Połabskie wyzwania akcentuacyjne (i nie tylko)

Zaczęty przez Towarzysz Mauzer, Grudzień 26, 2011, 17:45:07

Poprzedni wątek - Następny wątek

Todsmer

A gryf nie jest milologicznym stworem przywleczonym z zachodu?
  •  

kataak

Ogółem ten herb raczej powstał już po włączeniu ziem Słowian połabskich do HRE :P
  •  

Towarzysz Mauzer

CytatA gryf nie jest milologicznym stworem przywleczonym z zachodu?
Może nie do końca:

;)


Natomiast na dworze meklemburskim XVIII wieku funkcjonowało podanie o wołu jako bojowym symbolu Obodrytów. Nawet jeśli najpewniej to późna legenda (tak jak np. też tzw. wendyjska korona), to ciekawa rzecz.
Skrzydła miłości, mocy, o wielki, Twardy Jerze,
Rozpostrzyj ponad nami, ogrzej i przyjmij nas. -Mrkalj, Palinodia o twardym jerze
***
VIVAT CAROLVS GVSTAVVS REX POLONIÆ
  •  

Dynozaur

#183
Ponieważ lato jest zawsze dobrym czasem, aby zająć się trochę połabskim. Tak więc, zamieszczam wendzki glosarjusz Geonamesa z moimi propozycjami załatania dziur.

Słowa podawane są w mojej ortografji (która jest oczywiście kwestją sporną i do ostatecznego ustalenia), w nawiasach transkrypcja Polańskiego.

air - lûft /luft/
and - a /ă/ (tutaj widać chwyt mojej ortografji - spójnik jest zawsze pisany bez djakrytyka [tak dla wygody], mimo że jest wymawiany zredukowanie)
angel - ênģél /enďil/ (zaświadczone zdrobnienie englek /inglĕk/ wzkazuje na istnienie obocznej formy *enģél /inďil/ - starszej?)
animal - sliad /sľod/
ant - marwe /marvĕ/
apple - jabķo /jopťü/
arm - rǫka /rǫkă/ , råmą /råmą/
arrow - niezaśw. (ale istnieje strêlet /strelĕt/ "strzelić", więc można się spodziewać, że istniała *striala /stŕolă/ lub *strialá /stŕolo/)
ash(es) - popêl /püpel/
autumn; fall - prênia zima /preńă zaimă/, jesén /jisin/ (to drugie zaświadczone tylko w złożeniu jesen-mand /jisin-mond/ "wrzesień")
axe - sêķâra /seťară/

barley - jącmén /jącmin/
bear - bêr /ber/
beard - wǫs /vǫs/
bed - pöstelia /pöstiľă/
bee - cêla /celă/
beer - piwo /paivü/
big - welķe /vilťĕ/
bird - påtenac /påtinăc/
black - carne /cornĕ/
blood - kåry /kåråi/
blue - blawe /blovĕ/
boat - lodia /lüďă/, cůn /cåun/
body - ziwat /zaivăt/
bone - ķost /ťüst/
book - bokwy /bükvåi/
bread - sķiba /sťaibă/
bridge - broka /brükă/ (słowo möst /möst/ miało oznaczać "groblę", o ile to nie nieporozumienie [no ale nie można każdej innowacji tłumaczyć nieporozumieniem...])
brother - brat /brot/
brown - niezaśw. (ale chyba można się pokusić o germanizm *brune /braunĕ/ lub *brûne /brunĕ/, zwłaszcza że taki istnieje w kasz. i łuż.)
bull - båla /bålă/
butterfly - nêtopard /netüpărd/

camel - niezaśw. (pewnie byłby to germanizm od niem. Kamel - może *kamél /komil/? W staropolskim istniało też takie fajne określenie jak "drabarz" z niem. Traber, co chętnie bym pożyczył, ale to już kontrowersyjny pomysł)
candle - swêcia /svećă/
cat - ķöty /ťütåi/
cheek - cêlo /celü/
cheese - sâr /sar/
cherry - wisênia /vaiseńă/
child - dêtą /detą/
chin - bröda /brödă/
city; town - wika /vaikă/
cloud - tǫcá /tǫco/
coal - wǫģél /vǫďil/
coffee - brak (trzeba tu stworzyć nowe słowo, może w formie masc. *kâfêj /kafej/ [wzorem łuż. kafej, kofej], ale można się i pokusić o zneutralizowane *kâfe /kafĕ/, podciągnięte pod neutra z końcowym -ĕ)
copper - niezaśw. (zapewne germanizm, może *kapår /kopår/ z dolnoniem. Kopper. Taki germanizm istnieje w kasz. i łuż.)
cotton - niezaśw. (chyba można pokusić się o kalkę niem. Baumwolle - może *dǫbèwůná /dǫbĕvåuno/?)
cow - karwá /korvo/
crow - warná /vorno/

daughter - dêwka /defkă/
day - dân /dan/
death - mârêne /marenĕ/, dat /dot/ (zaświadczone słowo såmârt /såmart/ = kognat "śmierci" wg poświadczeń oznacza "pomór drobiu", ale coś mi się wydaje, że to zwykłe nieporozumienie)
desert - niezaśw. (zaświadczone jest blizkoznaczne słowo wåģol /våďül/ "pustkowie", ale to nie do końca to samo, co pustkowie [chociaż biorąc pod uwagę aż nadto rozbudowaną polisemję w tym języku, można by uznać, że to to samo. Ponadto, słowo to pochodzi od czas. "ogolić", więc może pasuje do "gołego" terenu, jakim jest pustynia]. Co ciekawe, nie znalazłem w słownikach żadnego przymiotnika oznaczającego "pusty" ani żadnych derywat od niego [nie licząc czasownika "puścić" i pochodnych], ale chyba można przypuszczać, że było to ogólnosłow. *puste /paustĕ/. Od tego można by, wzorem innych języków, utworzyć rzeczownik *paustinia /paustaińă/ z produktywnym w płb. sufiksem -inia)
dictionary - brak (Wendowie słowników nie używali, ale można od slowo utworzyć, opierając się na innych językach, derywat *slow(ê)nek /slüv(e)nĕk/ [w płb. złożenia z suf. -nik miały często wstawne "e"] lub *slowês(ê)nek /slüves(e)nĕk/, utworzone z zachowaniem elementu rozszerzającego -es- z przypadków zależnych)
dog - piås /ṕås/
donkey; ass - âsål /asål/
drop - kapka /kopkă/
duck - pila /pailă/

eagle - weriål /viŕål/ (według zapisywaczy słowo to oznaczało sępa, ale uważam to za nieporozumienie. Sępy żyją w górach, więc Wendowie raczej nie stykali się z nimi, podeźrzewam że odpowiadając na pytanie zapisywacza, wendzki informator po prostu podał nazwę takiego "dużego, groźnego ptaka", jakiego znał. Nie widzę powodu, by mieli przenosić nazwę znajomego ptaka na ptaka zupełnie im obcego)
ear - wuchio /vaux́ü/
egg - jajé /joji/
elephant - niezaśw. (nie ma czarów, tutaj musiał[by] być germanizm. Zapewne najzwyklejszy *êlêfânt /elefant/)
enemy - cudze /cauʒĕ/, fend /find/
evening - wecêr /vicer/
eye - wåķo /våťü/

face - cêlo /celü/ (polisemja znów atakuje, słowo to oznaczało "twarz" lub "policzek"... zastanawiam się, ile z tej polisemji to prawda, a ile to wina nieporozumień i słabej znajomości języka przez ostatnich Wendów. Z drugiej strony, trudno mi wymyślić coś lepszego [nie ma żadnych dowodów na istnienie w połabskim słowa "lico"])
family - niezaśw. (zapewne byłby to germanizm - może w formie *fâmelâja /familajă/, z -âja stale kalkującym -ia, -ie, -ei, chociaż i postaci *fâmelia /famiľă/ też wykluczyć nie można)
father - ita /aită/, lialia /ľoľă/ (to drugie to chyba bardziej "tatuś")
fear - strach /strox/
finger - palac /polăc/
fire - weģén /viďin/
fish - rybá /råibo/
flea - blåcha /blåxă/
flour - mǫka /mǫkă/
flower - kwiat /kjot/
foot - stopa /stüpă/
forest; wood - lias /ľos/
fox - liska /laiskă/
friend - pèdrug /pĕdraug/??? (zaświadczone w znaczeniu "towarzysz", "pomocnik" - nie do końca to samo... A może "przyjaciela" oznaczał sam *drug /draug/?)
frog - zabá /zobo/

garden - wågard /vågord/
goat - ķöza /ťüză/
god - bog /büg/
gold - gen. sg. zlåta (Nom. *zlåto /zlåtü/ lub *zlåte /zlåtĕ/)
goose - gǫs /gǫs/
green - gröne /grönĕ/ (zgroza bierze... ale z zabytków wynika dość jasno, że Wendowie kolorów ostro pozapominali. Dowodów jest za dużo, by uznać to za niewiedzę jakiegoś pojedynczego informatora, więc nie mieszałbym tu)
guest - ģost /ďüst/

hair - wlås /vlås/
hand - rǫka /rǫkă/
head - glåwa /glåvă/
heart - ziwåtak /zaivåtăk/ (właściwie chyba ziwat, ale biorąc pod uwagę wieloznaczność tego słowa, wygodniej byłoby posługiwać się tym zdrobnieniem. Poza tem, pojawia się to słowo w paru zapisach, być może tak Wendowie radzili sobie i zdrobnienie to było zleksykalizowane. Raczej nie ma sensu zaprzeczać temu słowu i kłaść wszystko na karb niewiedzy informatorów - pierwotne słowo na "serce" zginęło przecież również u Łużyczan)
hen - slêpicia /slepaićă/
honey - mêd /med/
horse - ķon /ťün/
hour - stûnd /stund/
house - dom /düm/; weza /viză/
human being - clåwak /clåvăk/
hunger - glåd /glåd/

I - jaz /joz/ (w pewnych sytuacjach redukowane do ja /jo/)
ice - lêd /led/
iron - zeliazo /ziľozü/
island - wåstrow /våstrüv/??? (zaświadczone wyłącznie jako toponim)

key - kliuc /kľauc/
kidney - Nom. pl. jista /jaistă/ (Nom. sg. jiste /jaistĕ/ lub jisto /jaistü/)
king - ķenądz /ťinąʒ/
kitchen - ķuchàrnicia /ťauxărnaićă/; köká /köko/ (ķuchàrnicia to chyba moje ulubione połabskie słówko, uwielbiam je xD Germanizm köká trochę zbyteczny, skoro istnieje tak piękna formacja natywna, ale podaję, bo Warum nicht?)
knee - ķoliane /ťüľonĕ/
knife - noz /nüz/

lake - niezaśw. (ale nie widzę przeszkód, by rekonstruować *jezêro~*jezêre /jizerü~jizerĕ/ - nie jestem tylko pewien, czy jest to poprawne fonetycznie. Może Mauzer by to poprawił?)
lamb - jagną /jogną/
language - rêc /rec/
leg - noga /nügă/
letter (alphabet) - niezaśw. (biorąc pod uwagę, że "książka" to pl. tant. bokwy, "litera" mogłaby być singulativum od tego - potencjalnie możliwe formy to *boķi /büťai/, *bokwa~*bokwá /bükvă~bükvo/ lub *boka~*boká /bükă~büko/
letter (mail) - list /laist/
life - ziwat /zaivăt/
lion - liåw /ľåv/
lip - lepia /liṕă/
louse - wås /vås/

man - ķârl /ťarl/
meat - mąsé /mąsi/
middle - srêda /sredă/
milk - gen sg. mlåka /mlåkă/ (Nom. *mlåķe /mlåťĕ/ lub mlåķo /mlåťü/
minute - brak (internacjonalizm - *menûta /minută/ [a może *menota /minütă/, z bardziej przyjaznym wendzkiemu /ü/)
mirror - zâriadle /zaŕodlĕ/
money - pądz /pąʒ/
monkey; ape - apá /opo/
month - mand /mond/
mother - mati /motai/
mountain - ģöra /ďöră/
mouse - mys /måis/
mouth - råt /råt/; wusta /vaustă/
music - niezaśw. (internacjonalizm, a więc pewnie *mûzeka /muzikă/)

name - jimą /jaimą/
nature - niezaśw. (zapewne internacjonalizm *nâtûra /natură/ [a może *nâtora /natüră/] ewentualnie, wzorem innych języków słowiańskich, neologizm *priroda /prairüdă/)
needle - jågla /jåglă/
neighbour - nabår /nobår/ (według zapisków sǫsiada /sǫśodă/ znaczy "mieszkający na komornem", ale może to nieporozumienie?)
new - nowe /nüvĕ/
night - noc /nüc/
nose - nös /nös/
number - tâl /tal/ (słowo "liczyć" jest zaświadczone jako câte /catĕ/ [3 sg pres.], więc można by się teoretycznie pokusić o jakiś natywny *cåt [< *čьtъ], jak kogoś nie satysfakcjonuje ten germanizm)

oil - alâja /olajă/
old (not new) - stare /storĕ/
old (not young) - stare /storĕ/
olive - brak (proponuję *aliwa /olaivă/, pasuje fonetycznie do alâja)
onion - cipål /caipål/
or - ce /cĕ/ (podobny chwyt jak przy "a")
owl - têlia /teľă/
ox - wål /vål/

page - starna /stornă/
pain - niezaśw. (zaświadczone bole /bülĕ/ "boli", więc chyba można postulować *bol /bül/)
paper - pâpér /papir/
pea - garch /gorx/
peace - niezaśw. (skoro "spokojny" to tichie /taix́ĕ/ (= "cichy"), to może *tisa /taisă/ dla "pokoju, spokoju")
peach - pêrs /pers/
pear - grusy /grausåi/
people - liudé /ľaudi/
pepper - pâpiår /paṕår/
petroleum; oil - brak (rzecz nieznana Wendom, ale myślę, że skalkowaliby Erdöl jako *zemna alâja /zimnă olajă/
pig - swiną /svainą/
pigeon; dove - ģölǫb /ďölǫb/
planet - brak (postul. *plânêt /planet/, rodzaj męzki według niem.)
plum - sliwênia /slaiveńă/
poison - niezaśw. (kompletny brak jakichkolwiek słów związanych z "truciem", ale nos mi podpowiada, że Wendowie mieliby tu germanizm. Zapewne *gef /gif/ z dolnoniem.)
potato - brak (z powodu mnogości słów na kartofla w niemieckich narzeczach, wstrzymuję się tu od tworzenia neologizmu. Trzeba by ustalić, jakie słowo używane jest w djalekcie dolnoniemiecczyzny używanym tam, gdzie niegdyś żyli Wendowie)
prayer - niezaśw. (zaświadczone bâdiaje /baďojĕ/ "modli się" [germanizm], więc chyba "modlitwą" mógłby być rzeczownik odsłowny od tego, czyli *badiane /baďonĕ/)
prophet - prafêta /profetă/

question - niezaśw. (zaświadczone prasaje /prosojĕ/ "pyta", więc chyba można się pokusić o rzeczownik odsłowny *prasane /prosonĕ/)

rain - dåzd /dåzd/
red - cârwêne /carvenĕ/
religion - brak (internacjonalizm, trochę nie wiem, jak sobie poradzić z niem. -ion - czy postać **rêleģán /reliďon/ jest możliwa? Bo **rêlegâja chyba niemożliwe jako zapożyczenie z niem. No i w ostateczności, jest zaświadczone glawá /glovo/ czyli "wiara")
river - rêka /rekă/
road - pǫt /pǫt/
rock - (no tutaj mam problem, bo "słowo" na skałę zaświadczone niby jest, ale brzmi kamenêna ģöra /kominenă ďöră/ czyli "kamienna góra". Złożenie to raczej wymyślone "na poczekaniu" i nie za bardzo oddaje, czym jest skała. Myślę, że w wielu przypadkach Wend użyłby po prostu słowa "kamień", ale może można się pokusić o stworzenie jakiegoś nowego leksemu. Tylko nie mam pomysłu...)
roof - dêk /dek/
room - dwârnicia /dvarnaićă/; kamår /komår/
rose - roza /rüză/

salt - sol /sül/
sand - piasak /ṕosăk/
school - niezaśw. (no ale chyba byłby to germanizm *szûlia /šuľă/ lub *szolia /šüľă/. Jak to słowo brzmi w dolnoniem.?)
sea - zaśw. wyr. na màri /no mărai/ "na morzu" (no tutaj mam wyjątkową zagwozdkę, jak mógłby brzmieć od tego Nom., ale chyba trzeba by postulować *more /mürĕ/ lub *moré /müri/.
season - (według zapisków rzeczownik wêdro /vedrü/ "pogoda, słońce" mogło też oznaczać "porę roku", ale sam Polański jakby w to powątpiewa. Myślę, że można by się pokusić o jakiś *liatètid /ľotĕtaid/, a może i *lioto-tid /ľotü-taid/ - złożenia drugiego typu są częste w zaświadczonym połabskim, chociaż uważa się je za "produkt agonalny" tego języka)
second - brak (internacjonalizm, zapewne *sêkûnda /sekundă/)
sheep - wecia /vićă/
ship - lodia /lüďă/ (chyba Wendowie za bardzo "łodzi" i "statku" nie rozróżniali. W sumie, nic to dziwnego)
silk - niezaśw. (zapewne germanizm, *zida /zaidă/ lub *zeda /zidă/, drugie chyba bardziej "po dolnemu")
silver - srêbro /srebrü/
sky - nêbo /nebü/
snake - gad /god/
snow - snêg /sneg/
soap - gen sg. zepiu /ziṕau/ (Nom. to chyba będzie zep /zip/)
son - wåtrok /våtrük/
spider - pająk /pojąk/
spoon - låzic /låzaic/ (tutaj mam wrażenie, że Polański tu coś pieprzy, no ale ciul wie... u Wendów wszystko możliwe)
spring(time) - proliato /prüľotü/; pozimak /püzaimăk/
star - gwiazda /gjozdă/
steel - stal /stol/
stone - kamy /komåi/
storm - niezaśw. (no, tu bym nie chciał pochopnie rekonstruować kognatu "burzy", zwłaszcza że [z tego co wiem] leksem ten zaginął u Łużyczan [więc u Wendów też mógł] - Górnołużyczanie na burzę mówią wichor. Słowo "wicher" jest w płb. zaświadczone - wichår /vaixår/. Może by go użyć, zwłaszcza że pasuje to do polisemicznego charakteru tego języka. Można by i pomyśleć nad zapożyczeniem "sztormu")
street - stratá /stroto/
sugar - brak (no tutaj na bank byłby germanizm, nie jestem tylko pewien co do formy - może *zûkår /zukår/?)
summer - liato /ľotü/
swan - niezaśw. (postuluję *kůp /kåup/ [< *kъlpь]. Słowo typowo zachodniosłowiańskie - istnieje w kasz., słwń., łuż.)

table - diská /daisko/
tea - niezaśw. (byłoby z niem, myślę że *têj /tej/)
tiger - brak (nie jestem pewien, co do formy - może *tegår /tigår/?)
time - tid /taid/
tobacco - gen. sg. tâbâķu /tabaťau/ (Nom. od tego byłby pewnie *tâbâk /tabak/, ewentualnie *tâbak /tabăk/)
today - dâns /dans/
tomato - brak (zapewne *tamâta /tomată/, fem. według niem.)
tomorrow - jutra /jautră/
tongue - jǫzek /jǫzĕk/
tooth - zǫb /zǫb/
tower - tarn /torn/
tree - dǫb /dǫb/
truth - niezaśw. (zaśw. przym. wêrna /vernă/ "prawdziwe", więc może rzeczownik byłby *wiara~*wiará /v́oră~v́oro/)
tulip - brak (młody internac., zapewne byłoby *tûlpa /tulpă/)

valley - döl /döl/
village - wâs /vas/
vinegar - sur /saur/
voice - wåzdráz /våzdroz/ (bardziej to chyba "sposób śpiewania", niż ściśle "głos", ale w sumie... to prawie to samo [zresztą, jednym z tłumaczeń w zabytkach jest właśnie "Stimme"]. Chyba nie trzeba rekonstruować kognata "głosu", chociaż niewykluczone, że takowy istniał)

wall - stiana /sťonă/
war - kreg /krig/
water - wåda /vådă/
we - my /måi/
weather - wêdro /vedrü/
week - nedêlia /nideľă/
wheat - pâsenicia /pasinaićă/
white - biale /b́olĕ/
wind - wiater /v́otĕr/
window - wåkno /våknü/
wine - gen. sg. wina /vaină/ (Nom. *wine /vainĕ/ lub *wino /vainü/)
wing - kridle /kraidlĕ/
winter - zima /zaimă/
wolf - wůk /våuk/
woman - zêna /zenă/
wool - wůná /våuno/
word - slowo /slüvü/
world - swiat /sjot/
worm - mady /modåi/, gadek /godĕk/ (oba słowa jakieś "dziwne" [pierwsze to germanizm]... Zaświadczone jest też określenie cârw lêzące /carv lezącĕ/ "ślimak", więc może istniał *cârw /carv/ w znaczeniu "czerw, robak"?)

year - liato /ľotü/
yellow - gâlê /gale/ (akcentowane -ê oznacza, że jest to niezasymilowana, nieodmienna pożyczka. Niestety, to jedyne zaświadczone słowo na "żółty" w tym języku. Jednak myślę, że z czasem to uregularniłoby się do normalnego przymiotnika w formie *gâle /galĕ/ i taką postać bym postulował dla ożywionego, literackiego połabskiego. Oprócz tego, jest zaświadczony czas. zůkne /zåuknĕ/ "żółknie", a to oznacza, że mógł nie być obcy Wendom przymiotnik *zůte /zåutĕ/ "żółty". Co prawda, niektórzy językoznawcy powątpiewają, czy te słowa są oby na pewno powiązane, ale jak dla mnie to typowe mącenie wody)
yesterday - cêra /ceră/
young - glupe /glaupĕ/; mlåde /mlådĕ/

Mam nadzieję, że się podoba - proszę o pytania, poprawki, uwagi, sugestje, wątpliwości, propozycje rozwiązania arbitralnych problemów (lub lepszych neologizmów) it.p.


WÊNSKA RÊC NAT DÊD, MALTÊWALTE ÂNǪCÂJA!
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Wedyowisz

Cytat: Dynozaur w Sierpień 14, 2015, 18:46:00
sea - zaśw. wyr. na màri /no mărai/ "na morzu" (no tutaj mam wyjątkową zagwozdkę, jak mógłby brzmieć od tego Nom., ale chyba trzeba by postulować *more /mürĕ/ lub *moré /müri/.

Wg mnie müri, jak püli, nebü, prösü, jaiďü (wszystkie nijakie na -o par. c).

Cytat(ale nie widzę przeszkód, by rekonstruować *jezêro~*jezêre /jizerü~jizerĕ/ - nie jestem tylko pewien, czy jest to poprawne fonetycznie.

Wydaje mi się, że ȅzero (par. c) powinno dać wzór PRP (pełna-zredukowana-pełna) jak šȅstero.
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Wedyowisz

стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Dynozaur

#186
Chyba ruski z połabskimi samogłoskami xDDD

Ale fajnie, że ktoś wpadł na taki pomysł.
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Wedyowisz

#187
edit: nieaktualne
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Towarzysz Mauzer

A jest jakaś inna postać loc. pl. zaświadczona w korpusie prócz zøriåch /zöŕåx/ (od zøré /zöri/ < *zorьje 'zorza')?

W ogóle, dopiero teraz zauważyłem, ile jest błędnej automatycznie wygenerowanej anotacji gramatycznej w słowniku on-line połabskiego. Przydałby się jakiś mechanizm zgłaszania błędów.
Skrzydła miłości, mocy, o wielki, Twardy Jerze,
Rozpostrzyj ponad nami, ogrzej i przyjmij nas. -Mrkalj, Palinodia o twardym jerze
***
VIVAT CAROLVS GVSTAVVS REX POLONIÆ
  •  

Dynozaur

#189
Cytat: Towarzysz Mauzer w Styczeń 03, 2016, 13:53:20
A jest jakaś inna postać loc. pl. zaświadczona w korpusie prócz zøriåch /zöŕåx/ (od zøré /zöri/ < *zorьje 'zorza')?

Swoją drogą, bardzo ciekawa forma, prawdopodobnie u-tematowa.

Wendowie chyba lubili wstawiać u-tematowe formy do tematów miękkich (co jest tendencją ogólnolechicką - dlatego mamy -u w miejscowniku miękkotematowych maskulin/neutr). Chociaż nie sądzę, by byli w tym konsekwentni (jak w czemkolwiek innem).
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Wedyowisz

#190
Z u-tematów, o ile rekonstrukcja niesknocona, bo /å/ sugeruje *ъ, ale czy tam na pewno było /å/ a nie /a/? Innych Lpl nie znalazłem. Edit: Chociaż przed /a/ chyba nie zachowałaby się palatalizacja. Edit2: Sprawdziłem u Polańskiego warunki przegłosu ь w ъ: przed dowolną twardą. Czyli może to być także końcówka tematów na -i i spółgłoskowych.
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Dynozaur

A to nie był przypadkiem przegłos na tych samych zasadach co przegłos jaci i nosówek?

Chyba muszę się dokształcić jeszcze...
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Wedyowisz

@up: mgła i ćma twierdzą inaczej.

Niebawem powinienem wrzucić swoją analizkę połabskiej deklinacji względem prasł. akcentu. Był sylwester z połabskim...
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Dynozaur

Czekam z niecierpliwością.

Mam nadzieję, że doszedłeś do jakichś pozytywniejszych wniosków niż "tu kurwa nie ma żadnych reguł, pierdolę to, połabski jest nierekonstruowalny".
Chociaż obawiam się, że to będzie główny wniosek...
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Wedyowisz

#194
Gut, porcja numer jadån

Podzieliłem połabskie rzeczowniki* na grupy wg rodzaju, deklinacji, par. akcentowych i długości samogłoski rdzennej w tradycyjnym ujęciu, następnie dla każdego rzeczownika wypisałem zaświadczone formy fleksyjne ze słownika Polańskiego. Każdą formę fleksyjną określiłem wg rodzaju samogłosek zawartych w jej sylabach (Pełne i zRedukowane). Skupiałem się na krótkich rzeczownikach o budowie jednosylabowy temat + końcówka fleksyjna.
Na podstawie chciałem sprawdzić, na ile można przewidzieć odmianę danego połabskiego rzeczownika na podstawie powyższej klasyfikacji (deklinacja, par. akcentowy, samogłoska rdzenna, rodzaj gramatyczny)  oraz co można powiedzieć o całym połabskim systemie deklinacji rzeczowników na podstawie wyłaniającego się obrazu.

*w większości są to rzeczowniki, które można znaleźć w pracy Kortlandta o połabskiej akcentuacji. Starałem się uzupełnić je o inne rzeczowniki, których paradygmat akcentowy byłem w stanie zidentyfikować (posiłkowałem się gł. słownikiem Derksena, zestawieniem Olandera i pracami Dybo/Dyby/Dyba). Nie przeczesałem jednak całego słownika Polańskiego, więc możliwe i prawdopodobne jest, że cały czas dojść mogą nowe cenne dane, które zmienią obraz sytuacji. Problem z połabskim jest taki, że kontynuanty wielu podstawowych słowiańskich słów nie są w nim znane, a jeśli chodzi o mniej podstawowe słowa, ciężko nieraz zrekonstruować ich paradygmat akcentowy. Szczególnie dobrze byłoby znaleźć więcej rzeczowników z kategorii, które – jak się zdaje – uległy silnym przekształceniom drogą analogii (np. żeńskie tematy na -a par. b, c z krótką rdzenną samogłoską)

(j)a-feminina, par. c, długie

materiał: borda, duša, golva, gręda, pęta, rěka, rǫka, serda, stěna, storna, zima (11)

Formy:

Nsg PR (11)
Gsg PR (1: rǫky)
Dsg  (P)RP (1: (kъ) storně)
Asg PP (4: dušǫ, golvǫ, rǫkǫ, stornǫ)
Isg -
Lsg PR (4: ?rěcě, serdě, storně, zimě)
NAdu PP (2: rǫcě, storně)
Idu PPR (1: rǫkoma)
NApl (1: golvy)

W przypadku Asg, chyba nie zdarza się, żeby *ǫ redukowało się w połabskim, więc oznaczenie PP nie ma wartości kontrastywnej, ale umieszczam je dla porządku. Jeśli chodzi o poniższą rekonstrukcję, analogicznie PP w tej samej pozycji jest jedynie pewnym wirtualnym stanem tej formy fleksyjnej.

Przewidywany paradygmat (końcówki fleksyjne) – nałożenie zasad postulowanych przez Kortlandta na standardową rekonstrukcję par. akc. (np. Dybo 1981)

Nsg -ə <PR>
Gsg -ĕ <PR>
Dsg -e <PP>
Asg -ǫ <PP>
Isg -ǫ (?) <PR>
Lsg -ə <PR>
NAdu -e <PP>
Idu -omo <PPP> / -omə <PPR>
NApl -åi <PP>
Gpl -∅
Dpl -əm <PR>
Ipl -omai <PPP> / -omĕ <PPR>
Lpl -əχ <PR>

Nie ma tutaj niezgodności między teoretycznym paradygmatem fleksyjnym a tym, co jest realnie poświadczone. Być może mogą być one częściowo uzupełnione dzięki dodaniu wyrazów niezawartych u Kortlandta, a obecnych w słowniku. Problem jest tylko z Idu/Ipl, w których trzeba przyjąć ,,generalizację długiej samogłoski w przedostatniej sylabie".

Co istotne, wydaje mi się, że ten typ odmiany służył jako model przy modyfikacji odmiany innych typów żeńskich tematów na -a, zwłaszcza jako źródło tendencji do polaryzacji między <PR> w l.poj. a <PP> w l.mn. W przypadku innych typów taka polaryzacja nie jest regularnie wywodliwa z warunków wyjściowych.

W prasłowiańskim przypadki NGILsg miały tutaj akcent na końcówce: golva̍, golvy̍, golvojǫ̍, golvě̍, a NApl na rdzeniu: gȏlvy (bądź też na poprzedzającym przyimku bądź spójniku, które regularnie kradły cyrkumfleks rzeczownikowi). Stąd skrócenie samogłoski w l.mn. i schemat <PP> w późnym połabskim.

(j)a-feminina, par. c, krótkie

materiał: gora, jedla, jьstъba, noga, rosa, voda, zemja
może: ovьca, tьma
Zemja – raczej c (tak Dybo), chociaż w strus. jakieś ślady b (Zalizniak). Różnica między Dsg a Lsg wskazuje tak czy siak na c w przed-połabskim. Wg Dybo (1981) ovьca pierwotnie w b, tьma pierwotnie w c (ale tendencja do przejścia w c / b, więc trzeba uważać). Nie wiem, czy słi. coś tu może pomóc, wygląda na to, że w nim typ II akcentuacji kontynuuje tak b jak i c.
Przydałoby się znaleźć więcej rzeczowników tego typu.

Nsg PR (7-9)
Gsg PR (2: zemjě, nogy)
Dsg PP? (1: zemji)
Asg PP (4: gorǫ, nogǫ, vodǫ, zemjǫ)
Isg  PP? (1: zemjejǫ)
Lsg PR (1: vodě, zemji)
NAdu PP (1: noʒě)
NApl PP (3-4: gory, jedly, nogy, ovьcě)

Przewidywany paradygmat = a (I)

(j)a-feminina, par. a

Rzeczowniki par. a mogły mieć tylko długą samogłoskę rdzenną. Niemniej jednak rozwinęły się 2 podgrupy, które nazywam I i II. Grupa II charakteryzuje się polaryzacją między l.poj. i l.mn., przypominającą par. c.

materiał: berza, čaša, děva, glina, gnidy, jama, jьskra, kapjǫ, kolda, korva, lipa, měra, muxa, pelvy, rěpa, ryba, sadjě, slina, solma, stǫpa, ščuka, tǫča, vidly, vьlna, vorna, žaba (26)

Grupa I

Nsg PP (16: čaša, glina, jama, korva, lipa, měra, muxa, rěpa, ryba, solma, stǫpa, ščuka, tǫča, vьlna, vorna, žaba)
Gsg PP (1: solmy)
Dsg -
Asg PP (4: glinǫ, jamǫ, korvǫ, vornǫ)
Isg ?* (1: tǫčejǫ)
NApl PP (korvy, lipy, muxъvy, rěpy, ryby, ščukъvy, tǫčě, vorny, žaby)
Gpl P (1: měrъ)

*zapis wygląda tak: pit tunsa ,,pod chmurą". Może to wskazywać na redukcję z odnosowieniem, albo być taką reprezentacją nosówki. W każdym razie diachronicznie sensowniejsza jest chyba ta druga opcja.

Teoretyczny paradygmat (na -a):

Nsg -o
Gsg -åi
Dsg -e
Asg -ǫ
Isg -ǫ
Lsg -e
NAdu -o
Idu -əmo*
Npl -åi
Gpl -∅
Dpl -om
Ipl -əmai*
Lpl -oχ

*jednak zaświadczona postać vidlomĕ wskazuje na zastąpienie przynajmniej Ipl, a pewnie również Idu postacią z par. c postacią z ,,generalizacją długiej samogłoski w przedostatniej sylabie" (jakiekolwiek jej źródło).

Grupa II

Nsg PR (7: berza, děva, jьskra, kolda, ?rěpa, slina, solma)
Gsg PR (1: koldy)*
Asg PP (1: děvǫ)
NApl PP (2: berzy, jьskry, sliny*)

*przykłady dość wątpliwe, *sliny było analizowane jako Gsg lub Npl

Nieasygnowalne: plur. tantum i rzeczowniki z nie tymi poświadczonymi formami, co trzeba (gnidy, kapjǫ, pelvy, sadjě, vidly)
Niektóre się powtarzają w obu grupach, bo występowały najwyraźniej formy oboczne o tym samym znaczeniu.

Asg PP (kapjǫ)
NApl PP (gnidy, plevy, sadjě, vidly) PR (gnidy)
Ipl PPR (vidlami)

Schemat <PR> w wyrazie *gnidy trudno mi wyjaśnić – nawiązuje bardziej do tego, co dzieje się w rzeczownikach innych rodzajów. W połabskim żeńskie generalnie nie chciały się wzdłużać w NApl. Nawet u tych, które powinny mieć w teorii <PR> w tym miejscu paradygmatu, pojawia się zamiast tego <PP>. Może to być sknocona rekonstrukcja akcentu + jakaś wyjątkowa odporność na analogię tego wyrazu, albo jakiś totalnie wykolejony zapis w źródle.

Ewidentnie II podgrupa rzeczowników par. a to ta sama skłonność do polaryzacji między liczbami, co u krótkich rzeczowników par. c i u rzeczowników par. b.

(j)a-feminina, par. b, długie


materiał: borzda, glista, gvězda*, luna, mǫka, pizda, světja, trǫba, uzda, vьrba
prawdopodobnie też: xorna (słi. xårnă, typ II), dyra (ros. dyrà, dyrù) (nb. pl darə)

Nsg PR (10)
Gsg -
Dsg -
Asg PP (1: mǫkǫ), PR (1: světjǫ)**
Isg -
Lsg PP? (1: pizdě)
NApl PP (1: vьrby) PR (1: gvězdy)

Teoretycznie przewidywany system: PR w całym paradygmacie. Formy varboi i paizde (jeżeli Polański dobrze rekonstruuje) są zatem analogiczne.

Nsg -ə
Gsg -ĕ
Dsg -ə
Asg -ǫ
Isg -ǫ
Lsg -ə
NAdu -ə
Idu -omə
Napl -ĕ
Gpl -∅
Dpl -əm
Ipl -omĕ
Lpl -əχ

*wg źródeł Olandera b, b/c. U Zalizniaka strus. звѣзда w par. c z uwagą (изредка b); słi. gvjǻuzdă (typ 2)
**może raczej chodzić o pomieszanie przypadków (N zamiast A), częste w tekstach połabskich

(j)a-feminina, par. b, krótkie

materiał: blъxa, bъčela, kosa, medja, mьgla, osa, sestra, smola, stьʒa, volja, žena
b/c: ovьca, tьma, (zemja)

Nsg: PR (11-14)
Gsg: -
Dsg: -
Asg: PP (1: stьʒǫ)
Isg: PR (1: voljejǫ)
Lsg: PR (1: smolě)
NAdu: PR? (1: ženě)*
NApl PP (3-4: bъčely, blъxъvy, ?ovьcě, sestry)

Teoretycznie przewidywany paradygmat = a (I). W takim razie l.poj. uległa analogicznej przebudowie (modelem mogły być tylko długie tematy na a par. c).

Kortlandt tak jakby sugeruje, że cofnięcie akcentu ze wzdłużeniem w žena czy pьsy jest regularne (ale nie pisze co z nijakimi paradygmatu b jak rebro, stьblo, veslo, w których chyba powinno zajść to samo). K. ma dość ekscentryczne poglądy na niektóre zagadnienia, i trzeba brać poprawkę na jego teorie. Np. w kwestii rozwoju wygłosowych długich  sam. w późnym prasłowiańskim są różne poglądy, ale wątpię, że K. uważał, że wygłosowa samogłoska w rebro była długa.

*Polański interpretuje to jako du w słowniku, a jako *ženy w gramatyce. W świetle <PP> w reszcie przypadków zastanawia mię, czy Sena nie mogłoby u Schultzego reprezentować zenåi z połkniętym offglajdem dwugłoski, jak to u niego się zdarza (co prawda byłoby to użycie pl zamiast du). Jeżeli nie, zenə/zenĕ może odzwierciedla to cofnięcie akcentu (ze wzdłużeniem), co w rebrə (por. też ros. жёны, сёстры, звёзды). W połabskim funkcjonowały 2 przeciwstawne mechanizmy polaryzacji l.poj. i l.mn.: "nowoakutyzacja" w wyrazach takich jak *rebra (tendencja przypuszczalnie już prasłowiańska) i analogiczne <PP> oparte na rzeczownikach par. c. Pierwszy mechanizm rozpowszechnił się w rodzaju nijakim, drugi w żeńskim.

EDIT: pomyłka, określiłem *sliny (slainåi) jako PR przy przepisywaniu, przekładam z Gsg w NApl
стань — обернися, глянь — задивися
  •