Etymologijni szczerzedruhowie

[Siemoród]

Trochę inni rodzaj szczerzedrużstwa:
rzecz miała pierwotnie znaczenie mowy (pochodzi od rzec). Oryginalnym określeniem było wiec(e), z prasłowiańskiego veťь, z praindoeuropejskiego rdzenia wekʷ- oznaczającego... mowę. Pojęcia zataczają piękne koła.

A kognatem polskiego wiecu jest rosyjska вещь, czeska věc, czy łużycka wěc 'rzecz'. Paralelą semantyczną polskiej rzeczy jest z kolei słoweńska reč 'rzecz'. Takie przejście znaczeniowe 'mowa' → 'rzecz' jest typowe, por. niem. Ding 'rzecz' i Thing 'wiec', z czego to drugie jest spółczesną pożyczką ze Skandynawji.

[Grzybacz]

Trochę inni rodzaj szczerzedrużstwa:
rzecz miała pierwotnie znaczenie mowy (pochodzi od rzec). Oryginalnym określeniem było wiec(e), z prasłowiańskiego veťь, z praindoeuropejskiego rdzenia wekʷ- oznaczającego... mowę. Pojęcia zataczają piękne koła.

A kognatem polskiego wiecu jest rosyjska вещь, czeska věc, czy łużycka wěc 'rzecz'. Paralelą semantyczną polskiej rzeczy jest z kolei słoweńska reč 'rzecz'. Takie przejście znaczeniowe 'mowa' → 'rzecz' jest typowe, por. niem. Ding 'rzecz' i Thing 'wiec', z czego to drugie jest spółczesną pożyczką ze Skandynawji.

A racja, zapomniał jeśm o jermańskich przypadkach
Ciekawe, że wiec jako zgromadzenie nie jest powiązany z wekʷ-, a wydawało by się to całkiem logiczne...

[dziablonk]

Pojęcia zataczają piękne koła.

Ja powiedziałbym raczej, że postać słów przemija, ale sposób myślenia o danej rzeczy pozostaje. Wiadomo, na przykład, że dawne słowo ostrów 'wyspa', to oznacza teren opłynięty przez strugę, strumienie. Tymczasem zauważyłem, że w chorwackim co prawda samego ostrowa nie ma, natomiast jest otok, czyli jakby od ociec. Ciekaw jestem, czy ktoś zna inne przykłady i jakby fachowo nazwać takie zjawisko?

[Tolasz]

Bagdad (stolica Iraku) oraz Bogdan i Bożydar

[Ainigmos]

Semito-chamicka (afroazjatycka) szczerzedrużba:

prasemicki *nahar(u) "rzeka" i staroegipski neher "ts."

[Ainigmos]

polski dzwon(k)o i ormiański ձուկ dzuk "ryba", oba od pie. *dʰǵʰu- "ryba"

[Tolasz]

polski dzwon(k)o i ormiański ձուկ dzuk "ryba", oba od pie. *dʰǵʰu- "ryba"

Jeśli ta etymologja praindoeuropejska jest poprawna, to ciekawi mnie, skąd /dz/ na początku dzwon(k)o. Czyżby dʰ się tu zachowało i nie wystąpiła metateza z ǵʰ, co prowadziłoby do zbitki dz zamiast afrykaty? Ewolucja tego rdzenia aż do języka prasłowiańskiego podobno dałaby zy, a do polskiego - zeẃ. Czyli na pewnym etapie dʰ znika.

[Siemoród]

polski dzwon(k)o i ormiański ձուկ dzuk "ryba", oba od pie. *dʰǵʰu- "ryba"

Jeśli ta etymologja praindoeuropejska jest poprawna, to ciekawi mnie, skąd /dz/ na początku dzwon(k)o. Czyżby dʰ się tu zachowało i nie wystąpiła metateza z ǵʰ, co prowadziłoby do zbitki dz zamiast afrykaty? Ewolucja tego rdzenia aż do języka prasłowiańskiego podobno dałaby zy, a do polskiego - zeẃ. Czyli na pewnym etapie dʰ znika.

Bo w okresie średniopolskim połączenie szczelinowa+w często dawało zwarto-szczelinowa+w, stąd ćwikła, dźwięk, ale też dzwon, no i dzwono. Inna sprawa, że kognacenie dzwona z greckim, ormiańskim czy żmudzkim słowem na rybę jest dość wątpliwe.

[dziablonk]

łot. mala - rum. mal 'brzeg'

[Grzybacz]

dźgać, pożoga, żagiew, zgliszcza, zgaga, dziegieć (nieźle się rozjechała ta rodzinka)

[Siemoród]

Bardzo ładna kolekcja, chociaż nie przekonuje mnie dźgać.

Jako ciekawostkę dodam tylko, że dziegieć najpewniej jest bałtyzmem i to dość wczesnym (ale na tyle późnym, że nie trafił do południowosłowiańskich), bo bałtyckie nie przeprowadziły asymilacji w plackowym rdzeniu *d^heg^wh- do *geg-, jak słowiańskie.

[Grzybacz]

Teżem się z początku zdziwił co do tego dźgać, acz dawniej występowało też w postaci żgać, więc myślę że to z jakiegoś psł. žьgati. Rozwój znaczeniowy z 'palenia' do 'kłucia' nie jest szczególnie dziwien.

Nie widzę czemu dziegieć nie mógłby być po prostu wspólnym dziedzictwem bałtosłowiańskim, jeszcze zprzed rozpodkbnienie d-g > g-g. Jego absencja u jużnych rzeczywiście zastanawia, ale czy mógł tam po prostu zaniknąć?

[dziablonk]

Teżem się z początku zdziwił co do tego dźgać, acz dawniej występowało też w postaci żgać, więc myślę że to z jakiegoś psł. žьgati.

Może pod wpływem ćkać 'pchać, też o jedzeniu: wsuwać, wcinać'? U Konopnickiej: "Dźgało po sercu, jakgdyby ożogiem..."
 

Jego absencja u jużnych rzeczywiście zastanawia, ale czy mógł tam po prostu zaniknąć?

Zastąpiony przez turecko-arabski katran i niemiecki ter. U Pleteršnika w słoweńskim jest deget, nie wiem tylko, czy nie pożyczka z czeskiego. 

[Siemoród]

Jego absencja u jużnych rzeczywiście zastanawia, ale czy mógł tam po prostu zaniknąć?

Zastąpiony przez turecko-arabski katran i niemiecki ter. U Pleteršnika w słoweńskim jest deget, nie wiem tylko, czy nie pożyczka z czeskiego. 

Nawet jeżeli takie słowo występuje w słoweńskim, to tylko by to potwierdzało jego północnosłowiański charakter – w północno-zachodnich djalektach słoweńskich występuje bardzo wiele nawiązań do języków zachodniosłowiańskich. Jeśli jednak nie ma dowodu na występowanie tego słowa w djalektach, to jest to na pewno sztuczny bohemizm z czasów odrodzenia narodowego, jakich w literackim słoweńskim niemało.

[dziablonk]

pol. dzieża - ang. dough
piekło - pech