Danzkedd sprok

Zaczęty przez Todsmer, Styczeń 10, 2015, 02:58:25

Poprzedni wątek - Następny wątek

Todsmer

Danzkedd sprok [tanzkʰɛt sproʊkʰ] - mój nowy język germański. Nazwa oznacza jezyk gdański, i rzeczywiście ludzie nim mówiący mieszkali w Gdańsku (i okolicach). Mieszkali, bowiem język ten wymarł w pierwszej połowie XX wieku, wyparty przez niemiecki i polski. Klasyfikacji mówić nie będę, ale to chyba widać :)

Jako przykład - tradycyjny już tekst deklaracji:

Aller lüter verd frir end liker í des virda end desa retta buren. De verd med rod end sjelvett geven, end de skall en annan í gíst dessa bruderskaps gera.

[ale jøʏtʰe vɛɚt fri ɛnt jeɪkʰe i zɛs vɪɚta ɛnt zɛsə rɛtʰə]
[ze vɛɚt meɪt roʊt ɛnt sjɛlvɛtʰ zeɪvən]
[ɛnt ze skal ɛn anən i keɪstʰ zɛsə proʊtɛɚskaps zeɪra]
  •  

Drukarz

Brzmi ten język całkiem fajnie. Czekam na więcej.
  •  

Todsmer

#2
Jak już zapewne wiecie, jest to język północnogermański, wschodnioskandynawski. Ewoluował wspólnie ze staroszwedzkim, choć nie pochodzi od niego bezpośrednio - do ok XIV - XV wieku starogdański i staroszwedzki to były dwa, bliskie co prawda, języki albo dialekty. Od współczesnego szwedzkiego różni się mniej uproszczoną gramatyką (choć w dalszym ciągu jest ona uproszczona, w porównaniu z niemieckim na przykład). W języku mamy trzy rodzaje - męski, żeński, nijaki (w przeciwieństwie do szwedzkiego na przykład, który ma tylko dwa), trzy przypadki - mianownik, biernik i dopełniacz, z tym, że jest to deklinacja w stylu niemieckim - mianownik się niczym nie róźni od biernika, odmienia się wyłącznie rodzajnik. W dopełniaczu mamy jednak końcówkę -s.

Język ten rozwijał się pod wielkim wpływem niemieckim, ale także polskim i kaszubskim, w mniejszym stopniu bałtyckimi - litewskim i pruskim. Wpływy niemieckie widoczne są właściwie we wszystkich aspektach języka - w fonologii, gramatyce, leksyce, słowotwórstwie. Pozostałe wpływy ograniczały się do leksyki i (w mniejszym stopniu) fonologii.

Wspomniałem już o rodzajnikach, więc powiem co nieco o rodzajniku określonym. Język gdański nie ma postpozycyjnych rodzajników! Zamiast tego mamy zwykłe rodzajniki prepozycyjne, wywodzące się z staronordyckiego sjá (a właściwie z form takich jak þessi, już po wyrównaniu mianownika z innymi przypadkami). Mamy więc takie rodzajniki określone:






m sgf sgn sgpl
Ndedededde
Gdesdessadesdes
Adendesdeddes

W gdańskim mamy też oczywiście rodzajnik nieokreślony:






mfn
Nenenedd
Gensensedd
Aenenedd

Jak widać, w przypadku rodzajnika nieokreślonego, nie ma róźnicy między mianownikiem a biernikiem. Forma dopełniacza jest redundantna, więc pod koniec istnienia języka również zanikała.

Jeśli chodzi o koniugację, jest równie prosta co deklinacja :) Z form czasownika mamy: bezokolicznik, formę trybu rozkazującego, imiesłowy: bierny i czynny. W języku występują również formy czasu teraźniejszego i przeszłego. Tryb łączący w zaniku. Dla każdego z czasów i trybów forma pojedyncza i mnoga.

Odmiana czasownika - być.

Tryb rozkazujący:

Imiesłów czynny: verod
Imiesłów bierny: verded (rzadko używany)

czas teraźniejszy, tryb oznajmujący:
sg: é
pl: verd

czas przeszły, tryb oznajmujący:
sg:
pl: verom

czas teraźniejszy, tryb łączący:
sg: ere
pl: erem

czas przeszły, tryb łączący:
sg: verda
pl: verdem

W języku nie ma form biernych czasownika, przykład strony biernej mamy w powyższym tekście: Ze verd (...) zeven - oni są obdarzeni, (ze) verd (...) buren - oni się rodzą.

Może jeszcze na końcu liczebniki od 1 do 10.

1. en
2. tvó
3. tré
4. fjüra
5. fem
6. sex
7. sú
8. ota
9. nio
10. tio

Ostanie dwa liczebniki są wyjątkowe pod tym względem, że są chyba jedynymi wyrazami w języku mającymi dyftong [iə].
  •  

Todsmer

Krótko o gdańskich zaimkach.

Najpierw muszę powiedzieć o drobnej zmianie w ortografii. /z/ pochodzące od zmiekczonych d, g zapisywane będzie <d>, <g>, podobnie /s/ pochodzące od zmiekczonych t, k. Dlatego w poniższych przykładach g, d przed samogłoską przednią wymawia sie [z], a k, t [s]

Zaimki gdańskie są bardzo podobne do szwedzkich, choć w kilku miejscach się różnią.

Liczba pojedyncza.





1 sg2 sg3 sg m3 sg f3 sg n
Njeghanhundet
Gmindinhanshensdess
Ame/migde/dighonumhennedün

Liczba mnoga.





1 sg2 sg3 sg mn(f)3 sg f
Nviideda
Giss/itesdesdas
Aossitédemdem*

*wymawiane, uwaga uwaga [dem]!

No i jeszcze zaimek zwrotny:
G sin
A se/sig

Oprócz tego jeszcze pokrótcę opiszę system samogłoskowy. W języku mamy 14 samogłosek i 6 dyftongów, fonemiczność wielu z nich podlega jednak dyskusji.

a [aɪ~a], [a]
o [oʊ~o], [ɔ]
u [oʊ~u], [ʊ]
ü [øʏ~y], [ʏ]
ö [øʏ~ø], [œ]
e [eɪ~e], [ɛ]
i [eɪ~i], [ɪ]

Po lewej mamy samogłoski historycznie długie, po prawej krótkie. Samogłoski długie mogły ulec albo skróceniu (zazwyczaj samogłoski nieakcentowane), albo dyftongizacji.

Oprócz tego jest szwa, której się nie zapisuje, a która pochodzi wyłącznie od historycznych samogłosek krótkich.

Co do dyftongów, występują jeszcze dwie grupy - dyftong [iə], który to jest rzadko spotykany (chyba tylko w nio, tio - dziewięć, dziesięć), oraz dyftongi powstałe z wokalizacji /r/. /r/ przed spółgłoską, a po samogłosce przechodziło w [ɚ], przy czym następowało skrócenie samogłoski poprzedzającej (jeśli była długa) bądź przymknięcie (jeśli była krótka, w większości przypadków samogłoski krótkie były bardziej otwarte od długich).
  •  

Henryk Pruthenia

A czasownik? Rzeczownik? Jest jakiś ślad fleksji?

Todsmer

  •  

Henryk Pruthenia

Dobrze, muszę być ślepy najwyraźniej.

A co do wpływów innych języków, to jakieś przykłady? Ciekawią mię pruthenizmy. :D

Todsmer

No niestety pruthenizmów nie mam jeszcze w słowniku (jak i polonizmów). Z germanizmów - end - i, lüter - ludzie (choć tutaj było raczej zachowanie dawnego słowa pod obcym wpływem), frí - wolny, gíst - duch, wymawiany [geɪst].

Z germanizmów gramatycznych - wprowadzenie rodzajnika prepozycyjnego, zachowanie większej deklinacji niż w szwedzkim - w gdańskim mamy 3 przypadki, z czego mianownik i biernik odróżnia się jedynie rodzajnikiem, dopełniacz ma jeszcze końcówkę -s, może też byłoby takowym zachowanie podziału na formy liczby mnogiej i liczby pojedynczej czasownika, jak również uproszczenie systemu samogłoskowego (utrata [ʉ] na przykład, zlanie się <ä> [æ] z <e> [e~ɛ])

Co do wpływów słowiańskich - przejście:
gʲ, dʲ > d͡ʑ > ʑ > z
kʲ, tʲ > t͡ɕ > ɕ > s
  •  

Todsmer

Jako, że nikt nie zauważył, że nie ma nic o przymiotniku, trochę informacji :)

W gdańskim mamy dwie odmiany przymiotników - określoną i nieokreśloną. Określona odmienia się tak jak rodzajnik określony, nieokreślona ma własny paradygmat - pochodzący z odmiany mocnej.

Określona





m sgf sgn sgpl
N-e-e-ed-e
G-es-essa-es-es
A-en-es-ed-es

Nieokreślona





m sgf sgn sgpl
N---d-er
G-s-s-s-ers
A---d-a
  •