Najpierw zaimki. Mocno uproszczony system, ale jest - co ciekawe - rozróżnienie rodzajów w 1.os. i 2.os.
1.os. (ja, my)
[table=1]
[tr]
[td] | l. poj. | l. mn. |
| G | šénas (m)
šéną (f) | šènų |
| D | šéni | šéniā |
| A | šénų (m)
šéną (f) | šènā (m)
šènas (m-f, f) |
| I | šénā | šénią |
| L | šéniai (m)
šénai (f)
| šènią |
+ formy:
šénuje, šénu
[/td][td]
2.os. (ty, wy)
[table=1]
[tr]
[td][/td][td]
l. poj.[/td][td]
l. mn.[/td]
[/tr]
[tr][td]G[/td][td]šéjas (m)
šéją (f)[/td][td]šèjų[/td][/tr]
[tr][td]D[/td][td]šéje[/td][td]šéjā[/td][/tr]
[tr][td]A[/td][td]šéjų (m)
šéją (f)[/td][td]šèjā (m)
šèjas (m-f, f)[/td][/tr]
[tr][td]I[/td][td]šéjā[/td][td]šéją[/td][/tr]
[tr][td]L[/td][td]šejài (m)
šéjai (f)
[/td][td]šèją[/td][/tr]
[/table]
+ formy:
šejujè (m) / šéjuje (f), šéju
[/td][td]
3.os. (on, ona, oni, one)
[table=1]
[tr]
[td][/td][td]
l. poj.[/td][td]
l. mn.[/td]
[/tr]
[tr][td]G[/td][td]šas (m)
šą (f)[/td][td]šų[/td][/tr]
[tr][td]D[/td][td]ši[/td][td]šā[/td][/tr]
[tr][td]A[/td][td]šų (m)
šą (f)[/td][td]šā (m)
šas (m-f, f)[/td][/tr]
[tr][td]I[/td][td]šā[/td][td]šą[/td][/tr]
[tr][td]L[/td][td]šai
[/td][td]šą[/td][/tr]
[/table]
+ formy :
šỳje, šu
[/td][/tr][/table]
Więcej słowiańskich i bałtyckich zapożyczeń:
mū̃ti - myć, prać (rodzimy odpowiednik:
šúra)
zvē̃gti - dźwigać
pakâupiti - kupować
pardē̂ti,
aškâupiti - sprzedawać
várta - bąk (do zabawy), koło loteryjne /
vàrteti - kręcić bąkiem, kręcić kołem loteryjnym
Koło loteryjne jest to pionowo ustawione koło, które rozlosowuje fanty, nagrody lub pieniądze. Pieniądze, los lub napis, który się ustawi najniżej, wygrywa. Zabawa może też polegać na wyciąganiu pieniędzy, losu lub napisu z dołu koła mieszającego. Na Kontynencie rozrywka znana od wielu wieków i bardzo popularna.áusrā - jutro, rano
âusa - ucho
(nieregularny biernik lp.: âusų)vâina - kara (!)
I czas na tłumaczenie znanej bajeczki ze szczegółową analizą (nad samogłoskami oznaczono intonacje).
iš stā́rgai prásta nehē̂jāta vílną paglā̃deja ā̀štā: šisnḗmin tàrgia dū́rą liêšą, šisdèšin zvē̃gia šā́dų trē̂stų, šistriêčin slḗnā spā̃rdia šę́dą.(indef. art.) – wzgórze(L sg) – owca(N sg) – nie mieć(act. past part., N sg f) – wełna(A sg) – widzieć(past 3sg) – koń(A pl) – jeden z nich – ciągnąć(past 3sg) – ciężki(A sg f) – wóz(A sg) – drugi z nich – dźwigać(past 3sg) – ciężki(A sg m) – ładunek(A sg) – trzeci z nich – szybko – wieźć(past 3sg) – człowiek(A sg)aš prásta blē̃šia ā̂ščiā: pašândų nàrtą paglā̃dētą iš šę́dą ašbā̃rdnītą hádų ā̂ščiā.(def. art. N) – owca(N sg) – mówić(past 3sg) – koń(D pl) – cierpieć,boleć(pres. 1sg) – serce(A sg) – widzieć(act. pres. part., A sg f) – (indef. art.) – człowiek(A sg) – nakazywać(act. pres. part., A sg f) – kto,co(A sg) – koń(D pl)aš ā̀štai ši išvàrteniāt: pràšči tiêšas, pašândime nàrtą paglā̃dētą iš šę́dą – izbârčenų – àtnemētą ąš šéją vílną dē̃tšą pahàrne, iš aš prásta nèha vílną.(def. art. N) – koń(N pl) – jemu,jej(D sg) – odpowiadać(past 3pl) – owca(V sg) – słuchać(pres. 2sg) – cierpieć,boleć(pres. 1pl) – serce(A sg) – widzieć(act. pres. part., A sg f) – (indef. art.) – człowiek(A sg) – pan,władca,opiekun(A sg) – zabierać(act. pres. part., A sg f) – ty(D sg) – wełna(A sg) – się(D sg) – płaszcz(D sg) – i,oraz – (def. art. N) – nie mieć(pres. 3sg) – wełna(A sg)aš prásta tiêšiēta šā athândia aš štā̃ršądai tàrslā.(def. art. N) – owca(N sg) – słuchać(act. past part., N sg f) – on,ona(A pl m) – uciekać,odchodzić(past 3sg) – (def. art. N) – równina(L sg) – przez,na wskrośWarto zwrócić uwagę na częste stosowanie imiesłowów, dwie formy rodzajnika określonego – nominatywną (którą się stosuje też w miejscowniku) i obiektową – oraz na tworzenie przysłówków za pomocą narzędnika, np.
slēn (szybki)
– slēnā (szybko),
tarsla (współcześnie archaiczne, dosł. droga) –
tarslā (na wskroś, wzdłuż, dosł. drogą),
ausra (ranek, dzień jutrzejszy) –
ausrā (jutro, rano). Jeszcze uwaga dotycząca wymowy: cząstkę
ne- czyta się w większości dialektów jak polskie
nie.
