Język szemierski

Zaczęty przez Obcy, Czerwiec 02, 2015, 20:50:56

Poprzedni wątek - Następny wątek

Obcy

#15
Najważniejsze typy koniugacyjne czasownika - podsumowanie
Tak można ująć koniugacje czasownikowe. Formy rzadziej występujące lub nieregularne ujęto w nawias. Typ koniugacji rozpoznajemy po 1. os. l.mn.  lub 2. os. l.mn. (tam, gdzie nie ma zjawiska uproszczenia grup, np. -sesi ~ -sési > -jsi). Resztę nieregularności musimy zapamiętać, również formę bezokolicznika (stąd są przypisy na ogół). Nieregularne czasy przyszłe podlegają koniugacji odpowiedniej dla formy przeszłej, jednak jeżeli mamy do czynienia w 1.os. lp. z końcówką -á, to automatycznie odmieniamy wg typu IV.
Jeszcze jedna uwaga: Jeżeli dodajemy cząstki do czasownika, to może nastąpić "uregularnienie" końcówki 3.os. lp. lub 3.os. l.mn., tzn. że czasownik przyjmuje odpowiednią, regularną końcówkę, np. sedi "on musi" > sederé "nie musi"; zmiana końcówki + przesunięcie akcentu.










Typ koniugacjibezokolicznik1. os. lp.2. os. lp.3. os. lp.1. os. l.mn.2. os. l.mn.3. os. l.mn.
Teraźniejsza Iana ogół -e, -a, -á-es
(-jen albo -in)

(-i)
-esi-eni
(-éj)
Teraźniejsza Ibna ogół C + -ja, C + já-jű
(-ejű)
-jes
(-jen)
-jé-jesi-jeni-éj
(-Ø)
Teraźniejsza IIa-és
(-jen)
-e
(-i)
-ési-éni
(-Ø)
Teraźniejsza IIb-yi-já-jés-je-jési-jéni-ejű
(-jű)
Przeszła I-e, -a, -á-űn-űs-űj-űsi-űni-üjű
(-ű)
Przeszła II-Ø, -i-üs-üj-üsi-űni-űn
Przeszła III-e, -a, -á niereg.-és
(-űn)

(-i)
-ési-éni-űj lub/albo
(-üjű)
Przeszła IVna ogół -Ø, -i niereg.
(-á)
-es-e
(-i)
-esi-eni
(-éj)

Odmiana liczebników
Uwaga: najkrótsza forma -  wołacz lub mianownik - jest ważna przy tworzeniu złożeń (ew. biernik, jednak -én : -en lub przy 10 á : é). Należy pamiętać również, że rzeczowniki kończące się w zapisie na páj (10) lub ép (100) są odmieniane rzeczownikowo, tzn. również, że określenie przyjmuje formę dopełniacza lp. (lub mn. w rzadkich wypadkach, np. ręce, nogi, oczy). Przy analizie odmiany uważać na tzw. przeniesienie iloczasu (ślad po starolaryngijskim akcencie ruchomym) i różne końcówki.












Lp.M.D.Abl.All.B.W.
1némjanémjesnémjensinémjenémjenném
2dámjadámjesdámjensidémjédémjéndem
3téhatéhéstéhénsitéhitéhintéh
4déjadéjesdéjensidéjedéjendéj
5séhaséhesséhensiséhjéséhjénséh
6sétjasétjessétjensisétjesétjensétje
7térdtérdestérdensiterdéterdéntérde
8mátjamátjesmátjensimétjémétjénmátje
9étenéténseéténsietűetűnétene
10pájpájespájensipájipájenpáje

Określenia czasu
némja sértenéjá sűje / téhműnisűje - miesiąc temu (dosł. miesiąc do dzisiaj lub trzydzieści do dzisiaj)
némja sérnéjá sűje - tydzień temu (dosł. tydzień do dzisiaj)
demdűre - trzy dni temu (dosł. dwa do wczoraj)
némdűre - przedwczoraj
dűra - wczoraj
sűja - dzisiaj, teraz
serdja /s/ - jutro
némserdjénsi /s/ - pojutrze
téha essértená /ʃ̠ʲ:/ lub demserdjénsi /s/ - za trzy dni (dosł. pod trzema dniami lub dwa od jutra)
némja essérnéjá - za tydzień (dosł. pod jednym tygodniem)
némja essértenéjá / téhműnisűjénsi - za miesiąc (dosł. pod jednym miesiącem lub trzydzieści od dzisiaj)

Szemierski w praktyce
Uwaga: Wyraz "suj" będzie wymawiany przez /s/, czyli /suj/, bo by inaczej mniej estetycznie wyglądałoby wyrażenie "suj sűja" (zasada za dużego nagromadzenia "s" i niepożądanych rymów). Do tego symbol "l.mn. > lp" przypomina o zasadzie przejęcia funkcji formy 3. os. lp. przez formę 3. os. l.mn. dla podmiotu niepoliczalnego (są tylko niewielkie odstępstwa).

Nagranie  ;-D
Hensédéntjési terhjá sedénterha, hű honjéri séld hendéjűj nűhjesűm rűnjüjűn. Hamansén hadernűn sűrtéj étja, hlűj, hűm hsédéjen. Suj sűja sedesi ésja jű sűrjén térjesén.
[dosł. jesteśmy urodzeni - brudna --- na ziemi(na brudnej ziemi), - ta - nam wszystkim - mogą(l.mn. > lp.) - ciągle sprawiać - dużo+bardzo - okrucieństwa (B.). - Ten(B.) - świat(B.) - rządzą - woda, - ogień, - wiatr - nad wszystkim. - Stąd - teraz - powinniśmy - żyć - tylko - czysty --- pod sposób(pod czysty sposób)]
Urodziliśmy się na nieczystej ziemi, która może nam sprawiać bardzo wiele okrucieństw. Tym światem rządzą przede wszystkim woda, ogień i wiatr. Dlatego też teraz powinniśmy tylko czysto żyć.
  •  

Obcy

#16
Szkoła myślenia po szemiersku!

Jakie mamy cząstki
Jest mnóstwo cząstek w szemierskim. Najważniejsze to:
-es- oznaczająca pod, w  tworzy ona też np. nazwy mieszkańców lub niektóre wyrażenia z czasem;
-éj-, która oznacza nad, tworzy również np. część rzeczowników z czasem;
-ssi- - tłumaczy się jako dopełniacz lub partytyw, cząstka tzw. samogłoskowa, tworząca przede wszystkim złożenia;
-iss- - partytyw - tworzy niektóre wyrażenia związane z ilością i datą;
-er-  - cząstka tworząca przeczenia.
Pozostałe ważniejsze cząstki:
-űn- - obok - tworzy również np. wyrażenia dotyczące przynależności, jak "mieć", również w sensie: być za jakąś opcją;
-éjm- - przy, czyli powierzchnie dwóch przedmiotów się stykają;
-éh- - przed, głównie w sensie czasowym;
-ehs-  - za, po, głównie w sensie czasowym;
-erh- - na (powierzchnie się stykają);
-áj-pod (powierzchnie się stykają);
-ehn-  - wewnątrz, odpowiednik przestrzenny w;
-űjh-  - na zewnątrz, poza;
-élt- - naprzeciw, przeciw;
-űtr-  - z, oznacza głównie istnienie czegoś lub kogoś towarzyszącego.
-éjs- - przez, poprzez
Uwaga: w szemierskim nie istnieje między, używa się konstrukcji: obok + rzeczownik 1, + obok + rzeczownik 2 (przy, jeśli dane przedmioty się stykają, w pionowej pozycji używamy przeważnie cząstek położenia pionowego). Pomiędzy i wśród wyraża się za pomocą: obok + rzeczownik w l.mn.
Przypominam: w pewnych uwarunkowaniach fonologicznych cząstki mogą ulec przegłosowi, na ogół: i > ü, e > ü, é > ű.

Ważne konstrukcje
Uwaga: cząstki had-, hadsi- nie są akcentowane.

  • térja  - sposób; przym. w B. + térjesén tworzy większość przysłówków, hadtérjesén - jak?, potocznie: hadtérja
  • sertá - miejscehadsertesen - gdzie?, potocznie: hadsertá
  • lűnterű - liczba; nűhja / tűj + rzecz. w partytywie lp./l.mn.* (-iss-) - oznacza: dużo / mało kogoś, czegoś; hadlűnterű + rzecz. w D. lp./l.mn. + ... + sé/süju* - pytanie: ile jest kogo?, czego?, potocznie: hadnűhja + rzecz. w partytywie lp./ l.mn.* (-iss-); * - pierwsza forma dla rzeczowników policzalnych, druga dla niepoliczalnych, wyjątki to m.in. nazwy mieszkańców, które są niepoliczalne!
  • sedernű - czas; hadsedernesű? kiedy?, potocznie: hadsedern?
  • sejnű - człowiek, rzadziej: rzecz; hadsisejnűnsi - dlaczego? (odpowiadamy: ponieważ - czyli hamánsési, sed*), hadésejné - po co? w jakim celu? (odpowiadamy: aby - czyli hamansé, sed*), potocznie: dlaczego? - hadsejnűnsi, po co? - hadsejné; * - tu mamy oznaczoną wymowę "s" jako /s/ + uważać, gdzie jest "a", gdzie "á".
  • seplűnta - pomoc; seplűntűtra + rzeczownik w D. za pomocą (odpowiednik naszego narzędnika), potocznie i w przypadku nazwania sposobu użyjemy rzeczownika w C. z cząstką (-éjs-)

Czas na praktykę + glossowanie
éj séjmeres spűhjin seplűntűtra terhjás séljés!
[éj-rozkaźnik  :  séjma(jeść)-2.os.lp.teraź.+przecz."er"  :  spűh(jabłko)-B.l.mn.  :  seplűnta(pomoc)-M.l.mn.+wraz z "űtr"  :  terhjá(brudny)-D.  :  séljá(ręka)-D.l.mn.]
Nie jedz jabłek brudnymi rękami!

Honi héjmű hendépi séjehnen, héjpéjmű si uj hűn delű lejherhése.
[honi(mój)-M.  :  héjmű(brat)-M.lp.  :  hendepá(siedzieć)-3.os.lp.teraź.  :  séj(tu: dom)-B.lp.+wewnątrz "ehn",  :  héjpű(stół)+przy "éjm"  :  si(i)  :  uj-podkreśla podmiot  :  hű(on,ona,to)-B.  :  deljá(patrzeć)-1.os.lp.teraź.  :  lejhá(krzesło)-D.lp.+na "erh"]
Mój brat siedzi w domu, przy stole, a ja patrzę na niego z krzesła.

Henési sernűnejé sédénse éjdűres hamánsési, sed semeni télja blűjéja.
[hon(zostać,być) -1.os.l.mn.teraź.  :  sernejű(kupno)-C.+za, obok "űn"  :  séden(młody,nowy)-D.  :  éjdűr(pies)-D.lp.  :  hamánsá(ten,ta,to)-D.  :  sed(że)  :  seme(uwielbiać,kochać)-2.os.l.mn.teraź.  :  télja(dobrze)  :  blűjéja(bawić się-asp.wiel.)-bezok.]
Jesteśmy za kupnem nowego psa, ponieważ uwielbiacie się dobrze bawić.

Dérdén henserű, hadsejné nűhes néjhűje léjháji sédénterhere.
[Dérd(świadom)-B.  :  henséj(być-asp.st.)-1.os.lp.teraźń+przecz. "er",  :  hadsejné(po co)  :  nűha(kłaść)-2.os.lp.teraźn.  :  néjhű(noga)-M.l.mn.  :  lejhá(krzesło)-C.lp.+tuż pod "áj"  :  sedénta(ziemia,podłoga)-C.lp.+na "erh"+przecz. "er"]
Nie rozumiem, po co kładziesz nogi pod krzesło zamiast na podłogę. Uwaga: rozumieć to jest zwrot złożony: dérdén séj, "dérd" znaczy mniej więcej "świadomy" Nie ma słowa zamiast, używamy przeczenia.
  •  

Noqa

Nie mam na razie czasu by przeczytać dokładniej, ale niesamowicie dobrze rozwinięty język. Podoba mi się, że zająłeś się też problematyką składni, do czego wielu conlangerów nie dochodzi.
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Obcy

#18
Dzisiaj luźno. Zaprezentuję Wam mojego brata - język nissidzki.

W szemierskim i nissidzkim aż prawie 20% wspólnego słownictwa, mimo ich odosobnienia przez 3000 lat (a zarazem wzajemnych kontaktów). W tej tabelce przedstawię podobieństwa i różnice.



PodobieństwaRóżnice

- podobnych jest większość słów związanych z naturą, podstawowe czasowniki, liczebniki, toponimy, partykuły, spójniki
- obydwa języki są wybitnie fleksyjne
- dużo wspólnych cząstek, w tym podobne rozróżnienie na cząstki samogłoskowe i zwykłe
- w obu językach może się zmieniać miejsce cząstki
- w obu językach cząstki mogą rządzić również ablatywem i allatywem (w nissidzkim nazywany celownikiem)
- koniugacja ma dużo wspólnych cech, zwłaszcza rozróżnienie rdzeni bezokolicznika, 1.os. lp., 3 os. lp., czasu przeszłego i czasu przyszłego, a nieregularności są dość podobne
- w obu językach są obecne liczebniki rzeczownikowe i przymiotnikowe, poza tym wspólna jest reguła o liczbie mnogiej dla liczebników 1 i 2
- dużo wspólnych konstrukcji gramatycznych
- są obecne przegłosy i zmiana akcentu/iloczasu w nieregularnych rzeczownikach
- często odpowiadają sobie szemierski iloczas przy "a", "e" i miejsce akcentowania w nissidzkim (jednak czasami zależności te są zupełnie odwrotne)
- końcówki "i"-podobne i "e"-podobne często sobie odpowiadają
- mamy w obydwu języka podział na cztery aspekty: prosty, stanu, wielokrotny prosty, wielokrotny stanu.

- nissidzki ma ruchomy akcent, w który może być również oksytoniczny (choć są jego ślady w szemierskim w postaci iloczasu), w szemierskim nie, poza tym ewentualna ruchomość akcentu szemierskiego jest mniej związana z oryginalnym, starolaryngijskim akcentem
- nissidzki ma dziewięć głównych przypadków, a szemierski sześć (brakuje miejscownika, narzędnika i partytywu - który nie jest głównym przypadkiem, tylko pobocznym, bo jest wyrażany za pomocą cząstki + końcówki przypadka)
- nissidzki ma dwanaście koniugacji (nie licząc czasu przeszłego), szemierski sześć (podaje się też osiem)
- w nissidzkim przymiotniki są odmieniane przez rodzaj i liczbę, a szemierskie tylko przez przypadek
- końcówki deklinacyjne i koniugacyjne w szemierskim zawierają prawie zawsze samogłoski + półsamogłoski [j], [w], końcówki szemierskie są i spółgłoskowe, i samogłoskowe
- nissidzki jest bardziej konserwatywny w fonologii niż szemierski, przede wszystkim w systemie spółgłoskowym, w mniejszym wymiarze też samogłoskowym, jednakże w nissidzkim [ʃ] zlało się całkowicie z [ s ], a szemierski w niektórych wypadkach zostawił rozróżnienie
- w szemierskim mamy procesy przesuwki "j", harmonii grup głosek, harmonii wymowy "á" i podwyższenia wymowy samogłosek, nieznane lub tylko szczątkowo stosowane w nissidzkim
- deklinacja i koniugacja szemierskiego jest bardziej konserwatywna niż nissidzka
- cząstki łączy się w nissidzkim z miejscownikiem, w szemierskim z mianownikiem lub biernikiem
- nissidzki iloczas polega na występowaniu samogłosek krótkich i zwykłych, szemierski na występowaniu zwykłych i długich
- w nissidzkim istnieją typowe alternacje rzeczownikowe [ɔ] :
  • , [t] : [t͡sʲ], [l] : [ɫ], których brak w regularnych rzeczownikach w szemierskim (jedyną regułą jest i tak niezbyt częsta w rzeczownikach przesuwka "j").
    - w nissidzkim przeczenie tworzymy za pomocą "au-" na początku słowa, w szemierskim za pomocą "-er-" po rdzeniu
    - w nissidzkim aspekt stanu tworzymy analitycznie, za pomocą "senă" (być) + czas. w bezokoliczniku, w szemierskim aglutynacyjnie, za pomocą prefiksu "hen-"
    - nissidzki nie rozróżnia w końcówkach czasowników 3 os. lp. i 3.os. l.mn., poza pewnymi wypadkami w czasie przeszłym (natomiast pod względem przegłosu i akcentu rozróżnia), w szemierskim są zawsze osobne końcówki dla 3. os. lp. i 3 os. l.mn.
Przykłady kognatów (szemierski  :  nissidzki)
(idę) hetjű  :  hendã /'hendə̆/      W szemierskim nd > nt > ntj > ncj > cj
(idziesz) hénjen  :  harnă /har'na/     W szemierskim często po samogłosce "a" rn > rnj > rɲj > ɲj 
(brać) sehá  :  sãhjă /sæ̆'xa/      W szemierskim x > h
(robić) déja  :  dahă /da'ha/      W szemierskim h > j
(ręka) séljá  :  sĕļa /'sɛɫa/     W szemierskim ɫ > λ  > λj
(osiem) mátja  :  maţ /mat͡sʲ/   W szemierskim t͡sʲ > c > cj
(żyć) ésja  :  ũça /'ɯ̆sʲa/    W szemierskim sʲ > sʲj > ʃj
(noc) lénta  :  letã /'lɛtə̆/    W szemierskim między samogłoskami, przed krótką t > nt
(pomagać) sepléta  :  seplũnta /sɛ'plɯ̆nta/   W szemierskim między samogłoskami, po długiej nt > t
  •  

Obcy

#19
Trochę o ludzie Laryngijczyków. Artykuł przekopiowany z mojego nieistniejącego już bloga, uzupełniony o odpowiednie informacje.

Laryngijczycy to zespół ludów o wspólnym rodowodzie liczący 900 mln, a na Wyspach Istanbudzkich - 700 mln.

Składają się na niego grupy:

  • złożona - w niej Rydwańczycy i Harbentczycy (Zachód) oraz Nissidczycy i Marnesi (Wschód - ich język ostatnio omawiałem);
  • szemierska - w niej Pentagończycy, Kategończycy i Medeńczycy;
  • szapiencka, czyli Szapienci - dla ich języka są charakterystyczne przesuwki:  t > θ, r  > ɾ̱, większość d > t, niektóre: ɛ > ɜ, h > s, s > ʃʲ oraz bardzo trudne zasady akcentowania;
  • chatyńska, czyli Chatyńczycy z trzema grupami - centralnochatyńska, NE-chatyńska, SE-chatyńska - grupy te, zwłaszcza centralna, przejęły dużo cech słowiańskich i bałtyckich w kontaktach ze słowiańskimi Istanbudczykami.

Ludy laryngijskie rozdzieliły się ok. 4000 lat temu, a mimo zachowały bardzo wiele elementów dawnych wierzeń. Laryngijczycy od zawsze mieli dobrą pozycję wśród innych kontynentalnych grup etnicznych. Początki państwa sięgają prawdopodobnie aż 10 000 lat wstecz, kiedy to legendarny władca imieniem Semien (szem. Semjen /'sɛmʲjɛn/, niss. Semien /'sɛmʲjɛn/) założył państwo i ustanowił pierwsze prawa. Odtąd potęga i zasięg Laryngijczyków nieprzerwanie rosły. Bardzo szybko rozwinęła się kultura duchowa (chociaż materialna już niekoniecznie). To tam kobiety zyskały względnie silną pozycję. Mogły nawet decydować o sprawach dotyczących państwowości, np. armii, podatkach. Dość rzadko zdarzały się tu wypadki faworyzowania mężczyzn. Więc kto zajmował się domem i dziećmi? Często były to znajdujące się w klanach rodzinnych starsze kobiety, np. babcie, wynajęte nianie, a nawet i pary homoseksualne. Kobiety laryngijskie miały też prawo do decydowania, kto będzie ojcem dziecka, jeśli uznają, że biologiczny ojciec nie nadaje się do wychowywania lub nie jest on stuprocentowo znany.

Natura kobiet laryngijskich miała też drugą stronę. Często były niewierne, dopuszczały się typowo "męskich" zbrodni, jak zabójstwo i gwałt (!), a nawet potrafiły zażądać pewnych roszczeń od mężczyzn - siłą solidarności - np. grożąc związaniem, aresztem domowym, a nawet kastracją.

Temat seksualności nie był tabu. Obowiązywała dość duża swoboda seksualna, i to u obojga płci. Często zdarzały się związki otwarte, nierzadko też homoseksualne, jednakże było to szeroko akceptowane. Do historii literatury przeszedł szczególny związek, choć nieco wywołujący kontrowersje, tzw. półn.-astr.-germ. i astralogerm. sapnersap lub szem. sérnerhejű. W tych związkach albo każdy z obu mężczyzn był orientacji heteroseksualnej albo tylko jeden z nich. Do ich powstawania przyczyniło się wiele powodów, np. brak dostępnych kobiet (jak na wojnie) bądź też strach przed nimi, chęć uzyskania korzyści majątkowych, a przede wszystkim pragnienie "czystej" miłości.

Kilka słów na temat pojmowania nieheteronormatywnych. Szczególnie cenieni byli biseksualiści (homoseksualiści w sumie też), taki pociąg do obu płci uważano za niezwykle cenny i rzadki dar Homoseksualiści byli cenieni trochę mniej, ponieważ prawdopodobnie w społeczności laryngijskiej ich było stosunkowo dużo, ale liczby sporo się wahają, od 3% do 20%, ponieważ największym problemem okazywał się seks homoseksualny heteroseksualnego mężczyzny. Często przez rodziny bywa on zabraniany, ze względu na interesy ich kochanek, ale takie "skandale" często miały miejsce. To właśnie Semien, Horden, Haderian, Harstont i wielu innych było homoseksualistami (choć Semien podobno był bi-, ale prawdy już nie poznamy), To właśnie oni byli u władzy, ponieważ wyznaczano takim ludziom, nieraz zwanymi "wybrykami natury", specjalne funkcje, aby wiedzieli, że oni też są ważni mimo swojego nieheteroseksualnego pociągu.

Kultura laryngijska cechuje się też sporym przywiązaniem do natury. Laryngijczycy od dawna obchodzili święta związane z następstwem pór roku oraz spędzali razem dużo czasu przy łonie natury, snując refleksje w jej otoczeniu, delektując się nią oraz prowadząc żwawe rozmowy. Jednocześnie mieli do niej respekt, czego dowodem jest powszechne zainteresowanie zjawiskami fizycznymi, jak np. rozwój, noc, burza, czy też filozoficznymi, jak np. o przemijaniu, rzeczywistości, śmierci. Szczególnie ważny był kult żywiołów, o czym świadczy między innymi "starość" i "nieregularność" w językach laryngijskich określeń wody, ognia, lodu czy ziemi.

Ponadto ważnym elementem jest kult życia i młodości. Laryngijczycy zawsze podziwiali młodych i pięknych ludzi. Taki sposób myślenia miał duży wpływ na wybór partnera w związku czy nawet na częste podejmowanie eutanazji osób ciężko chorych czy z poważnymi defektami wyglądu. Laryngijczycy żyją zasadą podobną do carpe diem. Upływająca chwila jest dla nich bardzo ważna, ponieważ są świadomi przemijających lat życia i zbliżający się jego kres, a do tego nie wierzą ani w bogów (choć mają swoich "świętych"), ani głównie w życie pozagrobowe, co jest ewenementem wśród ówczesnych ludów. Dużą wagę Laryngijczycy przywiązywali też do zdrowia, nawet do tego stopnia, że nieuleczalnie chorym lub kalekim zezwalano na eutanazję lub wspomagane samobójstwo.

Nazwy legendarnych postaci odbiły się na języku. Z największą postacią - Semienem - mamy związane nazwy: szem. semenűjesi - Pentagonia, szapienckie Šëmja /'ʃʲɜmja/ - Polska (tak, nasza ojczysta :-D), staroszem. sémejá - Istanbu. Oprócz Semiena ważną postacią jest Horden (szem. Hárden, niss. Hørden /'horden/) - jeden z największych władców, żyjący ok. 4000 lat p.n.e., który bardzo rozszerzył swoje państwo, obejmując większość Wschodu. Ślady w języku to przede wszystkim szem. hárdená - niedziela i szem. hárdenesi - Kategonia. Inne postaci to:

  • Haderian /ha'dɛrjan/ (szem. Hadérjan /ha'de:ɾʲjan/) - wielki reformator,
  • Harstønt /'harstont/ (szem. Harstánt),
  • Hafrønt /'hafront/ (szem. Hafránt),
  • Seima /'sɛjma/ (kobieta; szem. Séjma /'ʂʲe:jmɐ/),
  • Hatãr /'hatə̆r/ (kobieta; szem. Hátar),
  • Hounãrd /'hownæ̆rt/ (szem. Hájnért),
  • Sahjĕria /sa'xɛrja/ (szem. Sahérja /sa'he:ɾʲjɐ/).
  •  

Obcy

#20
Dobra, mam czas, to jeszcze coś popiszę...  Czas na dalsze potyczki ze składnią!


  • konstrukcja z dopełniaczem i allatywem:
    rzeczownik/zaimek #1 w D. + przymiotnik #2 z cząstką -irn-(st.wyższy) najcz. w M.) + [ew. rzeczownik] + ilość #3 w All. z cząstką -es- dla l.rzecz. + jednostka #4 w odpowiednim związku z #3* z cząstką -es- dla l.przym. -- #1-szy od #2 o #3 #4-ów, np.
    éjes hárürnjen séjnen pájesi demesnéjhűs hendéljűn.
    [éj(ty)-D.  :  hár(wysoki)-B.+irn(st.wyższy; i : ü)  :  séjná(kobieta)-B.lp.  :  páj(10)-All.+es(pod,w,o)  :  demesnéjhű-D.  :  hendeljá(widzieć-asp.stanu)-1.os.lp.cz.przeszł.]
    Widziałem kobietę wyższą od ciebie o 10 cm.
    Uwaga: system metryczny obowiązuje dopiero od 2 stuleci; wyrażenie "demesnéjhű" oznacza jakby: dwa rzędy (10^2) mniej niż noga.
  • konstrukcja z allatywem:
    liczebnik #1 w All. + -es- dla l.rzecz.+ űsjá w odpowiednim związku z #1* + -es- dla l.przym. -- o #1 godzinie, np.
    Néjádtéhjű démjé űjsejesé.
    [néjádtoja(słuchać muzyki)-1.os.lp.niereg.cz.przyszł.  :  dámjá(2)-All. :  űsja(godzina)-All.lm.+es(pod,w,o)]
    Będę słuchać radia o drugiej godzinie.
    Uwaga: "Néjádtoja" to połączenie "néjád" z daleka, zdalnie + "toja'" słuchać; "słuchać muzyki" to po prostu "toja" - nie trzeba żadnego określenia. Wyrażenia czasowe "za #2 #1" / "#2 po #1" to będzie: #2 w All. +  űsjéjá w odpowiednim związku z #2* + cząstka -es- + #1 w All. / Abl., np.  "dwadzieścia po czwartej" to "demműne(20) űsjéjesi(pod minuty) déjensi(od 4)". Jeżeli tylko mówimy "Jest ...(jakiś czas)", to we wszystkich konstrukcjach allatyw zamienia się na mianownik.

  • konstrukcja z allatywem:
    przymiotnik #1 + [ew. rzeczownik] + rzeczownik/zaimek #2 w All. -- wiele połączeń przymiotnika z rzeczownikiem, np. dobry w #2, zły na #2, bezpieczny dla #2, potrzebny #2, np.
    Honirnesén lűmeji hensű.
    [hon(dobry)-B.lp.+irnes(st.najwyższy)  :  lűmejá(pływanie)-C.lp.  :  henséj(być+cecha -asp.st.)]
    Jestem najlepszy w pływaniu.
    Uwaga: Jeśli nie ma podmiotu, to "być+cecha w przymiotniku" wygląda tak: cecha w B. + ... + być w asp. stanu, w przeciwnym wypadku wygląda to tak: cecha w M. + podmiot w M. + ... + być w asp. stanu. Mamy zamianę końcówki B. przymiotnika "hon": honéj > hon...én, ponieważ powstały odpowiednie warunki fonologiczne (nie ma grupy CVC).

  • konstrukcja z allatywem:
    rzeczownik/zaimek #1 w All. + cząstką -űtr- + przymiotnik #2 + [ew. rzeczownik] -- tak samo #2 jak #1, np.
    Héjűtré hűd honi ledá henéj.
    [hé(ja)-All.+űtr(wraz z)  :  hűd(ciężki)+M.  :  honi(mój)-M.  :  ledá(siostra)-M.lp.  :  henséj(być+cecha-asp.st.)]
    Moja siostra waży tyle samo co ja. (jest tak samo ciężka jak ja)
    Uwaga: Jeśli dwa obiekty są podobnej wysokości, jednak są względnie niskie, to zawsze używamy słowa "niski". Podobnie z innymi miarami, np. lekki, bliski.

  • konstrukcja z biernikiem:
    czasownik #1 + rzeczownik/zaimek #2 w B. -- podaję tę najprostszą konstrukcję, ponieważ jest ona stosowana o wiele częściej niż w językach indoeuropejskich, które stosują skomplikowane rekcje, stosuje się ją z konstrukcjami, np. myśleć o #2, mówić o #2, marzyć o #2, odpowiadać na #2, czekać na #2, wierzyć w #2, pracować nad #2. cieszyć się z  #2, zrezygnować z #2.
    Blűhű dűra héjműtrű néjáddeljáj.
    [blűj(rozmawiać)-1.os.lp.cz.przeszł.  :  dűra(wczoraj)  :  héjmű(brat)-M.lp.+űtr(wraz z)  :  néjáddeljá(telewizja)-B.lp.]
    Wczoraj rozmawiałem z bratem o telewizji. (mówiłem wraz z bratem)
    Uwaga: Sam "néjáddeljá" (oprócz formy B.lp.) wymawiamy /'ne:ja:d:ɛlja:/, bez palatalizacji "l".
* - licz. przymiotnikowe - związek zgody (najcz. lp.); licz. rzeczownikowe - związek rządu (z D. najcz. lp.)
  •  

Obcy

#21
Czas na słowotwórstwo!

Najpierw przypomnienie:
czasownik → przymiotnik oznaczający stan:
_G1 →  _G2jád
(G1 : G2) - e : é,  a : é,  á : á,  ø : ű,  yi : jű
Przykład: esja (żyć) -- esjéjád (żywy)

czasownik → rzeczownik abstrakcyjny:
_G1 → _G2
(G1 : G2) - e : já,  C poza "j"+a : já,  V+ja : jná,  á : ejá,  j : jhá,  C poza "j" : jű,  yi : ejű.
Przykład: seme (kochać) - sem (miłość)

rzeczownik → przymiotnik oznaczający przynależność (rzadziej cechę):
_G1  → _G2ni
(G1 : G2) a : e,  á : é,  ű : ű,  ø : ø (w razie problemów ü), en : éj, as : asse
Przykład: semérna - semérneni (męski, należące do mężczyzn(y), np. styl, życie, wieczór)

Teraz nowy materiał:
przymiotnik → rzeczownik abstrakcyjny:
_G1 → _G2ja
(G1 : G2) -  ø : ű,  ű : űh,  á : é,  i : i
Przykłady:  séden (młody) - sédenűja (młodość), hétni (niski) - hétnija (nizina, niż), éljá (bogaty) - éljéja (bogactwo), térű (zielony) : térűhja (zieleń)

czasownik → rzeczownik oznaczający wykonawcę:
_G2 → _G2rnű
(G1 : G2) - e : e,  a : e,  á : é,  ø : ű,  yi : jű
Przykłady: seda (musieć, mieć powinność) - sedernű (czas; według starej etymologii - "coś, co musi w przyrodzie istnieć"), lűmjá (pływać) - lűmjérnű (pływak), déj (robić) -déjűrnű (wykonawca), tepyi (pisać) : teprnű (pisarz)

czasownik → rzeczownik oznaczający miejsce:
_G2 → _G2snjá
(G1 : G2) - e : e,  a : e,  á : é,  ø : ű,  yi : jű
Przykłady:
fétja (wzniecać ogień) - fétjesnjá (ognisko), lűmjá (pływać) - lűmjésnjá (pływalnia), éd (biegać) - édűsnjá (bieżnia), sédéntyi (rodzić) - sédéntsnjá (porodówka)

rzeczownik → przymiotnik oznaczający cechę:
_G1 → _G2hi
(G1 : G2) - a : ej,  á : éj,  ű : űj,  ø : e,  en : jen,  as : esej
Przykłady: semérna (mężczyzna) - semérnejhi (męski, np. prysznic, toaleta, gazeta), séljá (ręka) - séljéjhi (ręczny), ter (ściana) - terehi (ścienny), las (lód) - lesejhi (lodowy, z lodu)

złożenia dwóch rzeczowników lub przymiotnika i rzeczownika:
_G1 + # → _G2ssi(j)#    (j), jeśli # zaczyna się od samogłoski
(G1 : G2) - a : é,  á : á,  ű : ű,  ø : ø (w razie trudności ü, dla przym. zawsze e),  en : en,  as : ese
Przykłady: ledá + etrá = ledássijetrá (siostrzeniec), héjmű + léhmű = héjműssiléhmű (bratanica), hod (duży, wielki) + lédénija (Polska) = hodessilédénija (Wielkopolska), álej (dzień) + sérnja (tydzień) = álejssisérnja (dzień tygodnia), hoden (biały) + vártejá (Rosja) = hodenssivártejá (Białoruś)
  •  

ArturJD

Ech, mało teraz jest nowych tak dobrze opisanych konlangów jak Twój.

Co do Twojego poprzedniego postu o składni to gratulacje, bo ostatnio mało kto w ogóle porusza ten temat tak szczegółowo. Mimo wszystko nie mogę się rozczytać z Twoich gloss. Polecam fajny system glossowania, który może Ci się przydać nie tylko tu ale i na forach lingwistycznych obcojęzycznych: https://www.eva.mpg.de/lingua/pdf/LGR08.02.05.pdf

Np. glossuję polskie zdanie na język angielski:
Obcy tworzy języki
Obc-y tworz-y język-i
[stranger-ᴍ.ɴᴏᴍ.sɢ create-ᴘʀs.3sɢ language-ᴍ.ᴀᴄᴄ.ᴘʟ] - dałem tłumaczenie po angielsku, żeby był inny język.

Możesz tak glossować z szemerskiego na polski. Moim zdaniem to jedna z może nie najprzyjemniejszych, ale najbardziej merytorycznych gloss. Jeśli zależy Ci natomiast na przyjemnych glossach, to polecam te Ghostera
  •  

Ghoster

#23
[...........]
  •  

Obcy

#24
Różnica "pomiędzy ludźmi" i "obok ludzi" nie jest taka istotna w języku, tak myślę. Poza tym wyrażenie "pomiędzy ludźmi" znaczy też "wśród ludzi" (dopisałem).  Albo można precyzyjniej określić pozycję, np. "w pobliżu ludzi".

Niestety, te glossy nie są najlepsze, ale zależało mi głównie na przedstawieniu, jak wyraża się myśli po szemiersku. Gramatykę trochę uogólniłem, bo jest sporo odstępstw w często używanych słowach i jest kilka "słownikowych" form.

Może lepszy będzie symbol [ʃ̠ʲ] (takie "sz" angielskie, ale z odsunięciem języka do tyłu)? Poza tym nie jest aż tak silne palatalizowana.

Co do czucia, to tylko oparłem się na założeniu, że język ma brzmieć ładnie, dlatego unika się pewnych grup głosek. Później są przybliżone te prawa.
  •  

Obcy

#25
Deklinacja rzeczowników - podsumowanie
Wzory deklinacyjne. Pisownia -ji zamiast -yi po "h" i "s".














WzórM. lp.D. lp.Abl. lp.All. lp.B. lp.W. lp.M. l.mn.D. l.mn.Abl. l.mn.All. l.mn.B. l.mn.W. l.mn.
I (rdzeń kończy się dwiema C
spośród h, l, m, n, r, s)
-a-és-énsi-e-én-i-is-insi-ije-ijen-yi/-ji
II-a-és-énsi-e-én-já-jás
-jés
-jénsi-yi/-ji-jin
III-ja-jés
-jése
-jénsi-je-jén-já-éjá-éjás
-éjés
-éjsi-éji-éjin-éj
IV-ás
-ése
-ánsi-i-en-éj-éjes-éjsi-ejé-ején-éje
V (jeśli rdzeń kończy się na C inną
niż h, l, m, n, r, s, to przestawka "j")
-já-jás
-jése
-jánsi-yi/-ji-jen-jé-jéj-jéjes-jéjsi-jejé-jején-jéje
VIa-es
-ese
-ensi-i-éj-e-je-jes-jensi-yi/-ji-jin-jé
VIb-jas-jese-jensi
-jesensi
-jassi-jasséj-jasse------------
VII-j-jes-jensi-ji-jen-je-ja-jesi-jsi-jé-jén-já
VIIIa (VIIIb: *, jeżeli ostatnia C w rdzeniu
różna od h, l, m, n, r, s)
-en-ense-jensi-eni-jéj
-jen*
-ene-enje-enjes-enjensi-enyi-enjin-enjé
IX-űs
-űse
-űnsié-űn-üj-űje-űjes-űjensi-üjű-üjűn-űj
X (jeśli rdzeń kończy się na C inną
niż h, l, m, n, r, s, to przestawka "j")
-ejű-ejűs-ejűnsi-ejé-ejűn-jéj-jűje-jűjes-jűjensi-jüjű-jüjűn-jűj
XI (nieregularne i mieszane,
po prostu do zapamiętania :-( )

Deklinacja przymiotników - podsumowanie










WzórM.D.Abl.All.B.W.
I (jeśli rdzeń kończy się
na C spośród h, l, m, n, r)
-es-ensi-jé-éj-je
IIa-es-ensi-én-e
IIb-s-sse-sensi-sé-sén-se
III-iis-insi-e-en-ije
IV-ás
-ése
-ési-i-in
V-űs-űsi-jű-jűnüje
VI-ád-édes-édensi-éde-éden-ad
VII (mieszane i nieregularne,
głównie zaimki i liczebniki)

Najważniejsze prawa fonetyczne - podsumowanie

  • Zabronione są kombinacje C + j + V + j, jeżeli C jest różne od h, l, m, n, r, s; inaczej wykonujemy przestawkę j.*
  • Zabronione są kombinacje C + V + C, jeżeli C jest różne od j, a V różne od ü; inaczej dokonujemy przegłosu cząstek lub upraszczamy grupy w czasownikach.
  • Zabronione są kombinacje krótka V + C + a, jeżeli C jest różne od d, t.
  • Niedozwolone są w wygłosie  j + C, C + j, C inna niż j + C inna niż d, t.
  • Niedozwolone są prawie zawsze w nagłosie C inna niż h, s [ s ] + C inna niż j.
  • Niedozwolone są kombinacje C1 + C2, jeżeli obie spółgłoski zawierają głoski inne niż h, j, l, m, n, r, s. Niektóre szczególne przypadki: nie może być przed h,m,s innej spółgłoski niż h, j, l, m, n, r, po m innej spółgłoski niż h, j, po i przed głoskami b, f, p innej spółgłoski niż j, l, r nie może być też kombinacji "sh","sm","st", "nd","nl","nm","nr", "jl", "rl", "lr".
  • Samogłoska á, jeżeli znajduje się między sylabami z V inną niż a, á, o lub jest w wygłosie, poprzedza ją C inna niż j i poprzednia sylaba zawiera V inną niż a, á, o, jest w wymowie przegłoszona na [æ:]
  • Samogłoska a jest podwyższona [ɐ] na końcu wyrazu.
  • Spółgłoskę s jako [ s ] wymawiamy zawsze przed C inną niż j (i czasem n) i w końcówce -as oraz w uwarunkowanych historycznie przypadkach.

*wcześniej był błąd z pominięciem h
  •  

Obcy

Czas na coś, co powinno być już na początku! Czyli podstawy komunikacji.
[table=2][tr][td]
- Hejá! Sün henhnértes / Sün henés?
- Henhnértű Mátjasséj.
- Hadlűnteresé nűjesi űssin?
- ésű demműnitéhesi (nűjesi).
- Hadsertesensi henesherés? / Hadsertensi henesherés?
- Henesherű lédénijensi.
- Hadsertesi henűssin? / Hadsertyi henűssin?
- Henésű Frátisléjese.
- Sedérnjéden hensű (hamánsési), sed éj delű.
- Uj hensű nűd.
[/td][td]
-Cześć! Jak się nazywasz?   (dosł. Kim się nazywasz?, "nazywać się", "zostać", "być" rządzą biernikiem)
- Nazywam się Matias.
- Ile masz lat?   (dosł. Pod jaką ilość lat żyjesz?, podobna konstrukcja z -es- + All., co z datami)
- Mam 23 lata.
- Skąd pochodzisz?   (dosł. Spod jakiego miejsca przyszedłeś-asp.stanu?)
- Pochodzę z Polski.
- Gdzie mieszkasz?    (dosł. Pod jakim miejscem żyjesz-asp.stanu?).
- Mieszkam we Wrocławiu.
- Miło mi cię zobaczyć.   (dosł. Jestem radosny (z tego powodu), że na ciebie patrzę.)
- Mnie ciebie też.   (dosł. Ja jestem też.)
[/td]
[/tr][/table]
  •  

Obcy

I jeszcze jedno: w związku z brakiem pomysłów i rozbudową słownika i gramatyki będzie przerwa. Wcześniejsza była spowodowana innymi aktywnościami, bo ja mam wiele zainteresowań i wszystkiego nie ogarnę.
  •  

Obcy

Mam pomysł: ciekawe zadanka dla znudzonych chętnych związane z szemierskim. Nieobowiązkowe. Są trudne!

Przetłumaczyć. Podpowiedzi w nawiasach. Dobrze szukać!
Kobieta nie zobaczyła psa. (przeczenie przed końcówkę), Jesteś zbyt radosny. (zbyt - hnűr; kolejność partykuł), Myślcie o nas, ponieważ lubimy was. (tryb rozkazujący), Dobro jest najważniejsze na świecie. (henérjá - ważny; słowotwórstwo od przymiotnika; mówimy w świecie, a dobro jest niepoli...), Chcę pojechać do mojego brata.. (herá - chcieć odmienia się jak htená; "do" wyraża się prosto, tylko za pomocą przypadka)
Jak będzie:  904, 940?
Jak będzie słownie: za dziesięć dni, 98 dni temu?
  •  

Obcy

Mały słowniczek  ;-D .


+Odmiana nieregularnych:
[table=2]
[tr]
[td]M.lp.[/td][td]D.lp.[/td][td]Abl.lp.[/td][td]All.lp.[/td][td]B.lp.[/td][td]W.lp.[/td][td]M.l.mn.[/td][td]D.l.mn.[/td][td]Abl.l.mn.[/td][td]All.l.mn.[/td][td]B.l.mn.[/td][td]W.l.mn.[/td]
[/tr][tr]
[td]élhá[/td][td]élhjes[/td][td]élhjensi[/td][td]űlhi[/td][td]űlhün[/td][td]élhé[/td][td]élhéj[/td][td]élhéjes[/td][td]élhéjsi[/td][td]élhejé[/td][td]élhején[/td][td]élhéje[/td]
[/tr][tr]
[td]ádja[/td][td]ádjés[/td][td]ádjénsi[/td][td]éjdé[/td][td]éjdén[/td][td]ádjá[/td][td]éjdá[/td][td]éjdés[/td][td]éjdénsi[/td][td]éjdi[/td][td]éjdin[/td][td]éd[/td][/tr][/table]
  •