Język nowosłowiański (Новословѣньскъ Ѩзꙑкъ)

[Siemoród]

Muszę troszkę pospamić ibo telko co zezdał jeśm azbukę dla mojego nowosłowiańskiego.

Новословѣньскъ Ѩзꙑкъ

Cel języka to zasadniczo odwzorowanie języka prasłowiańskiego w rekonstrukcji z przyjętymi pewnymi (niestety, czysto subjektywnymi) założeniami. To nie kolejny mieżdusłowiański czy słowio, ale podejście do prasłowiańskiego w taki sposób, aby można było cokolwiek w niem napisać.

Założenia są trochę brutalne:
- będzie odwzorowany po III palatalizacyi, a znaczy trochę zlewając na nowogrodzkie кѣлъ (cały) czy хѣръ (szary).
- cyrylica trochę sztucznawa, miks starocerkiewnej i pewnych swoich ustaleń
- wszelkie wątpliwości co do dwóch czy więcej form są rozstrzygane przez dopuszczenie obu (bo i w normalnych językach jest mnóztwo braci-bliźniaków) lub wyłącznie jednego (w szczególności w przypadku końcówek)
- tak, cyrylica się mieści w Unikodzie, ale nie we wszystkich czcionkach, przez co wygląda kiepsko na forum. W zamian będę dłuższe teksty wklejał w postaci obrazków z normalną czcionką, gdzie wszystkie znaki wyglądają jak powinny
- wszelkie konstrukcye gramatyczne powinny być możliwie ogólnosłowiańskie

Na początek alfabet - cyrylica i pomocniczo łacinka. Można niby wziąć tu głagolicę, ale są w niej jawne braki (ja-jać i je-e). Będzie więc docelowo cyrylica i ewentualnie łacinka. Ewentualnie.

Poza tym co oczywiste będzie tak:
В в - V, ale nie takie polskie <w>, a coś jak rosyjskie, mniej взрывное (jak to zapisać IPą? ʋ?)
Є є - czytane [ε]. I tak - jest tu ta cała zabawa z pisownią joty.
Ѕ ѕ - oczywiście dz
И и - coś, co w łacince PSa się pisze <i> jak w žiti czy <ji> jak w pojiti
Ї ї* - niby to, co wyżej, ale bez akcentu czyli jak <jь> w jьti czy jьgrati
Ꙉ ꙉ - dwa wesoła kwadracika, czyli dzierw w miejscu *dj i czytany [d^j:]
Л҄ л҄ - oczywiście *lj, czytane miękko [l^j] (ważne: nie ma tu żadnych зємлꙗ, piszemy зєм҄ꙗ)
Н҄ н҄ - podobnie jak wyżej - *nj czyli [ɲ]
Р҄ р҄ - *rj, czyli [r^j]
С҄ с҄ - tu się zastanawiam czy jakiejś zrzytniej koppy nie wprowadzić. Jest to *ś czyli [ɕ]
Ћ ћ - *tj, czytane [t^j:]. Mam nadzieję, że nikt tego z dzierwem nie pomyli
Ѹ ѹ - jak archaicznie to po całości, [u] rzecz jasna, nie bawimy się w dyftongi (choć czy taka pisownia tego nie sugeruje?)
Ѡ ѡ - jak dokładniej rozgryzę gdzie to pisali, bo chyba nie na chybił-trafił
Ѿ ѿ - ot-, jak ѿрєћи, czyli odrzec
Ѽ ѽ - piękna omega dla ochów, o-ów i ojów
Щ щ - šč
Џ џ - dż, co to się je rzadko używa, ale jest we wszelkich dżdżach, jeżdżeniu, móżdżkach i innych dżdżownicach
Ꙑ ꙑ - tak, nie będzie żadnego Ы. Wymowa to [ɨ], być może nieco k' [ɯ] przesunięta, ale nie wiem. W każdem razie nie polskie przesunięte do szwy, a bardziej rosyjskie
Ѣ ѣ - jaciek - wymowa to [æ]
Ꙓ ꙓ - jotowany jać, rzecz jasna telko w początku słów i rdzeni
Ꙗ ꙗ - ja
Ѥ ѥ - je
Ѧ ѧ, Ѩ ѩ, Ѫ ѫ, Ѭ ѭ - komplet jęsów
I na dokładkę być może Ѯ ѯ, Ѱ ѱ, Ѳ ѳ Ѵ ѵ, Ѷ ѷ w zapożyczeniach greckich (a może i innych?)
Cholerka, ponad 50 bukiew.

Tak, pominąłem jery, bo ich wymowy nieśm pewien.

Az buki wiedzie:

(Cyryl z Metodym się w grobie przewracają)
Pisownia joty (chyba największy problem wszystkich cyrylic) jeszcze:
Trzeci - трєтии,
który - къторꙑи,
i - ї,
znanie (wiedza) - знаньѥ
(nie rozróżniamy jak rosyjski -ие/-ье)
Wiem, że logiczniej mogło by być nieco inaczej, ale tak przyjąłem, pewne drobne odejściа od regularności prawopisu.

Jeśli się nrawi to wrzucę dłuższy tekst.

[Siemoród]

Bajeczka na popołudnie:

(wersya pierwotna, być może coś zmienię, na przykład oznaczenia akcentów, które póki co nie mówią o toniczności a są kopją tych cerkiewnych).

Aha - i akcenty to oczywiście rzecz dodatkowa, tylko pomagająca w nauce języka i opcyonalna. Być może przy dłuższych tekstach nie będę ich w ogóle zaznaczał.
Tekst tu:

Spoiler

Овьца̀ ї кон҄и̂
На възго́р҄и овьца̀, къто́раꙗ нѣ́сть їмѣ́ла вьлнꙑ̀, ѹви́дѣла ѥсть кон҄ѩ̀; ѥди́нъ їз и́хъ тѧгнѫ́лъ ѥсть тѧ́жькꙑи во́зъ, въторꙑ̀и дви́галъ ѥсть вєли́кꙑи това́ръ, а трє́тии вє́злъ ѥсть бꙑ́стро чєловѣ́къ. Овьца̀ рєчє̀ кон҄ѥ́мъ: сь́рдьцє мьнѣ̀ боли́ть, ви́дѧ, чьто̀ чєловѣ́къ ка́жєть орби́ти кон҄ѥ́мъ. Кон҄и̂ ѿрє́кли сѫть: слѹ́шаи, овьцє̀, сь̂рдьца на́съ болѧ́ть, къгъда̀ ви́димъ, ка́ко чєловѣ́къ, госпо́дь, забира́ѥть твоѭ̀ вьлнѫ̀ на одѣ́ꙉь самого̀ сєбѣ̀ дьл҄ꙗ̀. Ї овьца̀ нє їма́ть вьлнꙑ̀. Ѹслꙑ́шавъ то, овьца̀ побѣжа́ла ѥсть чє́рзъ орвни́нѫ.

[Zamknij]

Wymowa jerów (co do której wciąż się waham)
Ъ - pod akcentem [ə]*, bez akcentu [ɤ]
Ь - pod akcentem [i ], bez akcentu [i̯]
*jakkolwiek dziwnie może nie wyglądać szwa pod akcentem.

Dźwięki takie jak jać, i, y, nosówki, a i wszystkie l- i r-dyftongi są naturalnie długie. I co ważne - i oraz ь nie zmiękczają poprzedzającej je głoski - czytamy twardo jak po serbsku. Chyba wyczerpałem limit fonetycznych taoizmów..

Jak będę miał trochę czasu to dorobię djalogi z IPą.

[Obcy]

A jednak wykryłem błąd! vьlny?? Przecież przy tym paradygmacie akcentowania chodzi o falę, a nie o wełnę. Nawet w litewskim jest vilna (wełna) i vilnis (fala).

[Siemoród]

A jednak wykryłem błąd! vьlny?? Przecież przy tym paradygmacie akcentowania chodzi o falę, a nie o wełnę. Nawet w litewskim jest vilna (wełna) i vilnis (fala).

Rzeczonej owcy brakowało wełny, nie fali - prawda. Bo to jeszcze w ogóle paradygmat a, a nie c jak fala. A już chciałem nagranie wrzucać...

Ale cieszę się, że jest jakieś zainteresowanie.

Jeśli są jakiekolwiek pytania to chętnie odpowiem. Bo jest tu trochę

I chyba przez á będę niniejszym oznaczał akut i neoakut, a а̀ cyrkumfleks.

[Siemoród]

A jednak nie tak - á to będzie cyrkumfleks, natomiast а̀ - akut i neoakut. Akceptowalne?
Wymowa samogłosek:

bez joty - z jotą - IPA (dla bez joty)
А а - Ꙗ ꙗ - [а]
Є є - Ѥ ѥ - [ε]
И и - Ї ї - [(j)i] / [j] (przypominam, że <ji> to jest zawsze <и>)
Ѹ ѹ - Ю ю - [u ]
Ѣ ѣ - Ꙓ ꙓ - [æ]
Ѧ ѧ - Ѩ ѩ - [ẽ]
Ѫ ѫ - Ѭ ѭ - [ɔ̃]

Te bez jotowańców:
Оо - [ɔ]
Ꙑ ꙑ - [ɨ]
Ъ ъ - [ʌ]
Ь ь - [ɪ]

I te greckie dziwadła:
Ѡ ѡ - [ɔ], w wersyi literackiej

• 
  Ѳ ѳ - [t], w wersyi literackiej [θ]
  Ѷ ѷ - [i ], w wersyi literackiej [y]
  Ѵ ѵ - [ʋ] przed samogłoską, [w] przed spółgłoską
  (chociaż chyba nie będę rozróżniał dwóch iżyc - wsio to będzie ѵ - Кѵпръ, аѵто-, Сѵрїꙗ)
  
  I się jeszcze zastanawiam czy nie wywalić vukowego џ i dać w jej miejsce (choć nieznaną językom słowiańskim) bukiew җ.
  
  I tekścik z IPĄ:
  oryginał z akcentami:
  
  Spoiler

  Ѻвьца̀ ї кон҄ѝ
  На възго̀р҄и ѻвьца̀, къто̀раꙗ нѣ̀сть їмѣ̀ла вь̀лнꙑ, ѹвѝдѣла ѥсть конѩ̀; ѥдѝнъ їз ѝхъ тѧгнѫ̀лъ ѥсть тѧ́жькꙑи во́зъ, въторꙑ̀и двѝгалъ ѥсть вєлѝкꙑи това̀ръ, а трє̀тии вє́злъ ѥсть бꙑ̀стро чєловѣ̀къ.

  [Zamknij]
  bez akcentów:
  
  Spoiler

  Ѻвьца ї кон҄и
  На възгор҄и ѻвьца, кътораꙗ нѣсть їмѣла вьлнꙑ, ѹвидѣла ѥсть конѩ; ѥдинъ їз ихъ тѧгнѫлъ ѥсть тѧжькꙑи возъ, въторꙑи двигалъ ѥсть вєликꙑи товаръ, а трєтии вєзлъ ѥсть бꙑстро чєловѣкъ.

  [Zamknij]
  IPA:
  
  Spoiler

  ɔʋɪt͡sǎ i‿kɔɲǐ
  na‿ʋʌzgɔ̌rʲi ɔvɪt͡sǎ, kʌtɔ̌raja næ̌stɪ i̯mæ̌ɫa ʋǐɫnɨ, uʋǐdæɫa‿jɛstɪ kɔɲɛ̃̌; jedǐnʌ i̯z‿ǐxʌ tɛ̃gnɔ̃̌ɫ‿jɛstɪ tɛ̃̂ʒɪkɨ͡i ʋɔ̂zʌ, ʋʌtɔrɨ̌͡i dvǐgalʌ‿jɛstɪ ʋɛ̌ɫikɨ͡i tɔʋǎrʌ, a‿trɛ̌ti͡i vɛ̂zɫʌ‿jɛstɪ bɨ̌strɔ t͡ʃɛɫɔʋæ̌kʌ.

  [Zamknij]
  
  Aha - i jedna zmiana w ortografji - nie piszemy znaku palatalizacyi przed samogłoską jotowaną, a piszemy jedynie przed niejotowanym, np. кон҄ь, кон҄и, ale конѩ - tu jest domyślna palataliazcya, nie ma żadnej wątpliwości.
  
  Pytania?

[Τόλας]

Po co tu jotowana jaćka? Masz zamiar wprowadzić opozycję jotowana-niejotowana w nagłosie i/lub po samogłosce? Jeśli nie, to wydaje się zbędna.

[Siemoród]

Tak - jotowany jaciek występuje jedynie w nagłosie i po przedrostkach:

Fakt - jest to może i redundantne, ale tak samo redundantnym są jotowane jusy (za wyjątkiem scs. паѫкъ nosówki bez joty nie występują po samogłosce)

[Obcy]

Teraz tak patrzę i mi coś nie pasują przymiotniki w pierwszej części bajki. Jeśli mamy się trzymać gramatyki, to powinny być one raczej nieokreślone (jakiś ciężki wóz, jakiś wielki towar), a ta końcówka "-yjь" się wzięła konkretnie z SCS-a, niekoniecznie z prasłowiańszczyzny...

[Siemoród]

Teraz tak patrzę i mi coś nie pasują przymiotniki w pierwszej części bajki. Jeśli mamy się trzymać gramatyki, to powinny być one raczej nieokreślone (jakiś ciężki wóz, jakiś wielki towar), a ta końcówka "-yjь" się wzięła konkretnie z SCS-a, niekoniecznie z prasłowiańszczyzny...

Z tą całą nieokreślonością to faktycznie prawda. Chociaż ciekawe jak to się ma z liczebnikami (bo o ile są w scs-ie въторъ, дроугъ, чєтврьтъ, to niby jest też jakieś трєти^??).

A co do końcówki - sam nie jestem z tego dumny, ale coś takiego wybrałem, bo  choć -ъjь i -ьjь można zapisać jako -ъї i -ьї według mojej konwencji (to ї to też nie jest coś, z czego jestem dumny, ale inaczej mamy zbyt dużo homografów jak мої/мои czy поити/поїти), to nie wygląda to najlepiej - być może z powodu takiego, że się zbyt przyzwyczaiłem do -ꙑи/-ии. Niby jeszcze można -ьи i -ъи, ale to końcówka w костьи (Gpl kość), a dla przymiotnika wygląda kiepskowato. I raczej nie przekonam się też do й.

[Siemoród]

doppel, ale trudno

Czas na czas i inne związane z tym rzeczy. Trochę pogłówkowałem i mogę przedstawić nowosłowiańskie terminy związane z mierzeniem czasu.

1. Dni tygodnia - Дьнє тогодьнє
понєдѣлъкъ
въторъкъ
сєрда
чєтвьртъкъ
пѧтъкъ
собота
нєдѣлꙗ

Wybrałem poniedziałek i wtorek zamiast poniedzielnika i wtórnika chyba jedynie z powodu podobieństwa do cztwartku i piątku, jednego przyrostka mniej i faktu, że te poniedzielnik i wtórnik to chyba jedynie w SCS-ie były (skąd przeszły do bułgarskiego, macedońskiego i rosyjskiego).

Swoją drogą północnosłowiańskie za wyjątkiem polskiego i rosyjskiego zmasakrowały nazwy dni tygodnia.

Odmiana rzeczownika тъдьнь (wzorowana na staropolskiej):

Им.	тъдьнь	тадьни	тидьнє
Орд.	тогодьнє	тѣмадьнѹ	тѣхъдьнъ
Дат.	томѹдьни	тоюдьньма	тѣмъдьньмъ
Вин.	тъдьнь	тадьни	тъıдьни
Мѣс.	томьдьни	тѣмадьнѹ	тѣхъдьньхъ
Тв.	тѣмьдьньмь	тоюдьньма	тѣмидьньми
Зъв.	тъдьни	тадьни	тидьнє

(jeśli kogoś interesują nazwy przypadków - имєнител҄ьнъ, ордитєл҄ьнъ, датєл҄ьнъ, винитєл҄ьнъ, мѣстьнъ, творитєл҄ьнъ, зъватєл҄ьнъ).

2. Pory roku i miesiące - Вєрмєна года ї мѣсѧци

Mali Nowosłowianie w szkołach uczą się następujących miesięcy: сѣчьн҄ь, лютъıи, бєрзьн҄ь, квѣтьн҄ь, травьн҄ь, чьрвьн҄ь, липьн҄ь, сьрпьн҄ь, вєрсьн҄ь, листопадъ, стѹдьн҄ь, грѹдьн҄ь.

Takie coś mi wyszło ze zmieszania miesięcy polskich, czeskich, ruskich, starobułgarskich i chorwackich. Tak, wiem, że listopad i studzień mogłyby być miesiąc później, ale nie mogłem niczego dobrać na październik.

I tak - 10 miesięcy ma końcówkę -ьnjь, jeden jest przymiotnikiem, a drugi to zwykły rzeczownik. Wciąż lepiej niż łacińskie.

I квѣтьн҄ь a nie цвѣтьн҄ь, bo jednak jest to forma starsza i występujące w sporej części Słowiańszczyzny. Zrzytni argument, prawda, ale mimo wszystko taka III palatalizacya będzie w nowosłowiańskich (znaczy: jak w zachodniosłowiańskich).

3. Jednostki czasu - Ѥдиницѧ вєрменє
въторина - sekunda
мижина - minuta
чєтвьрть - kwadrans
година - godzina
дьнь - dzień
тъдьнь - tydzień
годъ - rok
лѣта - lata
вѣкъ - wiek
тъıсѧћьлѣтьѥ - tysiąclecie

4. Pory dnia - Вєрмєна дьнє
зорꙗ - świt
ѹтро - ranek
полъдьнь - południe
пополъдьнь - popołudnie
вєчєръ - wieczór
сѫморкъ - zmierzch
ноћь - noc
полъноћь - północ

5. Data i godzina - Рокъ ї вєрмѧ
Która godzina? - Къѥ ѥсть вєрмѧ? Къꙗ година?
Jest ósma. - Ѥсть осмаꙗ.
Jest kwadrans po ósmej. Ѥсть чєтвьрть послѣ осмъıи.
Jest za kwadrans ósma. Ѥсть чєтвьрть пєрдъ осмоѭ.
Jest ósma trzydzieści. - Ѥсть осмаꙗ ї трьѥ дєсѧтє.
Jest wpół do ósmej. - Ѥсть полъ до осмъıи.

Który dzisiaj? - Къıи ѥсть рокъ?
Dzisiaj jest pierwszy lipca. - Дьньсь ѥсть пьрвъıи липьнꙗ.
Dzisiaj jest ostatni dzień grudnia. - Дьньсь ѥсть послѣдьн҄ии дьнь грѹдьнꙗ.

[Obcy]

No wreszcie coś na kształt rozmówek

Poza tym w kilku językach (np. kaszubski, czeski, chorwacki o miesiąc wstecz) "październik" to rujeń, chociaż z drugiej strony to właśnie raczej w październiku opada z drzew najwięcej liści, a podane miesiące są najbardziej podobne do ukraińskich (nawet i mają квітень, a nie oczekiwane *цвітень) – już widzę tę radość banderowców

I czemu wybrałeś wariant soboty bez nosówki? Tylko zachodni Słowianie mają bez nosówki, a reszta ma z nosówką.

EDIT: Polski zgwałcił "środę", a rosyjski "czwartek", "piątek" i "niedzielę". Kaszubski ma "strzodę", ale moim zdaniem takie coś jest mniejszym złem niż polska "środa".

[Widsið]

(np. kaszubski (...) "październik" to rujeń

Nikt tak nie mówi, to niepotrzebny chorwatyzm. Gdzieś już to było poruszane tutaj wcześniej. Kaszubi mówią pazdzérznik albo pajicznik.

[Siemoród]

No wreszcie coś na kształt rozmówek

Poza tym w kilku językach (np. kaszubski, czeski, chorwacki o miesiąc wstecz) "październik" to rujeń, chociaż z drugiej strony to właśnie raczej w październiku opada z drzew najwięcej liści, a podane miesiące są najbardziej podobne do ukraińskich (nawet i mają квітень, a nie oczekiwane *цвітень) – już widzę tę radość banderowców

I czemu wybrałeś wariant soboty bez nosówki? Tylko zachodni Słowianie mają bez nosówki, a reszta ma z nosówką.

EDIT: Polski zgwałcił "środę", a rosyjski "czwartek", "piątek" i "niedzielę". Kaszubski ma "strzodę", ale moim zdaniem takie coś jest mniejszym złem niż polska "środa".

A ten kwiecień to nie polonizm? Bo kwiat to po ichniemu цвіт. I byłyby też podobne do polskich, gdybyśmy zamiast marca i maja mieli brzezień i trawień. Sieczeń jest ztąd, bo znany jest zarówno na Rusi jak i na Bałkanach, a nawet był w staropolskiem. A żadnego kołowozu, prosińca czy innych chorwatyzmów li  sorbizmów nie ma, bo ja mam jedno proste założenie - wybierać formę najpowszechniejszą, a w wypadku większych problemów tę starszą (np. гвѣзда, nie ѕвѣзда).

Jest ciekawe, do jakiego języka najbardziej będzie zbliżony nowosłowiański, ale w żadnem wypadku nie będzie to działanie celowe.

Bo собота jest starsza niż сѫбота, poza tym w SCS-ie chyba były obie słowie. Zresztą to jako jedyny niesłowiański dzień tygodnia mi najmniej przeszkadza - w razie czego można dopuścić i jedno, i drugie.

Prawda - o ostatnich dniach tygodnia zapomniałem. Jednak пятница, четверг czy zrzytnie бб (jeśli chcą być świętsi od papieża to powinno być albo сѫбота/субота albo соббота, pozostałe formy są nieetymologiczne)  w суббота to i tak mniejszy gwałt niż úterý na wtorek czy prawie nieodmenne pondělí). A środa nie jest taka zgwałcona, to po prostu Czesi i Kaszubi zmieniali sr'> str', zkąd mają takie na przykład strzebro.

[Obcy]

W ukraińskim jeszcze "październik" jest inaczej – coś typu żółcień, a czeskie pondělí rzeczywiście ciekawe – wywalono e i utworzono na podstawie kolektywu -ьje, a nie końcówki -ъкъ i procesy fonetyczne spowodowały prawie-nieodmienność

Co do kaszubskiego "października", to wszędzie w oficjalnych dokumentach napisanych po kaszubsku wciskają tego rujana, odkąd Rada Języka Kaszubskiego wydała uchwałę w w sprawie terminologii medialnej dotyczącej określeń miesięcy, dni, pór roku, stron świata i czasu – nie wiem, co się akurat podoba normatywistom w tej formie.

[Widsið]

Oficjalny kaszubski conlang ma niewiele wspólnego ze stanem faktycznym i przyczyni się pewnie ostatecznie do klęski tego języka, niestety.