Liwa narcama

Zaczęty przez Todsmer, Lipiec 13, 2013, 23:32:27

Poprzedni wątek - Następny wątek

Todsmer

#15
4. Czasowniki

4.1 Czasy proste.

Mamy dwie deklinacje.

I adar (jeść), obocznie idar

teraźniejszy
sgpl
1aduadama
2adazaadaçi
3adaadu

imperfekt
sgpl
1adabaadabama
2adabazaadabaçi
3adabtaadabu

perfekt
sgpl
1adawiaduma
2aduziaduçi
3aduçiadaiu

teraźniejszy łączący
sgpl
1adaadima
2adizaaduçi
3adaadu

imperfekt łączący
sgpl
1adwisaadusima
2adusiadwisuçi
3adwisaadwisu

tryb rozkazujący:
sg: ada
pl: adata

imiesłowy
imiesłów czynny: adana
imiesłów bierny: adatu

II durmir (spać)

czas teraźniejszy
sgpl
1durmudurmimu
2durmizadurmuçi
3durmadurmu

imperfekt
sgpl
1durmiadurmiama
2durmiazadurmiaçi
3durmiaðadurmiu

perfekt
sgpl
1durwidurwima
2durmuzidurmuçi
3durmuçidurwiiu

teraźniejszy łączący
sgpl
1durmadurmama
2durmazadurmaçi
3durmadurmu

imperfekt łączący
sgpl
1durwisadurmusima
2durmusidurwisuçi
3durwisadurwisiu

tryb rozkazujący:
sg: durma
pl: durmata

imiesłowy:
czynny: durmana
bierny: durmitu

4.2 Czasy (i konstrukcje) złożone

przyszły
Tworzy się go przy użyciu czasownika walar (chcieć) i bezokolicznika.

perfekt
Tworzony przy użyciu czasownika šabar (mieć) i imiesłowu biernego.

tryb warunkowy
Tworzony przy użyciu czasownika šabar (j.w, tyle że w imperfekcie) i imiesłowu biernego.

strona bierna
Tutaj używany jest czasownik 'asar (być), no i imiesłów bierny.
Odmiana czasownika 'asar w czasie teraźniejszym:
sgpl
1susimu
2'aza'açi
3'asu
  •  

Todsmer

5 Zmiany fonetyczne

5.1 Rozwój samogłosek

a, ā > a
e > a
ē > i
i, ī > i
o > a
ō > u
u, ū > u


Dyftongi:
ae > i
oe > i
au > u

Można zaobserwować swoistą dysharmonię samogłoskową, gdy i i u nie mogą występować po sobie. Dysharmonia ta nie jest już produktywna.

Historycznie r było często sylabiczne, to dlatego r zachowało się w wygłosie (a, ze względu na prawo sylab otwartych, nie powinno) pišcar < *piʃkaʔr̩.

5.2 Rozwój spółgłosek

kʲ > ç /t͡ʃ/
tʲ > ç /t͡ʃ/
gʲ > i /j/
dʲ > d͡ʒ > j /ʒ/

VtV > VdV > VðV /ð/ > V'V /ʔ/ (czasem)
VpV > VbV > VbV /β/
VkV > VgV > VxV /x/ > V'V /ʔ/ (czasem)
VbV > V'V /ʔ/ (często)
VgV > V'V /ʔ/ (często)

VssV > VsV
VppV > VpV
VttV > VtV
VkkV > VkV
VbbV > VbV
VggV > VgV

VCrV > V'rV /ʔr/

VclV > VʒV > VšV /ʃ/
VglV > VʒV > VšV /ʃ/

VnnV > mw /mw/ > m (przed /u/), w (przed /a/, /i/)
VllV > VšV /ʃ/
Vl > Vr

ct > t
pt > t
gn > n
sC > šC /ʃ/
  •  

Todsmer

Ciekawostka na dzisiaj - w afrykańskim ojczenaszu występuje taki oto zwrot:
jurnarazar wawiri - czyli "powszedni".

Znaczy on dosłownie wszystkich dni, a etymologia całego zwrotu może wydawać się nieco pokręcona (jak zresztą jest pokręcona etymologia afrykańskich końcówek).

Słowo jurnarazar dzielimy na następujące morfemy: jurnar-aza-r.
jurnar "dzień" < diurnālis "dzienny"
-aza < -ēs (końcówka liczby mnogiej). Tutaj mamy wyjątek - zachowane -s wygłosowe, możliwe że pod wpływem innych końcówek.
-r < -ōrum (końcówka dopełniacza, obecnie skostniała i występująca jedynie w utartych zwrotach, jak ten wyżej)

W wawiri mamy z kolei niespodziankę :-) (morfemy to waw-ir-i, tu bez niespodzianek)
wawi < *wamwi < omnis "każdy"
-ir < -ī (końcówka nom. pl.) + ōrum (j.w., końcóka dopełniacza).
-i "końcówka określoności przymiotnika" < id "to"

Więc w skrócie: jurnarazar wawiri < diurnālēs-ōrum omnī-ōrum-id  ;-)
  •  

Toivo

#18
Jak się już doprowadzi gramatykę do używalnego poziomu, to takie małe ciekawostki etymologiczne są niewyczerpanym źródłem dobrej zabawy z conlandżenia (głownie aposterioryków (EDIT)) :) Poza tym świadczą o tym, że język i autor są dojrzałe.
  •  

Todsmer

#19
Problem mi

Afrykańskie słowo na kopyto, bardzo niepozorne, odgrywa wielką rolę w badaniu historii tegoż języka. Przez długi czas nikt nie zauważył, że słowa tego nie da się wyprowadzić regularnie z łaciny, a nawet później później nie zauważano wagi tego słowa.

Łacińskie unguem (Acc) powinno regularnie dać *mu w afrykańskim. Końcówka i przez wiele lat była uważany za anomalię (i tak, jest to jeden z wyjątków w tym języku). Dopiero po latach zauważono, że łac. unguis (Nom) powinno dać regularnie *wi, czyli że nastąpiło tu zlanie się dwóch form przypadków w jedną. Nie mógł to być produkt harmonii samogłoskowej, bo ta zależała od ostatniej samogłoski. Tak więc możliwe, że powstałaby forma *imu, natomiast nie było szans na formę *umi. Dalej jednak bagatelizowano znaczenie tego odkrycia.

Język staroafrykański jest właściwie znany tylko z kilku inskrypcji, z których każda składa się tylko z jednego słowa (zazwyczaj imienia). Ciekawym wyjątkiem jest كدش (kdš) na nożu, które to słowo interpretuje się po prostu jako nóż - współczesne afrykańskie słowo na nóż to cutaša. Niemniej jednak interesuje nas pojedyncza glossa لمو (lmw) w pewnym manuskrypcie, niedatowanym wprawdzie, ale jako że autor księgi żył w pierwszej połowie X wieku, wyznacza to terminus post quem napisania glossy na około połowę X wieku. Glossa ta tłumaczy arabskie słowo na język, zatem jest to przodek współczesnego słowa liwa, język. Interesujący jest natomiast fakt, że nie doszło jeszcze do uproszczenia zbitki mw (do w przed i, a, oraz m przed u).

I tutaj wkracza owo niepozorne mi. Dziwna forma tego słowa świadczy o tym, że mianownik i biernik zlały się później niż uproszczenie grupy mw. Czyli z Nom. *mwi, Acc. *mwu (są teorie postulujące istnienie form *numwi, *nimwu, ale podstawy do takich rekonstrukcji są bardzo wątłe) powstały formy *wi, *mu, które dopiero później zlały się w mi, w okresie utraty odmiany rzeczowników (rodzajniki odmieniają się do tej pory). Wiadomo zatem, że całkowity zanik tejże deklinacji dokonał się później niż w X wieku, a najprawdopodobniej około roku 1200. Terminus ante quem wyznacza początek XIV wieku, odkąd znamy pierwsze dzieło literackie napisane w języku afrykańskim (co ciekawe, jest to tłumaczenie opowieści z cyklu arturiańskiego).
  •