

    Zależny:
        rodzaj męski:
            alternacje samogłoskowe
        rodzaj żenski:
            alternacje k, t > ḱ, v, ŭ > j, v (pochodzącego od x) > ṡ, g, ǧ, d > ǵ, n > ň, m > mň, p > pjö, b > bjö
            alternacje samogłosek

    Zależny liczba mnoga:
        rodzaj męski:
            -oŭ
            ǎj
        rodzaj żenski:
            alternacje samogłosek

    Prepositionalis:
        rodzaj męski:
            -i bądź -´ai
        rodzaj żenski:
            równy zależnemu u miękkotematowech
            twardotematowe: -i bądź -´ai

    Prepositionalis liczba mnoga:
            -av
            ij

    Zanik odmiany rodzajowéj oraz przez przypadki (powstaje system mianownik - przypadek zależny (pochodzący od biernika oraz dopełniacza) - miejscownik, powstaje zależność znaczenia słowa od miejsca w zdaniu). Dawny dopełniacz tworzy się konstrukcją przyimkową "ǎs", a celownik "ḱǎ".

    Czasownik

    Doszło do zaniku używania czasownika "być" w odmianie teraźniejszéj, co doprowadziło do rzadszéj frekwencji w używaniu czasu przeszłego złożonego, i w konsenkwencji - zaprzestania jego używania. Formy imperfektu i aorystu zdążyły wcześniéj zaniknąć, co doprowadziło do tworzenia czasu przeszłego od formy imiesłowu.

    Czas teraźniejszy

    Pod wypływem form aorystu oraz imperfektu doszło do zlania się drugiéj i trzeciéj osoby liczby pojedynczéj na rzecz trzeciéj, a u czowsowników trzeciéj konjugacji (znati) zaniku -je (znajetъ > zná; znajǫ > znajoų > znáų). Pod wypływém aorystu doszło także do odpadnięcia -tъ w trzeciéj osobie obu liczb, a daléj - zlania się pierwszéj osoby liczby pojedynczéj i trzeciéj osoby liczby mnogiéj.

    Liczba pojedyncza:

       I    II    III    IV
       -äų    -äų    -aų    (j)öų
       -ö    -ö    -a    jö
       -ö    -ö    -a    jö

    Liczba mnoga:

       -eų    -eų    -aų    -jių
       -öḱ    -öḱ    -aḱ    -jöḱ
       -äų    -äų    -aų    jöų

    Liczba podwójna:

       -öji    -öji    -aji    -jöji
       -öt    -öt    -át    -jöji
       -öḱ    -öḱ    -aḱ    -jöḱ

    Czas przeszły

    Czas przeszły tworzy się dodając do tematu czasownika -ŭṡ. Dla mnogiéj dodaje się to samo, ale wzdłuża ostatnią samogłoskę tematu. Podwójną tworzy się dodając sufix -ŭṡy. A więc: bezokolicznik: xvaliti > vajöḱ
    pojedyncza: vajöŭṡ
    mnoga: vajiŭṡ
    podwójna: vajöŭṡy

    Czas przyszły

    Czas przyszły zlał się z czasém teraźniejszém. Wyrazić go można za pomocą przysłówków.

    Przymiotnik
    Przymiotniki odmieniają się jak rzeczowniki. Nie ma odmiany przez rodzaje. Stopniowanie jest analityczne.
    Stopień równy: przymiotnik
    Stopień wyższy: sijňö + przymiotnik (dosłownie: silniej + przymiotnik)
    Stopien najwyższy: nä sijňö + przymiotnik (dosłownie najsilniej + przymiotnik)

    Zaimki
    Zaimki osobowe kontynuują formy prasłowianskiego mianownika, dopełniacza oraz miejscownika.
    Zaimki dzierżawce posiadają własną odmianę, pod którą podpięte są także liczebniki.

    O co chodzi z alternacjami?
    Spółgłoskowe:
    t, d > ḱ, ǵ
    Związane z procesami fonetycznymi, przykład: kut (poj.; ton wysoki), ale käḱ (mn.; ton opadający)
    v, ŭ > j
    Wiąże się ze zmianą wygłosowego l, v > ŭ, oraz wymianie tychże przed miękkimi do j
    v (pochodzącego od x) > ṡ
    W wyniku procesów fonetycznech doszło do przejścia x między samogłoskami do v. Zmiana zaświadczona w macedonskiém, gdzie także dochodzi do podobnech wymian. Przykład:
    pojedyncza mëv (ton opadający), mnoga: mëṡ (ton opadający)
    k, g, ǧ > c, ď
    Wynik drugiéj palatalizacji. Przykład: näg (ton wznoszący, poj.) ale näď (ton wznoszący, mnoga)
    n > ň
    Związane z palatalizacją
    m > mň
    Związane z palatalizacją, proces poświadczony w czeskiém.
    ų > į
    Związane z palatalizacją (miękkie nosowe w wygłosie sylaby zamkniętéj dały "į")
    p > pjö, b > bjö
    Związane z palatalizacją, a następnie przejściem p', b' > pl', bl', po odpadnięciu wygłosowéj samogłoski doszło do sonantyzacji owego l', a następnie przejścia ich w samogłoski.


    Do wyżéj wymienionech alternacji dochodzi przy tworzeniu liczby mnogiéj oraz przypadka zależnego żeńskiech i prepozycjonału. Przy słowotwórstwie może także dojść do poniżsech proces:
    k, sk, g, ǧ, zg > ċ, ṡċ, ḋ, żḋ
    Związane z pierwszą palatalizacją.
    p > pl, b > bl
    Związane ze zmianą wyżéj opisaną. (to obejmuje także prepozycjonał)
    į, ų > mň, ň
    Związane z pochodzeniém nosówki, gdy pochodziła od *m, do daje mň, gdy od n, to daje ň. (to obejmuje także prepozycjonał)

    Poza tymi przykładami, wszystko ma się jak wyżéj.

    Samogłoskowe:
    Mamy następujące alternacje:
    í > ´ai
    í, é, á, ú > y, i, e, a, u
    i, e, ´u > ö
    a, o > ä
    u, y > ë
    ´a, > ǎ
    Wszystkie są związane z historją języka, z jego rozwojém. Zresztą, możecie to wyczytać :)

    Tonów:
    Wymiany tonów mają podłoże historyczne. Mają one często wielkie znaczenié dla zrozumienia słowa. Ton może zmienić znaczenie słowa, przykłady:
    żöų (ton wznoszący) - kobiéta
    żöų (ton opadający) - kobiéta (przpadek zależny).

    Użytkownanie przypadków.
    Mianownik używany jest jako podmiot. Podmiot musi stać zawsze w towarzystwie orzeczenia. Gdy drugi wyraz w mianowniku stoi po podmiocie, pełni on funkcję dopełnienia bliższego. Musi on zawsze stać po podmiocie, najlepiéj (nie jest to sztywna zasada) rozdzielony jakiémś słowém.
    Przypadek zależny używany jest w konstrukcji z przyimkami, które dawniéj łączyły się z biernikiém, celownikiém, dopełniaczém.
    Prepozycjonał - w konstrukcji z przyimkami, oznaczające sytuacje statyczne, czyli głownie dawném miejscownikiém, narzędnikiém. Łączy się także z "ḱǎ".

    PS: Prosiłbym o przeczytanie przed komentarzém.

Aureliusz Chmielewski

Ps Przeczytałem całe :D
Oczywiście klasycznie czekam na jakiś tekst. Ciekawi mnie tylko czas przyszły, jak to wygląda w praktyce. Jak pamiętam w fińskim jest tak samo?
A, no i szanuję za piękne opracowanie :D
The n-word
  •  

Henryk Pruthenia

Tak, jest to podobnie konstruowane jak w finskiém. Text będzie jak wrócę dopiéro, pókim co zajęt innymi rzeczami.
A i język jest używany w conworldzie Zapadki (a więc tém samém co język zapadni). Będą doń stworzone i inne języki (nie tylko słowianskie).

CookieMonster93

Świetnie opisane, poza tym nie jest nudne jak na slavlang. Nie dam rady dziś przeczytać całego, ale na 100% nadrobię.
English C1/2 Nederlands B2/C1 中文 B1 Čeština A2/B1
  •  

Mścisław Bożydar

Przeczytałem nazwę jako Język Dzierżyński xD
W sumie i tak lepiej niż Buźlesbijski.
Żdaję przykładu dłuższego tekstu.
(i listu!)
Hvernig á að þjálfa Dragon þín?
  •  

elslovako

Za jakie grzechy muszę to tłumaczyć na Relayu...

A co do języka - poza tym nagromadzeniem diakrytyków, język bardzo mi się podoba, zaś jego brzmienie jest piękne.
  •  

Henryk Pruthenia

Cytat: elslovako w Styczeń 19, 2013, 15:02:26
Za jakie grzechy muszę to tłumaczyć na Relayu...
Możliwe, że za często się onanizowałeś, nie dałeś na tacę, czy coś w tém stylu.
Cytat: elslovako w Styczeń 19, 2013, 15:02:26
A co do języka - poza tym nagromadzeniem diakrytyków, język bardzo mi się podoba, zaś jego brzmienie jest piękne.
Jeżeli chodzi o djakrytyki, to racja, ich jest za dużo, aczkolwiék czyste samogłoski musiałby być wtedy zapisywane z djakrytykami, a przegłosowe - bez, co się mnie nie podoba.
Zresztą, czeski z djakrytykozą sobie jakoś radzi, i żyje. :D
A co do brzmienia - dzięki. Ten język miał brzmieć trochę germanskawo, i mam nadzieję, że mnie tak wyszło, mimo zachowania słowianskiech cech.