Język hiwański
Język hiwański (nazwa własna: "wecle hivanh" [weçle ˈhivaɲ]) to mój drugi język, więc ciągle jeszcze nie jestem mistrzem w ich tworzeniu. Tym razem język a priori, bo po prostu uznałem, że to będzie łatwiejsze niż a posteriori. Więc, [ɪnˈdʒɔɪ]!
Fonetyka:Spółgłoski: Język posiada 32 fonemy spółgłoskowe.
| Dwuwargowe | Wargowo-zębowe | Zębowe | Dziąsłowe | Zadziąsłowe | Podniebienne | Miękkopodniebienne | Języczkowe | Krtaniowe |
Nosowe | •m | | | •n | | •ɲ | | | |
Zwarte | p•b | | | t•d | | | k•g | | |
Afrykaty | | | | | t͜ʃ•d͜ʒ | | | | |
Sybilanty | | | s̪•z̪ | | ʃ•ʒ | | | | |
Szczelinowe | •β | f•v | θ•ð | | | ç• | x•ɣ | χ•ʁ | |
Półotwarte | | | | | | •j | | | •h |
Uderzeniowe | | | | •ɾ | | | | | |
Boczne półotwarte | | | | •l | | •ʎ | | | |
Inne: w
Spółgłoski dziąsłowe są apikalne.
Co do [ʃ] i [ʒ] chodzi mi o te "miękkie" odpowiedniki (cały czas nie wiem jak to odróżnić od tych "twardych").
Samogłoski: Język posiada 9 fonemów samogłoskowych.
| Przednie | Środkowe | Tylne |
Przymknięte | i• | ɨ• | •u |
Średnio-przymknięte | e• | | •o |
Środkowe | | ə• | |
Średnio-otwarte | ɛ• | | •ɔ |
Prawie otwarte | | ɐ• | |
Otwarte | a• | | |
Dyftongi: Hiwański posiada następujące dyftongi: [ai̯ ei̯ ɛi̯ oi̯ ɔi̯ au̯ eu̯ ɛu̯ ou̯ ɔu̯]
Akcent: Akcent pada przeważnie na przedostatnią sylabę. Akcent jest przenoszony na inną sylabę gdy:
• Znajduje się w niej dyftong,
• Znajduje się w niej samogłoska zmieniająca położenie akcentu (patrz niżej).
Akcent nie jest cechą dystynktywną.
Ortografia: Język używa zmodyfikowanego pisma łacińskiego.
Samogłoski: [a] – a, á
[ɐ] – à
[e] – e
[ə] – è
[ɛ] – é
[i ] – i, í
[ɨ] – ì
- – o, ò
[ɔ] – ó
[u ] – u, ú
Litery á, à, é, í, ì, ó, ú przenoszą akcent na sylabę w której się znajdują.
Dyftongi zapisuje się jak ich części składowe tj. [au̯] zapisuje się "au".
Spółgłoski:
[m] – m
[n] – n
[ɲ] – nh
[p] – p
[b ] – b
[t] – t
[d] – d
[k] – k
[g] – g
[t͜ʃ] – ks
[d͜ʒ] – gz
[s̪] – s
[z̪] – z
[ʃ] – ş
[ʒ] – z̧
[β] – ƀ
[f] – f
[v] – v
[θ] – ŧ
[ð] – đ
[ç] – c
- – k̵
[ɣ] – ǥ
[χ] – ƙ
[ʁ] – ɠ
[j] – j
[h] – h
[ɾ] – r
[l] – l
[ʎ] – lh
[w] – w
I jeszcze garść słownictwa na zachętę:
àlha [ˈɐʎa] – ptak
nék̵ [ˈnɛx] – noc
raikip [ˈɾai̯kip] – spodnie
diɠun [ˈdiʁun] – nienawidzić
lhawè [ˈʎawə] – ładna
Powiedzcie czy kontynuować.
Kontynuuj! I to już! Dobre podwaliny pod coś dobrego na prawdę :)
Ogólnie fonetyka języka przypada mi do gustu, moje klimaty. Za to ortografia jest obrzydliwa (dla mnie). Szczególnie zapis
gz, ks, x̂ ḫr, ħr jest dla mnie nie porozumieniem. Druga sprawa to to, czy przy takim zasobie dźwięków brak [s] jest możliwy? Nie znam żadnego języka bez [s] z tyloma spółgłoskami. Samogłoskowy system jest spoczko, aczkolwiek nie jestem pewny rozróżnienia fonologicznego [ɐ] i [a], sam się kiedyś na tym spaliłem.
Brzmienie słówek mi się bardzo podoba. Szczególnie nagłosowe [ɐ], mimo wszystko ;)
Życzę udania tego języka :)
CytatCo do [ʃ] i [ʒ] chodzi mi o te "miękkie" odpowiedniki (cały czas nie wiem jak to odróżnić od tych "twardych").
[ʃʲ ʒʲ] lub z takimi zawijasami na dole (jednak to symbol już wycofan z oficjalnej IPY)
Można to zaznaczyć po prostu palatalizacją.
Mi raczej w ortografii nie pasuje ϝ, które pasuje jak pięść do nosa. Ale reszta, nawet dosyć ładna i ciekawa, zwłaszcza to ks i gz. Oryginalne i zapewne mające poparcie w diachronii.
CytatDruga sprawa to to, czy przy takim zasobie dźwięków brak jest możliwy?
Jest przecież /s/, cóż że dentalne?
Czy tylko ja mam problem z wymówieniem [çl]?
[...........]
CytatJest przecież /s/, cóż że dentalne?
A fakt, jest. Wybaczcie, nie zauważyłem ;/
CytatCzy tylko ja mam problem z wymówieniem [çl]?
Cóż w tym takiego trudnego? :O
Mi przy bardziej utylnionych frykatywach, [l] albo idzie w stronę frykatywu bocznego, albo w stronę [l] welaryzowanego.
CytatZa to ortografia jest obrzydliwa (dla mnie). Szczególnie zapis gz, ks, x̂ ḫr, ħr jest dla mnie nie porozumieniem.
CytatMi raczej w ortografii nie pasuje ϝ, które pasuje jak pięść do nosa.
CytatOrtografia przebrzydka.
Może jak będę miał czas (hahaha) to zrobię jakąś "reformę ortografii".
CytatTo "lháûè" wygląda, jakby nosiło koronę.
Korona? Przecież to cyrkumfleks. Wiem, tak się diakrytyki złożyły.
Cytat[ʃʲ ʒʲ] lub z takimi zawijasami na dole (jednak to symbol już wycofan z oficjalnej IPY)
Nie wiem. Ja gdy wymawiam "miękkie sz", a gdy wymawiam "twarde sz" to czuję między nimi różnicę inną niż palatalizacja. Otóż, jak wymawiam to twarde, to koniuszek języka jest jakby lekko zagięty do tyłu, ale to nie jest retrofleksja. Natomiast jak wymawiam to miękkie to język jest płaski i mam nawet wrażenie, że jest bliżej dziąseł niż to twarde. Choć pewnie, jak zwykle, źle to wymawiam.
CytatMi przy bardziej utylnionych frykatywach, [l] albo idzie w stronę frykatywu bocznego, albo w stronę [l] welaryzowanego.
Spróbuj robić taką krótką przerwę, coś w rodzaju [ç|l]. Mi to pomaga w wymawianiu takich zbitek.
Mam też gotowe pierwsze szkice części o gramatyce, więc powinno być gotowe na mniej więcej siedemnastą.
Ortografia rzeczywiście okropna. Szczególnie razi ɑ i ϝ (chociaż i tak w porównaniu z twoim poprzednim conlangiem jest dużo lepiej). Fonetyka wygląda na dość dopracowaną i realistyczną, choć zastanawiałbym się na fonemicznym rozróżnieniem /a/ i /ɐ/ (Chociaż, skoro podług Wikipedii duński ma /a/ i /ɑ/...). I jeszcze mała uwaga - fonemy umieszczamy w // a allofony w [] :-).
Dobra, zrobiłem małą reformę ortografii, powiedzcie czy jest lepiej. Ze zmian:
• /θ/ jest teraz zapisywane jako 〈ŧ〉 (analogia do 〈đ〉). Tak samo /β/ 〈ƀ〉, /ɣ/ 〈ǥ〉, /x/ 〈k̵〉 (forum nie chce wyświetlać poprawnie znaku Unikodu, dlatego musiałem użyć kombinowanych diakrytyków).
• /ʃ/ – 〈ş〉 /ʒ/ – 〈z̧〉
• /χ/ – 〈ƙ〉 /ʁ/ – 〈ɠ〉
• /w/ – 〈w〉 (może i mało oryginalne, ale chyba lepsze niż û)
• usunąłem ɑ
Usunąłem też /ʍ/.
CytatFonetyka wygląda na dość dopracowaną i realistyczną, choć zastanawiałbym się na fonemicznym rozróżnieniem /a/ i /ɐ/ (Chociaż, skoro podług Wikipedii duński ma /a/ i /ɑ/...).
Portugalski ma rozróżnienie /a/ i /ɐ/, co prawda też według Wikipedii, tej samej, która twierdzi, że w brazylijskim portugalskim ktoś może wypowiedzieć 〈r〉 jako [ħ]...
Gramatyka:
Rodzaje:
Hiwański posiada dwa rodzaje gramatyczne: męski (nazywany "malhakses" [ˈmaʎat͜ʃes]) i żeński (laksè [ˈlat͜ʃə]). Jeśli nie wiadomo jakiej płci jest obiekt o którym mowa, zakłada się rodzaj męski.
Przypadki:
Hiwański w zasadzie posiada mianownik, ale tak naprawdę nikt tego nie traktuje jako przypadek, więc przypadków w tym języku nie ma.
Liczby:
Język ten posiada dwie liczby: pojedynczą (nìsè [ˈnɨsə]) i mnogą (unéşè [uˈnɛʃə]). Kiedyś posiadał także liczbę mnogą wielką (unéśè nez̧è [uˈnɛʃə ˈneʒə]) służącą to wyrażania naprawdę wielkich ilości, ale zanikła ona bardzo dawno temu.
Tryby:
Język posiada cztery tryby: oznajmujący (ivirs [ˈiviɾs]), rozkazujący (dóits [ˈdɔi̯ts]), przypuszczający (bóşes [ˈbɔʃes]) i łączący (zows [ˈzows]). Tryb oznajmujący służy do oznajmiania czynności, rozkazujący do wyrażania rozkazów i próśb, przypuszczający do przypuszczeń, a łączący przejął funkcje po starych trybach warunkowym i nieświadka.
Tryb oznajmujący rozróżnia czasy teraźniejszy, przyszły, przeszły, zaprzyszły i zaprzeszły. Przypuszczający nie rozróżnia czasów. Rozkazujący także nie, ale rozróżnia funkcję afirmatywną ("rób") i negacyjną ("nie rób"). Łączący rozróżnia te same czasy co oznajmujący.
Czasy:
Hiwański posiada pięć czasów: teraźniejszy, przyszły, przeszły, zaprzyszły i zaprzeszły.
• Czas teraźniejszy (brés [ˈbɾɛs]) służy do wyrażania czynności, które odbywają się w trakcie mówienia,
• Czas przyszły (unés [uˈnɛs]) czynności, które będą się odbywały w przyszłości,
• Czas przeszły (nemés [neˈmɛs]) czynności, które odbywały się w przeszłości,
• Czas zaprzyszły (damunés [damuˈnɛs]) czynności, które odbędą się w przyszłości, ale przed innymi wydarzeniami w przyszłości,
• Czas zaprzeszły (danemés [daneˈmɛs]) czynności, które odbyły się w przeszłości, ale przed innymi wydarzeniami w przeszłości.
Ponadto występują jeszcze aspekty dokonany (tewdes [ˈtewdes]) i niedokonany (votewdes [ˈvotewdes]), a także iteratywność (vailedens [vai̯ˈledens]).
Stosunek
(Nie wiedziałem jak to nazwać) Stosunek jest charakterystyczną dla hiwańskiego cechą, przez którą odmieniają się rzeczowniki. Określa on odniesienie mówiącego do danej rzeczy. Kiedyś był bardzo popularny, obecnie używa się go tylko w mowie formalnej. Wyróżnia się cztery stopnie stosunku. Nie są one jakoś specjalne nazwane tylko ponumerowane: 1, 2, 3, 4. Stosunek 1 określa pozytywne stosunki. 2 to stosunek neutralny. 3 to negatywny. Czwarty jest bardzo rzadko używany, mocno związany ze stopniem trzecim i bardzo silnie nacechowany emocjonalnie. Można go porównywać z użyciem przymiotnika "jebany" w polskim.
Przykład:
1. pénuhe [ˈpɛnuhe] – "pies" (mówca lubi psy)
2. pénu [ˈpɛnu] – "pies" (mówca ma do psów neutralne nastawienie)
3. pénufu [ˈpɛnufu] – "pies" (mówca nie lubi psów)
4. pénufƙe [ˈpɛnufχe] ≈ "jebany pies"
I kolejna porcja słownictwa:
àmeh [ˈɐmeh] – kot
fulup [ˈfulup] – homoseksualista
ƀemen [ˈβemen] – lubić
lipim [ˈlipim] – drzewa
hì [hɨ] – zaimek określony rodzaju męskiego liczby pojedynczej
CytatStosunek
(Nie wiedziałem jak to nazwać) Stosunek jest charakterystyczną dla hiwańskiego cechą, przez którą odmieniają się rzeczowniki. Określa on odniesienie mówiącego do danej rzeczy. Kiedyś był bardzo popularny, obecnie używa się go tylko w mowie formalnej. Wyróżnia się cztery stopnie stosunku. Nie są one jakoś specjalne nazwane tylko ponumerowane: 1, 2, 3, 4. Stosunek 1 określa pozytywne stosunki. 2 to stosunek neutralny. 3 to negatywny. Czwarty jest bardzo rzadko używany, mocno związany ze stopniem trzecim i bardzo silnie nacechowany emocjonalnie. Można go porównywać z użyciem przymiotnika "jebany" w polskim.
Przykład:
1. pénuhe [ˈpɛnuhe] – "pies" (mówca lubi psy)
2. pénu [ˈpɛnu] – "pies" (mówca ma do psów neutralne nastawienie)
3. pénufu [ˈpɛnufu] – "pies" (mówca nie lubi psów)
4. pénufƙe [ˈpɛnufχe] ≈ "jebany pies"
No to mi się bardzo podoba ^.^ Skąd to wziąłeś? Jakiś naturalny język takie coś ma?
Pytanie, czy mógłbym to zaadaptować do jakiegoś języka kiedyś? :) :D
Jakby nie patrzeć, polskim zdrobnieniom/zgrubieniom nie jest do tego daleko.
Cytat: Noqa w Lipiec 24, 2014, 22:19:13
Jakby nie patrzeć, polskim zdrobnieniom/zgrubieniom nie jest do tego daleko.
No niby...
Cytatfulup [ˈfulup] – homoseksualista
Od Filip? :P
Cytat: Noqa w Lipiec 24, 2014, 22:19:13
Jakby nie patrzeć, polskim zdrobnieniom/zgrubieniom nie jest do tego daleko.
Czasami nie trzeba nawet zdrabniać ani zgrubiać, wystarczy zmiana rodzaju, vide
ci cyganie /
te cygany. ANADEW, ANADEW...
Cytat: rovaniemmi w Lipiec 24, 2014, 16:37:31
Stosunek
(Nie wiedziałem jak to nazwać) Stosunek jest charakterystyczną dla hiwańskiego cechą, przez którą odmieniają się rzeczowniki.
Kiedyś (http://www.conlanger.fora.pl/,2/,925.html#15453) wpadłem na podobny pomysł, tylko u mnie była to też kategoria czasownika.
CytatCzasami nie trzeba nawet zdrabniać ani zgrubiać, wystarczy zmiana rodzaju, vide ci cyganie / te cygany. ANADEW, ANADEW...
Nie rodzaju, tylko klasy. Nie podoba mi się to komplikowanie z pięcioma rodzajami w polskim; była jakaś ładna generatywistyczna analiza Bobrowskiego z trzema, ja to bardziej kupuję.
Cytat: Pluur w Lipiec 24, 2014, 22:16:39
No to mi się bardzo podoba ^.^ Skąd to wziąłeś? Jakiś naturalny język takie coś ma?
Pytanie, czy mógłbym to zaadaptować do jakiegoś języka kiedyś? :) :D
Nawet jak jakiś naturalny język to ma, to ja się tym nie inspirowałem. Na ten pomysł wpadłem... w sumie nie wiem gdzie i kiedy д_Д. Raczej na pewno to się jeszcze pojawi, może z jakimiś jeszcze dodatkowymi stopniami.
Cytat: Hapana Mtu w Lipiec 24, 2014, 23:51:04
Kiedyś (http://www.conlanger.fora.pl/,2/,925.html#15453) wpadłem na podobny pomysł, tylko u mnie była to też kategoria czasownika.
Ja też chciałem to tutaj dać jako kategorię czasownika, ale uznałem, że to chyba przesada.
Cytat: Pluur w Lipiec 24, 2014, 22:33:10
Cytatfulup [ˈfulup] – homoseksualista
Od Filip? :P
Tak :♭. Dokładniej od ciągu skojarzeń [homoseksualista→pedał→pedzio→edzio→Edward→Filip→fulup]. Najmocniej przepraszam wszystkich Filipów :Ʃ.
Zaimki: Ja – éƙ [ɛχ]
Ty – ƀu [βu]
On – vì [vɨ]
Ona – vè [və]
Ty (forma grzecznościowa) –Vì [vɨ]
My – he [he]
Wy – vó [vɔ]
Oni/One – vec [veç]
Odmiana czasownika: W języku hiwańskim bezokoliczniki kończą się na:
-an, -en oraz
-un.
Odmiana czasowników zakończonych na -an w trybie oznajmującym:
Spoiler
| éƙ | ƀu | vì/vè/Vì | he | vó | vec |
Brés | -re | -am | -a | -riş | -àş | -ac |
Unés | -renén | -amén | -én | -rişén | -şén | -cén |
Nemés | -ram | -ès | -∅ | -ruş | -èş | -ic |
–||– -en –||–
Spoiler
| éƙ | ƀu | vì/vè/Vì | he | vó | vec |
Brés | -re | -em | -e | -reş | -àş | -éc |
Unés | -renén | -emén | -én | -reşén | -şén | -cén |
Nemés | -rem | -és | -∅ | -ruş | -èş | -ec |
–||– -un –||–
Spoiler
| éƙ | ƀu | vì/vè/Vì | he | vó | vec |
Brés | -re | -um | -u | -ròş | -àş | -óc |
Unés | -renén | -umén | -un | -ròşén | -şén | -cén |
Nemés | -rum | -ús | -∅ | -rúş | -èş | -uc |
Pozostałe tryby oraz czasy zaprzeszły i zaprzyszły omówię kiedy indziej.
Zaimki dzierżawcze: W hiwańskim, tak jak na przykład w angielskim, istnieje podział na *przymiotniki dzierżawcze* i *zaimki dzierżawcze*. I tak jak w angielskim, przymiotników dzierżawczych używa się gdy występują *przed* rzeczownikiem, a zaimków, wszędzie indziej.
Przymiotniki dzierżawcze:
Tworzy się je bezpośrednio od zaimków osobowych dodając końcówkę -es lub -ses. I tak:
éƙ–éƙes — ja–mój
ƀu–ƀuses — ty–twój
vì–vìses — on–jego
vè–vèses — ona–jej
he–heses — my–nasz
vó–vóses — wy–wasz
vec–veces — oni, one–ich
Zaimki dzierżawcze:
Także tworzy się je bezpośrednio od zaimków osobowych, ale dodając końcówkę -şen.
éƙ–éƙşen — ja–mój
ƀu–ƀuşen — ty–twój
vì–vìşen — on–jego
vè–vèşen — ona–jej
he–heşen — my–nasz
vó–vóşen — wy–wasz
vec–veşen — oni, one–ich
Zaszły też pewne zmiany w fonetyce i ortografii:
• usunąłem [p̪͡f b̪͜v] i [ʀ], bo jakoś mi nie pasowały (to ostatnie jest zamienione na [ʁ])
• è już nie przenosi akcentu na swoją sylabę; z tego też powodu słowa jak "lháwè" są teraz zapisywane "lhawè".
• zastanawiałem się też czy nie usunąć [θ] i [ð], ale jednak jeszcze trochę zostaną.
Słówka:
ób [ɔb] – na
su [su] – do
hóus [hɔu̯s] – ten
semen [ˈsemen] – kochać
defon [ˈdefon] – zanim
Następny będzie przymiotnik, liczba mnoga rzeczownika i odmiana przez stosunek.
[...........]
Liczba mnoga rzeczownika:
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
Rzeczowniki męskie | -o, -u | -im |
Rzeczowniki męskie pochodzące od dawnych rzeczowników nijakich lub niektóre zapożyczone | -C | -Cim |
Rzeczowniki męskie w 1. i 4. stopniu stosunku | -e | -im |
Rzeczowniki żeńskie | -a | -em |
Rzeczowniki żeńskie w 1. i 4. stopniu stosunku | -e | -em |
Występują także rzeczowniki
pluralia tantum. Najczęściej określają substancje, płyny etc.
Odmiana przez stosunek:
| 1. stopień (pozytywny) | 2. stopień (neutralny) | 3. stopień (negatywny) | 4. stopień (bardzo negatywny, obraźliwy) |
Rzeczowniki męskie | -he | -∅ | -of-, -uf- | -fƙe |
Rzeczowniki męskie pochodzące od dawnych nijakich lub niektóre zapożyczone | -ehe | -∅ | -efe | -efƙe |
Rzeczowniki żeńskie | -he | -∅ | -af- | -fƙe |
Przymiotnik: Przymiotniki posiadają następujące końcówki:
– -s (przymiotniki rodzaju męskiego)
– -è (przymiotniki rodzaju żeńskiego)
Przymiotniki najczęściej tworzy się od rzeczowników, stosując się do poniższych reguł:
• Do rzeczowników zakończonych na samogłoskę dodaje się -s lub usuwa się samogłoskę i dodaje -è.
• Do rzeczowników zakończonych na s, z, ks, gz, ş, z̧ lub c dodaje się -es lub -è
• Do rzeczowników zakończonych na inną spółgłoskę dodaje się -s lub -è.
W języku literackim przymiotniki można utworzyć tylko od rzeczowników w 2. (neutralnym) stopniu stosunku. Jednak język potoczny oraz większość gwar tworzy także od innych.
Słówka:
sol [ˈsol] – jeśli
hè [ˈhə] –
zaimek określony rodzaju żeńskiego liczby pojedynczejkanhis [ˈkaɲis̪] – <コミ <コミ <コ:3ミ squid <コ:3ミ <コミ <コミ
uƙ [ˈuχ] – lub, albo
CytatCytat
semen [ˈsemen] – kochać
Chech.
:♭
Cytat: rovaniemmi w Grudzień 08, 2014, 20:03:46
kanhis [ˈkaɲis̪] – <コミ <コミ <コ:3ミ squid <コ:3ミ <コミ <コミ
Moment, moment, moment, co?
xDDA co mi tam, połknę przynętę, i poczytam o tym conlangu jadąc do domu...