Projekt tłumaczeniowy Toivonena

[elslovako]

Wargerski:

"Üräpö Uje pasalittosu oihusu oto kel."

Üräpö - bardziej trafne określenie tego wyrazu to "z początku", gdyż jest to słowo ürä (rzeczownikowa forma "wcześnie") odmieniona przez ablatyw.
Uje - Bóg w mianowniku.
pasalittosu - forma czasu imperfekt (czynność dokonana) od czasownika alittsut (tworzyć), dodatkowo odmieniona przez 3. os. l.p.
oihusu oto kel - normalnie użylibyśmy formy "oihusu u kelusu", czyli odmienilibyśmy obydwa rzeczowniki przez biernik, jednak spójnik "oto" pełni taką samą funkcję jak "u" (czyli i), a dodatkowo narzuca na następny rzeczownik przypadek z poprzedniego rzeczownika (żeby to wyjaśnić - na początku i  z nieba można przetłumaczyć i "Üräpö u oihpo" jak i "Üräpö oto oih".

[Canis]

Ahtialański:

"Буду дља АѲОS sімӓвsтаран нарт sє љан."

Буду дља - dosłownie: "kiedy początek". Oznacza "na początku".
АѲОS - Bóg. Pisane wielkimi literami. Na 90% inspirowane podświadomie górą Athos, o której pewnie przeczytałem po łebkach jakiś artykuł, a potem słowo mi "dziwnie pasowało". Połowa ahtialańskiego jest tak zbudowana.
Sімӓвsтаран (simayvstaran) - to jest ciekawe. Stworzyć to діая (nieregularny czasownik) i ten najczęściej pojawia się w samej Talennie, czyli Piśmie Świętym w języku ahtialańskim. Jednak pierwsze słowo o tym znaczeniu to czasownik utworzony od rzeczownika siмӓ "cud". Występuje jako regularny czasownik w formie czasu przeszłego w aspekcie dokonanym.
Нарт to "niebo". Forma przestarzała. W dzisiejszych czasach "a" uległo wzmocnieniu, nabrało dyszącej fonacji, i wymawiamy je obecnie raczej "наарт".
Sє oznacza "i". Używane zamiennie z "хєт"/"єт", które dosłownie znaczą "z", "wraz z". Słowo to posiada też formę "sєт", jednak ta jest rzadko używana i przesadnie podniosła.
Љан - bardzo pierwotne słowo, oznacza ziemię.

O gramatyce niewiele można powiedzieć. Ahtialański ma bezwzględny szyk zdania SVO oraz jest analityczny. Porządek słów odpowiada raczej polskiemu.

[elslovako]

No, już listopad, jakie kolejne zdanie?

[Canis]

LISTOPAD: Rdz 1,2
"Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami."
(Biblia Tysiąclecia)

1. Czeska wersja: Země pak byla nesličná a pustá, a tma byla nad propastí, a Duch Boží vznášel se nad vodami. (Bible Kralická)

2. Grecka wersja: ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος.

3. Angielska wersja: And the earth was without form, and void; and darkness was upon the face of the deep. And the Spirit of God moved upon the face of the waters. (King James)

4. Łacińska wersja: terra autem erat inanis et vacua et tenebrae super faciem abyssi et spiritus Dei ferebatur super aquas (Vulgata)

5. Rosyjska wersja: Земля же была безвидна и пуста, и тьма над бездною, и Дух Божий носился над водою.

6. Hebrajska wersja (oryginał): וְהָאָרֶץ הָיְתָה תֹהוּ וָבֹהוּ וְחֹשֶׁךְ עַל פְּנֵי תְהוֹם וְרוּחַ אֱלֹהִים מְרַחֶפֶת עַל פְּנֵי הַמָּיִם.

7. Serbska wersja: А земља бјеше без обличја и пуста, и бјеше тама над безданом; и дух Божји дизаше се над водом.

Uruchamiam część listopadową. Ten fragment jest znacznie bardziej skomplikowany niż poprzedni. Zagadnienia, z jakimi mamy tu do czynienia, to zdania złożone oraz sposoby ich łączenia. Jak wasze conlangi sobie z tym poradzą?
Poniekąd jest to wyliczenie, stąd pewnie w polskiej wersji pojawił się dwukropek. Wersja serbska (dodałem ją teraz) użyła średnika, a angielska wydzieliła do osobnego zdania.

Porady w interpretacji
Ciężko mi odesłać do jakichś konkretnych źródeł w kwestii zrozumienia tego fragmentu. Cytuję stronę www.strona.meszaret.pl:

1. Stworzenie świata (Rdz 1, 1- 2,4)

Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię (Rdz 1,1).

Oto pierwsze zdanie Pisma Świętego. Nieprawdaż że niezwykłe? Bóg stworzył! Bóg! Ale przecież On nie istnieje (!?) A jednak. Tymi słowami rozpoczyna się wielka historia zbawienia. Ten, Który Jest, stwarza świat. Stwarza niebo i ziemię, czyli wszystko. On stwarza, więc ma i do tego prawo. Stwarza, ale po co? O tym przekonamy się już za chwilę

Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem, ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami (Rdz 1,2).

Panował wielki chaos. Ale był ktoś, kto nad tym czuwał, który zabrał się do uporządkowania tego wszystkiego. Ten, który nadał kształt bezkształtnemu i tchnął życie w to co martwe. Duch Boży unosił się nad wodami – wszystko było podporządkowane mocy Bożej. Nie ma jeszcze praw fizyki, chemii, związków przyczynowo skutkowych, ani czasu. Jest jedynie bezład, chaos i Bóg, który nosi w sobie odwieczny zamysł poukładania tego wszystkiego. Zaczyna zatem stwarzać.

W moim książkowym wydaniu Pisma Świętego (korzystam przy wklejaniu cytatów ze stron internetowych) przy słowie "Duch" jest gwiazdka:

Możliwe tłum.: "tchnienie", "wiatr".

Jestem dziś zbyt zmęczony, aby tworzyć porządne (i ciekawe) tłumaczenia we własnych conlangach, więc pałeczkę pierwszeństwa oddaję komu innemu. Jutro wrzucę swoje.

[balab]

Trochę sie spóźniłem w temacie, dlatego podam zdanie pierwsze i 2 zdanie z razu. Dalej pójdę juz planowo - jedno na miesiąc.

etiński:

gagepput terani ilónerín reigúm bundmar

gagepput czas przeszły zamierzony (ponieważ chcemy tutaj podkreślić, że ktoś to chciał zrobić, zamierzał to uczynić) przechodni aktywny od czasownika geppon- tworzyć kształtować
terani trochę pod wpływem greckiej konstrukcji εν αρχη zdecydowałem się na loc. od słowa teran - początek
ilónerín ergatyw (agens - podmiotem w tym zdaniu) od słowa ilóneri - bóg (wzmocniona forma ilónen- władca, pan, a to pochodzi z rdzenia lon(i)- - mieć, posiadać). agens, będący podmiotem w tym zdaniu.
reigúm acc. nieożywiony od reigum - nieboskłon, dopełnienie bliższe
bund , ziemia, acc. ożywiony, dopełnienie bliższe
-mar i - spójnik łączny, używany w czasie wymieniania

ga-gepp-u-t                                             teran-i                ilóner-ín       reig-úm           bund-mar
zamierzony-tworzyć-past-3.sg.trans.act początek-loc.sg. bóg-erg.sg. niebo-acc.noż. ziemia.acc.oż.-i

virri benat bund didhennón bésoimmar enit er supetoi zábenni fennakha [benikesh] vorant enik nidárekesh útar ilóneria er fennai

virri zaś
benat czas przeszły niezamierony (nie wnikamy czy ktoś miał taki zamiar, czy też wyszło mu przez przypadek, pozostajemy neutralni w ocenie) przechodni od czasownika benin - być. Tutaj pełni funkcję łącznika dla orzeczenia imiennego, w którym orzecznik stanowi bezład i pustkowie (stąjące z tegoż powodu w essivusie). Podmiot zdania wyrazany jest przez acc. (nie zaś erg.) pomimo, że czasownik jest przechodni. Spowodowane to jest tym, że trudno mówić, z semantycznego pkt widzenia, o "wykonawcy", agensie posiadania jakiejś cechy, własności. Dlaczego więc benin jest przechodni? Ścisły związek orzecznika z łącznikiem, spowodował, że ten pierwsz został traktowany na równi z dopełnieniem.
bund ziemia, acc. będący podmiotem zdania
didhennón essivus (orzeczik) od didhenno - bezład
bésoin essivus (orzecznik) od bésoi (bé - nic, soi- ziemia, kraina). W zdaniu końcowe -n przechodzi w -m pod wpływem przyrostka -mar
-mar i (jak wcześniej)
enit pochodzi od spójnika en - i jednocześnie, a, do którego dodano końcówki osobowe wraz z łącznikiem -e- [dla czasu przeszłego niezamierzonego zgodnie z zasadami alternacji jest to -i-]
er nad
supetoi locativus od supeto- powierzchnia
zábenni partytyw od záben - bezkres. Partitivus użyty jest dlatego, że powierzchnia stanowi tylko część całego bezkresu (wód)
fennakha genetyw od fenna - morze, ocean, jezioro, jakakolwiek woda w zbiorniku (ale nei naczyniu) . Okresla rodzaj bezkresu (nie jest to bekres czasu, nieba, głupoty, tylko wód)
benikesh użyte w nawiasie ponieważ jest ono tutaj całkowicie domyślne. W adj. werbalnym, ponieważ wymusza to odmiana spójnika en
vorant ciemność, acc. tutaj podmiot zdania
enik spójnik en z sufiksami czasu przeszłego neizamieronego 3 sg dla czasowników nieprzechodnich aktywnych
nidárekesh - adj. verb. od nidárem - unosić się, płynąć w powietrzu (wymuszone przez odmianę spójnika en)
útar acc. - duch - dosłownie myśl. W języku etińskim ośrodkiem duszy jest rozum - myśl
ilóneria possesywus od ilóneri - bóg
er - nad
fennai locativus od fenna (jak wcześniej)

virri ben-a-t                                                       bund                   di-dhenn-ón       bésoi-m-mar
zaś być-przeszły niezamierzony-3sg.trans.act. ziemia.acc.sg.oż neg.-ład-ess.sg. pustkowie-ess.sg.-i

en-i-t                                                                             er   supeto-i                     záben-ni          fenna-kha       [beni-k-esh]
i(jednocześnie)-przeszły niezamierzony-3sg.trans.act. nad powierzchnia-loc.sg. beziar-part.sg. woda-gen.sg. [być-adj.v.oż.podmiotu]

vorant                      en-i-k                                                                               nidáre-k-esh                           útar                  ilóneri-a
ciemność.acc.oż.sg. i(jednocześnie)-przeszły niezamierzony-3sg.intrans.act. unosić się-adj.v.oż.podmiotu duch.acc.sg.oż. bóg-poss.sg.

er    fenna-i
nad woda-loc.sg.

[Widsið]

Burgundzki

« Itu do api tuchtimes wostospi; intis gurmonis uchs dreci duvni, api initu anamu Wiri Diwi uchs niruis. »

Analiza
Burgundzki wariant tłumaczenia drugiego wersu dosyć mocno podąża za tłumaczeniem łacińskim, posiada jednak dostosowaną do burgundzkich norm składnię.
1. Czasowniki "być" i "unosić się nad czymś" odmienione są w czasie imperfectum: itu, intis, initu.
2. Odpowiednikiem łacińskiego autem (i polskiego zaś) jest w tekście spójnik api. Właściwe znaczenie tego wielofunkcyjnego wyrazu pozwala odczytać interpunkcja: , api = "i", api = "a".
3. Ziemia w tłumaczeniu burgundzkim jest "bezkształtna" tuchtimes. Zdecydowałem się na bardziej dosłowny komunikat, żeby uwydatnić późniejsze dzieło tworzenia.
4. "Ciemność" w zasadzie jest singularia tantum w burgundzkim, pozwoliłem sobie jednak na spluralizowanie jej (gurmonis), ponownie dla celów emfatycznych.
5. Drecos, podobnie jak łacińskie facies znaczy zarówno "powierzchnia" jak i "twarz". Mimo że oba te polskie znaczenia mogą być oddane przez jeszcze kilka innych słów, tylko drecos zawiera je obydwa, więc postawiłem na zagranie na wyobraźni.
6. Słowo "duch" sonolios ma w burgundzkim jednoznacznie złą konotację. W zamyśle autorów Biblii Bóg jest surowy, ale przecież nie zły, więc tłumaczenie spiritus Dei jako "boska zmora" byłoby dość niefortunne. Użyłem tu słowa anamu "dusza", po pierwsze dlatego, że podoba mi się ono w takim kontekście, a po drugie dlatego, że wcześniej już ustaliłem, że Duch Święty to Anamu Nia, więc niejako poszedłem po najmniejszej linii oporu, stosując samobroniącą się analogię.
7. Niro "woda" jest jedynym zapożyczeniem greckim w zasobie podstawowego słownictwa burgundzkiego i przez przypadek przeszło podobną ewolucję semantyczną, początkowo będąc stosowanym jako przymiotnik niros "rześki, ożywczy, orzeźwiający". Wszystkie postulowane staroceltyckie rekonstrukcje tego leksemu: *akʷā-, *boglo-, *dubro-, *iskā-, *lawo-, *ud-en-(s)kiyo-, *utso-, *φeno-, *φono-, dałyby w burgundzkim albo brzydki rezultat, albo przybrały inne znaczenie.

i-	-tu	do-	-Ø	api	tuchtim-	-es	wost-	-os-	-pi
być	3.sing.IMPERF	ziemia	N.sing.	a, zaś	bezkształtny	N.sing.	pusty	N.sing.	part. koord.

i-

-ntis

gurm-

-onis

uchs

drec-

-i

duvn-

-i

api

in-

-itu

anam-

-u

Wir-

-i

Diw-

-i

uchs

nir-

-uis

być

3.pl.IMPERF

ciemność

N.pl.

nad, ponad

powierzchnia

Loc.sing.

otchłań

G.sing.

i

unosić się

3.sing.IMPERF

dusza

N.sing.

pan

G.sing.

Bóg

G.sing.

nad

woda

Loc.pl

[elslovako]

"Kel pasetailerosu nojokkitumi oto sätä. Emmnisi pasetailerosu kii palussitumi aihapitillitumi u Ujevoti päsemingürösü aihasu."

Kel - ziemia w mianowniku.
pasetailerosu - forma czasu przeszłego impärfäkt od czasownika tailesut (być).
nojokkitumi oto sätä - bezładem i pustkowiem, widać ponowne użycie spójnika "oto" - jest on charakterystyczny dla biblijnego stylu bądź podniosłych przemów lub dzieł.
Emmnisi - ciemność w mianowniku.
pasetailerosu - jak poprzednie.
kii - spójnik oznaczający "nad" lub "na górze".
palussitumi - powierzchnia w przypadku DG. Odsyłam do tematu z prezentacją języka.
aihapitillitumi - połączenie przymiotnik+rzeczownik "powierzchnia wody", dodatkowo w przypadku DG.
u - i.
Ujevoti - połączenie oznaczające "Duch Boży", w mianowniku.
päsemingürösü - forma czasu impärfäkt od czasownika mingüsüt (unosić [się]). W języku wargerskim nie ma czasowników zwrotnych, dodatkowo po tym czasowniku nie trzeba już używać żadnego przyimka.
aihasu - woda w bierniku.

EDIT: Glosów nie będzie, ale wysiliłem się podać transkrypcję fonetyczną tych dwóch zdań: [kel pɑse'tɑjlɛɾɔsu 'nɔjɔkːitumi 'ɔtɔ 'sætɛ 'emːnisi pɑse'tajlɛɾɔsu kiː 'pɑlusːitumi 'ɑjhɑpitilːitumi u 'ujevɔti pɛse'miɲʏɾøsʏ 'ɑjhɑsu]

[Aureliusz Chmielewski]

/Wersja wstępna/

«Gətraa dan kÿçhim utöşanna ek tiluun: daröş kÿçhim nina kitorÿolin legin travÿoçak a Deusaan kvörtamhim nina travÿoçaklin»

Analiza
1. Każde słowo tutaj zostało wygenerowane i jak już wcześniej wspomniałem (w poprzednim tłumaczeniu), żadne nie zostało zapożyczone z języków naturalnych. Uwaga! Wyjątkiem jest słowo «Deus»!
2. Celowo tworzę trochę nóblang, bo chcę się pobawić w ewolucję języka.
3. Oprócz Nominativusa został tu użyty tylko Locativus, do wyrażenia «nad wodami».
4. Deusaan - wyraz złożony: «Deus» - Bóg i «saan» - duch.
5. Nic ciekawego właściwie tutaj nie ma. Ciekawostką (chociaż też marną) jest chyba to, że ÿ po spółgłosce się czyta jako [ɪj].
6. Wkrótcę prawdopodobnie będę to modyfikował (w tym opisywał każdą zmianę w analizie), gdyż jest to wczesna faza rozwoju.

Wymowa
['gætra: da:n 'kɪjʧim 'utøʃanna ɛk tilu:n': 'darøʃ 'kɪjʧim ni:na 'kitorɪjolin 'lɛgin 'travɪjoʧak a Dø'sa:n 'kvørtamhim ni:na travɪjoʧaklin']
Konkretnych zasad wymowy jeszcze nie ustaliłem, napisałem po prostu jak ja to wymawiam.

Glosy

Gətraa

dan

kÿçhim

utöşanna

ek

tiluun:

daröş

kÿçhim

nina

kitorÿ

legin

travÿoçak

a

Deusaan

kvörtamhima

nina

travÿoçaklin

Ziemia-N.poj

za to

była-3.os-prz

bezład

i

pustka:

ciemność

być-3.os-prz

nad

powierzchnia

bezmiar

woda-l.mn

a

Duch Boży

unosił się-3.os-prz

nad

woda-L.,l.mn

[Dynozaur]

żadne [słowo] nie zostało zapożyczone z języków naturalnych.

«Deus» - Bóg

No rzeczywiście kurwa.

[Aureliusz Chmielewski]

żadne [słowo] nie zostało zapożyczone z języków naturalnych.

«Deus» - Bóg

No rzeczywiście kurwa.

W poprzednim tłumaczeniu napisałem, że to jedyne słowo, które jest zapożyczone. Ale okej, już poprawiam..

[elslovako]

Czy można poprosić o wymowę? Jestem ciekawy jak to brzmi.

[Aureliusz Chmielewski]

Czy można poprosić o wymowę? Jestem ciekawy jak to brzmi.

Oczywiście. Zaktualizowałem.

Mam dziwną prośbę do moda: Czy dałoby radę zrobić temat, gdzie byłyby wszystkie posty związane z tym tematem, ale nie byłyby to tłumaczenia (np. jak ten post) ? Nie ładnie tak wyglądają tłumaczenia przeplatane z innymi postami Dałoby radę?

[Noqa]

Taki nowy szkic; aprioryczny czysto, więc tak na leksyce nie będę się mocno skupiał.

"Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię."
«sfluk dðɲɔ̃ʔɔ̃ɕq gɣɛxcl.»

Spoiler

[close]

"Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami."
«gɣãdʁ sqfɛʊ̥kt slənk; ɲcɛl vluə̥s ʃplux, dðɲiə̥ʒ kθild vlux»

Spoiler

[close]

[Widsið]

Ciekawe, że wszyscy tak kurczowo trzymają się tego polskiego "bezładu". To jedno z najbardziej kreatywnych tłumaczeń, ale w sumie jest dalekie od oryginału.

[Todsmer]

„Bezład” od „nieukształtowanego” czy też „nieprzygotowanego” (ἀκατασκεύαστος) wcale tak daleko nie upadł znaczeniowo przecież. Ciekawszy jest drugi (a właściwie pierwszy) epitet Ziemii, ἀόρατος - o ile dobrze rozumiem, oznacza coś niewidzialnego - ergo, nieistniejącego w rzeczywistości (może oznacza to „istniejącego tylko w boskich myślach”?). Ktoś rozumie tekst hebrajski?