Դաս 4. ածականները և չաղկապները
Lekcja 4: przymiotniki i spójniki
Mimo, że głównym tematem miał być celownik, to stwierdziłem, że zasługuje on na oddzielny temat, gdyż jest to bardzo skomplikowany przypadek. Po za wyżej wspomnianymi przymiotnikami i spójnikami będzie dzisiaj również trochę o zwrotach grzecznościowych oraz aglutynacyjności rzeczowników.
Przymiotnik
Przymiotnik jest bardzo prostym i krótkim tematem. Nie odmienia się przez liczby, przypadki i rodzaje (które w ogóle nie istnieją w ormiańskim). Deklinacja go dotyka tylko w słowotwórstwie przy nominalizacji
, ale nie mam zielonego pojęcia na czym to polega. Ich stopniowanie jest pozbawione wyjątków.
Stopniowanie
Stopniowanie odbywa się bez żadnych nieregularności. Aby utworzyć stopień wyższy wystarczy przed przymiotnikiem dać
ավելի (aweli), np.:
ավելի հին գիրք (aweli hin girk') - starsza książka,
ավելի մեծ տուն (aweli mec tun) - większy dom,
ավելի նոր ավտոմեքենա (aweli nor awtomek'ena) - nowszy samochód. Stopień najwyższy jest równie prosty - tworzymy go za pomocą prefiksu
ամենա- (amena-), np.:
ամենահին գիրքը (amenahin girk'ë) - najstarsza książka,
ամենամեծ տունը (amenamec tunë) - największy dom,
ամենանոր ավտոմեքենան (amenanor awtomek'enan) - najnowszy samochód. W stopniu najwyższym opisywany rzeczownik jest
zawsze określony.
Porównywanie
Porównywanie jest proste, jak stopniowanie. Wystarczy między porównywanymi rzeczownikami umieścić
քան (k'an), np.:
- Լեհաստան ավելի մեծ քան Հայաստան է: (lehastan aweli mec k'an hajastan e) - Polska jest większa od Armenii,
- Ինքնաթիռ ավելի արագ քան ավտոմեքենա է: (ink'nat'irr aweli arag k'an awtomek'ena e) - Samolot jest szybszy od samochodu, [/i]
- Կովեր ավենա լաւ քան ձիեր են: (kower awena lav k'an dzier en) - Krowy są lepsze od koni.[/i]
Porównywać można również skróconą formą, jednakże do tego potrzebny jest ablatyw, dlatego tę metodę omówię kiedy indziej.
Spójniki
Przykłady:
- իսկ (isk) - ale, a: Այս ճերմակ հաւն է, իսկ այս դեղին բադն է: (ajs czermak havn e isk ajs der'in badn e) - To jest biała kura, a to żółta kaczka.
- և/ու (ew/u) - i: Խնձորներ ու տանձեր ուտել հավնում եմ: (chëndzorner u tandzer utel hawnum em) - Lubię jeść jabłka i gruszki.
- այլ (ajl) - ale: Միշտ հաց գնում ենք, այլ այսօր քաքար գնում ենք: (miszt hac' gnum enk', ajl ajsoor k'ak'ar gnum enk') - Zawsze kupujemy chleb, ale dzisiaj kupujemy ciasto.
- այլև (ajlew) - także: Թռչում թռչել կարող* է, այլև սիրուն է: (t'ërrdzum t'ërrdzel karor' e, ajlew sirum e) - Ptak umie latać, a także jest ładny. *Bardzo ciekawa nieregularność :]
- կամ (kam) - czy, lub: Կեանք կա՞մ մահ: (keank' kam mah?) - Życie czy śmierć?
- որովհետև (orowhetew) - ponieważ: Գիրքեր կարդում եք, որովհետև հավնում եք: (girk'er kardum ek', orowhetew hawnum ek') - Czytacie książki, bo lubicie.
Ortografię w większości przypadków można porównać do polskiej.
Zwroty grzecznościowe
- ողջույն (or'dżujm) - cześć
- Ինչպե՞ս ես։ (incz'pes es?) - co u ciebie?
- Ինչպե՞ս եք։ (indzpes ek'?) - co u Pana/Pani/Państwa?
- բարև (barew) - witam/dzień dobry (nieformalne)
- բարև ձեզ (barew dzez) - witam/dzień dobry (formalnie)
- մերսի (meror) - dziękuję (nieformalnie)
- շնորհակալություն (sznorhakalut'jun) - dziękuję (formalnie)
- առայժմ (arrajżëm) - pa, do widzenia, cześć (nieformalnie)
- ցտեսություն (c'tesut'jum) - do widzenia (formalnie)
Zwroty te możemy jeszcze uzupełnić słowami
գէշ (desz) - źle,
լավ (law) - dobrze,
շատ (szat) - bardzo.
Liczba mnoga+określoność
Tutaj pojawiają się pierwsze elementy aglutynacyjności rzeczownika w ormiańskim. Aby utworzyć formę określoną dla rzeczownika w l.mn. musimy dodać dwie końcówki, najpierw tę od liczby, potem tej od określoności np.:
- ավտոմեքենաները (awtomek'enanerë) - (te) samochody
- կովերը (kowerë) - (te) krowy
Przypomnę, liczbę mnogą tworzymy dodając
-եր do rzeczowników jednosylabowych i
-ներ do wielosylabowych. Istnieją od tego bardzo nieliczne wyjątki. Określoność jest opisana w lekcji 3.
Później doczepiać się będą m.in. przypadki.
ZadanieKorzystając z pomocy z lekcji 3. przetłumacz na ormiański:
Mały, biały pies biega. -
Piszę książkę, a ty ją czyatsz. -
Dzień dobry, Pan gotuje? -
Cześć, idziemy do kina*? -
Oni piją zimną wodę i jedzą gorącą zupę. -
Tamten samolot leci do Warszawy. -
Łabędź jest najpiękniejszym ptakiem. -
Te winogrona są mniejsze od tamtych. -
Mała mysz goni wielkiego słonia. -
Gdzie jest najnowszy telewizor? -
*W ormiańskim wyrażamy to mianowniko-biernikiem
