AnārilJak dotąd w kilku tematach w dziale
Tłumaczenia przedstawiłem teksty stworzone w języku o nazwie
anāril. W conlanging bawię się od 10 lat, mam za sobą (jak wielu z nas) już pewnie kilkadziesiąt podjętych projektów, ale to dopiero anāril śmiem uznać za swój naprawdę
dobry conlang. Na forum jestem od lutego 2007 roku, śledzę je bacznie, aczkolwiek piszę bardzo niewiele. Dopiero ostatnio przy okazji wyprowadzki z fora.pl przemyślałem sprawę i postanowiłem zaprezentować coś dokładniej.
Pracę nad anārilem (
= anarejskim) rozpocząłem półtora roku temu, ale tak naprawdę złożyło się na niego wiele z moich wcześniejszych doświadczeń. Na pierwszy rzut oka na pewno kojarzy się on z arabskim – i nie bez przyczyny. Podobnie jak w językach semickich, u podstaw morfologicznych anārilu leży (najczęściej) trójspółgłoskowy rdzeń, będący nośnikiem znaczenia leksykalnego, modyfikowany przez afiksy słowotwórcze i fleksyjne. Tak jak w arabskim, w anarejskim występują tylko trzy samogłoski /a/, /i/ oraz /u/ wraz ze swoimi długimi odpowiednikami, a także takie spółgłoski, jak /q/, /ħ/, /ʕ/ czy /ʔ/. Wreszcie, obok alfabetu łacińskiego stosuję w zapisie także arabski
abjad (w planach jest także conscript).
Mimo to, nie nazwałbym anārilu „semlangiem” czy „arablangiem”. Przede wszystkim, jego słownictwo jest aprioryczne. Do nielicznych wyjątków od tej reguły należą wyrazy
sāmu ‘imię, nazwa, rzeczownik’,
ħaqlu ‘pole uprawne’ czy
mā’ ‘woda’ (oraz pochodne). Również morfologia i fleksja odbiega od semickiej, jeżeli wziąć pod uwagę istnienie 6 (czy nawet 7) przypadków, różnych wzorów deklinacyjnych dla rzeczowników i przymiotników, rozbudowaną fleksję czasownikową, występowanie poimków, brak kategorii określoności, itd. Przyznaję przy tym, że arabski bez wątpienia był/jest dla mnie największą inspiracją przy tworzeniu anārilu, ale śledząc uważnie przedstawiane przeze mnie zagadnienia będzie się dało dostrzec podobieństwa do niektórych „rozwiązań” znanych z fińskiego, łaciny czy jeszcze innych "niesemickich" języków naturalnych – podobieństwa
zamierzone.
Oficjalnie język ten nie jest tworzony dla żadnego conworldu, choć prawdopodobnie zostanie w takowym wykorzystany. Na razie jednak są to plany dość odległe, co nie zmienia faktu, że przy tworzeniu wordlisty nie zastanawiam się raczej, jakie słowo ma określać ‘samolot’ i ‘komputer’, bo najprawdopodobniej – o ile mogę już stwierdzić – w „przyszłym” conworldzie takie słowa mi się nie przydadzą. Jeżeli jednak ktoś bardzo by chciał takie anarejskie słowa poznać, to mogę coś wymyślić

Pracując nad anārilem, wychodzę od pewnej jego „pierwotnej” wersji (będę go dalej nazywał protoanārilem). Jednocześnie, nie raz będę się zapewne odnosił do rzeczywistej historii języka, bo nie zawsze miał on w mojej głowie taką postać, jak widać będzie niżej.
Jeżeli chodzi o stan języka na dziś – anāril jest całkiem „kompletny”. Zarówno fleksja, jak i składnia są dobrze opracowane. Duży nacisk kładę również na słowotwórstwo, które mimo swojego rozbudowania jest w większości przypadków bardzo regularne. Wordlista (porządkowana przeze mnie wg rdzeni), jak gdzieś wspominałem, ma już ponad 2500 pozycji, a po dokładnej analizie jej zawartości i uzupełnieniu bieżących braków (czyt. bez dodawania nowych rdzeni) pewnie wzrosłaby o kolejne 500-1000 rekordów. Pewne kwestie wymagają jednak wciąż opracowania, bądź rozstrzygnięcia. Mam nadzieję, że dyskusja w tym temacie pomoże mi się z tym uporać.
Koniec wstępu, przejdźmy do rzeczy. Aby nie łamać tradycji, napiszę w pierwszym poście co nieco o
fonologii oraz
ortografiiSpółgłoski:
/h/ <h> ه
/θ/ <θ> ث
/x ~ χ/ <x> خ (wciąż nie mogę się zdecydować, jestem bliższy /χ/)
/ħ/ <ħ> ح
/f/ <f> ف
/t/ <t> ت
/k/ <k> ك
/q/ <q> ق
/ʕ/ <c> ع
/s/ < s > س
/z/ <z> ز
/ʃ/ <š> ش
/ʤ/ <j> ج
/n/ <n> ن
/m/ <m> م
/r/ <r> ر
/l/ <l> ل
/ʔ/ <’> ء (w transkrypcji łacińskiej nie zapisywana na początku wyrazu; ortografii hamzy w zapisie arabskim poświęcę oddzielny post)
/j/ <y> ي
/w/ <w> و
Samogłoski:
/a/ <a>
fatħa /i/ < i >
kasra/u/ < u >
ḍamma/aː/ <ā> ا
/iː/ <ī> ي
/uː/ <ū> و
Uprzedzę pytania: brak symetrii (/ʃ/ i /ʤ/), kopiujący nieco sytuację w arabskim (tj. MSA), a także inne dziwności (jeżeli takie się rzucają w oczy), mają uzasadnienie historyczne (protoanarejskie). Jak ktoś zainteresowany, opiszę to dokładniej później.
Struktura sylaby: (C)V(C) (V długie lub krótkie), przy czym:
– sylaba zamknięta z długą samogłoską może wystąpić
tylko w wygłosie wyrazu (w protoanārilu takie sylaby nie występowały – powstały z opuszczenia krótkich samogłosek końcowych)
– sylaby V(C) występują w nagłosie w nielicznych przypadkach (p. niżej).
Zbitki spółgłoskowe nie występują ani w nagłosie, ani w wygłosie – w środku wyrazu mogą się znaleźć natomiast dowolne kombinacje dwóch spółgłosek. Niektóre formy wyrazów mają strukturę wymagającą dodania epentetycznej sylaby na początku wyrazu, zazwyczaj /i/. Dobrym przykładem jest typowa struktura przymiotnika, np.
iqsār /(ʔ)iqsa:r/ ‘duży’ (kwestia obecności /ʔ/ jest tutaj dość „płynna”)
W takich wypadkach jednak, jeżeli poprzedzający wyraz kończy się na samogłoskę, /i/ ulega elizji:
nastu iqsār /nastu_qsa:r/ ‘duży dom’
/ʔ/, /y/ i /w/ są spółgłoskami
słabymi, tj. mogą ulegać różnym modyfikacjom w zależności od formy, jaką przyjmuje rdzeń. Ponadto, przed spółgłoskami i na końcu wyrazu zachodzą zmiany:
/iy/ > /iː/
/iw/ > /iː/
/uw/ > /uː/
Na końcu wyrazu również:
/aːy/ > /aː/
/aːw/ > /aː/
/iːy/ > /iː/
/iːw/ > /iː/
/uːy/ > /uː/
/uːw/ > /uː/
Powyższe modyfikacje są źródłem pewnych nieregularności we fleksji i słowotwórstwie, ale generalnie jest w tym jakaś logika, o czym się będzie dało przekonać.
Jeżeli chodzi o akcent, sprawa jest otwarta, kształtuje się głównie na podstawie wymowy tekstów. Skłaniam się do akcentowania pierwszej od końca sylaby CV:(C) lub CVC, przy czym waham się, czy może nie wykluczyć z akcentowania ostatniej sylaby. No chyba, że mowa o wyrazie dwusylabowym, wtedy może akcentować też ostatnią?... Muszę się wreszcie zdecydować.
W następnym poście przybliżę dokładniej ortografię arabską, choć nie będę jej dalej stosował w tym wątku – łacinka wygodniejsza

. Tu dodam jeszcze, że w toku opisu wyrazy anarejskie będę podawał
pogrubione, zapis struktur morfologicznych
kursywą, a rdzenie wielkimi literami i z pogrubieniem, np.
Q-S-R.
A jako gratis, trzy nagrania – na szybko, niedokładnie, ze spontanicznym akcentowaniem, ale zawsze dają jakieś pojęcie, jak to „ma” brzmieć:
1.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka – tekst
tu.
2.
Cthulhu fhtagn – tekst
tu.
3.
Ojcze nasz – tekst poniżej:
Atyama ka-awsā
Qassayna sāmaxu
Inhayta amāraxu
Aθlaylaj aθālaxū alka ka-awsā wa-ka-alānā
Haynaxīm sarā nāšimi asrijilā
Wa-inxaysaxīm alka aqlimāmi wa-naxsam aqlā’imin mān
Wa-la-qastilayħam na-sayākinin
Nam qaqtimayram su’ūrū
Alka