swada,
ze swadąSkąd to? Od kiedy to?
Dopisek.
To chyba z łaciny będzie.
W 1745 roku (nie mam pojęcia, czy to najdawniejsze poświadczenie takiego użycia) wyszła
„Swada Polska y Łacińska albo Miscellanea Oratorskie Seymowe, Weselne, Kancellaryjne, Kaznodzieyskie, Pogrzebowe, Statystyczne, Panegiryczne, Elogiarne, Inskrypcyine, y inne różne, w oboim Ięzyku Prozą y wierszem” Jana Ostrowskiego Daneykowicza. W porządku Tomu pierwszego wymienione zostały: 1. Swada Oratorska Seymowa, 2. Swada Weselna, 3. Swada Kancellaryina, 4. Swada Listowna, 5. Swada Kaznodzieyska, 6. Swada Pogrzebowa
Była taka bogini rzymska
Suadela albo
Suada, o której zaledwie kilka zdań na angielskiej Wikipedii –
https://en.wikipedia.org/wiki/Suadela Jej odpowiednikiem była grecka Peitho – o tej więcej. Były uosobieniem miłosnej namowy. To łacińskie imię wywodzić się ma od przymiotnika
suadus, suāda 'przekonujący, przekonująca' –
https://de.wiktionary.org/wiki/Suada a to z czasownika
suadeo 'zalecam; namawiam; popieram', którego sięgają takie zapożyczenia jak
perswazja,
perswadować.
Czy to będzie to? Może pokrewne?
A teraz dalsze skojarzenia. Zbieżność ze
zwadą się nasuwa. Wg Wiktionary to łacińskie słowo wywodzone jest z pie. rdzenia
*sweh₂d- 'słodki' –
https://en.wiktionary.org/wiki/suadeo#Latin Zwada ma pochodzić od
wadzić, a dalej podają pie.
*swé 'swój' z przypuszczalnymi wyrazami pokrewnymi z innych języków, ale niezbyt się to tam klei –
https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/vaditi Teraz takie pytanie – czy to pie.
*swé 'swój' jest zawarte w pie.
*sweh₂d- 'słodki'?
W polskich słownikach
zwada też jest łączona z
wadzić, ale pierwotny rdzeń pie. u Borysia jest inny, chyba lepiej nawiązuje do z tych krewniaków z Wiktionary. U Mostowiaka dodatkowo pod
wada pada przypuszczenie o
„spłynięciu się dwóch pni odrębnych”. Nie podaje jakie by to mogły być.
wada, 'błąd', wadliwy; zawada, zawadzać; Zawadzki; wadzi mi, 'przeszkadza'; wadzić się, 'kłócić się', od 14. wieku, zwada, zwadzać, powadzić, o 'kłótni'; nawadzać, 'oskarżać' (w 15. wieku); waśń, 'kłótnia', zwaśnieni['i]. Prasłowo; cerk. waditi, 'oskarżać', wada, 'oszczerstwo', swadnik, 'oszczerca', swada, 'zwada', swaditi, 'zwadzić'; tak samo u wszystkich innych Słowian, ale wada o 'błędzie' tylko na Zachodzie mówią: Czesi, my (od nas Ruś), Łużyczanie; Czesi rozróżniają wada 'brak', i wáda, 'spór'. Brak w litew.; ind. wadati, 'mówi, mieni, zdradza', apa-wada- 'ganić', wada-, 'spór'; grec. audê, 'głos', audao, 'mówię, wołam'. Czy nie spłynęły tu dwa pnie odrębne? P. uwadzić.
Aleksander Mostowiak, Słownik etymologiczny języka polskiego, 1985, s. 598
Nie ma przypuszczeń o dwóch pniach w pozostałych słownikach.
wadzić od XIV w. 'być przeszkodą, zawadą, przeszkadzać', przest. 'doprowadzać do waśni, zwady, kłótni, nieporozumień', stp. 'przeszkadzać, czynić trudności, szkodzić komuś', daw. XVII w. 'kłócić, waśnić', wadzić się 'spierać się, kłócić się', w XVII w. 'więznąć', dial. wadzić 'przeszkadzać, krzyczeć na kogoś', wadzić się 'kłócić się', (…) Ogsł.: cz. vadit 'przeszkadzać; szkodzić; karcić, ganić', vadit se 'kłócić się, sprzeczać się', ukr. vadyty 'szkodzić; obmawiać', dial. vadytysja 'kłócić się, sprzeczać się', scs. vaditi, vazdo 'oskarżać; oczerniać'. Psł. *vaditi, *vado 'karcić, ganić, oskarżać' > 'przeszkadzać komuś w czymś, *vaditi sę 'sprzeciwiać się, sprzeczać się, spierać się', pokrewne z lit. vadyti i vadinti 'nazywać; zapraszać, prosić, zwoływać', stind. vadati 'mówi, powiada, wieszczy', gr. hydeó 'nazywam, wymieniam', od pie. *ued- "mówić. — Od tego wada od XV w. 'ujemna cecha obniżająca wartość czegoś', w XVI w. 'szkoda', kasz. vada też 'bura, nagana, napomnienie' (por. cz. vada 'wada, usterka, defekt', książk. vada 'zwada, kłótnia'); od czas. przedrostkowych zawada od XV w. 'to, co zawadza, przeszkoda”, stp. 'przeszkoda materialna i niematerialna; przeszkadzanie, mieszanie się, wtrącanie się; kara, sankcja; coś, co szpeci, skaza, zwada od XIV w. 'kłótnia, spór, zatarg' (por. np. cz. svada 'kłótnia, zwada'). Zob. waśń.
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, 2005, s. 676
wadzić cz. vadit, ukr. vadyty, scs. vaditi ‘oskarżać’. Psł. *vaditi. Pokrewne lit. vadìnti ‘nazywać’, stsas. farwâtan ‘zaprzeczać’, gr. audḗ ‘dźwięk’, stind. vadati ‘mówić’. Od tego wada, zawada, zwada
Witold Mańczak, Polski słownik etymologiczny, 2017, s. 211
A ja zapytam dla dodatkowego zamieszania czy
swadźba 'ślub; wesele' może mieć z tym łacińskim słowem związek? Uznaje się, że pochodzi od
swatać, dlatego zapis
swadźba oraz
swadźbić i
swadziebny mają być błędne – prawidłowym ma być
swaćba (A. Mostowiak, SEJP, 1985, s. 527). W większości języków słowiańskich jest jednak
swadźba –
https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Slavic/svat%D1%8Cba Swat sięga (wg Borysia)
„pie. pierwiastka zaimkowego *sue-/*suo- 'swój'”.