Praktyczna gramatyka turecka u HM

[Hapana Mtu]

HM Türkçe'si prakti dilbilgisi dersleri
Lekcje praktycznej gramatyki tureckiego hapanamtuckiego

Merhabalar! Ponieważ znalazło się kilku chętnych, to wrzucam na forum opracowane przeze mnie lekcje praktycznej gramatyki tureckiej w formie korespondencyjnej. Już od tygodnia z niewielkim hakiem sukcesywnie dręczę nimi krasnoludka, który uparł się, że chce się nauczyć tureckiego. I w tydzień udało się nam opanować zakres połowy semestru zajęć z gramatyki na UW, więc kurs jest skuteczny.
Wszystkie lekcje będą sukcesywnie zamieszczane w załącznikach, po cztery do postu (bo tyle można) i w formacie notatnikowym (czyli takim, w jakim oryginalnie były napisane).
Jeśli ktoś będzie robić zadania i chce, by mu sprawdzić - PW. Ale trzeba się liczyć, że po rozpoczęciu roku akademickiego mogę nie mieć czasu odpisać.

Birinci ders - harmonia caelestis

• harmonia samogłoskowa i najbardziej podstawowe zasady przyłączania sufiksów
  
  İkinci ders - bycio
  
• osobowe sufiksy bycia i zdania z nimi
  
• pytanie rozstrzygające, przeczenie bycia
  
• miejscownik, zdania z miejscownikiem w funkcji okolicznika czasu i w funkcji orzecznika
  
• sufiks dir
  
  Üçüncü ders - sławetny sufiks ki
  
• sufiks ki po końcówce miejscownika
  
• niektóre zaimki pytające
  
• pytanie rozstrzygające a pytanie jakościowe
  
• niektóre zwroty grzecznościowe
  
  Dördüncü ders - miecio
  
• sufiksy dzierżawcze i "tamlama ze smyczą"
  
• odpowiedniki zdań z "mieć"

[Hapana Mtu]

 Beşinci ders - matematykiem być

• odmiana zaimka pytającego ne przez posiadaczy
  
• liczebniki główne
  
• dużo/mało
  
• liczebniki porządkowe
  
  Altıncı ders - nieprzypadkowe przypadki
  
• 2 osoba liczby poj. trybu rozkazującego wraz z przeczeniem
  
• przypadki oprócz narzędnika
  
• poszerzanie tematu o spółgłoskę n
  
• kolejność sufiksów przy imieniu
  
• pytanie o wiek
  
  Yedinci ders - czarna owca w rodzinie przypadków
  
• narzędnik i osobliwości jego użycia
  
• poimek ile w funkcji spójnika
  
  Sekizinci ders - iPody iNady iNaprzeciwki iOboki
  
• odpowiedniki polskim przyimków miejsca
  
• sufiksy li oraz siz

[Hapana Mtu]

 Dokuzuncu ders - spuszczamy psa ze smyczy

• tamlama "bez smyczy"
  
• tamlama partytywna
  
  Onuncu ders - nietamlama i ani-ani
  
• "tamlama nietamlama"
  
• spójniki hem i ne
  
• sufiks ki po końcówce dopełniacza
  
• stopniowanie przymiotnika i porównania
  
• liczba mnoga użyta w sensie "on i jego ekipa"
  
• o obocznościach tematu i innych nieregularnościach wśród rzeczowników
  
  On birinci ders - pierwsze kroki w przeszłości
  
• sufiksy bycia w czasie przeszłym
  
  [miejsce na kolejną 1 lekcję]

[Canis]

Jestem zainteresowany, ale...

Spoiler

[Zamknij]

[zavadzky]

No to wkleiwszy

Spoiler

Wyobraźmy sobie taką sytuację. Ferbusinka jest bardzo ułożonym pieskiem. Zawsze idzie u nogi swojego pana i nigdy nie odbiega od niego ani na chwilę. Gdy są razem, stanowią jakby jedną, zwartą, dwuelementową całość. Pan i pies. Ferbusinka ma obrożę, jednak jej pan nie używa smyczy. Bo i po co, skoro wiadomo, że pies nie ucieknie.

Taką jedną, dwuelementową całością jest właśnie drugi typ tamlamy. W tym typie posiadacz stoi bez dopełniacza, obiekt posiadany wciąż jednak ma końcówkę dzierżawczą.

bahçenin kapısı
bahçe kapısı

Czym różnią się powyższe konstrukcje? Ano w pierwszej mamy fortkę ogródu. Konkretną furtkę konkretnego ogrodu, przez którą można do tego ogrodu wejść. W drugim przypadku jest to furtka ogrodowa. Czyli pewien typ furtki, swoista nazwa gatunkowa. Taka furtka, jaką jest ptzystosowana, by wstawić ją w ogrodzie. I furtka ogrodowa może spokojnie być furtką ogrodową, nawet gdy nie ma swojego ogordu, bo np. leży na wystawie w Obi wśród innych furtek ogrodowych i czeka na nabywcę.

inne przykłady:

sultanın kütüphanesi - biblioteka sułtana. konkretna biblioteka będąca własnością konkretnego władcy
sultan kütüphanesi - biblioteka sułtańska. typ biblioteki.

köpeğin kulübesi - buda psa. konkretna buda konkretnego psa.
köpek kulübesi - psia buda.

telefonun numerası - numer (danego) telefonu
telefon numerası - numer teleficzny, rodzaj numeru


Jeśli mamy do czynienia z konkretną furtką konkretnego ogrodu, to nic nie stoi na przeszkodzie, by furtka była mała, a ogród duży, albo na odwrót. To nic, że przymiotnik może oddzielić od siebie oba człony tamlamy, po to jest smycz-dopełniacz, by posiadacza łatwo dało się odnaleźć.
Inna historia dotyczy furtki ogordowej. Ona jest jedną, nierozerwalną całością. Nie ma raczej furtek mało- i wielkoogrodowych, są natomiast małe i duże furtki ogrodowe. Tutaj przymiotnik nie ma już prawa rozbić tamlamy, więc stoi przed nią.

büyük bahçenin küçük kapısı - mała furtka dużego ogrodu
büyük bahçe kapısı - duża furtka ogrodowa

eski telefonun yeni numerası - nowy numer starego telefonu
yeni telefon mumerası - nowy numer telefoniczny


w odmianie przez przypadki tamlama bez smyczy zachowuje się jak tamlama ze smyczą

sultan kütüphanesinde - w bibliotece sułtańskiej
bahçe kapısına - do furtki ogrodowej
köpek kulübesinden - z psiej budy


schody zaczynają się, gdy chcemy taką jedną całość poddać komuś na zasadzie tamlamy ze smyczą. bo przecież furtka ogrodowa może być moja, może być twoja i może być Ahmeta.
w takim przypadku sufiks tamlamy bez smyczy zastępowany jest sufiksem tamlamy ze smyczą.
telefon mumerası - numer telefoniczny

(benim) telefon mumeram - mój numer telefoniczny
(senin) telefon mumeran - twój numer telefoniczny
(onun) telefon mumerası - jego numer telefoniczny itd.
(bizim) telefon mumeramız
(sizin) telefon mumeranız
(onların) telefon mumeraları

istnieje jeszcze drugi, potoczy sposób, w którym zamiast wyrzucać jeden sufisk i zastępwoać go drugim można podeprzeć się zaimkiem w dopełniaczu

benim telefon mumerası
senin telefon mumerası...

-----------------------------------
Tamlamy bez smyczy używa się często z nazwami własnymi, zwłaszcza geograficznymi. Nazwa "Zamość" przeciętnemu Turkowi nic nie mówi (i brzmi bardziej jak syczenie węża, niż jak ludzka mowa), nazwa "miasto Zamość" mówi mu, że chodzi o miasto o dziwnej nazwie.

Łapiguz köyü - wieś Łapiguz
Zamość şehri - miasto Zamość
Śnieżka dağı - góra Śnieżka
Hukuk ve Adalet partisi - partia Prawa i Sprawiedliwości, PiS
Varşova Üniversitesi - Uniwersytet Warszawski

şehir "miasto" köy "wieś" hukuk "prawo" adalet "sprawiedliwość"

!şehir to przykład kolejnej tureckiej nieregularności - przy dodawaniu sufiksów zaczynających się na samogłoskę ostatnia samogłoska rdzenia wypada.
podobnie zachowują się np. oğul "syn" vakit "czas" vakıf "fundacja" ağız "usta"

-----------------------------------
kolejny, najrzadziej używany typ tamlamy to tamlama partytywna. tutaj chodzi znów o wydzielenie jakiegoś obiektu z większej grupy. grupa wyjściowa stoi w ablatywie, obiekt ma końcówkę dzierżawczą.

insanlardan biri - jeden z ludzi
(bizden) ikimiz - dwoje z nas
onlardan birincisi - pierwszy z nich

odmiana przez przypadki przebiega jak w innych tamlamach

------------------------------------
zadania

1. przetłumaczyć
Varşova Üniversitesi çok güzel değil
annem, Caritas vakfında
vaktim yok
çocuklarımızdan biriyle konuş!
komşularımız iki oğlu var: birincisi akıllı, ikincisi aptal
Polonya Radyosunda çalış!

Polonya Radyosu "Polskie radio"

2. odpowiedzieć
Hukuk ve Adalet partisindeki insanlar nasıl?
Tatry dağları yüksek mi?
bu Łódź şehri haritası nasıl?
Türkiye haritan var mı?
öğrenci yurdunda mısın?
telefon numeran kaç?
köpek kulübesinde kim var?

yüksek "wysoki" öğrenci yurdu "akademik"

3. ułożyć coś od siebie

[Zamknij]

[Fanael]

@Hapana Mtu: mógłbyś zapisywać te pliki jako UTF-8, a nie UTF-16LE? Niektóre edytory są głupie i nie potrafią automatycznie wykryć tego drugiego.

[Feles]

Windowsowy Notatnik sobie radzi.

Jedna uwaga: wygląda na to, że w trzeciej lekcji brak tłumaczeń kilku wyrazów.

@zavadzky: Tylko czemu akurat lekcję ostatnią? :-)

[Fanael]

Geany też, ale niektórzy używają innych edytorów i potem mają problemy ;-)

[Hapana Mtu]

@Hapana Mtu: mógłbyś zapisywać te pliki jako UTF-8, a nie UTF-16LE? Niektóre edytory są głupie i nie potrafią automatycznie wykryć tego drugiego.

Postaram się zaraz wrzucić od nowa. EDIT: już

Jedna uwaga: wygląda na to, że w trzeciej lekcji brak tłumaczeń kilku wyrazów.

Możliwe, że to są słowa, których krasnoludek sam sobie użył w ćwiczeniach do lekcji drugiej, i z tej przyczyny nie tłumaczyłem ich ponownie.

[Feles]

Nawet straciły w połowie na rozmiarze.

[Hapana Mtu]

Ja mam pytanie do lekcji trzeciej: jak skomplikowane mogą być zdania podrzędne z -ki? Czy można powiedzieć np. cennetesinki "któryś jest w niebie" albo dokleić -ki do ostatniego słowa całej frazy? I jak "ki" interaguje z rzeczownikami, czy można powiedzieć np. doktorlarki Polonyalılar "Polacy, którzy są doktorami"?

Poza tym, lekcje są super, i może w ciągu paru najbliższych dni wyślę Ci trochę odpowiedzi.

-Ki służy do wklejania tego, co normalnie byłoby okolicznikiem miejsca (czasem też czasu), do przydawki. Więc żadnego "którzy są", "który jest". To robi się już na imiesłowach. Przydawki z -ki zwykle są też krótkie, jednoelementowe, choć da się je rozbudować bardziej (w dalszych lekcjach będą i na to przykłady). I mogą się usamodzielniać (szósta lekcja).
Masadaki kediyi gör! "zobacz kota, który jest na stole!"
Masadakini gör! "zobacz tego, który jest na stole!"

Oprócz tego -ki może zastępować obiekt posiadany w tamlamie (dziesiąta lekcja), wtedy stoi po posiadaczu w dopełniaczu.
Benim anneme bak! "spójrz na moją mamę!"
Benimkine bak! "spójrz na moją" "spójrz na tę, która jest moja!"

[Spiritus]

Odkopuję starocia, a co! Ma ktoś coś jeszcze? Ktokolwiek? Bo zbliżam się do końca, a fajnie byłoby chociażby odmienić czasownik w czasie teraźniejszym xD.

Spoiler

Kto zgadnie co sprawiło, że zacząłem bardziej obcować z tym językiem?
Nie, nie zacząłem pracować w kebabie.
Nie, nie zostałem arabskim fundamentalistą.
Nie, nie zostałem płatnym, ekskluzywnym kochankiem jakiegoś kebabowego szejka. Jestem na to za brzydki. Zresztą, wtedy raczej umiejętność mówienia nie byłaby chyba zbyt pożądana.

[Zamknij]

[Hapana Mtu]

Spiritus için. Później dopiszę spis treści.

[Hapana Mtu]

Bu kadar. Więcej nie mam.

[Spiritus]

Дякую!

Spoiler

Na tym zwrocie kończy się moja znajomość ukraińskiego .

[Zamknij]