Etymologijni szczerzedruhowie

Zaczęty przez Noqa, Październik 02, 2012, 21:39:18

Poprzedni wątek - Następny wątek

Siemoród

Cytat: Grzybacz w Czerwiec 21, 2022, 18:13:12
Trochę inni rodzaj szczerzedrużstwa:
rzecz miała pierwotnie znaczenie mowy (pochodzi od rzec). Oryginalnym określeniem było wiec(e), z prasłowiańskiego veťь, z praindoeuropejskiego rdzenia wekʷ- oznaczającego... mowę. Pojęcia zataczają piękne koła.
A kognatem polskiego wiecu jest rosyjska вещь, czeska věc, czy łużycka wěc 'rzecz'. Paralelą semantyczną polskiej rzeczy jest z kolei słoweńska reč 'rzecz'. Takie przejście znaczeniowe 'mowa' → 'rzecz' jest typowe, por. niem. Ding 'rzecz' i Thing 'wiec', z czego to drugie jest spółczesną pożyczką ze Skandynawji.
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Łudomian

Cytat: Siemoród w Czerwiec 21, 2022, 18:40:09
Cytat: Grzybacz w Czerwiec 21, 2022, 18:13:12
Trochę inni rodzaj szczerzedrużstwa:
rzecz miała pierwotnie znaczenie mowy (pochodzi od rzec). Oryginalnym określeniem było wiec(e), z prasłowiańskiego veťь, z praindoeuropejskiego rdzenia wekʷ- oznaczającego... mowę. Pojęcia zataczają piękne koła.
A kognatem polskiego wiecu jest rosyjska вещь, czeska věc, czy łużycka wěc 'rzecz'. Paralelą semantyczną polskiej rzeczy jest z kolei słoweńska reč 'rzecz'. Takie przejście znaczeniowe 'mowa' → 'rzecz' jest typowe, por. niem. Ding 'rzecz' i Thing 'wiec', z czego to drugie jest spółczesną pożyczką ze Skandynawji.
A racja, zapomniał jeśm o jermańskich przypadkach :P
Ciekawe, że wiec jako zgromadzenie nie jest powiązany z wekʷ-, a wydawało by się to całkiem logiczne...
Przy imek za dla czasu
  •  

dziablonk

Cytat: Grzybacz w Czerwiec 21, 2022, 18:13:12Pojęcia zataczają piękne koła.
Ja powiedziałbym raczej, że postać słów przemija, ale sposób myślenia o danej rzeczy pozostaje. Wiadomo, na przykład, że dawne słowo ostrów 'wyspa', to oznacza teren opłynięty przez strugę, strumienie. Tymczasem zauważyłem, że w chorwackim co prawda samego ostrowa nie ma, natomiast jest otok, czyli jakby od ociec. Ciekaw jestem, czy ktoś zna inne przykłady i jakby fachowo nazwać takie zjawisko?
Dziwno wam, iżem ja to tako pomieszany?
Jak ciećwierz przyszedłem w płatczyska ubrany.
  •  

Τόλας

Bagdad (stolica Iraku) oraz Bogdan i Bożydar
  •  

Ainigmos

#964
Semito-chamicka (afroazjatycka) szczerzedrużba:

prasemicki *nahar(u) "rzeka" i staroegipski neher "ts."
Słownictwo nie może upodobnić się do poharatanego wykorzeniającymi wtrętami drzewa bez korzeni - oto hasło czyścielskiego słowodzieja
  •  

Ainigmos

polski dzwon(k)o i ormiański ձուկ dzuk "ryba", oba od pie. *dʰǵʰu- "ryba"
Słownictwo nie może upodobnić się do poharatanego wykorzeniającymi wtrętami drzewa bez korzeni - oto hasło czyścielskiego słowodzieja

Τόλας

Cytat: Ainigmos w Lipiec 31, 2022, 18:47:09
polski dzwon(k)o i ormiański ձուկ dzuk "ryba", oba od pie. *dʰǵʰu- "ryba"
Jeśli ta etymologja praindoeuropejska jest poprawna, to ciekawi mnie, skąd /dz/ na początku dzwon(k)o. Czyżby dʰ się tu zachowało i nie wystąpiła metateza z ǵʰ, co prowadziłoby do zbitki dz zamiast afrykaty? Ewolucja tego rdzenia aż do języka prasłowiańskiego podobno dałaby zy, a do polskiego - zeẃ. Czyli na pewnym etapie dʰ znika.
  •  

Siemoród

Cytat: Tolasz w Sierpień 06, 2022, 22:06:16
Cytat: Ainigmos w Lipiec 31, 2022, 18:47:09
polski dzwon(k)o i ormiański ձուկ dzuk "ryba", oba od pie. *dʰǵʰu- "ryba"
Jeśli ta etymologja praindoeuropejska jest poprawna, to ciekawi mnie, skąd /dz/ na początku dzwon(k)o. Czyżby dʰ się tu zachowało i nie wystąpiła metateza z ǵʰ, co prowadziłoby do zbitki dz zamiast afrykaty? Ewolucja tego rdzenia aż do języka prasłowiańskiego podobno dałaby zy, a do polskiego - zeẃ. Czyli na pewnym etapie dʰ znika.
Bo w okresie średniopolskim połączenie szczelinowa+w często dawało zwarto-szczelinowa+w, stąd ćwikła, dźwięk, ale też dzwon, no i dzwono. Inna sprawa, że kognacenie dzwona z greckim, ormiańskim czy żmudzkim słowem na rybę jest dość wątpliwe.
Niech żyje Wolny Syjam!

dziablonk

Dziwno wam, iżem ja to tako pomieszany?
Jak ciećwierz przyszedłem w płatczyska ubrany.
  •  

Łudomian

dźgać, pożoga, żagiew, zgliszcza, zgaga, dziegieć (nieźle się rozjechała ta rodzinka)
Przy imek za dla czasu
  •  

Siemoród

#970
Bardzo ładna kolekcja, chociaż nie przekonuje mnie dźgać.

Jako ciekawostkę dodam tylko, że dziegieć najpewniej jest bałtyzmem i to dość wczesnym (ale na tyle późnym, że nie trafił do południowosłowiańskich), bo bałtyckie nie przeprowadziły asymilacji w plackowym rdzeniu *dhegwh- do *geg-, jak słowiańskie.
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Łudomian

#971
Teżem się z początku zdziwił co do tego dźgać, acz dawniej występowało też w postaci żgać, więc myślę że to z jakiegoś psł. žьgati. Rozwój znaczeniowy z 'palenia' do 'kłucia' nie jest szczególnie dziwien.

Nie widzę czemu dziegieć nie mógłby być po prostu wspólnym dziedzictwem bałtosłowiańskim, jeszcze zprzed rozpodkbnienie d-g > g-g. Jego absencja u jużnych rzeczywiście zastanawia, ale czy mógł tam po prostu zaniknąć?
Przy imek za dla czasu
  •  

dziablonk

#972
Cytat: Grzybacz w Październik 14, 2022, 21:47:49
Teżem się z początku zdziwił co do tego dźgać, acz dawniej występowało też w postaci żgać, więc myślę że to z jakiegoś psł. žьgati.
Może pod wpływem ćkać 'pchać, też o jedzeniu: wsuwać, wcinać'? U Konopnickiej: "Dźgało po sercu, jakgdyby ożogiem..." ;)
CytatJego absencja u jużnych rzeczywiście zastanawia, ale czy mógł tam po prostu zaniknąć?
Zastąpiony przez turecko-arabski katran i niemiecki ter. U Pleteršnika w słoweńskim jest deget, nie wiem tylko, czy nie pożyczka z czeskiego.  ???
Dziwno wam, iżem ja to tako pomieszany?
Jak ciećwierz przyszedłem w płatczyska ubrany.
  •  

Siemoród

Cytat: dziablonk w Październik 16, 2022, 16:45:36
Cytat: Grzybacz w Październik 14, 2022, 21:47:49Jego absencja u jużnych rzeczywiście zastanawia, ale czy mógł tam po prostu zaniknąć?
Zastąpiony przez turecko-arabski katran i niemiecki ter. U Pleteršnika w słoweńskim jest deget, nie wiem tylko, czy nie pożyczka z czeskiego.  ???
Nawet jeżeli takie słowo występuje w słoweńskim, to tylko by to potwierdzało jego północnosłowiański charakter – w północno-zachodnich djalektach słoweńskich występuje bardzo wiele nawiązań do języków zachodniosłowiańskich. Jeśli jednak nie ma dowodu na występowanie tego słowa w djalektach, to jest to na pewno sztuczny bohemizm z czasów odrodzenia narodowego, jakich w literackim słoweńskim niemało.
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

dziablonk

pol. dzieża - ang. dough
piekło - pech
Dziwno wam, iżem ja to tako pomieszany?
Jak ciećwierz przyszedłem w płatczyska ubrany.
  •