Język tarejskiTharu epiluTarejski jest nowym conlangiem, który znajdzie zastosowanie w naszym wspólnym Kyonie, a konkretnie w tajemniczym
Tarum, które jest u progu wielkiej epoki (ponownych) odkryć geograficznych i wkracza na ścieżkę poszukiwania swoich korzeni.
Tarejski należy do rodziny języków nuweńskich, w której jest izolatem. Wykazuje relatywnie najmniej wspólnych cech z jakimkolwiek innym dialektem tej rodziny, co wynika z wielowiekowego oddalenia geograficznego i kulturowego. Z tego też powodu niewiele w nim zapożyczeń, chociaż niektóre słowa są relatywnie podobne do olseńskich, szyszeńskich czy ajdyniriańskich, co sugeruje intensywniejsze kontakty w przeszłości, nie pozwala jednak skutecznie wskazać kierunku tego zapożyczenia.
W naszym świecie, tarejski, podobnie jak wszystkie języki nuweńskie, jest inspirowany językami używanymi w światach fantasy, głównie
Thedas (Dragon Age) i
Nirn (Elder Scrolls). Każdy z tych języków ma dodatkowo pierwiastki antycznych języków naturalnych: w przypadku tarejskiego pojawia się tu trochę łaciny, akadyjskiego i preklasycznego mongolskiego.
1. Fonetyka i fonologiaTarejski posiada następujące fonemy samogłoskowe:
i /i/;
î /ɨ/;
û /ʉ/;
u /u/
e /e̞/;
o /o̞/
ai /æ/;
a /ɑ/
/æ/ wywodzi się z wcześniejszego dyftongu /æi̯/ i stopniowo "ucieka" w górę, zwiastując przyszłe zlanie się z /e̞/. Dyftongi jako takie w tarejskim nie istnieją: kombinacje /j/ + samogłoska traktowane są jak CV. Samogłoski nie ulegają redukcji w pozycji nieakcentowanej.
Spółgłoski prezentują się następująco:
m /m/;
n /n/
p /p/;
ph /pʰ/;
b /b/;
t /t/;
th /tʰ/;
d /d/;
k /k/;
kh /kʰ/;
g /g/
f /f/;
v /ʋ/,
s /s/;
z /z/;
sh /ʃ/;
h /ɣ/
w /w/;
r /r/,
l /l/,
y /j/
Dźwięczne spółgłoski nie będące aproksymantami ulegają ubezdźwięcznieniu w pozycji przed spółgłoską bezdźwięczną i w wygłosie wyrazu. Dodatkowo, dźwięczne spółgłoski zwarte w pozycji między samogłoskami ulegają lenicji (odpowiednio do [β] [ð] [ɣ]). Obie te zasady działają na poziomie międzywyrazowym.
Akcent w języku tarejskim pada zazwyczaj na przedostatnią sylabę. Dodatkowy akcent pomocniczy pojawia się na pierwszej sylabie, jeśli wyraz ma ich cztery lub więcej. Bazowa struktura sylaby to (C)V(C)(C), gdzie nawias oznacza element opcjonalny. Specyfiką tareńskiego jest fakt, że długie
ss i
ll ([sː]; [lː]) również mogą otwierać sylabę i są wtedy traktowane jak pojedyncze samogłoski. Podobnie działa
nn [nː], które również może otwierać sylabę, pod warunkiem że nie jest to pierwsza sylaba wyrazu.
Standardowa tonacja w języku jest opadająca, także w pytaniach innych niż typu "tak/nie", co czasami może rodzić nieporozumienia co do tego, czy dane wypowiedzenie rzeczywiście jest pytaniem, czy może stwierdzeniem faktu albo brzydkim sarkazmem.
2. MorfologiaNiewiele zostało w tarejskim z niekonkatenatywnej nuweńskiej morfologii. Można powiedzieć, że język ten jest na przeciwnym biegunie, niż opisany po części na wiki azeński. Rdzenie C-C(-C-C) nie odgrywają większej roli we fleksji czasownika - używane są natomiast nadal do tworzenia "nieregularnych" form liczby mnogiej niektórych rzeczowników, a także intensywnie w słowotwórstwie, gdzie wspólnie z afiksacją i kompozycją insercja samogłosek nadal jest podstawowym sposobem budowania nowych wyrazów.
Jeśli chodzi o czasownik, tarejski, podobnie jak północne języki nuweńskie znacznie okroił ilość czasownikowych form fleksyjnych. Jest to przede wszystkim rezultat leksykalizacji akcentu, który stał się inherentnym elementem znaczenia czasownika, a nie jego formą fleksyjną, podobnie jak w językach słowiańskich. Wyróżnia się aspekt perfektywny (połączenie dawnego perfectum i iterativum) i imperfektywny (imperfectum i progressivum). Odmiana przez czasy i tryby również uległa uproszczeniu (patrz tabela poniżej).
Tarejski zachowuje odmianę przez osoby tylko w liczbie pojedynczej, rozróżnia też na czasowniku rodzaj i żywotność. Daje nam to 36 form osobowych czasownika w trybie oznajmującym i łączącym. Forma rozkazująca jest jedna dla każdego czasownika i może być kierowana zarówno do jednej, jak i do wielu osób. W razie nieporozumień, może do niej zostać doklejona forma zaimka zwrotnego, wskazująca na konkretną osobę lub grupę osób. Ponadto, wyróżnia się następujące formy bezosobowe: bezokolicznik, rzeczownik procesu oraz imiesłów współczesny i uprzedni o funkcjach przymiotnika i przysłówka. Istnieją tylko dwa modele regularnej odmiany czasownika, uzależnione od końcówki, a nie od rdzenia.
Czasownik "być" pozostaje nieregularny i dalej zawiera się w znaczeniu zaimków osobowych, jeśli nie towarzyszy im inny czasownik. Ponadto nadal istnieje szereg innych czasowników nieregularnych, głównie tych najpowszechniejszych.
Formy zaimkow osobowych w formie podmiotu:
1s hil "ja (jestem)"
2s mol "ty (jesteś)"
3ams ner "on (jest)"
3afs pi "ona (jest)"
3ins hu "ono, to (jest)"
p sul "my, wy, oni, one (jesteśmy, jesteście, są)"
Inaczej niż w północnych językach nuweńskich, niezależna forma zaimka osobowego nie istnieje.
Jeśli chodzi o odmianę w grupie nominalnej, również uległa ona uproszczeniom. Z pięciu pranuweńskich przypadków ostały się trzy: mianownikobiernik, partytyw oraz celownik z funkcjami dopełniaczowymi. Oddzielne formy dla mianownika i biernika zachowały zaimki osobowe oraz wskazujące. Zaimki wskazujące, przymiotniki oraz wszystkie inne przymiotnikoidy (liczebniki, imiesłowy) nie rozróżniają rodzaju, ale żywotność owszem. Funkcjonuje liczba pojedyncza i mnoga. Odmiany mnogie czasem są nieregularne.
3. SkładniaSVO jest podstawowym szykiem tarejskiego zdania, z opcjonalnym SOV, głównie w zdaniach podrzędnych stojących przed nadrzędnymi. W grupie nominalnej wyrazy określające stoją przed określanym. Krótkie przymiotniki często łączą się w jedno słowo z określanymi przez nie rzeczownikami, co wpływa na miejsce padania akcentu. Zaimki osoboowe w formie podmiotu są formalnie opcjonalne, ale w praktyce rzadko opuszczane.
Na tekst przyjdzie jeszcze pora, jak zbuduję większy korpus. Tymczasem mogę zaprezentować odmianę rzeczownika
adaraht "kapłan":
MBs adarahtPs adarahCs adarahtaMBp adarahtaPp adarahtibiCp adarahtûJest to przykład odmiany rzeczownika żywotnego zakończonego na spółgłoskę. Oba te czynniki będą miały znaczenie przy przydzielaniu klasy odmiany.
