Język batawski (powraca)

[Toivo]

...czyli kolejny nudny romlang. Być może ktoś pamięta jeszcze mój stary pomysł, żeby z łaciny zrobić niderlandzki. Ostatnio zrobiłem restart tego języka, oto pierwsze wyniki (to dopiero szkic, więc jeśli dalej będę go rozwijał, to na pewno jeszcze dużo się zmieni). Właściwie to bardziej zabawa/przeróbka, niż "pełnoprawny" conlang, bo narzucone ograniczenia (romańskość i ścisłe podobieństwo do niderlandzkiego) pozostawiają mało miejsca na własną inwencję.

Język batawski (bataveense lem) byłby językiem romańskim używanym w południowych Niderlandach (ok. dzisiejszej Belgii). Z założenia pisownia i wymowa ma jak najbardziej przypominać niderlandzki. Jego rozwój był naznaczony silnym wpływem niderlandzkiego/frankońskiego i francuskiego, ale jako że znajduje się na obrzeżach łacińskiego obszaru językowego, to zaczął się rozwijać niezależnie już z wcześniejszego stadium łaciny, niż inne romańskie (ok. I w. n.e.) i posiada pewne unikalne cechy.

Wypadałoby zacząć od przedstawienia fonologii, pisowni i wymowy, ale jako że są praktycznie identyczne z niderlandzkim, to pozwolę sobie je pominąć i przejdę od razu do zmian fonetycznych.

SAMOGŁOSKI

Łacina, z której rozwinął się batawski, posiadała jeszcze rozróżnienie iloczasu oraz dyftong ae /ai̯/. Pierwotne długie samogłoski zostały zdyftongizowane, natomiast w sylabach otwartych rozwinęły się wtórne długie samogłoski (które następnie pozostawały długie również gdy sylaba została zamknięta, np. w wyniku ściągnięć albo obcięcia końcówki).

A > a /ɑ/, aa /aː/
Ā > /aɪ̯/ > ei /ɛɪ̯/
E > e /ɛ/, ee /eː/
Ē > /iə̯/ > ie /iː/
I > i /ɪ/, ie /iː/
Ī > ij /ɛɪ̯/
O > o /ɔ/, oo /oː/
Ō > /oə̯/ > oe /u(ː)/
U > u /ʏ/, uu /yː/
Ū > ui /œʏ̯̯/
AE > ei /ɛɪ̯/

Samogłoska eu /øː/ powstała z wcześniejszego dyftongu, który rozwinął się następujących połączeń: IU/IV/IB, EU/EV/EB, EO. Dyftong ou powstał z podobnych połączeń z /o/ oraz miejscami z połączenia OS.

SPÓŁGŁOSKI

W batawskim zachowany został łaciński fonem /h/ (jako h /h/ w nagłosie i ch /x/ w śródłosie). Ponadto zaszły niewielkie zmiany spółgłoskowe:

B, P > f w wygłosie i przed spółgł.
C > c /s/ przed samogł. przednią
C, P w śródgłosie często zanika albo dyftongizuje poprzedzającą samogł.
CT, FT, PT > cht /xt/
F, S zostają udźwięcznione do v, z przed samogłoską/spółgł. płynną.
G > g /ɣ/
QU, GU > w /ʋ/ oraz NGU > m
SC > sch /sx/
V > w /ʋ/ w nagłosie, v /v/ gdzie indziej

GRAMATYKA

Będzie później. Na razie mogę powiedzieć, że powyższe zmiany samogłosek dotyczą rdzeni, natomiast w końcówkach fleksyjnych zachodziła silna redukcja.

PRZYKŁADOWE TEKSTY

Modlitwa Pańska:

Nouter Peir, wie et in les ceils,
tou noem zie zeintevicht,
tou rein zie went,
tou wouenteit zie vacht,
in le ceil woem tammen suur la ter.
Nouter jurne pein doen nou huide
e pardoen nou nouter deuts,
woem tammen nou pardoenen at nouter deutoers;
e duis nou net in tenteitie,
mes delijveer nou af le mal;
war tou et le rein, la potentie e la gloerie poer zeikels de zeikels.
Amen.

A oto kilka znanych łacińskich zdań po batawsku:

Ie zum went, ie haaf wit, ie haaf wicht. (Juile Ceizer)
In wijn wierteit.
Neiveger et necès.
Uin hironde veist net prijtèm.
Uw vuim, ieuw vook.
Werves instruiven, egzempels tragen.
Woes de pouwel - woes de Deu.

[Noqa]

Można prosić o teksty przetłumaczone na IPĘ?

[Ghoster]

[...........]

[Toivo]

Oto i IPA. Podobnie jak w niderlandzkim, /v/ i /z/ są słabo dźwięczne, /r/ można wymawiać też tylnojęzykowo, a /ɛɪ̯/, /ʌʊ̯/ i /œʏ̯/ otwarciej. Połączenie /ɛɪ̯ɹ/ można wymawiać jako [ɛɪ̯əɹ].

Nouter Peir, wie et in les ceils,
[ˈnʌʊ̯təɹ pɛɪ̯ɹ ʋiː ɛt ɪn ləs sɛɪ̯ls]

tou noem zie zeintevicht,
[tʌʊ̯ nuːm ziː zɛɪ̯ntəˈvɪxt]

tou rein zie went,
[tʌʊ̯ rɛɪ̯n ziː ʋɛnt]

tou wouenteit zie vacht,
[tʌʊ̯ ʋʌʊ̯ənˈtɛɪ̯t ziː vɑxt]

in le ceil woem tammen suur la ter.
[ɪn lə sɛɪ̯l ʋuːm ˈtɑmən syːɹ la tɛr]

Nouter jurne pein doen nou huide
[ˈnʌʊ̯təɹ ˈjʏrnə pɛɪ̯n duːn nʌʊ̯ ˈɦœʏ̯də]

e pardoen nou nouter deuts,
[eː pɑrˈduːn nʌʊ̯ ˈnʌʊ̯təɹ døːts]

woem tammen nou pardoenen at nouter deutoers;
[ʋuːm ˈtɑmən nʌʊ̯ pɑrˈduːnə ɑt ˈnʌʊ̯təɹ døˑˈtuːɹs]

e duis nou net in tenteitie,
[eː dœʏ̯s nʌʊ̯ nət ɪn tɛnˈtɛɪ̯siˑ]

mes delijveer nou af le mal;
[məs dəlɛɪ̯ˈveːɹ nʌʊ̯ ɑf lə mɑl].

war tou et le rein, la potentie e la gloerie poer zeikels de zeikels.
[ʋɑr tʌʊ̯ ɛt lə rɛɪ̯n la poˑˈtɛnsiˑ eː la ˈɣluːriˑ puːɹ zɛɪ̯kəls də zɛɪ̯kəls]

Amen.
[aːmən]

A oto kilka znanych łacińskich zdań po batawsku:

Ie zum went, ie haaf wit, ie haaf wicht. (Juile Ceizer)
[iː zʏm ʋɛnt iː ɦaːf ʋɪt iː ɦaːf ʋɪxt ( ˈjœʏ̯lə ˈsɛɪ̯zəɹ )]　

In wijn wierteit.
[ɪn ʋɛɪ̯n ʋiˑɹˈtɛɪ̯t]

Neiveger et necès.
[nɛɪ̯ˈveːɣəɹ ɛt nəˈses]

Uin hironde veist net prijtèm.
[œʏ̯n ɦiˈrɔndə vɛɪ̯st nət prɛɪ̯ˈtɛm]

Uw vuim, ieuw vook.
[yː vœʏ̯m iːw voːk]

Werves instruiven, egzempels tragen.
[ˈʋɛrvəs ɪnˈstrœʏ̯və ɛɣˈzɛmpəls traːɣə]

Woes de pouwel - woes de Deu.
[ʋuːs də ˈpʌʊ̯(ʋ)əl ʋuːs də døː]

[Henryk Pruthenia]

O, wenedyk na abarot wrócił! ^^

[Noqa]

Świetne, bardzo mi się podoba, co zrobiłeś z łaciną.

[zabojad]

Zgermanizuj to jeszcze, proszę!
Nie jest jeszcze ideałem, ale i tak jest nieźle!

[Aureliusz Chmielewski]

Bardzo się to dla mnie podoba :3 Sam testowałem sobie nawet niedawno coś podobnego, ale z marnym rezultatem.

[Toivo]

Wstępne informacje z gramatyki:

Odmiana rzeczownika sprowadza się do liczby mnogiej, którą tworzy się dodając końcówkę -s (ew. -es, jeśli rzeczownik kończy się zbitką spółgł.).

Odmiana czasownika jest trochę bogatsza. Bezokolicznik przyjmuje jedną z dwóch końcówek: -er lub -re (dokładne reguły jeszcze nie są sprecyzowane). Poniżej koniugacja kilku przykładowych czasowników:

	ester "być"	haver "mieć"	schrijver "pisać"	weidre "iść"	veicer "robić"
ie	zum	haaf	schrijf	weid	veis
tu	es	haafs	schrijfs	weids	veis
il/el	et	haaft	schrijft	weidt	veist
nou	zums	haven	schrijven	weiden	veicen
wou	este	haaft	schrijft	weidt	veist
leis	zunt	haven	schrijven	weiden	veicen

Jak widać, czasowniki, których temat kończy się na -c (wymawiane /s/), odmieniają się trochę inaczej.

Istnieje syntetyczny czas przeszły, który tworzy się dodając do tematu czasownika końcówkę -eer (pochodzącą od eram, eras, ... itp., więc ten czas jest podobny do łacińskiego czasu zaprzeszłego, tylko że zamiast do rdzenia perfektu używa się "zwykłego" rdzenia czasu teraźniejszego):

schrijver: ie schrijveer, tu schrijveers, il/el schrijveert, nou schrijveren, wou schrijveert, leis schrijveren.

Istnieje również syntetyczny czas przyszły, który tworzy się dodając do bezokolicznika końcówkę -eid (pochodzącą od weidre):

schrijver: ie schrijvereid (< ie schrijver weid < ēgō scrībere vādō) "ja napiszę", tu schrijvereids etc.

Jako czas przeszły często stosowany jest złożony perfekt, który ma podobną budowę, jak francuskie passé composé, czy germański perfekt: czasownik posiłkowy + imiesłów bierny, przy czym czasownik posiłkowy to "być" w przypadku czasowników ruchu/zmiany stau i "mieć" w pozostałych przypadkach:

ie haaf schricht - napisałem
el et went - ona przyszła

Tworzenie participium jest nie do końca regularne: zazwyczaj kończy się ono na -t i zawiera krótką samogłoskę (nawet jeśli inne formy czasownika zawierają długą). Dodatkowe alternacje samogłosek są możliwe. Poniżej kilka przykładów:

haver (< habēre) - hout (< habitum)
schrijver (< scrībere) - schricht (< scrīptum, skrócenie przez analogię do innych form)
veicer (< fācere) - vacht (< factum)
wener (< venīre) - went (< ventum)

Tenże imiesłów jest też używany w różnych derywacjach, np. przy tworzeniu nazwy wykonawcy czynności - męski sufiks oer i żeński ijs:
schrichtoer (< scrīptōr) "pisarz", schrichtrijs (< scrīptrīx) "pisarka"
aamtoer (< amātōr) "kochanek", aamtrijs (< amātrīx) "kochanka"
itp.

[Mścisław Bożydar]

Nrawi mię się!

[CookieMonster93]

Bardzo mi się podobie :-) 10/10

[Widsið]

Romlangi są nudne tylko wtedy, kiedy nie ma się na nie pomysłu. Tutaj pomysł jak najbardziej jest

[Feles]

Istnieje analityczny czas przeszły, który tworzy się dodając do tematu czasownika końcówkę -eer (pochodzącą od eram, eras, ... itp., więc ten czas jest podobny do łacińskiego czasu zaprzeszłego, tylko że zamiast do rdzenia perfektu używa się "zwykłego" rdzenia czasu teraźniejszego):

schrijver: ie schrijveer, tu schrijveers, il/el schrijveert, nou schrijveren, wou schrijveert, leis schrijveren.

Istnieje również analityczny czas przyszły, który tworzy się dodając do bezokolicznika końcówkę -eid (pochodzącą od weidre):

schrijver: ie schrijvereid (< ie schrijver weid < ēgō scrībere vādō) "ja napiszę", tu schrijvereids etc.

Czekaj, czy to są czasy analityczne a nie syntetyczne?

[Widsið]

Czekaj, czy to są czasy analityczne a nie syntetyczne?

Diachronicznie patrząc - analityczne, tak jak futurum i conditionalis w zachodnioromańskich.

[Toivo]

Racja, chodziło mi o syntetyczny (w ujęciu synchronicznym), pisałem na szybko. Zaraz poprawię.