Oto aktualna wersja jednego z moich projektów - język kiryjski. Jest strasznie prosty i regularny, ale taki miał być.
SŁOWO WSTĘPUJęzyk kiryjski (lub: cyryjski; kir.
tem Cirnadi [ʹtẽw̃ʧirʹnaðʲi]) to język używany w aktualnie wymyślanym przeze mnie conworldzie. Używają go Kiryjczycy zamieszkujący Kirię (
Cirnad). Tworząc go skupiałem się na tym aby się mi podobał (zarówno pod względem brzmienia jak i gramatyki) mniej przejmując się realizmem czy oryginalnością. Efekt jest taki, że fonetyka jest miejscami żywcem zerżnięta z portugalskiego i białoruskiego a gramatyka niemal bezwyjątkowa. Parę unikalnych (chyba) cech jednak ma. Tak czy siak, obczajcie.
FONETYKA, ZAPISSAMOGŁOSKI I SPÓŁGŁOSKI:
http://i49.tinypic.com/mafqkm.jpgALFABET + WYMOWADo zapisu języka kiryjskiego używa się rodzimego alfabetu (który dopiero opracowuję). Na potrzeby poniższej prezentacji używam łacinki. Alfabet łaciński w wersji kiryjskiej składa się z 17 liter – ACDEGILMNOPRSTUVY. Nie używa się żadnych diakrytyków. Oto alfabet z podaną wymową:
http://i48.tinypic.com/200p44n.jpgAKCENTAkcent wyrazowy w języku kiryjskim jest silnie dynamiczny (powoduje redukcję samogłosek nieakcentowanych), swobodny pod względem fonetycznym ale częściowo stały pod względem morfologicznym – w wyrazach odmiennych pada zawsze na ostatnią sylabę wyrazu niebędącą końcówką przypadka lub markerem.
GRAMATYKADEKLINACJAWyrazy dzielą się na odmienne (mogące pełnić funkcję rzeczownika, czasownika, przymiotnika, przysłówka lub imiesłowu; zalicza się do nich także zaimki i liczebniki) oraz nieodmienne (w tym przyimki, spójniki, partykuły). W rodzimych wyrazach każdy wyraz odmienny w mianowniku kończy się na spółgłoskę (wyjątek: zaimek
ga –„ja”). Deklinacja wygląda następująco:
mianownik: końcówka zerowa
biernik: –
odopełniacz¹: –
adopełniacz²: –
i (tworzy przymiotniki, przysłówki oraz imiesłowy)
celownik: –
eynarzędnik: –
aminnessivus: –
os (zastępuje przyimek
w)
Liczbę mnogą tworzy się zawsze przez dodanie końcówki –
av, która staje się częścią rdzenia i do niej dodaje się końcówki przypadków. Brak w kiryjskim odmiany przez rodzaje.
Nieregularnie odmieniają się jedynie zaimki
ga („ja”),
er („ty”),
lat („co”),
pat („to”),
sat („coś”),
gvat („wszystko”),
csat („nic”) oraz
plat („tamto”):
B: ga; er; lat; pat; sat; gvat; csat; plat > vo; ro; lo, po, so, gvo, cso, plo
D¹: ga; er; lat; pat; sat; gvat; csat; plat > va; ra; la, pa, sa, gva, csa, pla
D²: ga; er; lat; pat; sat; gvat; csat; plat > vi; ri; li, pi, si, gvi, csi, pli
C: ga; er; lat; pat; sat; gvat; csat; plat > vey; rey; ley, pey, sey, gvey, csey, pley
N: ga; er; lat; pat; sat; gvat; csat; plat > vam; ram; lam, pam, sam, gvam, csam, plam
I: ga; er; lat; pat; sat; gvat; csat; plat > vos; ros; los, pos, sos, gvos, csos, plos
PRZYIMKIPrzyimki stawia się przed danym wyrazem. Wyraz ten zawsze występuje wtedy w mianowniku. Używa się następujących przyimków:
ca – od; z
ig – z; przy
ya – dla
no – do
ta – na
ma – nad
op – pod
ci – przed
co – po
vu – mimo
na – zamiast
da – o; na temat; ze względu
SKŁADNIAW języku kiryjskim najczęstszym szykiem zdania jest VSO, przy czym jest to język genitywno-akuzatywny. Części zdania oznacza się dodając końcówki przypadków - podmiot posiada końcówkę dopełniacza¹ (-
a) natomiast orzeczenie pozostaje w mianowniku. Markerem dopełnienia jest jest końcówka biernika (-
o). Ponadto brak jest rozróżnienia na rzeczownik, przymiotnik i czasownik. Oznacza to, że np. zdanie „ludzie kochają koty” brzmi identycznie co zawiadomienie „miłość ludzi do kotów” –
aram yanga mucavo (dosł. „miłość[mian.] ludzie[dop.¹] koty[bier.]”).
CZASY I ASPEKTYNazwy czynności mogą posiadać aspekt ciągły (oznacza on, że czynność wykonywana jest w danym momencie) lub aspekt ogólny (czynność wykonywana jest przez dłuższy czas lub/i z przerwami). Rozróżnienie to przypomina trochę różnicę między polskimi
iść i
chodzić. W celu zmiany aspektu dodaje się odpowiednie sufiksy: –
an (tworzący aspekt ogólny) lub –
ir (tworzący aspekt ciągły).
Ponadto, jeśli czas, w którym dana czynność jest wykonywana nie jest określony (np. w zdaniu jutro pójdę do szkoły czas jest określony: czynność będzie wykonywana jutro a więc w przyszłości) dodaje się prefiksy
al– (tworzący czas przeszły) i
ni– (tworzący czas przyszły). Dodaje się je także czasem do wyrazu nieoznaczającego czynności. Np. zdanie „będziesz Kiryjczykiem” tłumaczy się jako
er niCirnadic (gdzie
Cirnadic – „Kiryjczyk”) a zdanie „byłeś z Kirii” jako
er ca alCirnad. Z kolei zdanie „byłem głupi” tłumaczy się jako
alpac va (gdzie
pac – „głupota” ale też „być głupim”).
TRYB ROZKAZUJĄCY, PYTANIA, PRZECZENIATryb rozkazujący i pytania tworzy się przez dodanie partykuł
di („niech”) i
su („czy”).
Np.:
„zabij go!” >
can di pico! (gdzie
can – „zabić”;
pic – „on”; „ona”)
„lubisz mnie?” >
nay su ra vo? (gdzie
nay – „lubić”)
„jesteś w domu?” >
molos su er? (gdzie
mol – „dom”)
Przeczenia tworzy się dodając partykułę
ec („nie”).
Np.
„nie walczę z tobą” >
ec com va ro (gdzie
com – „walka”)
„to nie jest mój dom” >
pat ec vi mol (gdzie
pat – „to”;
mol – „dom”)
„nie zabijaj go!” >
ec can di pico! (gdzie
can – „zabić”;
pic – „on”; „ona”)
STRONA BIERNAStronę bierną tworzy się przez dodanie sufiksu –
ov („być robionym”).
Np.:
pat cora tamov vam – „to jabłko jest jedzone przeze mnie” (dosł. „tego jabłka bycie jedzonym mną”)
gdzie:
cor – „jabłko”;
tam – „jeść”
ZAIMKIga – ja
vi – mój
nag – my
nagi – nasz
er – ty
ri – twój
get – wy
geti – wasz
pat – ono; to; ten
pi – taki; tak
pic – on; ona
pici – jego; jej
picav – oni; one
picavi – ich
pagos – tu
pivos – teraz
lat – co; który
li – czyj; jaki; jak
lic – kto
lici – czyj (jakiej osoby)
lagos – gdzie
livos – kiedy
sat – coś; któryś
si – czyjś; jakiś
sic – ktoś
sici – czyjś (jakiejś osoby)
sagos – gdzieś
sivos – kiedyś
csat – nic; żaden
csi – niczyj
csic – nikt
csici – niczyj (żadnej osoby)
csagos – nigdzie
csivos – nigdy
gvat – wszystko; każdy
gvi – cały
gvic – każdy (każda osoba)
gvici – wspólny (każdej osoby)
gvagos – wszędzie
gvivos – zawsze
plat – tamto; tamten
plagos – tam
plivos – wtedy
mi – swój
ca lat – dlaczego (z jakiego powodu)
ya lat – dlaczego (w jakim celu)
ca lag – skąd
no lag – dokąd
PARTYKUŁYoy – tak
ec – nie
su – czy
di – niech
dogu – nawet
do – też
gu – aż
loi – tylko
SPÓJNIKIon – i
lat – że
vu – mimo, że
vup – ale
nap – lecz; tylko
na – zamiast
su – lub
suc – ani
li – niż
casu – więc
cap – bo
oysu – jeśli
ecsu – jeśli nie
LICZEBNIKIil – jeden; raz; jedynka
ili – pojedyńczy; jeden
ilari – pierwszy
iloi – jedyny
pav – dwa; dwójka
pavi – podwójny
pavari – drugi
slen – trzy; trójka
sleni – potrójny
slenari – trzeci
tant – cztery; czwórka
tanti – poczwórny
tantari – czwarty
vam – pięć; piątka
vamari – piąty
gop – sześć; szóstka
gopari – szósty
striy – siedem; siódemka
striyari – siódmy
mes – osiem; ósemka
mesari – ósmy
cvin – dziewięć; dziwiątka
cvinari – dziewiąty
yac – dziesięć; dziesiątka
yacari – dziesiąty
yac-on-il – jedenaście; jedenastka
yac-on-ilari – jedenasty
yaca-pav – dwadzieścia; dwudziestka
yaca-pavi – dwudziesty
yaca-pav-on-tantari – dwudziesty czwarty
yaca-slen – trzydzieści; trzydziestka
alac – sto; setka
alacari – setny
alaca-striy-on-yaca-cvin-on-vami – siedemset dziewięćdziesiąty piąty
Przy dodawaniu liczebnika do określanego nim wyrazu dodaje się do niego końcówkę –
i natomiast wyraz ów pozostaje w mianowiku i liczbie pojedynczej.
Np.:
„jeden wojownik” >
ili comic (dosł.: „pojedyńczy wojownik”)
„ośmiu ludzi” >
mesi ilic (dosł.: „ośmiokrotny człowiek”)
„trzy mieszkania” >
sleni yop (dosł.: „potrójne mieszkanie”)
„piędziesiąt głów” >
yaca-vami poc (dosł.: „piędziesięciokrotna głowa”)
PRZYKŁADY"Ojcze nasz" i I art. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (podana wymowa w IPA):
http://i46.tinypic.com/o9lhcl.jpgSŁOWNICZEKbędzie.