Etymologie w polskim

[barthlome]

I z innej beczki, od czego jest aczować?

A co to znaczy? :O Pierwszy raz widzę to słowo po polsku. Kojarzy się tylko z ros. очковать z oczywistą etymologią od очко, czyli slengowo odbytu. Ktoś oczkuje[i/], czyli tak się boi, że сжалось у него очко.

[Henryk Pruthenia]

https://pl.m.wikisource.org/wiki/Słownik_etymologiczny_języka_polskiego/aczować

Jesteście obrzydliwi!

[Ânarsim]

Jaka może być etymologia imienia Szczepota? Od szczapy, szczepu? Czy może od chrześcijańskiego Szczepana? Chyba że to tylko autorska rekonstrukcja lingwistów od "Badania nazw geograficznych" z 1928 r., bo nie jest poświadczona w źródłach.

[Vilène]

Skąd jest g w bagnet, mimo że słowo pochodzi od Bajonny, gdzie g nigdy nie było? To jakaś pseudolatynizacja? Komuś przy przepisywaniu się jebło y z g?

[Obcy]

Ze starego forum:

A. Bańkowski łączy z franc. baguette 'prętem, pałeczką' (stąd i bagietka). Nie jest to od rzeczy, bo 'baguette' w języku francuskim nazywano m. in. 'wycior do lufy', ale także pewien rodzaj bagnetu, a mianowicie 'bagnet kłujny' (sztyk).
Do dziś słowo w tej postaci obecne w żargonie żołnierstwa angielskiego : bagonet, baggonet, bagnet itp. Bagonetta (ob. baionetta) ponoć była we Włoszech.
Z żołnierki chyba też dostał się do niektórych gwar angielskich (też amerykańskich), np. w starej śpiewce z Wiltshire :

"A hornet zet in a holler tree,
A proper spiteful twoad was he;
And merrily sung while he did zet -
His sting as sharp as a baggonet"

Anglicy suponują, że -g- od ichniego dagger, bo początkowo bagnet był to szeroki, długi na 30 cm bodziak używany przez muszkieterów zamiast szabli, dopiero pod sam koniec XVII w. zaczął być montowany na lufie.
Bagnet notowany też (z odesłaniem pod bajonet) w starych słownikach duńskich czy szwedzkich.
Polskie poświadczenie dla 'bagnet', jakie najwcześniejsze znajduję, z roku 1785 z tłumaczenia francuskiego dziełka o wojskowości dla terminu bayonnette (!), więc baGnet w polszczyźnie, jak mniemam, musi być sporo wcześniejszy.

Car Piotr I przejął tę nowinkę techniczną z wojsk króla szwedzkiego Karola XII i na krótko na początku XVIII w. w rosyjskim pokazało się : багинет (багонет ?) zastąpione jednak rychło przez typowo niem. штык.

EDIT : Notabene, na gruncie warmińskim w dwóch zapożyczeniach z języka francuskiego pojawiła się niespodziewanie spółgłoska G nie mająca odpowiednika w oryginalnym ich brzmieniu. Chodzi właśnie o wyrazy bilget i bagnet. Niemcy przejęli francuski wyraz billet w oryginalnej pisowni, ale wymawiali go jak Biljet.
W niemieckiej gwarze wschodniopruskiej, ale nie tylko, często występował wymiana J i G*. Tam też powstała postać Bilget, która następnie przeszła do dialektu warmińskiego. Przypuszczam, że podobnie miała się sprawa z francuską nazwą baionette, która również poprzez niemiecką gwarową formę Bagnet przeszła do dialektu warmińskiego.
*por. też w niektórych gwarach niemieckich : ruinieren : rugenieren. W gwarze Berlina dziś jeszcze : rujenieren i rungenieren.

[SchwarzVogel]

https://sjp.pl/ulep

To chyba to słowo:

https://en.wiktionary.org/wiki/julep#Old_French

wtórnie skojarzone z u(lepieniem), lepkością?

[Spodnie]

Jaka jest etymologia nazwiska Ledóchowski?

[SchwarzVogel]

Na Wołyniu jest jakiś Leduchów a stamtąd podobno pochodzi rodzina Urszuli.

Chociaż był też najwyraźniej jakiś Ledóchów?

https://genealogia.okiem.pl/wlasciciele/index.php?miejsce=Led%C3%B3ch%C3%B3w,%20pow.%20krzemieniecki


W polskim słowo "paduch" które Bańkowski wywodzi z jakiegoś średniogórnoniemieckiego pfad-houch, więc może to też jakiś trop. Pfad
to oczywiście ścieżka, nie mogę znaleźć, co mógł oznaczać ten drugi człon.

W każdym razie byłoby to złożenie z jakąś inną pierwszą częścią?

[SchwarzVogel]

Dubel, ale:

Skąd właściwie to całe szkalowanie i szkalunek?

Trąci niemczyzną na odległość, ale nie wiem skąd to może pochodzić.

W Słowniku zapożyczeń niemieckich nic nie ma, a jest tam tego sporo, w tym wiele wątpliwych germanizmów.

[Dynozaur]

Żeby było jeszcze dziwniej, Brü w ogóle tego słowa nie objaśnia (choć hasło jest).

[SchwarzVogel]

Skąd to nazwisko:

https://en.wikipedia.org/wiki/Marcin_Tybura

Końcówka wydaje się oczywista, chociaż może to też złudzenie.

Co do rdzenia to znalazłem tylko tybinki.

[Ainigmos]

Czy w polszczyźnie - w nazwiskach lub nazwach miejscowości uchował się kognat greckiego wyrazu πάθος, począwszy od aryjskiego *k^wend^h?

[spitygniew]

Jakie jest pochodzenie tej świaszczycy, czyli rzekomej słowiańskiej nazwy swastyki używanej przez neopogan?

[Siemoród]

Jakie jest pochodzenie tej świaszczycy, czyli rzekomej słowiańskiej nazwy swastyki używanej przez neopogan?

свѧщица (<*svęt-j-ica?)? xD Może jakieś łudospolszczenie swastyki? Strzelam, że to jest nowosłów.

[JasiekChrusty]

swada, ze swadą

Skąd to? Od kiedy to?

Dopisek.

To chyba z łaciny będzie.
W 1745 roku (nie mam pojęcia, czy to najdawniejsze poświadczenie takiego użycia) wyszła „Swada Polska y Łacińska albo Miscellanea Oratorskie Seymowe, Weselne, Kancellaryjne, Kaznodzieyskie, Pogrzebowe, Statystyczne, Panegiryczne, Elogiarne, Inskrypcyine, y inne różne, w oboim Ięzyku Prozą y wierszem” Jana Ostrowskiego Daneykowicza. W porządku Tomu pierwszego wymienione zostały: 1. Swada Oratorska Seymowa, 2. Swada Weselna, 3. Swada Kancellaryina, 4. Swada Listowna, 5. Swada Kaznodzieyska, 6. Swada Pogrzebowa

Była taka bogini rzymska Suadela albo Suada, o której zaledwie kilka zdań na angielskiej Wikipedii – https://en.wikipedia.org/wiki/Suadela Jej odpowiednikiem była grecka Peitho – o tej więcej. Były uosobieniem miłosnej namowy. To łacińskie imię wywodzić się ma od przymiotnika suadus, suāda 'przekonujący, przekonująca' – https://de.wiktionary.org/wiki/Suada a to z czasownika suadeo 'zalecam; namawiam; popieram', którego sięgają takie zapożyczenia jak perswazja, perswadować.

Czy to będzie to? Może pokrewne?

A teraz dalsze skojarzenia. Zbieżność ze zwadą się nasuwa. Wg Wiktionary to łacińskie słowo wywodzone jest z pie. rdzenia *sweh₂d- 'słodki' – https://en.wiktionary.org/wiki/suadeo#Latin Zwada ma pochodzić od wadzić, a dalej podają pie. *swé 'swój' z przypuszczalnymi wyrazami pokrewnymi z innych języków, ale niezbyt się to tam klei – https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/vaditi

Teraz takie pytanie – czy to pie. *swé 'swój' jest zawarte w pie. *sweh₂d- 'słodki'?

W polskich słownikach zwada też jest łączona z wadzić, ale pierwotny rdzeń pie. u Borysia jest inny, chyba lepiej nawiązuje do z tych krewniaków z Wiktionary. U Mostowiaka dodatkowo pod wada pada przypuszczenie o „spłynięciu się dwóch pni odrębnych”. Nie podaje jakie by to mogły być.

wada, 'błąd', wadliwy; zawada, zawadzać; Zawadzki; wadzi mi, 'przeszkadza'; wadzić się, 'kłócić się', od 14. wieku, zwada, zwadzać, powadzić, o 'kłótni'; nawadzać, 'oskarżać' (w 15. wieku); waśń, 'kłótnia', zwaśnieni['i]. Prasłowo; cerk. waditi, 'oskarżać', wada, 'oszczerstwo', swadnik, 'oszczerca', swada, 'zwada', swaditi, 'zwadzić'; tak samo u wszystkich innych Słowian, ale wada o 'błędzie' tylko na Zachodzie mówią: Czesi, my (od nas Ruś), Łużyczanie; Czesi rozróżniają wada 'brak', i wáda, 'spór'. Brak w litew.; ind. wadati, 'mówi, mieni, zdradza', apa-wada- 'ganić', wada-, 'spór'; grec. audê, 'głos', audao, 'mówię, wołam'. Czy nie spłynęły tu dwa pnie odrębne? P. uwadzić.

Aleksander Mostowiak, Słownik etymologiczny języka polskiego, 1985, s. 598

Nie ma przypuszczeń o dwóch pniach w pozostałych słownikach.

wadzić od XIV w. 'być przeszkodą, zawadą, przeszkadzać', przest. 'doprowadzać do waśni, zwady, kłótni, nieporozumień', stp. 'przeszkadzać, czynić trudności, szkodzić komuś', daw. XVII w. 'kłócić, waśnić', wadzić się 'spierać się, kłócić się', w XVII w. 'więznąć', dial. wadzić 'przeszkadzać, krzyczeć na kogoś', wadzić się 'kłócić się', (…) Ogsł.: cz. vadit 'przeszkadzać; szkodzić; karcić, ganić', vadit se 'kłócić się, sprzeczać się', ukr. vadyty 'szkodzić; obmawiać', dial. vadytysja 'kłócić się, sprzeczać się', scs. vaditi, vazdo 'oskarżać; oczerniać'. Psł. *vaditi, *vado 'karcić, ganić, oskarżać' > 'przeszkadzać komuś w czymś, *vaditi sę 'sprzeciwiać się, sprzeczać się, spierać się', pokrewne z lit. vadyti i vadinti 'nazywać; zapraszać, prosić, zwoływać', stind. vadati 'mówi, powiada, wieszczy', gr. hydeó 'nazywam, wymieniam', od pie. *ued- "mówić. — Od tego wada od XV w. 'ujemna cecha obniżająca wartość czegoś', w XVI w. 'szkoda', kasz. vada też 'bura, nagana, napomnienie' (por. cz. vada 'wada, usterka, defekt', książk. vada 'zwada, kłótnia'); od czas. przedrostkowych zawada od XV w. 'to, co zawadza, przeszkoda”, stp. 'przeszkoda materialna i niematerialna; przeszkadzanie, mieszanie się, wtrącanie się; kara, sankcja; coś, co szpeci, skaza, zwada od XIV w. 'kłótnia, spór, zatarg' (por. np. cz. svada 'kłótnia, zwada'). Zob. waśń.

Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, 2005, s. 676

wadzić cz. vadit, ukr. vadyty, scs. vaditi ‘oskarżać’. Psł. *vaditi. Pokrewne lit. vadìnti ‘nazywać’, stsas. farwâtan ‘zaprzeczać’, gr. audḗ ‘dźwięk’, stind. vadati ‘mówić’. Od tego wada, zawada, zwada

Witold Mańczak, Polski słownik etymologiczny, 2017, s. 211

A ja zapytam dla dodatkowego zamieszania czy swadźba 'ślub; wesele' może mieć z tym łacińskim słowem związek? Uznaje się, że pochodzi od swatać, dlatego zapis swadźba oraz swadźbić i swadziebny mają być błędne – prawidłowym ma być swaćba (A. Mostowiak, SEJP, 1985, s. 527). W większości języków słowiańskich jest jednak swadźba – https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/svat%D1%8Cba Swat sięga (wg Borysia) „pie. pierwiastka zaimkowego *sue-/*suo- 'swój'”.