Język szapiencki

Obcy · Styczeń 31, 2016, 13:04:20

Czas rozwinąć gałąź języków laryngijskich i opublikować język szapiencki. Posługuje się nim około 45 milionów ludzi na terytorium około dwa razy mniejszym od Polski. Zestaw fonemów:

Samogłoski
a /a/
e /ɛ/
ë /ɘ/
i /ɪ/
o /ɔ/
ə̈ /æ/

Spółgłoski
b /b/ p /p/ d /d/ t /t/ g /g/
s /s/ z /z/ ʃ /θ/ š /ʃ/ f /f/
l /l/ m /m/ n /n/ r /ɾ/
j /j/ u /w/ h /h/
Oprócz tego są geminaty.

Właściwości języka
Akcent może padać na różne sylaby w różnych wyrazach, dotyczy to też form gramatycznych tego samego wyrazu. Akcent będziemy zaznaczać za pomocą podkreślenia. Przeważa szyk SVO, jednak często mamy też do czynienia z szykiem VSO, a w przypadku czasowników modalnych z szykiem SOV. Język zaliczany jest do fleksyjnych, choć ma dużo elementów aglutynacyjnych, a także często występuje przegłos i zmiany w temacie. Czasowniki posiadają cztery aspekty: prosty, kauzatywny, bezcelowy prosty i bezcelowy kauzatywny. Jednak w odróżnieniu od reszty laryngijskich szapiencki ma również aspekty pochodne, wyrażające np. przypuszczenie, domniemanie, emfazę. W dodatku jest pewna liczba pułapek związanych ze zmianą znaczenia w zależności od tego, czy czasownik jest przechodni, czy nieprzechodni. Rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki i zaimki też się odmieniają. Poza tym istnieje jeszcze harmonia samogłoskowa, która wymusza, aby określone samogłoski nie występowały blisko siebie lub między określonymi grupami spółgłosek.

Czasowniki
Czasowniki szapienckie są podzielone na kilkanaście klas odmiany. Każdy czasownik posiada tzw. temat teraźniejszy i temat przeszły (czasem też i temat przyszły). Uwaga na trzecią osobę, z nazwami własnymi i rzeczownikami niepoliczalnymi używamy formy 3. os. l.mn., a nie l.poj. Podczas odmiany czasownika mamy do czynienia z wieloma procesami, np. przegłosem (czerwony), zmianą tematu (niebieski) i duplikacją samogłoski (zielony).

sëntə̈ (mieć powinność) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
1.	setë	setëje
2.	sëta	sëtër
3.	sëte	seta

[/td][td]
plə̈hta (umierać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]plošë[/td][td]plošëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]plə̈ha[/td][td]plə̈hə̈[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]plə̈še[/td][td]ploha[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
zërja (być, zostać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]šemë[/td][td]šemëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]šërja[/td][td]šërjë[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]šëm[/td][td]šema[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
tëlja (myśleć)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]tëlë[/td][td]tëlje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]tə̈la[/td][td]tə̈lə̈[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]tël[/td][td]tëla[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
zdërə̈ (pić)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]zdëra[/td][td]zdëraja[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]ʃʃëra[/td][td]ʃʃërë[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]zdëre[/td][td]zdëra[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
hə̈ʃa (iść)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]šertë[/td][td]šertëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]šëna[/td][td]šënër[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]šërte[/td][td]šerta[/td][/tr]
[/table]
[/td][/tr][/table]

Nie będzie na razie żadnego durnego tekstu, bo trzeba jeszcze uzupełnić ważne informacje. Na razie to tyle.

Obcy · Luty 01, 2016, 15:38:16

Część druga potyczek z szapienckim.

Rzeczowniki
Rzeczowniki są podzielone na kilkanaście deklinacji. Mamy dziewięć przypadków głównych, z czego niektóre z nich są podstawą do tworzenia przypadków pochodnych, odpowiadających naszym wyrażeniom przyimkowym.

lëʃa (noc) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
M.	lëʃa	lëʃe
W.	lëʃja	lëʃe
B.	lëʃa	lëʃə̈r
D.	lëʃa	lëʃe
Msc.	lëʃje	lëʃeje
C.	leʃë	leʃëje
Prep.	leʃja	leʃëje
Part.	leʃjə̈r	lëʃërje
Abl.	leʃə̈r	lëʃə̈r

[/td][td]
šënt (drzewo)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]šënt[/td][td]šëntë[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]šënte[/td][td]šëntë[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]šëntə̈[/td][td]šëntër[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]šënta[/td][td]šënta[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]šëdje[/td][td]šënteje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]šëdi[/td][td]šëdije[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]šëdja[/td][td]šëdije[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]šëntaja[/td][td]šëntëja[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]šëdə̈r[/td][td]šëntə̈r[/td][/tr][/table]
[/td][td]
tëra (kobieta)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]tëra[/td][td]tërja[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]tëre[/td][td]tërja[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]tə̈rə̈[/td][td]tə̈rjə̈[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]tëra[/td][td]tërje[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]tërje[/td][td]tëreje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]tërë[/td][td]tëraja[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]tërja[/td][td]tëraja[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]tə̈rjə̈[/td][td]tə̈rə̈ja[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]tə̈rə̈[/td][td]tə̈rja[/td][/tr][/table]
[/td][td]
seʃë (powietrze, książkowa l.mn.)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]seʃë[/td][td]seʃëje[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]seʃëj[/td][td]seʃëje[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]seʃë[/td][td]seʃërje[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]seʃə̈[/td][td]seʃja[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]seʃej[/td][td]seʃëje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]sə̈ʃej[/td][td]sə̈ʃëje[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]sə̈ʃëja[/td][td]sə̈ʃëje[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]sə̈ʃërje[/td][td]seʃërja[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]sə̈ʃjə̈r[/td][td]seʃjə̈r[/td][/tr][/table]
[/td][/tr][/table]

Zastosowania przypadków
Zastosowanie mianownika, dopełniacza i biernika nie różni się zbytnio od polskiego.

Wołacz jest używany przede wszystkim jako oznaczenie trybu rozkazującego, przypuszczającego i łączącego.

Miejscownik jest używany w połączeniach z cząstkami przyimkowymi, jednak często też się go używa samodzielnie w sensie u kogoś, w czymś. Cząstki wstawia się przed ostatnią samogłoską formy miejscownika, w dodatku pierwsza samogłoska cząstki musi być taka sama, jak samogłoska w poprzedniej sylabie (duplikacja samogłoski). Czasami następuje zjawisko geminacji spółgłoski przed cząstką, by uniknąć powtórzenia spółgłoski, geminaty bowiem są uważane gramatycznie za osobne spółgłoski od swoich pojedynczych odpowiedników.
Najważniejsze cząstki rządzące miejscownikiem (V oznacza duplikację samogłoski):
-Všt- (pod)
-Vr- (wśród, obok)
-Vš- (nad)
-Vjš- (przed, przestrzennie)
-Vn- (na)
-Vlʃ- (naprzeciwko)
-Vnešt- (poza)
-Vmm- (przy)

Celownik pełni funkcję zarówno dopełnienia dalszego, jak i wyraża allatyw. Celownik to odpowiednik polskich konstrukcji z dla, do, a także łączy się z przyimkami przestrzennymi, wyrażając cel, przemieszczanie się.

Prepozytyw (inaczej też celownik 2) jest "zbiorowiskiem" wszystkich znaczeń cząstek innych niż przestrzenne. Często używany w relacjach czasowych i z rzeczownikami abstrakcyjnymi. Używany samodzielnie, gdy wyraża allatyw z rzeczownikiem abstrakcyjnym.
Najważniejsze cząstki rządzące prepozytywem (V oznacza duplikację samogłoski):
-Všt- (poniżej)
-Vš- (ponad, powyżej)
-Vrš- (przed, czasowo)
-Vnd- (po, czasowo)
-Vʃr- (z)
-Vn- (za, po, w ilościach i w sensie np. "odpowiedzialny za")
-Vlʃ- (przeciw)
-Vmelʃ- (za, jako przeciwieństwo "przeciw")
-Vzd- (zamiast)
-Vnʃʃ- (bez)
-Vnešt- (oprócz, pomimo)
-Všem- (z powodu)
-Vmm- (w trakcie)

Partytyw jest używany głównie z liczebnikami i określeniami stopnia i miary typu dużo, mało. Pomijany z określeniem oznacza tyle, co dużo czegoś, dlatego też w polskiej konstrukcji typu daj wody wyraz wody nie jest dosłownym tłumaczeniem szapienckiego partytywu.

Ablatyw jest logicznym przeciwieństwem celownika. Odpowiada polskim konstrukcjom z od, z, a oprócz tego łączy się z przyimkami przestrzennymi, wyrażając w ten sposób źródło akcji.

Obcy · Luty 03, 2016, 13:44:03

Potyczek z szapienckim część trzecia, tym razem liczebniki i czasowniki.

Kilka dodatkowych czasowników

štërnə̈ (wiedzieć) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
1.	štëra	štëraja
2.	ššə̈ra	ššə̈rə̈
3.	štëre	štëra

[/td][td]
saja (brać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]sə̈hta[/td][td]sə̈htə̈ja[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]sə̈ha[/td][td]sə̈hə̈[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]sə̈hte[/td][td]sə̈hta[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
sëpja (mieć, trzymać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]sepë[/td][td]sepëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]sëpə̈[/td][td]sëpə̈r[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]sëp[/td][td]sepa[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
setrə̈ (lubić)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]sondë[/td][td]sondëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]setra[/td][td]setre[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]settë[/td][td]sottə̈[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
šedrə̈ (widzieć)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]šedra[/td][td]šedraja[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]šëdra[/td][td]šëdrë[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]šedre[/td][td]šedra[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
reštë (jeść)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]reštëj[/td][td]reštëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]rëzdja[/td][td]rëzdjë[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]reštëje[/td][td]reštëja[/td][/tr]
[/table]
[/td][/tr][/table]

Tworzenie najważniejszych aspektów
Aspekt kauzatywny tworzymy, dodając spójkę -Vš- (=nad) przed ostatnią samogłoskę. Przykładowe znaczenia:
tëljëša -- dać do myślenia (nieprzechodni), zastanawiać się, przemyśleć (przechodni)
setrešə̈ -- podobać się (nieprzechodni), polubić, zakochiwać się (przechodni)
plə̈htə̈ša -- popełniać samobójstwo (nieprzechodni), zabijać (przechodni)

Aspekt bezcelowy tworzymy, dodając spójkę -Vmm- (=w trakcie, lub -V↑mj-, strzałka oznacza podwyższenie wymowy) przed ostatnią samogłoskę. Wolno łączyć ten aspekt z aspektem kauzatywnym. Przykładowe znaczenia:
tëljə̈mja -- snuć refleksje, marzyć (przechodni)
šedremmə̈ -- widywać, oglądać (przechodni)
reštemmë -- podjadać, delektować się (przechodni)

Aspekt łączący tworzymy, dodając dodając spójkę sët- (=podobno) przed rdzeń. Wolno łączyć ten aspekt z aspektem kauzatywnym i bezcelowym. Używamy go, jeśli nie mamy stuprocentowej pewności, czy dana osoba to zrobiła lub jeżeli chcemy wyrazić dystans do sytuacji.

Aspekt przypuszczający tworzymy, zmieniając podmiot w mianowniku na ten w wołaczu. Uwaga, w czasie teraźniejszym jest on odpowiednikiem naszego trybu rozkazującego, natomiast w czasie przeszłym i przyszłym przypuszczeniom dotyczącym przeszłości i przyszłości. W przypadku liczby mnogiej, jeżeli kontekst tego wymaga, dołączamy odmieniony czasownik zërja (być) przed główny czasownik.

Jeszcze ważna rzecz: cząstki "zabierają" akcent ostatniej samogłosce, jednak są sytuacje, gdy samogłoska nie oddaje akcentu cząstce, przede wszystkim jest to cząstka aspektu kauzatywnego w 2 os.

Tworzenie czasu przeszłego
Najpierw zaprezentuję odmianę kilku czasowników w czasie przeszłym. Ogólnie dzielimy czasowniki w czasie przeszłym na tematyczne (temat bez zmian, własny zestaw końcówek) i atematyczne (własny rdzeń przeszły, zestaw końcówek z czasu teraźniejszego).

sëntə̈ (mieć powinność) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
1.	sëntë	sëntëje
2.	sëntër	sëntëre
3.	sëdje	sëdja

[/td][td]
plə̈hta (umierać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]plə̈htə̈[/td][td]plə̈htə̈ja[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]plə̈htə̈r[/td][td]plə̈htə̈ra[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]plə̈šje[/td][td]plə̈šja[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
zërja (być, zostać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]šetë[/td][td]šetëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]hota[/td][td]hotër[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]hot[/td][td]šeta[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
tëlja (myśleć)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]teljë[/td][td]telëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]teljër[/td][td]teljëre[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]telje[/td][td]telja[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
zdërə̈ (pić)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]zdëšë[/td][td]zdëšëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]zdëša[/td][td]zdëšër[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]zdëše[/td][td]zdëša[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
hə̈ʃa (iść)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]hə̈ršta[/td][td]hə̈rštaja[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]hə̈ršša[/td][td]hə̈rššə̈r[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]hə̈rštë[/td][td]hə̈rštə̈[/td][/tr]
[/table]
[/td][/tr][/table]

Przymiotnik
Każdy przymiotnik posiada własny akcent i składa się z rdzenia i samogłoski. Samogłoska jest przeważnie taka sama, jak ostatnia samogłoska określającego rzeczownika, jednak może też się zdarzyć samogłoska zerowa, rzadziej inna samogłoska. Przymiotnik można stawiać zarówno przed rzeczownikiem, jak i po rzeczowniku (ewenement wśród języków laryngijskich). Przykłady odmiany podano poniżej. Niektóre znaczenia mogą być nielogiczne.

hët (duży), šnëj (żółty)

lëʃa (noc) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
M.	hëta, šnëja lëʃa	hëte, šnëje lëʃe
W.	hëta, šnëja lëʃja	hëte, šnëje lëʃe
B.	hota, šnə̈ja lëʃa	hëtə̈, šnëjə̈ lëʃə̈r
D.	hota, šnə̈ja lëʃa	hote, šnə̈je lëʃe
Msc.	hëte, šnëje lëʃje	hote, šnə̈je lëʃeje
C.	hëtë, šnëjë leʃë	hote, šnə̈je leʃëje
Prep.	hota, šnə̈ja leʃja	hote, šnə̈je leʃëje
Part.	hotə̈, šnə̈jə̈ leʃjə̈r	hëte, šnëje lëʃërje
Abl.	hotə̈, šnə̈jə̈ leʃə̈r	hëtə̈, šnëjə̈ lëʃə̈r

[/td][td]
šënt (drzewo)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]hët, šnëj šënt[/td][td]hotë, šnə̈jë šëntë[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]hëte, šnëje šënte[/td][td]hotë, šnə̈jë šëntë[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]hëtə̈, šnëjə̈ šëntə̈[/td][td]hotë, šnə̈jë šëntër[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]hëta, šnëja šënta[/td][td]hota, šnə̈ja šënta[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]hëte, šnëje šëdje[/td][td]hote, šnə̈je šënteje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]hotte, šnə̈j šëdi[/td][td]hote, šnə̈je šëdije[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]hota, šnə̈ja šëdja[/td][td]hote, šnə̈je šëdije[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]hota, šnə̈ja šëntaja[/td][td]hëta, šnëja šëntëja[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]hotə̈, šnə̈jə̈ šëdə̈r[/td][td]hëtə̈, šnëjə̈ šëntə̈r[/td][/tr][/table]
[/td][/tr][/table]

Lukas · Luty 07, 2016, 12:38:48

1. Czyżby spółgłska θ pochodziła od ʃ w tym języku?
2. Użycie odwróconego e w łacince jest mało czytelne?

Obcy · Luty 07, 2016, 12:46:29

Cytat: Lukas w Luty 07, 2016, 12:38:48
1. Czyżby spółgłska θ pochodziła od ʃ w tym języku?
2. Użycie odwróconego e w łacince jest mało czytelne?

Pierwsze pytania już się pojawiły.
1. Niestety nie. Spółgłoska ʃ /θ/ pochodzi od t /t/. Porównaj np. szemierskie lénta, nissidzkie letã i szapienckie lëʃa.
2. Odwrócone e umlaut było już od dawna w tym języku, kiedyś to po prostu było ä, ale ze względu na pisaną wersję tej litery inną od a przyjęło się ə̈.

Ciekawostka: daszek nad š nie jest sztucznie wprowadzony, jest jakby "szujodruhem" z bałtosłowiańskim (i astralskim) š. Kiedyś po prostu pisano kreskę nad s, potem ta kreska się zaokrągliła, a potem ze względu na problemy z czcionkami łuk zmieniono w daszek (jednak w piśmie łuk MUSI zostać, choć zdarza też się pisać s z zaokrąglonym akutem).

Obcy · Luty 08, 2016, 21:50:16

Część trzecia potyczek gramatycznych.

Zaimki osobowe
Warto zwrócić uwagę na istnienie tzw. zaimka wspólnego, który oznacza "ty", "wy" dla podmiotu pierwszoosobowego lub "ja", "my" dla podmiotu drugoosobowego. Uwaga, wołacz z zaimkami tworzymy, dodając šëm do czasownika w liczbie pojedynczej lub šema do czasownika w liczbie mnogiej, natomiast dopełniacz pełni funkcję polskich zaimków dzierżawczych, a biernik pełni rówież funkcję izolowanego podmiotu ww wyrażeniach typu "ja i ty".

šër (zaimek wspólny) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
M.	---	---
W.	---	---
B.	šër	šëmme
D.	šëra	šërja
Msc.	šërje	šëreje
C.	šëre	šërëje
Prep.	šërja	šërëje
Part.	---	---
Abl.	šëmmë	šëmja

[/td][td]
hə̈r (on,ona,ono,oni,one)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]hə̈r[/td][td]hə̈rze[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]hə̈ra[/td][td]hə̈rzja[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]hə̈rje[/td][td]hə̈rzeje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]hə̈re[/td][td]hə̈rzëje[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]hə̈rja[/td][td]hə̈rzëje[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]hə̈rzə̈[/td][td]hə̈rzja[/table]
[/td][td]
eš (ty, wy - podmiot 3-os.)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]eš[/td][td]ešše[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]eša[/td][td]eštja[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]ešje[/td][td]eššeje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]eše[/td][td]eššëje[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]ešja[/td][td]eššëje[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]ešše[/td][td]eštja[/table]
[/td][td]
hšër (ja, my - podmiot 3-os.)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]hšër[/td][td]hšëne[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]hšëra[/td][td]hšënja[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]hšërje[/td][td]hšëneje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]hšëre[/td][td]hšënëje[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]hšërja[/td][td]hšënëje[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]hšënë[/td][td]hšënja[/table]
[/td][/tr][/table]

Kolejne wzorce deklinacyjne rzeczowników

ottə̈ (woda) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
M.	ottə̈	otne
W.	otnə̈	otne
B.	ə̈tna	ə̈tnə̈
D.	ə̈tna	ə̈tne
Msc.	otte	otteje
C.	ottë	ottije
Prep.	otta	ottije
Part.	ə̈tnə̈r	ə̈ttə̈rja
Abl.	otnə̈r	ottə̈r

[/td][td]
përja (wiatr)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]përja[/td][td]përaja[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]përje[/td][td]përaja[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]përjë[/td][td]përëja[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]përja[/td][td]përëje[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]përeje[/td][td]përeje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]përjë[/td][td]përaja[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]përja[/td][td]përaja[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]përëjə̈r[/td][td]përajə̈r[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]përjə̈r[/td][td]përjə̈ra[/table]
[/td][td]
hetërʃa (ziemia)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]hetërʃa[/td][td]hetërʃja[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]hetërʃe[/td][td]hetërʃja[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]hetërʃë[/td][td]hetërʃjë[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]hëtërʃa[/td][td]hëtërʃje[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]hetërʃje[/td][td]hetërʃje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]hëtërʃe[/td][td]hëtërʃja[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]hëtërʃja[/td][td]hëtërʃja[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]hëtërʃjə̈r[/td][td]hetërʃjër[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]hëtërʃə̈r[/td][td]hetërʃjə̈r[/td][/tr][/table]
[/td][td]
auriš (dzień)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]auriš[/td][td]auriši[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]auriše[/td][td]auriši[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]aurigə̈[/td][td]aurišə̈r[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]auriga[/td][td]auriša[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]aurišje[/td][td]aurišije[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]auriši[/td][td]aurišije[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]aurišja[/td][td]aurišije[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]aurišja[/td][td]aurišija[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]aurigə̈r[/td][td]aurišə̈r[/td][/tr][/table]
[/td][/tr][/table]

Tworzenie czasu przyszłego
Znowu i tu mamy podział na czasowniki tematyczne i atematyczne. Tym razem tych drugich jest o wiele mniej, bo prawie dziesięć.

sëntə̈ (mieć powinność) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
1.	sëntšë	sëntšëje
2.	sëntšër	sëntšëre
3.	sëntše	sëntše

[/td][td]
plə̈hta (umierać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]plə̈htšə̈[/td][td]plə̈htšə̈je[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]plə̈htšə̈r[/td][td]plə̈htšə̈re[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]plə̈htša[/td][td]plə̈htša[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
zërja (być, zostać)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]zëntë[/td][td]zëntëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]soda[/td][td]sodër[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]sod[/td][td]zënta[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
tëlja (myśleć)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]telšë[/td][td]telšëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]telšër[/td][td]telšëre[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]telše[/td][td]telše[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
zdërə̈ (pić)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]zdëršë[/td][td]zdëršëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]zdëršër[/td][td]zdëršëre[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]zdërše[/td][td]zdërše[/td][/tr]
[/table]
[/td][td]
hə̈ʃa (iść)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]1.[/td][td]hə̈rʃë[/td][td]hə̈rʃëje[/td][/tr]
[tr][td]2.[/td][td]horʃja[/td][td]horʃjër[/td][/tr]
[tr][td]3.[/td][td]horʃe[/td][td]hə̈rʃa[/td][/tr]
[/table]
[/td][/tr][/table]
Wybrane słowotwórstwo
czasownik ---> rzeczownik odczasownikowy oznaczający akcję
Wystarczy dodać do bezokolicznika -št i dokonać przegłos, np.
nesə̈ (spać) ---> nesëšt (sen),
hə̈ʃa (iść) ---> hə̈ʃə̈št (spacer).

czasownik ---> rzeczownik oznaczający agensa
Dodajemy do bezokolicznika (może być temat 2 os.lp. dla czasowników supletywnych w czasie teraźniejszym) przedrostek zën- i dokonujemy przegłos, np.
drëʃja (pisać) ---> zëndrëʃëja (literat, pisarz),
setrešə̈ (podobać się) / setreša (podobasz mi się) ---> zënsetrešë (adorator, kochanek).

czasownik ---> rzeczownik oznaczający miejsce
Dodajemy do bezokolicznika końcówkę -nšša po dokonaniu przegłosu, np.
reštë (jeść) ---> reštenšša (jadalnia),
ʃënja (grzebać) ---> ʃënjə̈nšša (cmentarz).

czasownik ---> rzeczownik oznaczający pacjensa
Bezokolicznik przyjmuje przedrostek hat- (może być temat 2 os.lp. dla czasowników supletywnych w czasie teraźniejszym) i dokonuje się przegłos, np.
zdërə̈ (pić) / ʃʃëra (pijesz) ---> hatʃʃërë (picie, coś do picia),
tëlja (myśleć) ---> hattëljə̈ (myśl, idea).

rzeczownik ---> rzeczownik zdrabniający
Przed ostatnią samogłoskę mianownika rzeczownika wstawiamy cząstkę -Vʃʃ- (cząstka nie "zabiera" akcentu), np.
përja (wiatr) ---> përjëʃʃa (wietrzyk, słaby wiatr),
šemnëʃa (mężczyzna) ---> šemnëjëʃʃa** (chłopczyk).

rzeczownik ---> rzeczownik pejoratywny
Przed ostatnią samogłoskę mianownika rzeczownika wstawiamy cząstkę -Vhsër- (ë w cząstce "zabiera" akcent w pobliżu siebie), np.
auriš (dzień) ---> aurə̈hsëriš (brzydki dzień, brzydka pogoda),
štə̈ (dziecko) ---> štə̈hsëm* (dzieciuch, łobuz).

rzeczownik ---> rzeczownik wskazujący na część lub materiał
Przed ostatnią samogłoskę mianownika rzeczownika wstawiamy cząstkę -Vzdj- (cząstka nie "zabiera" akcentu), np.
šënt (drzewo) ---> šëntëst (drewno)*,
Šëmja (Polska) ---> Šëmjëzdja (Polak, Polka).

* W przypadku gdy jest tylko jedna samogłoska w rdzeniu, powinno się dołączać cząstkę na końcu wyrazu (zachowując też odpowiednie zasady przegłosu spółgłosek).
** Istnieją zdrobnienia tworzone supletywnie.

Obcy · Lipiec 06, 2016, 01:43:22

Liczebniki
Liczebniki 1, 2 oraz liczebniki złożone, które kończą się na 1 i 2, odmieniają się jak przymiotnik i tworzą z rzeczownikiem związek zgody.
Liczebniki 0, 10, 100 oraz liczebniki złożone, które kończą się na 10 lub 100 + wyjątkowo 20 są traktowane jak rzeczownik rządzą rzeczownikiem w partytywie liczby pojedynczej.
Pozostałe liczebniki łączą się z rzeczownikiem w partytywie liczby mnogiej.

Liczebnik 1 też znaczy taki sam i w tym znaczeniu często występuje w liczbie mnogiej, natomiast liczebnik 2 może znaczyć różny i też w tym sensie preferuje liczbę mnogą.

1-10: šem, tə̈m, ʃenja, tëša, sə̈jə̈, zëd, ʃënt, nə̈d, eʃʃə̈, pjə̈

Przykład odmiany dla 1 i 2:

hetërʃa (ziemia) [table=1] [tr][td]	l.poj.	l.mn.
M.	šema hetërʃa	šëma hetërʃja
W.	šeme hetërʃe	šëma hetërʃja
B.	šemë hetërʃë	šëmë hetërʃjë
D.	šema hëtërʃa	šëme hëtërʃje
Msc.	šeme hetërʃje	šëme hetërʃje
C.	šeme hëtërʃe	šema hëtërʃja
Prep.	šëma hëtërʃja	šema hëtërʃja
Part.	šëmə̈ hëtërʃjə̈r	šemë hetërʃjër
Abl.	šëmə̈ hëtërʃə̈r	šemə̈ hetërʃjə̈r

[/td][td]
tëra (kobieta)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]tə̈ma tëra[/td][td]tamja tërja[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]tə̈me tëre[/td][td]tamja tërja[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]tə̈mə̈ tə̈rə̈[/td][td]tamjə̈ tə̈rjə̈[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]tama tëra[/td][td]tamje tërje[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]tame tërje[/td][td]tamje tëreje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]tə̈më tërë[/td][td]tə̈mja tëraja[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]tama tërja[/td][td]tə̈mja tëraja[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]tamə̈ tə̈rjə̈[/td][td]tə̈mja tə̈rə̈ja[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]tamjə̈ tə̈rə̈[/td][td]tə̈mja tə̈rja[/td][/tr][/table]
[/td][/tr][/table]

Odmiany liczebników 3-10. Liczba mnoga dla 10 jest potrzebna do tworzenia innych liczebników, np. 30, 40:
[table=1]
[tr][td][/td][td]3[/td][td]4[/td][td]5[/td][td]6[/td][td]7[/td][td]8[/td][td]9[/td][td]10 (lp.)[/td][td]10 (lm.)[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]ʃenja[/td][td]tëša[/td][td]sə̈jə̈[/td][td]zëd[/td][td]ʃënt[/td][td]nə̈d[/td][td]eʃʃə̈[/td][td]pjə̈[/td][td]pëje[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]ʃenje[/td][td]tëšja[/td][td]sə̈hə̈[/td][td]zëde[/td][td]ʃënte[/td][td]nə̈de[/td][td]eʃnə̈[/td][td]pə̈j[/td][td]pëje[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]ʃënjë[/td][td]tə̈ša[/td][td]sə̈ha[/td][td]zëdə̈[/td][td]ʃëntə̈[/td][td]nə̈də̈[/td][td]ëʃna[/td][td]pjə̈[/td][td]pjerje
pëjerje[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]ʃenja[/td][td]tə̈ša[/td][td]sə̈ha[/td][td]zëda[/td][td]ʃə̈nta[/td][td]nada[/td][td]ëʃna[/td][td]pə̈jə̈[/td][td]pëja[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]ʃenëje[/td][td]tëšje[/td][td]sə̈je[/td][td]zëdje[/td][td]ʃënde[/td][td]nə̈dje[/td][td]eʃʃe[/td][td]pëj[/td][td]pëje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]ʃenjë[/td][td]tëšë[/td][td]sə̈jë[/td][td]zëdi[/td][td]ʃëndi[/td][td]nə̈di[/td][td]eʃʃë[/td][td]pëje[/td][td]pje[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]ʃënja[/td][td]tëšja[/td][td]sə̈ja[/td][td]zëdja[/td][td]ʃënda[/td][td]nə̈dja[/td][td]eʃʃa[/td][td]pə̈ja[/td][td]pje[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]ʃënëjə̈r[/td][td]tə̈šjə̈r[/td][td]sə̈hə̈r[/td][td]zëdja[/td][td]ʃëntaja[/td][td]nə̈daja[/td][td]ëʃnə̈r[/td][td]pə̈jërje
pjërje[/td][td]pëjerja[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]ʃenjə̈r[/td][td]tə̈šə̈r[/td][td]sə̈hə̈r[/td][td]zëʃə̈r[/td][td]ʃə̈ntə̈r[/td][td]naʃə̈r[/td][td]eʃnə̈r[/td][td]pjə̈r[/td][td]pëjə̈r[/td][/tr][/table]

Liczebniki złożone:
11 – šempjə̈st
12 – tə̈mpjə̈st
13 – pjə̈ ʃenja
...
19 – pjə̈ eʃʃə̈
20 – tə̈mpëje
21 – tə̈mpëje šem
...
29 – tə̈mpëje eʃʃə̈
30 – ʃenjə̈rpëje (Abl.lp. 3 + lm. 10)
...
90 – eʃnə̈rpëje
100 – apə̈
200 – tə̈mjapə̈
10000 – hottapə̈ ("duże" 100)
1000000 – harzə̈napə̈ ("ogromne" 100)
100000000 – tə̈mšjahottapə̈ (10000 "nad" 2, 10000 do kwadratu)

Czasowniki cd.
[table=1]
[tr]
[td]bezokolicznik[/td][td]tłumaczenie[/td][td]formy: teraźniejsza, (ew.) przeszła, (ew.) przyszła[/td]
[/tr]
[tr][td]nesə̈[/td][td]spać[/td][td]nesë, nësa, nese, nesëje, nësër, nesa
nə̈së, nə̈sër, nə̈zje, nə̈sëje, nə̈sëre, nə̈zja
nə̈sšë, nə̈sšër, nə̈sše, nə̈sšëje, nə̈sšëre, nə̈sše
[/td]
[/tr]
[tr][td]tausë[/td][td]słuchać[/td][td]tausëj, ʃə̈zja, tausëje, tauseje, ʃə̈zjə̈, tausëja
ʃə̈hëj, ʃə̈šja, ʃə̈hëje, ʃə̈heje, ʃə̈šjə̈r, ʃə̈hëja[/td][/tr]
[tr][td]tə̈šta[/td][td]robić[/td][td]taha, tə̈ha, tə̈še, tahajə̈, tə̈hə̈, taha
teššë, tëšša, tëššë, teššëje, tëššə̈r, teššə̈
tə̈ššə̈, tə̈ššə̈r, tə̈šša, tə̈ššə̈je, tə̈ššə̈re, tə̈šša
[/td]
[/tr]
[tr]
[td]hanta[/td][td]dawać[/td][td]hə̈jë, hə̈na, hə̈je, hə̈nëje, hə̈nə̈, hə̈ja
hëša, hëšja, hëšë, hëšaja, hëšjə̈r. hëšə̈
[/td][/tr]
[tr][td]eštə̈[/td][td]mieszkać, żyć[/td][td]ešta, ëšta, ešte, eštaja, ëštë, ešta
ëšša, ëštja, ëššë. ëššaja, ëštjə̈r, ëššə̈
ëšnë, ëšna, ëšne, ëšnëje, ëšnër, ëšna
[/td][/tr]
[tr][td]plə̈šja[/td][td]mówić, rozmawiać[/td][td]plëha, plə̈ha, plëš, plëhaja, plə̈hə̈, plëha
[/td][/tr]
[tr][td]përa[/td][td]chcieć[/td][td]perta, fëna, përdë, pertaja, fënë, perdə̈
fena, fënja, fënë, fenaja, fënjə̈r, fenjə̈
perna, përja, përne, përnëje / pernëje, përjër, përna / perna
[/td][/tr]
[/table]

Kilka zasad dotyczących morfologii
1. Przegłos w przód i przegłos w tył
Jedne odmienne części mowy mają przegłos w przód, a jedne w tył. Przegłos w przód: o > ë, ë > e, e > ə̈, ə̈ > o. Przegłos w tył: e > ë, ë > ə̈, ə̈ > a. Przegłos w tył mamy w przymiotnikach, rzeczownikach mających przegłos w bierniku lub dopełniaczu lp. oraz w czasownikach mających przegłos w cz. teraźniejszym tylko w 2.os. lp. i lm. Wyjątki zdarzają się przede wszystkim w ważniejszych czasownikach i przymiotnikach, rzeczowniki zawsze mają regularny przegłos. Niestety nie ma żadnej dobrej reguły pozwalającej przewidzieć "od razu", jaki rodzaj przegłosu obowiązuje w rdzeniu rzeczownika, czasownika czy przymiotnika, dlatego też należy jeszcze się nauczyć maksymalnie do dwóch innych form fleksyjnych (w czasownikach w każdym z czasów osobno), by poprawnie stwierdzić, jaki jest przegłos w całej odmianie.

2. Asymilacja spółgłosek
Niektóre końcówki są tzw. jotowane, czyli pochodzą od j + samogłoski, bądź też nazalizowane, czyli pochodzą od n + samogłoski, bądź też sybilizowane, czyli pochodzą od š + samogłoski. Jest też redukcja z "i, redukcja z zerem i palatalizacja "g/h".

Jotacja pociąga za sobą zmiany fonetyczne: nt/t + j > dj, ns/s + j > zj, h/ht/š + j > šj, nd/d > tt, šš + j > štj, tt + j > tj, historycznie też: zd + j > ʃʃ, št + j > šš, m + j > rj. Nazalizacja z kolei wymusza zmiany: tt + n > tn, ʃʃ + n > ʃn, j + n > h, nt + n > d, d + n > ʃ, r/rt + n > n, š + n > g, j + n > n, z kolei sybilizacja pociąga za sobą: št/šj + š > šš, C + j + š > C + š. Wyjątki od przytoczonych reguł występują m.in. w zaimkach, liczebnikach i historycznie też w supletywnych tematach czasownikowych.

Redukcja z "i" z kolei polega m.in. na zmianach: t + i > tte, j + i > j, i + r > ə̈r, natomiast palatalizacja g/h to zamiana na š przed e, ë, i lub zero (przed końcówkami, nie na początku rdzenia i nie w czasie przeszłym i przyszłym czasowników). Redukcja z zerem polega z kolei na tym, że wyraz z końcówką zerową (nie zaimek ani liczebnik) nie może się kończyć na określone spółgłoski i musi być ich zmiana w rdzeniu, np.: zd + zero > st, tt + zero > d, r + zero > m. Redukcja i palatalizacja to są zawsze regularne procesy.

3. Zasady harmonii samogłoskowej
Tutaj najważniejsza jest reduplikacja. To wyjątkowo prosty proces, polega on na powtórzeniu w końcówce samogłoski z ostatniej sylaby rdzenia. Jedynie nieregularności występują przy tzw. redukcji z "i" i zakazie trzech samogłosek. To ostatnie polega na tym, że nie mogą występować w trzech kolejnych sylabach takie same samogłoski. W przeciwnym wypadku pierwsza samogłoska końcówki ulega przegłosowi, najczęściej e > ë i a > ə̈ (tzw. przegłos prawdziwy). Jest też na 90% zachowana prawdziwa harmonia samogłoskowa – polega ona na tym, że w temacie (czyli po odcięciu końcówek fleksyjnych) mogą być tylko samogłoski z jednej grupy (e, ë, ə̈) lub drugiej (a, i, o). Reliktami tej harmonii w afiksach są reduplikacja, zwłaszcza reduplikacja w afiksach przyimkowych i afiksach słowotwórczych, a także pojawienie się oboczności końcówek -eje i -aja.

4. Ścieżki fleksyjne
Ze wszystkimi odmiennymi częściami mowy jest związana pewna pewna ścieżka fleksyjna, czyli jak zmieniają się końcówki, rdzeń i akcent w poszczególnych formach fleksyjnych. W językoznawstwie języków indoeuropejskich to nazywa się wprost deklinacjami i koniugacjami. Niestety jest to jedna z największych trudności przy uczeniu się szapienckiego, ponieważ zarówno rzeczowniki, jak i czasowniki i przymiotniki mają do około pięćdziesięciu różnych ścieżek fleksyjnych. Postaram się przybliżyć najważniejsze reguły ich wyznaczania. W rzeczownikach, zgodnie z większością podręczników do nauki szapienckiego, nauczenie się form mianownika, dopełniacza i partytywu lp. (wraz z akcentem) powinno wystarczyć do wyznaczenia wszystkich form rzeczownika. Z kolei w czasownikach zaleca się naukę dla każdego czasu naukę bezokolicznika oraz naukę 2.os. lp. i 3.os. lm. dla czasu teraźniejszego i przeszłego (czas przyszły to tylko około dziesięć wyjątków), jednak tych najważniejszych czasowników lepiej się od razu nauczyć się w całości. W przymiotnikach z kolei przeważnie się poleca mianownik i prepositional dowolnego "rodzaju" odziedziczonego po rzeczowniku. Jeśli chodzi o zaimki i liczebniki 1 i 2, to tutaj raczej należy nauczyć się całej odmiany. Na szczęście jest dobra wiadomość – im rzadziej używany dany odmienny wyraz, to tym większe prawdopodobieństwo występowania form obocznych, rzadziej potrafi się też tak zdarzyć i w często używanych słowach jak pjə̈ (dziesięć).

Nieco o składni
Wreszcie sobie ułożymy jakieś zdania. Najważniejsze różnice w szyku polskim i szapienckim:
– Ogólnie w składni przeważa szyk SVO, jednak m.in. czasowniki modalne wymuszają szyk SOV, w dodatku jest garstka czasowników, które wymagają szyku VSO, zwłaszcza są to te dotyczące uczuć, stanów umysłów i stanów zjawisk.
– W zdaniach podrzędnych zdecydowanie przeważa szyk VSO, z wyjątkiem zaimków względnych i czasowników wymuszających szyk SOV.
– Przydawkę dopełniaczową w szapienckim można dać przed rzeczownikiem lub po rzeczowniku z przewagą tej pierwszej opcji, jednak jeśli końcówka przydawki i określanego rzeczownika jest taka sama, to przydawkę wolno postawić tylko po rzeczowniku, by uniknąć pomyłki z traktowaniem przydawki jako przymiotnika. Mimo to zaimkową przydawkę dopełniaczową (czyli de facto zaimek dzierżawczy) wolno postawić wyłącznie przed rzeczownikiem, to samo tyczy się wielu utartych zwrotów, w których obrębie szyk składowych wyrazów jest już od dawna ustalony i niezmienny.
– Wyrażenia przyimkowe w funkcji okoliczników dajemy na początku zdania lub przed pierwszym dopełnieniem, aby uniknąć pomyłki związanej z traktowaniem wyrażenia jako określającego dopełnienie, a nie zdanie (np. w zdaniu "wziąłem psa na koniu" teoretycznie nie wiadomo, czy to ja byłem na koniu i wziąłem psa, czy to pies był na koniu i wziąłem psa z koniem).
– Partykuły typu jeszcze, tylko, też dajemy przeważnie po części mowy, której znaczenie ma ulec modyfikacji, a nie przed nią.
– Zaimki pytające umieszczamy na ogół na końcu zdania (nigdy nie na początku!), jednak możemy umieścić zaimek po orzeczeniu, by dodać do zdania pewną emfazę.
– Wtrąceń wyrażonych w wołaczu nie umieszcza się nigdy przed orzeczeniem ani na początku, aby przez pomyłkę nie traktować całości jako trybu rozkazującego. Przeważnie robi się to tuż po orzeczeniu.
– W czasownikach modalnych dopełnienie bliższe trafia między czasownik modalny a bezokolicznik opisywany przez tenże czasownik.

Jeszcze trochę potrzebnej gramatyki:
had (kto, co)
[table=1]
[tr][td][/td][td]l.poj.[/td][td]l.mn.[/td][/tr]
[tr][td]M.[/td][td]had[/td][td]hatne[/td][/tr]
[tr][td]W.[/td][td]---[/td][td]---[/td][/tr]
[tr][td]B.[/td][td]hattə̈[/td][td]hatnə̈r[/td][/tr]
[tr][td]D.[/td][td]hatta[/td][td]hatja[/td][/tr]
[tr][td]Msc.[/td][td]hatje[/td][td]hatteje[/td][/tr]
[tr][td]C.[/td][td]hatte[/td][td]hattə̈ja[/td][/tr]
[tr][td]Prep.[/td][td]hatja[/td][td]hattə̈ja[/td][/tr]
[tr][td]Part.[/td][td]hatta[/td][td]hattarjə̈[/td][/tr]
[tr][td]Abl.[/td][td]hatna[/td][td]hatja[/td][/tr][/table]

Tworzenie przeczeń z czasownikami: dodajemy cząstkę -Vnʃʃ- (przed głoską "a" -Vnʃj- + przegłos w tył).
Rzeczowniki: dom – bə̈rta, Abl.lp. bə̈rtə̈r, brat — odëʃʃëm, C.lp. odëʃʃëri

Zdania
Nie wiem, kim on jest. — Štërnə̈nʃja, hattə̈ šëm.
Uwagi:
1. Pomijamy słowo "on", ponieważ nie istnieje w szapienckim forma mianownika od "on".
2. Słowo zërja (być, zostać) rządzi biernikiem, tak jak we wszystich językach laryngijskich.

Chciałbyś napić się wody? — Šëm përja ə̈tna zdërə̈?
Uwagi:
1. Słowo šerja wskazujące na aspekt przypuszczający potocznie często zastępuje się formą 3.os. lp. šëm.
2. Polski zwrot "chcieć napić się czegoś" tłumaczy się na szapiencki dosłownie jako "chcieć pić coś".

Bardzo się podobasz mojej kobiecie. — Setreša mëdra šëra tërë.
Uwagi:
1. Słowo setreša to forma kauzatywna od setra.
2. Czasownik setrešə̈ (podobać się) rządzi celownikiem, stąd šëra tërë. Trzeba też pamiętać, że jeśli mamy podmiot pierwszoosobowy, to obowiązkowo stosujemy jako "ty" zaimek šër, nie eš.

Jadę spod domu do swojego brata. — Šertë bə̈rtaštə̈r hšëra odëʃʃëri.
Uwagi:
1. Bə̈rtaštə̈r jest to połączenie spójki -Všt- (pod) i formy ablatywu bə̈rtə̈r.'
2. Używamy zaimków trzecioosobowych również wtedy, jeśli pełnią one funkcje zaimka zwrotnego dla pierwszej i drugiej osoby, nie tylko przy podmiotach trzecioosobowych.

Krótka wzmianka o akcencie i iloczasie
Szapienta dzieli się na trzy dialekty ze względu na sposób kładzenia akcentu:
– Dialekt północny stosuje intonację opadającą w wyrazach akcentowanych na ostatnią sylabę oraz często skraca sylaby, na które nie pada ani akcent główny, ani akcent poboczny.
– Dialekt centralny stosuje intonację rosnącą na sylabie przedostatniej i nieco lżejszą intonację opadającą na akcentowanej ostatniej sylabie oraz nie stosuje iloczasu na żadnej sylabie z wyjątkiem końcowych -a, -e, -i.
– Dialekt zachodni stosuje intonację opadającą, jeśli akcentowana jest sylaba inna niż przedostatnia, często z iloczasem, natomiast w przypadku wyrazów akcentowanych na ostatnią sylabę akcent jest przenoszony sylabę wstecz, z intonacją rosnącą, w przypadku trzysylabowców o dwie sylaby wstecz, z intonacją rosnącą.

W kontynentalnej części Szapienty wzorcowy jest dialekt centralny, na Archipelagu Szapienckim dialekt północny, natomiast w Republice Południowo-Wschodniej dialekt zachodni.

Lukas · Lipiec 14, 2016, 21:12:22

Cytat: Obcy
Czasowniki szapienckie są podzielone na kilkanaście klas odmiany. Każdy czasownik posiada tzw. temat

Czy byłaby możliwość przedstawienia wszystkich klas z ich pełną morfologią?

Obcy · Lipiec 18, 2016, 17:14:22

Oto wielka tajemnica wiary: auta i dolary XDDDDDDD Czyli trochę nudnych tabel morfologicznych. Moim celem było raczej pokazanie odmiany na przykładach, by nie męczyć was od razu wiedzą i byście przede wszystkim szukali analogii, co jest ważne przy przyswajaniu każdego języka wybitnie fleksyjnego.

System czasownikowy
Tradycyjny system oznaczania klas koniugacyjnych wygląda tak: A.B.C. Przez literę "A" (liczby rzymskie lub arabskie) rozumiemy tzw. paradygmat fleksyjno-akcentowy – czyli po prostu zestaw końcówek i zmian w akcencie w czasie teraźniejszym. Przez literę "B" (literka) rozumiemy rodzaj ablautu w temacie, a przez literę "C" (literka) – sposób odmiany w czasie przeszłym. Później wypisuje się też tematy dla 1.os. teraźn, 2.os. teraźn i 1.os. przeszł., czasami też 2.os. przeszł. + informacja o ewentualnym nieregularnym czasie przyszłym. Skrót -V oznacza reduplikację samogłoski z poprzedniej sylaby, a pogrubienie – końcówkę akcentowaną.

Rodzaje A-typów
[table=1]
[tr]
[td]Typ[/td][td]1.lp.[/td][td]2.lp.[/td][td]3.lp.[/td][td]1.lm.[/td][td]2.lm.[/td][td]3.lm.~3.lp.[/td][td]Uwagi[/td]
[/tr]
[tr][td]I: -a, -ə̈ stałotematyczne[/td][td]-ë[/td][td]-a[/td][td]-e
-jë[/td][td]-ëje
-je[/td][td]-V
-ër[/td][td]-a
-jə̈[/td][td]Wybieramy -ër lub -je, jeśli temat danej osoby kończy się na ë + spółgłoskę
Wybieramy w 3.os. -jë i -jə̈, jeśli temat się kończy na -št-, -šš-, -tt-, -nd-[/td][/tr]
[tr][td]II: -a, -ə̈ z akc. końcówką w 2.[/td][td]-ë[/td][td]-a[/td][td]-e
-jë[/td][td]-ëje
-je[/td][td]-V
-ër[/td][td]-a
-jə̈[/td][td]Wybieramy -ër lub -je, jeśli temat danej osoby kończy się na ë + spółgłoskę
Wybieramy w 3.os. -jë i -jə̈, jeśli temat się kończy na -št-, -šš-, -tt-, -nd-
Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]III: -a, -ə̈ z akc. końcówką w 1. [/td][td]-a[/td][td]-a[/td][td]-e
-jë[/td][td]-ëje
-je[/td][td]-V
-ër[/td][td]-a
-jə̈[/td][td]Wybieramy -ër lub -je, jeśli temat danej osoby kończy się na ë + spółgłoskę
Wybieramy w 3.os. -jë i -jə̈, jeśli temat się kończy na -št-, -šš-, -tt-, -nd-[/td][/tr]
[tr][td]IV: -a, -ə̈ z akc. końcówką w poj. [/td][td]-a[/td][td]-a[/td][td]-e[/td][td]-aja[/td][td]-V[/td][td]-a[/td][td]Zawsze są zmiany tematu w 2.os.
Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]V: -a, -ə̈ stałokońcówkowe [/td][td]-a[/td][td]-a[/td][td]-ë[/td][td]-aja[/td][td]-V[/td][td]-ə̈[/td][td]Zawsze są zmiany tematu w 2.os.[/td][/tr]
[tr][td]Ib: -ja stałotematyczne [/td][td]-ë[/td][td]-a[/td][td]-Ø[/td][td]-ëje
-je[/td][td]-V
-ə̈r[/td][td]-a[/td][td]Wybieramy -ə̈r lub -je, jeśli temat danej osoby kończy się na ë + spółgłoskę[/td][/tr]
[tr][td]IIb: -ja z akc. końcówką w 2.[/td][td]-ë[/td][td]-a[/td][td]-Ø[/td][td]-ëje
-je[/td][td]-V
-ə̈r[/td][td]-a[/td][td]Wybieramy -ə̈r lub -je, jeśli temat danej osoby kończy się na ë + spółgłoskę
Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]Vb: -ja stałokońcówkowe [/td][td]-a[/td][td]-a[/td][td]-Ø[/td][td]-aja[/td][td]-V[/td][td]-ə̈[/td][td]Zawsze są zmiany tematu w 2.os.[/td][/tr]
[tr][td]Ic: -ë stałotematyczne [/td][td]-ëj[/td][td]-ja[/td][td]-ëje[/td][td]-ëje[/td][td]-jV[/td][td]-ëja[/td][td]Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]IIc: -ë z akc. końcówką w 2.[/td][td]-ëj[/td][td]-ja[/td][td]-ëje[/td][td]-eje[/td][td]-jV[/td][td]-ëja[/td][td][/td][/tr]
[tr][td]Vc: -ë stałokońcówkowe[/td][td]-ej[/td][td]-ja[/td][td]-ëje[/td][td]-eje[/td][td]-jV[/td][td]-eja[/td][td][/td][/tr]
[/table]

Rodzaje B-typów
Bez zmian (bezokolicznik może mieć inną samogłoskę!) oznacza się kreską (—), przegłos w tył oznacza się strzałką w górę (↑), przegłos w przód – strzałką w dół (↓).
[table=1]
[tr][td]Typ[/td][td]1.lp.[/td][td]2.lp.[/td][td]3.lp.[/td][td]1.lm.[/td][td]2.lm.[/td][td]3.lm.~3.lp.[/td][td]Uwagi[/td][/tr]
[tr][td]a[/td][td]—[/td][td]—[/td][td]—[/td][td]—[/td][td]—[/td][td]—[/td][td][/td][/tr]
[tr][td]b[/td][td]↓[/td][td]—[/td][td]—[/td][td]↓[/td][td]—[/td][td]↓[/td][td]Częsty typ przegłosu w koniugacjach -a, -ə̈
Zdarzają się wyjątki, np. setrə̈ > sondë, nie *sə̈ndë[/td][/tr]
[tr][td]c[/td][td]—[/td][td]↑[/td][td]—[/td][td]—[/td][td]↑[/td][td]—[/td][td]Częsty typ przegłosu w koniugacjach -ja, -ë
Zdarzają się wyjątki, np. tausë > ʃə̈zja – au zwykle jest nieprzegłaszane[/td][/tr]
[/table]

Rodzaje C-typów
[table=1]
[tr]
[td]Typ[/td][td]1.lp.[/td][td]2.lp.[/td][td]3.lp.[/td][td]1.lm.[/td][td]2.lm.[/td][td]3.lm.~3.lp.[/td][td]Uwagi[/td]
[/tr]
[tr]
[td]I: -a, -ë tematyczne stałotematowe[/td][td]-ə̈[/td][td]-ə̈r[/td][td]-je[/td][td]-ə̈ja[/td][td]-ə̈ra[/td][td]-ja[/td][td][/td]
[/tr]
[tr][td]II: -a, -ë tematyczne ze zmiennym akcentem[/td][td]-ə̈[/td][td]-ə̈r[/td][td]-je[/td][td]-ə̈ja[/td][td]-ə̈ra[/td][td]-ja[/td][td]Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]III: -a, -ë tematyczne stałokońcówkowe[/td][td]-ə̈[/td][td]-ə̈r[/td][td]-je[/td][td]-ə̈ja[/td][td]-ə̈ra[/td][td]-ja[/td][td][/td][/tr]
[tr][td]IV: -a, -ə̈ atematyczne stałotematowe[/td][td]-ë[/td][td]-a[/td][td]-e
-ë[/td][td]-ëje[/td][td]-ër[/td][td]-a
-ə̈[/td][td]Wybieramy w 3.os. -ë i -ə̈, jeśli temat się kończy na -št-, -šš-, -tt-, -nd-
Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]V: -a, -ə̈ atematyczne stałokońcówkowe[/td][td]-a[/td][td]-ja[/td][td]-ë[/td][td]-aja[/td][td]-jə̈r[/td][td]-ə̈[/td][/tr]
[tr][td]Ib: -ə̈, -ja tematyczne stałotematowe[/td][td]-ë[/td][td]-ër[/td][td]-je[/td][td]-ëje[/td][td]-ëre[/td][td]-ja[/td][td][/td][/tr]
[tr][td]IIb: -ə̈, -ja tematyczne ze zmiennym akcentem[/td][td]-ə̈[/td][td]-ə̈r[/td][td]-je[/td][td]-ə̈ja[/td][td]-ə̈ra[/td][td]-ja[/td][td]Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]IIIb: -ə̈, -ja tematyczne stałokońcówkowe[/td][td]-ə̈[/td][td]-ə̈r[/td][td]-je[/td][td]-ə̈ja[/td][td]-ə̈ra[/td][td]-ja[/td][td][/td][/tr]
[tr][td]IVb: -ja atematyczne stałotematowe[/td][td]-ë[/td][td]-a[/td][td]-Ø[/td][td]-ëje[/td][td]-ër[/td][td]-a[/td][td]Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]Vb: -a, -ə̈ atematyczne stałokońcówkowe[/td][td]-a[/td][td]-ja[/td][td]-Ø[/td][td]-aja[/td][td]-jə̈r[/td][td]-ə̈[/td][/tr]
[tr][td]IVc: -ë atematyczne stałotematowe[/td][td]-ëj[/td][td]-ja[/td][td]-ëje[/td][td]-eje[/td][td]-ə̈r[/td][td]-ëja[/td][td]Częsty typ koniugacyjny[/td][/tr]
[tr][td]Vc: -ë atematyczne stałokońcówkowe[/td][td]-ej[/td][td]-ja[/td][td]-ëje[/td][td]-eje[/td][td]-ə̈r[/td][td]-eja[/td][td][/td][/tr]
[/table]

Przegłosy w czasie przeszłym
W przypadku czasowników przeszłych możemy mieć wyłącznie typ przegłosu a albo b (bez c) – zasady takie same jak w wypadku B-typów, również z uwagą, że jeśli jest typ bez zmian, to nie oznacza, że jest taka sama samogłoska jak w bezokoliczniku. Tutaj jest taka dobra wiadomość, że ponad 80% czasowników nie będzie miało przegłosu (tego ruchomego!) w czasie przeszłym, dlatego też wielu autorów gramatyki szapienckiej uważa, że podanie w słownikach dwóch form czasu przeszłego zamiast jednej dla wyrazów przegłosem b zupełnie wystarczy.

Jak budujemy czas przyszły
Skupimy się wyłącznie na czasownikach tematycznych, bo tych atematycznych jest tylko osiem/dziewięć (jeden czasownik się "waha"), więc językoznawcy stwierdzili, że nie ma sensu twozyć tutaj osobnego podziału na klasy.
[table=1]
[tr][td]Typ[/td][td]1.lp.[/td][td]2.lp.[/td][td]3.lp.[/td][td]1.lm.[/td][td]2.lm.[/td][td]3.lm.~3.lp.[/td][td]Uwagi[/td][/tr]
[tr][td]-a, -ë tematowe[/td][td]-šə̈[/td][td]-šə̈r[/td][td]-ša[/td][td]-šə̈je[/td][td]-šə̈re[/td][td]-ša[/td][td]Uwaga na końcówki 1.lm. i 2.lm., bo łatwo je pomylić z tymi przeszłymi[/td][/tr]
[tr][td]-a, -ë końcówkowe[/td][td]-šə̈[/td][td]-šə̈r[/td][td]-ša[/td][td]-šə̈je[/td][td]-šə̈re[/td][td]-ša[/td][td]Uwaga na końcówki 1.lm. i 2.lm., bo łatwo je pomylić z tymi przeszłymi[/td][/tr]
[tr][td]-ə̈, -ja tematowe[/td][td]-šë[/td][td]-šër[/td][td]-še[/td][td]-šëje[/td][td]-šëre[/td][td]-še[/td][td][/td][/tr]
[tr][td]-ə̈, -ja końcówkowe[/td][td]-šë[/td][td]-šër[/td][td]-še[/td][td]-šëje[/td][td]-šëre[/td][td]-še[/td][td][/td][/tr]
[/table]

Skąd się wzięły nieregularności i supletywizm, czyli gramatyka historyczna w pigułce
Jeśli ktoś naprawdę chce mieć wszystko wyłożone jak kawa na ławę, to można jeszcze wyjaśnić, właściwie skąd się wzięły te wszystkie dziwne zmiany. Najpierw należy sobie uświadomić, że był sobie język: starolaryngijski, staroszapiencki, średnioszapiencki i średnio-nowo-szapiencki, nowoszapiencki i współczesny szapiencki. Starolaryngijski jest to przodek wszystkich dzisiejszych języków laryngijskich jak szemierski, nissidzki, harbencki, rydwański, chatyński, baltijski, gradiencki morski, gradiencki kontynentalny i właśnie szapiencki. Starolaryngijski jest dobrze odnotowany w źródłach historycznych i uważa się, że okres wzajemnie zrozumiałych dialektów starolaryngijskich trwał do mniej więcej od ok. 1900 p.n.e. (początki pisma) do ok. 1700 p.n.e. Z tego wspólnego pnia najszybciej oderwał się chatyński, a tuż niedługo potem właśnie szapiencki. Faza języka staroszapienckiego umownie zaczyna się w ok. 1400 p.n.e. i się kończy do ok. 800 p.n.e. Wtedy też zaszły najważniejsze innowacje fonetyczne, morfologiczne i leksykalne, które już pozwalają mówić o szapienckim jako osobnym języku. Później był okres średnioszapiencki – zazwyczaj jest on kojarzony z ogromnym rozkwitem narodowej literatury i dobrobytem na ziemiach szapienckich. Okres ten trwał od ok. 700 p.n.e. do ok. 400 n.e., kiedy to zaczęli już nadjeżdżać pierwsi Indoeuropejczycy na Kontynent Istanbudzki. Następnie trwał okres średnio-nowo-szapienckiego. Czas trwania to od ok. 500 roku do 1200 roku. Najważniejsze, co tu się stało, to przejście na alfabet łaciński, chociaż tradycyjny alfacet laryngijski był jeszcze w użyciu aż do 1780. Przyczyną wybrania alfabetu łacińskiego był nie tylko nasilający się wpływ kultury Indoeuropejczyków (i tak Indoeuropejczykom prawie nic się nie udało zmienić w kulturze Szapientów), ale też lepsze przystosowanie alfabetu łacińskiego do innowacji w szapienckiej fonetyce. Innym ważnym wydarzeniem stał się też wzrost świadomości narodowej wśród Szapientów i jednocześnie rozłam pomiędzy Szapientami. Zachodni Szapienci z przyczyn historycznych silnie współpracowali z ówcześnie kategońskim narodem, aby uzyskać silną niezależność od Związku Rydwańskiego, kontynentalni Szapienci zostali na wschód od ujścia Dejny, natomiast wyspiarscy Szapienci pozbyli się z Archipelagu Szapienckiego Nissidczyków i ustanowili tam region Szapiency o silnej autonomii, ale początkowo bez ogłaszania secesji (później jednak kilkakrotnie występowały dążenia niepodległościowe, ale ostatecznie w roku 1920 udało uzyskać "wieczyste" porozumienie z kontynentalnymi Szapientami). Następnie trwał okres nowoszapiencki – od XIV wieku do XIX wieku – aż w końcu ukształtował się dzisiejszy szapiencki – taki, jaki tu jest przeze mnie prezentowany.

Kilka przykładów:
(s)ɐnɐ-jɑ: > sɐræ̆jɑ > sɜr:jɑ > zɘrjɑ > zɘɾja "zërja"
enɛ-jɛ: > hɛrɛ̆jɛ > hɛrjɛ > hʲɛrjɛ > çʲɛrʲɛ > çʲɛɲɛ > ʃʲɛmɜ > ʃɛmɘ "šemë"
ɐnɐ-jɑʃ > hɐræ̆ja > hʲɜr:ja > çʲɜrja > ʃʲɜrja > ʃɘɾja "šërja"
hœd-ɛ: (hœd- to "trwać") > hœ:dɛ > hɛtɛ > hʲɛcɛ > çʲɛtɛ > ʃʲɛtɜ > ʃɛtɘ "šetë"

hent-ɛ: > hɛndɛ: > hɛn̥tɛ > hʲɛɾ̥tɛ > çʲɛɾ̥tɛ > ʃʲɛɾtɜ > ʃɛɾtɘ > "šertë"
hɐnt-nɑʃ > hɐn-naʃ > hɐnæ̆na > hɐræ̆na > hʲɜrna > çʲɜnna > ʃʲɜn:a > ʃɘna "šëna"
hɑr-ɐʃ-jɑ: (hɑr- to "jechać") > hɐ:ræ̆ʃʲjɑ > hærʃʲcɑ > hærʃʲtɑ > hæɾʃta "hə̈ršta"