Narzecze wysokopolskie

[Wedyowisz]

Widzę, że temat barwy i koloru powraca jak bumerang. Już na starym forum było parę razy o tym.

[Todsmer]

No, w kategoriach medycznych. Ale poza fachowymi dyskusjami raczej nie

Pożyczka z tureckich, jeśli wierzyć wiki. Niezwiązana z szarym.
https://en.wiktionary.org/wiki/шаръ

@Wedyowisz:
Bo to fajny temat

[Pingǐno]

"rumień" dobra opcja.
Ale teraz muszę się spieszyć i uczyć, więc nie rozwinę

[SchwarzVogel]

Pożyczka z tureckich, jeśli wierzyć wiki. Niezwiązana z szarym.
https://en.wiktionary.org/wiki/шаръ

Czyli to byłoby to samo słowo co rosyjskie "шар" - "kula"? (Szarik - kuleczka).

Ciekawe.

https://ru.wiktionary.org/wiki/шар#.D0.AD.D1.82.D0.B8.D0.BC.D0.BE.D0.BB.D0.BE.D0.B3.D0.B8.D1.8F

Wyglądałoby jakby to słowo się tak błąkało po różnych trochę bardziej abstrakcyjnych pojęciach,  a później w większości zniknęło...

[Marzyciel]

Hej, chciałbym zaproponować kilka zastępników dla zapożyczeń.

"chorgój" - flaga (por: d-łużycki - "chórgoj")

"chownik" - sejf

"czardło" - atrament (por: słwn - "črnilo")

"cześciolubny" - ambitny (por: ros - "честолюбивый;" chorw - "častoljubiv")
"cześciolubnie" - ambicja (por: ros - "честолюбие;" chorw - "čȁstoljūblje")

"dościówka" - strajk

"(za)dośczyć"  - strajkować

"godnota" - wartość (por: czes - "hodnota;" d-łużycki - "gódnota")
"godnotny" - wartościowy (por: czes - "hodnotý")

"gościenia" - salon

"jantar" - bursztyn

"kow" - metal (por: czes/słwc - "kov;" chorw/słwn "kovina")

"miesznik" (ręczny) - mikser

"naczasny" - punktualny

"nasłów" - tytuł (por: chorw - "naslov")

"obrazówka" (pokaznik?) - ekran (por: czes/słwc - "obrazovka")

"ojczyznalubiec" (ródolubiec?) - patriota

"ojczyznalubny" (ródolubiec?) -  patriotyczny

"ojczyznalubnie" (ródolubnie?) - patriotizm

"pewnina" (światodzial?) - kontynent (por: czes/słwc - "pevnina," "světadíl/svetadiel"  )

"podnóżka" - skarpetka (por: czes/słwc - "ponožka")

"podróżnica" - paszport (por: chorw - "putovnica")

"rzeczowina" - substancja/materiał (por: ukr - "речовина")

"sieciopis" - blog

"siedzyna" - kanapa/sofa

"uśpiech" - sukces (por: czes - "úspěch;" słwc - "úspech;" chorw/słwń - "uspeh;" d/g-łużycki - "wuspěch;" ros/serb/bułg  - "успех," białorus - "поспех;" ukr - "успіх;")

"wtórzina" - sekunda (czes - vteřina)

"wygodka" - fotel

"ziem" (ziemina?) - gleba? grunt?

"żonska" - kobieta (por: czes - "ženská;" słwń - "ženska")

Wreszcie, mam trzy możliwe zastępniki dla kolorów fioletowych i różowych. Te kolory są często związane z miłością, a zastępniki to odzwierciedlają.

"miłowy"

"lubowy"

"kochanowy"

[Todsmer]

Hej, chciałbym zaproponować kilka zastępników dla zapożyczeń.

No hej

"chorgój" - flaga (por: d-łużycki - "chórgoj")

Po co, jeśli mamy chorągiew?

"cześciolubny" - ambitny (por: ros - "честолюбивый;" chorw - "častoljubiv")
"cześciolubnie" - ambicja (por: ros - "честолюбие;" chorw - "čȁstoljūblje")

Bardziej czciolubny. Zresztą, brzmi to jak określenie kogoś, kto lubi być czczony.

"Gościenia" - salon

Lepiej gościna.

"ojczyznalubiec" (ródolubiec?) - patriota

"ojczyznalubny" (ródolubiec?) -  patriotyczny

"ojczyznalubnie" (ródolubnie?) - patriotizm

Nie podobają mi się te słowa. Przede wszystkim powinno być ojczyznolubiec. Po drugie, tworzenie słów z lubiec jest obce polszczyźnie. Po trzecie, jest po prostu brzydkie, zwłaszcza kiedy możemy je ominąć i użyć jakiegoś sufiksu.

"wtórzina" - sekunda (czes - vteřina)

Wtórzyna bardziej.

"wygodka" - fotel

Kojarzy się z wygódką.

"żonska" - kobieta (por: czes - "ženská;" słwń - "ženska")

Żeńska.

[SchwarzVogel]

Chyba lepiej powskrzeszać trochę rdzeni zamiast tworzyć tyle derywatów,  w końcu w polskim już się dużo powtarza.

"gościenia" - salon

Można by coś z tego:

https://en.wiktionary.org/wiki/salon#Etymology

Chociaż wydaje mi się, że to cerkiewe "seló" już jest zajęte przez 'sioło'.... Ale Boryś podaje inne pochodzenie 'sioła' trochę dziwne. :/

"jantar" - bursztyn

Jantar nie jest też czasem pożyczony?

Po co, jeśli mamy chorągiew?

Ale to jednak też pożyczka, chociaż strasznie stara.

[poloniok]

(1) prawomów albo (2) mównia - gramatyka

(1) porównij czes. mluvnice i słowenski pravopis

Nie można po prostu jak Czechy mównica (mluvnice pochodzi od mluvit) powiedzieć bo te słowo już w naszym języku egzystuje. Dlatego kształtujemy, jak Słowenie na ortografię pravopis, my prawomów (końcówka mów własznie relacje ma do czeskiego mluvnice).

(2) zobacz synonim polski do słowa ortografia "pisownia"

Przy samym myśleniu (ze względu na czeski "mluvnice") kształtujemy słowo "mównia"

PS: Czy też pokryń by szło na słowo "barwa/kolor"? Słowo kolor etymologicznie pochodzi z "ḱel-" (od języka praindoeuropejskiego, znacza "pokryć")

[Obcy]

No i jeszcze zamiast siedzyna to się aż prosi siedzina, a żonska mi się nie podoba, już zniosę żeńszczyznę (och, bym zapomniał o naszej pięknej niewieście). Zamiast naczasny też aż się prosi naczesny, a zamiast (za)dośczyć - (za)dościć. Czardło mi się nie widzi, wolę np. maścidło (idąc za Bułgarami). Zamiast ojczyznalubiec bym dał np. ojczyźnianin (skoro już i tak już mamy absurd typu powodzianin), chociaż Czesi mają coś w stylu właścieniec, a Macedończycy - rodolub. Określenia miłowy, lubowy, kochanowy dziwnie mi się kojarzą, lepiej brzmi np. milny, lubny, kochanny.

Co do pokryń, to chyba właściwsze jest np. pokryj. Z kolei prawomów mi się nie podoba, to raczej by była ortofonia (w wyniku analogii do prawopisu).

Ale to jednak też pożyczka, chociaż strasznie stara.

To zawsze możemy się pobawić, czym można zastąpić mleko, pieniądz, książkę itd.

[poloniok]

Co do pokryń, to chyba właściwsze jest np. pokryj.

Rozumię, trzeba ale brać pod uwagę że pokryj formą czasownika pokryć jest.

Z kolei prawomów mi się nie podoba, to raczej by była ortofonia (w wyniku analogii do prawopisu).

A co ze słowem "mównia"? Raczej ta sama sytuacja.

Wymownia by była alternatywą. Powiem dlaczego:

W sztukach wyzwolonych znajdziemy "Trivium", w jakim Gramatyka jest określona jako sztuka "formalnie dobrego mówienia". Być elokwentym praktycznie to samo trafia. Polski synonim do "elokwenty" jest wymowny, no to określam słowo "wymownia" jako nauczanie formalnie dobrego mówienia (co gramatyka też uczy).

[SchwarzVogel]

To zawsze możemy się pobawić, czym można zastąpić mleko, pieniądz, książkę itd.

Cóż, pierwszy wpis wymienia jako założenie usuwanie z zachodnich naleciałości, więc trzymając się litery(piśma?) prawa 'książka' najwyraźniej może zostać. XD

Pochodzenie 'mleka' najwyraźniej jest zawzięcie dysputowane, tak jak i ta 'chorągiew', ale piniądz raczej istotnie musi wylecieć.

"Płacidło"? " "Płatło"?

[Todsmer]

Z tego, co pamiętam, założenie było takie, że zachowujemy zapożyczenia przyswojone już w czasach prasłowiańskich.

Inaczej musielibyśmy wymyślać słowa na chleb i (prawdopodobnie) brzeg.

[Wedyowisz]

Tak jest, tworzymy narzecze wysokopolskie, nie wysokoprasłowiańskie.

[Marzyciel]

Chyba lepiej powskrzeszać trochę rdzeni zamiast tworzyć tyle derywatów, w końcu w polskim już się dużo powtarza.

Chyba to zrobię. Inaczej, słowa stają się przydługawe i mają zbyt wiele zgłosek.

Jantar nie jest też czasem pożyczony?

Ciekawe pytanie. Nie jestem pewien skąd to pochodzi. Sprawdziłem słownik Brucknera, a słowo tam nie pojawia się. Wedlug Wiktionary-a, wszystkie inne języki słowiańskie mają to samo słowo. Istnieją także pokrewne słowa po litewsku i po łotewsku. Zresztą, określenie może ostatecznie pochodzi z fenickiego.

Więc to słowo jest zapożyczone, ale jest bardzo stare. To chyba pożyczka do prasłowiańskiego, jeśli nie wcześniejsza.

Ale to jednak też pożyczka, chociaż strasznie stara.

Tak! Wydaje mi się, że to jest też stara, prasłowiańska pożyczka. Według Brucknera pochodzi z mongolskiego, chyba przez jakiś język turecki.


W każdym razie, dziękuję wszystkim za odzew. Wymyśliłem kilka więcej słów.

"dymochód" - komin (por: ros - "дымоход")

"oczki" (albo "patrzydła") - okulary (por: ros - "очки")

"skrajniec" - ekstremista

"stojnisko" - parking

To chyba tak, a czy słowo "lornetka" jest pożyczone czy nie?

[Obcy]

To chyba tak, a czy słowo "lornetka" jest pożyczone czy nie?

Rodem z Francji końcówka -etka prawdę ci powie...

A te ostatnie cztery twory już są lepsze. Co do zapożyczeń słowiańskich, to Jagodzianka uważa, że w ciągu całej historii Słowianie ze względu na ich centralne położenie zapożyczyli mnóstwo słów i mają stosunkowo mało czysto autochtonicznych słów. Więc przyjmując tę teorię... lepiej się nie bawić aż na takim poziomie .