Ndamzpholtigt
0. TłoNdamz jest jednym z języków mojego conworldu. Większość projektów do niego tworzona została anulowana, w opowiadaniach role języków różnych ras i narodów ogrywają nieznacznie zmodyfikowane języki rzeczywiste - istniejące bądź hipotetyczne. Ndamz jest jednym z trzech, które wydały mi się na tyle istotne i ciekawe, że postanowiłem je zachować.
Jak już pisałem w innym temacie, mój conworld jest bardzo
fantasy i robił za tło zarówno dla mojej małej twórczości literackiej, jak i dla rozmaitych partii RPG-ów rozgrywanych na różnych zasadach. Ndamz w owym conworldzie jest językiem jednej z podras-odłamów elfów. Elfy owe, postrzegane jako "złe" przez resztę swojej rasy, ponieważ nie zgodziły się na zamieszkanie w otoczonym wysokim murem lesie i nie nienawidzą ludzi i reszty, żyją w znacznym odizolowaniu w miastach o dziwnej architekturze, mają smykałkę do techniki i przejęły sporo elementów tradycyjnie przypisywanych kulturze krasnoludzkiej, jak np. zwyczaj zapuszczania brody czy złożona hierarchia społeczna. Podrasa tych elfów sama siebie nazywa
ndamz "istota z metalu, człowiek/elf z metalu", co jest odniesieniem zarówno do ich zamiłowania do obróbki metali, jak i popielatego, połyskliwego koloru skóry.
Język ndamz nie ma nic wspólnego z językiem "prawowitych" elfów (w tym conworldzie jego rolę odgrywa islandzki), ani prawdopodobnie z żadnym innym językiem świata, niemniej, mało kto zajmuje się badaniami w tym zakresie.
1. Informacje ogólneNdamz jest językiem fleksyjnym, lubiącym różne morfofonetyczne zabawy, jak przegłosy czy mutacje spółgłoskowe. Bazowy szyk zdania to VOS w zdaniu głównym i SOV w zdaniu podrzędnym. Przymiotnik jako taki nie istnieje, rolę przydawki przyjmuje rzeczownik nazywający właściwą cechę, doklejany przed rzeczownikiem określanym. Wyróżnia się cztery czasy - aktualny, ogólny, przyszły i przeszły, wszystkie o syntetycznej strukturze. Rozbudowana drabina społeczna ma odbicie zarówno w użyciu zaimków osobowych czy określonego słownictwa, jak i społecznemu przyzwoleniu na używanie niektórych głosek.
2. Podstawy fonetyki i fonologiiSamogłoski w ndamz podzielone są na trzy szeregi:
a) szereg płaski: /i ɨ ɯ/ <i y u>
b) szereg zwykły: /e ɤ/ <e o>
c) szereg okrągły: /œ ɒ ɔ/ <e a o>
Zarówno szereg płaski jak i szereg okrągły powodują przegłos. Przegłos płaski powoduje odokrąglenie samogłosek szeregu okrągłego (œ ɒ ɔ > [ɛ a ʌ]), a przegłos okrągły - zaokrąglenie samogłosek szeregu płaskiego (i ɨ ɯ > [y ʉ u]). Samogłoski szeregu zwykłego nie są poddawane przegłosowi i czasem oznacza się je dodatkowo w pisowni za pomocą makronu, chociaż nie jest to regułą - etymologicznie samogłoski zwykłe powstały w wyniku podniesienia samogłosek okrągłych w niektórych pozycjach (dawniej istniał tylko szereg płaski i okrągły).
Ndamz wyróżnia następujące spółgłoski:
a) nosowe: /m n/ <m n>
b) zwarto-wybuchowe: /p t k b d g pʰ tʰ kʰ bʰ dʰ gʰ/ <p t k b d g ph th kh bh dh gh/
c) szczelinowe: /f z h/ <f z h>
d) drżące: /r/
e) boczne: /l/
Rozróżnienie spółgłosek zwarto-wybuchowych aspirowanych i nieaspirowanych jest bardzo ważne i istnieje bardzo dużo par minimalnych, które różnią się właśnie aspiracją:
bzuft "kowadło",
bhzuft "chłop";
anghkand "pustynia",
angkand "susza";
tharrazd "obce wojsko",
tarrazd "tąpnięcie".
Struktura sylaby w ndamz:
K(C)VC(C)
C - dowolna spółgłoska
K - dowolna spółgłoska nieszczelinowa
V - dowolna samogłoska
Akcent pada na pierwszą sylabę i nie ma znaczenia dystynktywnego.