Dziś trochę o podstawach podstaw.
Szyk w zdaniuSOV. Raczej sztywny.
Ablaut samogłoskowyPonieważ ten język bardzo lubi wykorzystywać ablaut, wypadałoby najpierw opisać to, jak on dokładnie działa.
Dana samogłoska zawsze wymienia się na tę samą inną. Konkretnie:
- i -> ú
- ú -> ó
- ó -> e
- e -> a
- a -> á
- á -> o
- o -> u
- u -> í
- í -> é
- é -> i
Jak widać, wychodzi lista cykliczna, można sobie zrobić z tego jakieś koło, co się przyda, bo tak naprawdę kłamałem mówiąc, że samogłoska zawsze wymienia się na tę samą inną. To jest prawda, ale tylko, jeśli ablaut jest "o 1". Może być o więcej, wtedy następuje odpowiednio większe przesunięcie na tej liście. Na przykład, w przypadku przesunięcia o 2, z u zrobi się é (najpierw u -> í, potem í -> é).
Mając to z głowy, można przejść do bardziej konkretnych rzeczy.
Podstawowe zaimkiOdmieniają się tak samo jak rzeczowniki, o których później.
1SG:
nú2SG:
sú3SG:
fú1PL INCL:
núso1PL EXCL:
núno2PL:
súno3PL:
fúnoCzasownikiOdmiana przez osoby, więcej będzie innym razem:
1SG: forma słownikowa, nie istnieje bezokolicznik
2SG: ablaut o 3
3SG: o 5
1PL INCL: o 1
1PL EXCL: o 2
2PL: o 4
3PL: o 6
Przykład:
ákhí – mieć
nú ákhí
sú ákhú
fú ákhe
núso ákhé
núno ákhi
súno ákhó
fúno ákha
RzeczownikiTutaj nie ma nic niezwykłego, są dwie liczby – pojedyncza i mnoga – i sześć przypadków.
Liczbę mnogą tworzy się poprzez reduplikację przedostatniej sylaby, vide:
narufé (człowiek) ->
naruféru (ludzie)
Przypadków – jak już mówiłem – jest sześć, oznacza się je odpowiednim ablautem na ostatniej samogłosce. Są to:
0. Mianownik. Wiadomo, podmiot.
Nisone rohá ákhe.
Nisone kot-ACC mieć-3SG
Nisone ma kota.
Nisone – imię, nie męczmy biednej Ali roha – kot1. Biernik. Też wiadomo, dopełnienie bliższe.
Nisone
rohá ákhe.
2. Essyw. Taki nie do końca essyw, szczerze mówiąc. Używa się tego do porównań (zarówno w stopniu równym jak i wyższym).
soéwuna
roho głodny kot-ESS
głodny jak Fēlēs
3. Dopełniacz. Głównie do oznaczania posiadania i bycia częścią większej całości (jak w 'grupa ludzi').
Fú
Nisono roha sáó.
ono Nisone-GEN kot być-3SG
To jest kot Nisone.
sáu – być4. Komitatyw. Znowu wiadomo.
Námi Nisone Háseni nihare.
Námo-COM Nisone Hásené-ACC rządzić-3PL
Nisone i Namo razem władają Hásené.
niharu - rządzić
5. Poimkownik. Chyba oczywiste. Przykład będzie kiedy indziej.
Mam nadzieję, że się domyślicie, dlaczego zacząłem numerować od zera i co dokładnie te liczby oznaczają ;-)