Język zurgański

[Achernar296]

Język zurgański (zúrgán) to conlang a priori.
Fonologia
Fonologia zurgańskiego była zmienna. W pierwszych notatkach język cierpiał na nadmierną głoskozę, której trwanie zakończyło się gwałtownym spadkiem liczby fonemów. Po ponownym dodaniu kilku dźwięków system w końcu ugruntował się i głosek jest aktualnie 28.

Samogłoski
W zurgańskim występuje dwuwymiarowa harmonia samogłosek.

	przednie	neutralne	tylne
niezaokrąglone	i e /i ɛ/	a y /a ɘ/	u o /ɯ ʌ~ɔ/*
zaokrąglone	í é /y œ/	á ý /ɑ~ɒ ɵ/**	ú ó /u o/

*O jest wymawiane najczęściej jako /ɔ/ mimo tego że w harmonii jest przydzielane do samogłosek niezaokrąglonych. Bierze się to stąd, że dawniej jej wymowa była niezaokrąglona /ʌ/ (co pozostało w dialektach).
**Wymowa Á waha się /ɑ~ɒ/, mimo tego w harmonii głoskę uważa się zawsze za zaokrągloną.

Dyftongi:
ei /ɛj/
ia /ja/
ai /aj/
yi /ɘj/
ou /ɔw/
ua /wa/
oraz zaokrąglone wersje każdego z nich. Dyftongi pełnią funkcję gramatyczną i z reguły nie występują w rdzeniach czasowników.

Harmonia samogłoskowa
W obrębie jednego słowa, po sylabie zawierającą samogłoskę o odpowiednim stopniu zaokrąglenia i położenia (przód/centrum/tył) może następować tylko sylaba zawierająca samogłoskę (albo dyftong) o takim samym stopniu zaokrąglenia i położenia lub samogłoskę neutralną (centralną) zaokrągloną tak samo.
Dla przykładu, dwusylabowe słowo zaczynające się sylabą z /ɛ/ może wyglądać CeCiC, CeCaC, CeCyC, CeCaiC, CeCyiC albo CeCeC, gdzie C oznacza spółgłoskę lub zbitkę spółgłosek.

Ponadto samogłoski neutralne, mimo że same podlegają harmonii, mogą ją przełamać - po jakiejkolwiek sylabie z samogłoską neutralną może nastąpić sylaba z dowolną inną samogłoską.

Spółgłoski
m n ŋ - /m n ŋ/
t d k g - /t d k g/
ŧ đ s z – /θ ð s z/
r j l ł dł– /r j l ɬ ɮ/

Spółgłoski dźwięczne nie ubezdźwięczniają się w wygłosie.
Wszystkie spółgłoski mają warianty geminatyzowane. Pełnią funkcję gramatyczną, więc zurgański unika wprowadzania ich do podstawowych wariantów rdzeni.
T i D nie występują w słowach rodzimych. S i Z przed inną spółgłoską i w wygłosie wymawiane są odpowiednio /ʃ/ i /ʒ/ (geminaty w języka brzmią odpowiednio /sː i zː/).

W standardowym zurgańskim, gdy na styku dwóch wyrazów po frykatywie/zwartej następuje /ɬ/ lub /ɮ/, do słowa zaczynającego się od tych ostatnich dodaje się prefiks a-. W mowie potocznej czasem zdarza się zamiast tego uproszczenie zbitki do samego /ɬ/ albo /ɮ/.

Struktura sylaby i akcent
Struktura sylaby wygląda tak:
(C)V(R)
gdzie C to dowolna spółgłoska, V to samogłoska lub dyftong i R to sonoranty oraz głoski /s z t d k g ɬ ɮ/.

Akcent jest na ogół oksytoniczny, ale gdy w słowie jest geminata, akcent przenosi się na sylabę ją poprzedzającą.

Przykładowe zdania
Jako zalążek przyszłego postu z gramatyką wstawiam dwa proste zdania.
Łos sás nár. - Widzę cię.
[widzieć-1sg ja-ERG ty-ABS]
/ɬɔʃ sɑʃ nɑr/
Nárrás adłozzaŋ sássá? - Widzieliście nas?
[wy-ERG widzieć-1pl my-ABS]
/nɑrːɑʃ aɮɔzːaŋ sɑsːɑ/

[Henryk Pruthenia]

Wygląda porządnie. Ciekawe jest obecność tylko dźwięcznego /g/. Harmonia wokaliczma zawsze na plus.

[커래얟쓰]

Duży plusik za wyjście z głoskozy. Sporo konlangów początkujących cierpi na ten problem ze się upycha od groma fonemów, które i tak nie leżą.

Spoko fonologia. Widzę że idziemy w klimaty aglutynacyjne (jak mniemam) co też w sumie na + przynajmniej dla mego gustu. Do fonologi mogę zastrzec że przy braku p/b brak t oraz d w rodzimych słowach jest już co najmniej dziwny. + za alofonię również, często się o tym zapomina.

Szyk zdania widzę waha się VSO~SVO ?

A i "do słowa zaczynającego się od tych ostatnich dodaje się sufiks a-" jak dodajemy z przodu to nie sufiks a prefiks

[Achernar296]

Do fonologi mogę zastrzec że przy braku p/b brak t oraz d w rodzimych słowach jest już co najmniej dziwny.

Sam też mam wątpliwości co do braku głosek t i d w rdzeniach rodzimych. Z początku nie pasowały mi one do języka. Po jakimś czasie mój gust się zmienił, więc zdecydowałem się wprowadzić je na próbę w zapożyczeniach. Tam "radzą" sobie całkiem dobrze i niewykluczone, że staną się w najbliższym czasie rodzimymi fonemami, ale będę to musiał jeszcze przemyśleć. Za to zwarte dwuwargowe w zurgańskim raczej się nie pojawią.

Szyk zdania widzę waha się VSO~SVO ?

Szyk zdania zależy od czasu. Zurgański ma tylko dwie konstrukcje określające czasy - teraźniejszą i przeszłą (są też specyficzne aspekty, ale wszystko rozpiszę szerzej za jakiś czas w jednym dużym poście z gramatyką). Czas teraźniejszy buduje się w ten sposób, że orzeczenie stawiane jest przed podmiotem, w czasie przeszłym odwrotnie, z zastrzeżeniem że w żadnej z tych konstrukcji nie jest wymagane, by te części zdania ze sobą sąsiadowały. Przedstawione tutaj zdanie VSO mogłoby być również VOS albo OVS. Na pierwszym miejscu w zdaniu jest zazwyczaj to, co jest dla mówiącego najistotniejsze. Mimo tego faktycznie najczęściej pojawiają się VSO i SVO.

A i "do słowa zaczynającego się od tych ostatnich dodaje się sufiks a-" jak dodajemy z przodu to nie sufiks a prefiks

Fakt. Poprawione 

[Achernar296]

W tym poście kilka podstawowych zagadnień z gramatyki.
Rzeczownik
Deklinacja
Rzeczownik w zurgańskim ma osiem przypadków.
Absolutyw: -(V)
Ergatyw: -(V)s
Dopełniacz: -(V)m
Celownik: -(V)ŧ
Narzędnik: ŧ(V)-
Miejscownik 1: -(V)k
Illativus/Miejscownik 2: k(V)-
Posesyw: -(V)l

V oznacza samogłoskę podległą harmonii.
Przypadki również mogą decydować o rodzaju rzeczownika. Gdy w przyjętym afiksie znajduje się samogłoska a/á, rzeczownik staje się rodzaju męskiego, jeśli jest to y/ý - żeńskiego. Jeśli pojawia się jakakolwiek inna samogłoska lub nie pojawia się żadna, rodzaj jest dla mówiącego nieistotny (nie staje się rodzajem nijakim, po prostu go nie ma). Każdy rzeczownik zatem może wystąpić z każdym rodzajem lub bez rodzaju i zależy to tylko od widzimisię rozmówcy.

W absolutywie końcówka jest opcjonalna i służy tylko do wyrażania konkretnego rodzaju. Dopełniacz ma dodatkową funkcję porównywalną z fińskim essivusem. Miejscownik 1. jest używany wtedy, kiedy czynność jest wykonywana na zewnątrz deklinowanego obiektu (przy, na, obok itd.). Miejscownik 2/illatyw występuje w sytuacji, kiedy podmiot wykonuje czynność związaną z wnętrzem obiektu (od, do, przez, w...).

Aby utworzyć liczbę mnogą do rzeczownika podwaja się spółgłoskę poprzedzającą samogłoskę akcentowaną (akcent domyślnie jest oksytoniczny) i przenosi akcent na sylabę przed geminatą. Jeśli słowo jest jednosylabowe, dodaje się sufiks w postaci samogłoski (na zasadzie takiej jak w przypadkach) i tworzy się geminatę wedle wzoru.
Dla przykładu:
Jón - owca
Jónnó/Jónnú - owce (brak rodzaju)
Jónná - owce (r.m.)
Jónný - owce (r.ż.)

Czasownik
Podstawowa forma czasownika w zurgańskim zawsze zawiera tylko samogłoski niezaokrąglone oraz spółgłoski bezdźwięczne.
Koniugacja
1. os. -(V)
2. os. -(V)ŋ/-(V)n
3. os. -(V)r

V oznacza samogłoskę podległą harmonii.
Odmiana w liczbie mnogiej jest podobna do rzeczownikowej - podwaja się pierwszą spółgłoskę sylaby akcentowanej. Spółgłoska w końcówce 2. os. waha się, w starannej standardowej wymowie jest to ŋ, w potocznej - n. Zasada dobierania samogłosek w sufiksie jest podobna do tej, która występuje w przypadkach rzeczownika - a/á odnosi się do rodzaju męskiego, y/ý do żeńskiego, a inne samogłoski do braku rodzaju.

Czasownik nie odmienia się przez czasy. Tak jak już napisałem, czas określany jest przez szyk zdania. W czasie teraźniejszym orzeczenie w zdaniu występuje przed podmiotem, a w przeszłym - za nim. Nie jest konieczne, żeby ze sobą sąsiadowały.
Łos sás nár. - Widzę cię. (VSO)
[widzieć-1sg ja-ERG ty-ABS]
Sás łos nár. - Widziałem cię. (SVO)
[ja-ERG widzieć-1sg ty-ABS]
Zurgański czasownik ma kategorię aspektu. Podstawowa forma czasownika jest w aspekcie niedokonanym. Zmiana samogłoski akcentowanej w czasowniku na dyftong powoduje zmianę na dokonany. Może więc powstać czas przeszły dokonany i czas teraźniejszy dokonany (ten drugi traktowany de facto jako czas przyszły). Zatem po takiej zmianie powyższe zdania wyglądają tak:
Łous sás nár. - Zobaczę cię.
Sás łous nár. - Zobaczyłem cię.

Pytania tworzone są przez udźwięcznienie wszystkich spółgłosek w czasowniku, a przeczenie - poprzez zaokrąglenie wszystkich samogłosek w czasowniku.
Nárrás áłóssáŋ sássá. - Nie widzieliście nas.
Nárrás adłozzaŋ sássá? - Widzieliście nas?

Fragment bajki Owca i konie:
Jónús rónrúk-đu, zan zójók lar jékár, zóđđón łosaiŋ. Aŧas sałer eskał sínýđ, erđas ŧeler merał yrkuđ jaŧ kađas đóráł sinir lan.

[Henryk Pruthenia]

Dość ciekawy pomysł z wymianą spółgłosek oraz samogłosek, choć dla mnie mało realistyczny - rozwój czegoś takiego byłby bardzo trudny do uzasadnienia. Ale z punktu widzenia jest inwencji twórczej oraz działającego systemu jak najbardziej zasadny i ciekawy.

[Achernar296]

Pełen tekst Owcy i koni:
Jón jaŧ zóđđón
Jónús rónrúk-đu, zan zójók lar jékár, zóđđón łosaiŋ. Aŧas sałer eskał sínýđ, erđas ŧeler merał yrkuđ jaŧ kađas đóráł sinir lan. Jónús ŧusar zóđđónóŧ: 'sús eker maŋa, joŧonor zak iŧir lanas zóđđónóŧ koŧ'. Zóđđónós ŧúsúr: 'keleriŋ-nór, jón, sússú ekker maŋŋa, zak sússú jóŧ lan, ukros, siŧanir nóról zójók đi rekenđik đi eł. Jaŧ zójók jónús jég'. Ŧa kelerŧair, urŧanair jónús kagalđa-ez.

jón - owca
zójók - wełna
rónrúk - wzgórze
đu - na
zóđón - koń
łos - widzieć
ŧa - jeden, ten, aŧa - pierwszy
sał - ciągnąć
sínýđ - wóz
erđ - drugi
ŧeler - dźwigać
yrkuđ - ładunek
ađ - trzy, kađ - trzeci
sinir - wieźć
lan - człowiek
ŧus - powiedzieć
eke - boleć
maŋa - serce
koŧ - robić
keler - słuchać
ukro - władca, pan
đi - na, dla
rekenđik - płaszcz
galđa - równina
ez - przez
urŧan - biec

[Henryk Pruthenia]

Nagranie!

[Achernar296]

https://soundcloud.com/achernar296/jonjatzoddon

[Henryk Pruthenia]

Brzmi czasem semicko, czasem węgiersko, czasem tureckawo, czasem aztecko (?).

Fajne wymowa, dość oddałeś brzmienie języka!

Dla mnie bomba! Masz do niego konworld?

[Achernar296]

Fajne wymowa, dość oddałeś brzmienie języka!

Dla mnie bomba!

Dzięki wielkie! ^^

Masz do niego konworld?

Tak, ale jest jeszcze słabo rozwinięty. Możliwe, że jak będę miał jakieś konkretniejsze notatki czy mapy, to je przedstawię na forum, ale to nie nadejdzie zbyt szybko
Sam zurgański będzie prawdopodobnie językiem używanym przez lud żyjący w tundrze albo tajdze.

[Achernar296]

Przedstawiam dwa zurgańskie systemy pisma.

Pierwszy to runiczna abugida zwana éŧéł áłas (stare pismo), stosowany do rycia w kamieniu, także w korze brzozowej. Po przyjęciu drugiego systemu stracił swój prestiż i został wypchnięty na prowincję, gdzie dalej cieszy się popularnością.

Drugi to zapożyczony od ludów z południa dostosowany do zurgańskiego alfabet rúsáł áłas (nowe pismo), którym posługuje się przy pisaniu na (importowanym) pergaminie. Na prowincji, z racji mniejszej dostępności materiału jest używany stosunkowo rzadko i ograniczony do spisywania ważniejszych dokumentów przez lokalne rady starszych. W miastach i gęściej zaludnionych obszarach staje się częstszy - poza urzędnikami na pergaminie pisują bogatsi mieszczanie.

Na obu zdjęciach "Owca i konie" po zurgańsku, na pierwszym całość, na drugim tylko fragment.