Etymologye extraordynaryyne w ięzykach omnum partum mundi

[Todsmer]

Jaćka nie pochodziła tylko z wcześniejszego *ai, ale też z *ē

[Dynozaur]

Hm... ale chyba jest pewien problem.  Forma lit. geležis musiałaby zostać zapożyczona przed I palatalizacją słowiańską, natomiast forma słowiańska želězo mogłaby monoftongizować ai do ě dopiero po tej palatalizacji.   

Tak w sumie to na jakiej podstawie się twierdzi, że monoftongizacja zaszła po I palatalizacji?

[dziablonk]

Chodzi o to, że w miejscach podejrzewanych o dyftongi widać skutki II (a nie I) palatalizacji welarnych, np. Cěna (stpol. cana), a nie čěna (lit. kaina).

[Siemoród]

nie tłumaczy różnic w wokalizmie i konsonantyzmie między bałtyckimi i słowiańskimi.

O które różnice ci chodzi? (g : ž, e : ě, ž : z)

Problemy są conajmniej dwa – z jednej strony w słowiańskich mamy w drugiej sylabie *ě (z *ai lub *ē), a w bałtyckich e lub zero, zaś z drugiej *z w słowiańskich, łotewskim i pruskim wobec *ž w litewskim, co nie jest przypadkiem, a pokrywa się z refleksem pie. *ǵ (por. prasł. *zima, prus. *zēimā, łot. *ziema, przy lit. *žiema) – to by raczej sugerowało wspólne odziedziczenie tego rdzenia.

Być może jest ten leksem związany z gr. χᾰλκός 'miedź; brąz', co, również z racji problemów w rekonstrukcji praformy (greckie κ odpowiada na ogół bałto-słowiańskiej spółgłosce bezdźwięcznej, nie zaś dźwięcznemu z / ž), raczej sugeruje wspólną pożyczkę z nieindoeuropejskiego źródła, co przypomina przypadek srebra.

Na pewno istniały jakieś przedindoeuropejskie języki Europy (czego pozostałością jest choćby baskijski) i jakieś słowa musiały z nich zostać zapożyczone do współczesnych języków indoeuropejskich. O ile fanatyczne uciekanie się do tego typu etymologij (z czego najbardziej słynie chyba Beekes) to legka przesada, o tyle conajmniej równie złem jest próba wywodzenia wszystkich takich ciemnych etymologicznie słów, jak żelazo, miedź, proso, sosna, topola, a nawet chomik, ryba, rak ze znanych lub rekonstruowanych języków. Nie chcę dyskutować o tych konkretnych przykładach, bo o nich już i tak wiele napisano, ale chyba zgodzisz się, że jest mocno wątpliwe, aby Słowianie nic nie przejęli od języków zanikłych w mrokach dziejów.

[dziablonk]

Cóż... nawet przyjmując nieindoeuropejskie źródło, to dalej nie tłumaczy różnic w konsonantyzmie ani sonantyzmie. 
A może trzeba żelazo połączyć z łac. ferrum 'żelazo'? Wiadomo przecież, że łacińskie f- często było refleksem *gwh (np. łac. fel, fellis 'żółć')
Z kolei Otrębski w "Gramatyce języka litewskiego" uważa geležis za

złożenie z dwu pierwiastków *gel(e)-ž(el)-, występujących m. in. w litewskich przymiotnikach geltas 'żółtawy, żółty' i dial. želtas 'złoty' ( łot. zelts 'złoto'). Drugi człon naszego złożenia ma, jak widać,  formę skróconą: *ž(el)-, jak to bywa w formacjach reduplikowanych.

 
   

[dziablonk]

Co do tematu extraordynaryjnych: hiszp. nada 'nic' od łac. natus 'narodzony' z ekspresywnego wyrażenia NON HABEO REM NATAM; coś w stylu naszego: nie widziałem "żywego" ducha, tzn. nikogo.
Z kolei Francuzi z tego samego wzięli "rzecz" (rem) -> fr. rien 'nic' 

[dziablonk]

Nikt się nie dorzuci?

Irlandzkie briathar "słowo" znaczyło dawniej "walka". Widać lubili rozwiązywać konflikty pokojowo.

Przypomniało mi się słoweńskie beseda 'słowo', a z kolei oryginalne slovo oznacza... 'pożegnanie'. 

[Siemoród]

Tureckie hayır i perskie خیر xejr (oba od arab. خير xajr 'dobro') jednocześnie oznaczają 'dobro', jak i 'nie' (w odpowiedziach na pytania tak/nie), co się wzięło ze skrócenia perskiego نه خیر na xejr 'nie' (gdzie نه na to najzwyklejsza partykuła negacji).

Szczególnie dziwnie to brzmi w tureckim, gdzie z jednej strony hayır to najbardziej typowa odpowiedź przecząca, a z drugiej jest obecne w wielu zwrotach grzecznościowych typu hayırlar olsun 'powodzenia' (dosł. 'niech dobra będą' xD) czy akşamınız hayır olsun 'miłego wieczoru' (dosł. 'niech pana wieczór będzie dobry').

[Siemoród]

Arabskie أغلف 'aḡlaf 'nieobrzezany' (z rdzenia غ ل ف ḡ l f 'zawijać, pokrywać') oznacza też 'niecywilizowany' i 'niegrzeczny'. Trochę mi to przypomina ludową etymologję barbarzyńcy od łac. barba 'broda' (że niby starożytni Rzymianie golili brody, a barbarzyńcy nie).

[Siemoród]

arab. ركز rakaza 'wtykać w ziemię' → مركز markaz 'miejsce, gdzie wetknięta została flaga' → مركز markaz 'centrum, baza, siedziba'

Wzorowy przykład na to, dlaczego sama znajomość trzyliterowych rdzeni (tutaj ر ك ز r k z) niewiele pomaga w odgadywaniu znaczenia arabskich słów.

[Toivo]

Fiński:
sukupuoli "płeć" < suku "ród" + puoli "połowa"
sukupolvi "pokolenie" < suku "ród" + polvi "kolano"

Hm... ale chyba jest pewien problem.  Forma lit. geležis musiałaby zostać zapożyczona przed I palatalizacją słowiańską, natomiast forma słowiańska želězo mogłaby monoftongizować ai do ě dopiero po tej palatalizacji.   

Tak się jeszcze wmieszam do dyskusji sprzed roku tu nie jest potrzebna żadna monoftongizacja, w gockim <ai> wymawiano jak "e", to tylko kwestia ortografii.

[spitygniew]

sukupolvi "pokolenie" < suku "ród" + polvi "kolano"

A to ciekawe, bo pokolenie też jest jakiś związane z kolanem.

[dziablonk]

EDIT:
"Kolano" - "pokolenie" -" pośladek"
Natomiast dr hab. Norbert Ostrowski (kierunek lituanistyczny) ma na ten temat swoje nieco inne przemyślenia:
Dlaczego Bałtowie i Słowianie liczyli pokrewieństwo w kolanach
Ciekawe, że nie podnoszone jest w tym kontekście podobieństwo łac. genu 'kolano' i genus 'ród' (po ang. knee i kin)

[dziablonk]

Być może jest ten leksem związany z gr. χᾰλκός 'miedź; brąz', co, również z racji problemów w rekonstrukcji praformy (greckie κ odpowiada na ogół bałto-słowiańskiej spółgłosce bezdźwięcznej, nie zaś dźwięcznemu z / ž)

Co do (bez/)dźwięczności: akurat w przypadku tego wyrazu, tj. χᾰλκός, to greckie κ mogło powstać z dysymilacji jednego z dwóch przydechowych χ (a już greckie χ jak najbardziej odpowiada dźwięcznemu z / ž, np. χειμώv 'zima', χολή 'żółć'). Sęk w tym, że takie coś znamy z prawa *Grassmanna*, ale w odwrotnej kolejności, tzn. do κ dysymiluje pierwsze, a nie drugie χ (więc dodatkowo metateza?).   
BTW, może jakoś związana jest z tym mityczna Kolchida (znana m. in. z wyprawy po złote runo)?  
---

Prawo Grassmanna

Tzw. prawo dysymilacji przydechu; dotyczy regularności zaobserwowanej w 1863 r. przez H. Grassmanna w jęz. greckim, a znanej już dawniej w stind. (R. von Raumer, 1837), polegającej na tym, że dwie bezpośrednio po sobie następujące zgłoski nie mogą zaczynać się od spółgłoski aspirowanej. Jeśliby zaś taka sytuacja miała zajść, wtedy jedna zgłoska, z reguły pierwsza, traci *aspirację, por. gr. θρίξ, ale τριχός 'włos', stind. bodhate (hom. πεύθεται) 'bada' od pierwiastka *bheudh-. Jako punkt wyjścia wziął Grassmann pierwiastki o strukturze: aspirata + samogłoska + aspirata. Było to pierwsze prawo tłumaczące obserwowaną dotąd nieregularność jako tylko pozorną, stąd jego znaczenie dla późniejszej tezy młodogramatyków o bezwyjątkowości praw głosowych

[Zamknij]

[dziablonk]

kafshë (alb.) 'zwierzę' < łac. causa 'sprawa'