Siła mojej wyobraźni sprawiła, że zacząłem się zastanawiać, co by to było, gdyby Polacy wraz z innymi narodami zaczęli podbijać Nową Fundlandię (wyspa należąca obecnie terytorialnie do Kanady). Przy okazji wzięli ze sobą trochę Czechów, tak do pomocy ^^ Kolonizacja ma miejsce od początku XV wieku, Polacy zdobywają centralną część wyspy, Czesi (płynęli z nami jako sojusznicy) południową część. Z czasem reszta wyspy została opanowana przez inne narody, ściągano tu też ludzi do pracy z całego świata, dzięki czemu polskim i czeskim zaczęli się posługiwać także przedstawiciele innych ras i przyjęli oni naszą kulturę. Od XVIIIw. NF stała się także obiektem zainteresowania Francuzów i Brytyjczyków i Irlandczyków, którzy zajęli ziemie na terytorium wyspy, gdzie nikt nie zamieszkiwał. Od XVw. następował proces asymilacji Indiańskiej ludności na tych terenach(w pokojowy sposób), pod koniec XIXw. na ziemie południowo-zachodnie nie należące ani do Francuzów, ani Brytyjczyków przybywali Portugalczycy, Rosjanie (którzy wzięli ze sobą Ukraińców). Na początku XXw. zaczęło dochodzić do incydentów zbrojnych między narodami mieszkającymi na wyspie, najsilniejsze konflikty zaistniały między rosyjsko- i polskojęzyczną społecznością NF, choć wybuchały też inne konflikty np. czesko-brytyjskie. W 1921r. postanowiono stworzyć - na mocy rozejmu - jedno wspólne wielojęzyczne państwo o nazwie Nowa Fundlandia. :-) Ogłoszono także równość wszystkich ras, przekonań, religii i języków. Językiem obrad rządu NF stał się angielski, używany jako rodzimy przez ~20% ludności i nauczany w każdej szkole od podstawówki. :-) Ustrój państwa: demokracja- silna pozycja prezydenta (podobnie jak w USA). :-)
Mało to prawdopodobne może, ale tak mi się wymyśliło. Jeszcze dziś postaram się przedstawić wszystkie dialekty nowofundlandzkiej polszczyzny(tzn. ich wymowę). Potem przyjdzie pora na czeski, angielski i francuski, a następnie na pozostałe języki. :-)
I jakąś mapkę daj 8-)
Najbardziej charakterystyczną cechą nowofundlandzkiej polszczyzny jest zachowanie "á" oraz "é" (z wyjątek końcówek -éj np. lepiej, gorzej itp.), które (tak jak "ó") są wymawiane długo (zachował się iloczas). Długie i,y,u zlały się z ich krótkimi odpowiednikami. Cały czas europejska polszczyzna miała wpływ na oficjalną nowofundlandzką polszczyznę, dopóki w 1916r. nie ustanowiono jednej oficjalnej nowofundlandzkiej wersji, zestandaryzowano również dialekty, które są zapisywane czasem także z dodatkowymi znakami diakrytycznymi: ä, â, ö, ü, í, ú, ý. :-) Najbardziej charakterystyczną gwarą jest gwara szybecka zaliczana do dialektu centralnego - "poddialektu" południowo-wschodniego. Kolejną charakterystyczną cechą jest zachowanie różnicy wymowy h-ch, ż-rz. Po "rz" jest też "i" w miejsce "y" np. nazwa miasta "Krzików" lub "krzik"(krzyk).
Poniżej tabela wymowy dla poszczególnych dialektów. Dialekt przejściowy - północny i centralny płn-wsch.(pomijając gwarę szybecką) mają oficjalną pisownię, dialekt płd.-zach. ma swą własną, dialekt północny także a dialekt wschodni ma swoją (dla gwary krzikowskiej i świętojańskiej ta sama ortografia, troszkę inne słownictwo). Myślnik po samogł. (np. u-) oznacza pozycję na samym początku wyrazu, a przed samogł. (np. -ów), pozycję na samym końcu.
Nowofundlandzka polszczyzna - Nieaktualna tabelka, właściwą znajdziesz dalej w tym wątku
Dźwięk
| Polski w Europie
| Standardowy NF
| Dialekt przejściowy - północny | Dialekt przejściowy - południowy | Dialekt północny
| Dialekt centralny - płd.-zach. | Dialekt centralny - płn.wsch. | Dialekt wschodni - gwara krzikowska | Dialekt wschodni - gwara świętojańska |
U- | U- [u] | U- [u]~[u̠]~[ʊ] | U- [ʊ] | U- [u] | U- [u] | U- [u] | U- [u]1~[u̠] | Łö- [wœ]3 | Łö- [wœ]3 |
O- | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | Łâ- [wʌ]3 | Łâ- [wʌ]3 |
Ju- | Ju- [ju] | Ju- [ju]~[ju̠]~[jʊ] | Ju- [jʊ] | Ju- [ju] | Dju- [ɟu] | Ju- [ju] | Ju- [ju]1~[ju̠] | Jü- [(j)y]2 | Jü- [jy] |
ą (oprócz pozycji przed l,ł)* | ą [ɔɰ̃] | ą [ũ]~[ũ̠]~[ʊ̃] | ą [õ] | ą [õ] | öü [œy̭] lub ö[œ] (przed ł,l) | ą [ũ] | ą [ũ]1~[ũ̠] | ą [ʊ̃] | ą [ʊ̃] |
A - przy jednej miękkiej spłgł. | A [ä] | A [ä] | A [ä] | A [ä] | A [ä] | Ä [æ] | A [ä] | A [ä] | A [ä] |
A - między dwiema miękkimi spłgł. | A [æ] | A [a] | A [a] | A [a] | A [a] | Ä [æ] | A [a] | A [a] | A [a] |
-ów | -ów [uf] | -ów [uːf] | -ów [uːf] | -ów [oːf] | -öw [œf]~[əf] | -ów [uːf] | -ów [uːf] | -ów [uːf] | -ów [uːf] |
U | U [u] | U [u]~[u̠]~[ʊ] | U [ʊ] | U [u] | U [u] | U [u] | U [u]1~[u̠] | U [ʊ] | U [ʊ] |
J- | J- [j] | J- [j] | J- [j] | J- [j] | Dj- [ɟ] | J- [j] | J- [j] | J- [j] | J- [j] |
Á | A [ä] | Á [ɔː] | Á [ɑː] | ââ [ɐː] | Á [ɔː] | Á [ɑː] | Á [ɔː] | Á [ɔː] | Á [ɔː] |
É (po i, j, l, rz) | E [ɛ] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] |
É (inne pozycje) | E [ɛ] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] |
Ó | Ó [u] | Ó [uː] | Ó [uː] | Ó [oː] | öö [œː] | Ó [uː] | Ó [uː] | Ó [uː] | Ó [uː] |
AŁ, AU | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [ɑw] | AŁ, AU [ɑw] | ÂŁ, ÂU [ʌw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] |
Ę (po i, j, l, rz) (nie przed l,ł)* | Ę [ɛɰ̃] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] |
Ę (inne pozycje) (prócz przed l,ł)* | Ę [ɛɰ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] |
JĘ* | JĘ [jɛɰ̃] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [(j)ĩ]2 | JĘ [jĩ] |
1 gwara północno-zachodnia i praska (używana w Prażce)
2 [j] pojawia się przed samogłoską oprócz "i", dotyczy też JÉ
3Dla ułatwienia [w] zawsze zapisuje się jako Ł
* przed L,Ł - utrata nosowości
Wymowa H i RZ
h [ɣ] - dźwięczny odpowiednik ch
Ciekawy pomysł.
Čekam na dialekty innych języków. Jest može jakieś specialne słownictwo dla tych dialektów?
Wałczenie w tak odizolowanym djalekcie?
Kiedy zaczęła się polska kolonizacja tej Nowej Funlandji, tak w ogóle?
Cytat: MrVassil w Lipiec 07, 2012, 10:51:55
Ciekawy pomysł.
Čekam na dialekty innych języków. Jest može jakieś specialne słownictwo dla tych dialektów?
Jest specjalne słownictwo, ale w wielu przypadkach napisałem sobie po prostu w zeszycie, że tyle i tyle % spośród 3000 najczęściej używanych słów jest gwarowe.
Dla dialektów polszczyzny:
ok. 1-2% w dialektach centralnych (słownictwo głównie czeskie)
ok. 2,5-3,5% pozostałe dialekty polskie
ok. 8,7% gwara szybecka (silne wpływy czeskie) - tutaj mam przykłady, które podam poniżej
Pozostałe charakterystyczne cechy nowofundlandzkiej polszczyzny i wymowa nosówek
Sz, cz, dż, ż wymawiane jako "retrofleksy" [ʂ], [ʈ͡ʂ], [ɖ͡ʐ], [ʐ]
Akcent inicjalny - na pierwszej sylabie.
Połączenia nk, ng zawsze wymawiane [nk] i [ng]!
Końcówki wyrazów obcych -nia zapisujemy i wymawiamy -nja np. Danja, Rumunja (Danji, Rumunji)
Końcówki w wyrazach obcego pochodzenia: -cji, -sji, -zji, -ii, -ji wymowa: [ɪ] zamiast [i].
To samo dotyczy nosówek: -cję, -sję, -zję, -ię, -ję wymowa: [ɪ̃] zamiast [ĩ].
Oddziela się dwuznaki apostrofem np.: s'inus, mar'znąć itp.
Nie dotyczy przedrostków np. odznaczyć (a nie od'znaczyć)
Alofony samogłosek między dwiema miękkimi spółgłoskami:
A - omówione powyżej w tabeli
E [
e̞] - dźwięk pośredni między [e] oraz [ɛ]
O [
o̞] - dźwięk pośredni między
Zastanawiam się, czy to jeszcze dialekt, czy już osobny język :)
CytatPolska kolonizacja się zaczęła w XVw. ...
...przybyciem Jana z Kolna? ;)
Może Wikingowie grenlandzcy w dalszym ciągu mieli wtedy kontakt z Ameryką (i Europą)? I za ich pośrednictwem Polacy przybyli na Nową Fundlandię?
Różnice są głównie fonetyczne, choć wyrazów trochę też jest. :-) Nowofundlandzkiej polszczyzny ciąg dalszy:
Zasady wymiany głosek:
a:e np. l
as, w l
esie
e:ó np. ni
esie, ni
ósł
Charakterystyczne słownictwo
Staropolszczyzna:
białka - kobieta
chaszcza - motłoch, zgraja
chędogi - piękny, ładny, śliczny
czerepica - dachówka
czysło - liczba
gizd - niechluj
gierka - dziwka
haby - odzież
hynszt - koń (rzadko używane, częściej - koń)
inszy - inny
miłować - kochać (kocháć jest bardzo rzadko używane)
rajek - swat
takoż - także, również
umalić/umaláć - pomniejszyć/pomniejszać
uwielżyć/uwielżáć - powiększyć/powiększać
usilstwo - wymuszenie
wandel - mandat, kara pieniężna (używane bardzo często, także w prawie nowofundlandzkim)
(za)kaszubić się - odgrodzić/odgradzać się od świata
(za)wżdy - zawsze
Bohemizmy:
jen - tylko
spiet (od zpět) - z powrotem
wysłowność (od výslovnost) - wymowa
wysłowić/wysławiáć - wymówić, wymawiać
posledni - ostatni
kluk - chłopiec
holka - dziewczyna
sy (od si) - sobie
zastawić się/zastawiáć się - zatrzymywać/zatrzymać się
przece - przecież
(zapożyczeniem jest też tworzenie czasu przeszłego z użyciem "być" i odmiana tego czasownika)
Anglicyzmy:
róf (rófu, na rófie) - dach
c.d.n.
Cytat: tqr w Lipiec 07, 2012, 12:21:28
Zastanawiam się, czy to jeszcze dialekt, czy już osobny język :)
Dialekt :-) Jest zrozumiały, słownictwem się dużo nie różni, bardziej różni się fonetycznie. Jedynie gwarę szybecką(o tym później) można by uznać za inny język.
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 07, 2012, 16:52:04
posledni - ostatni
Po
śledni to staropolskie słowo (dzisiaj też istnieje, ale w ujemnym znaczeniu "kiepski jakościowo").
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 07, 2012, 16:52:04róf (rófu, na rófie) - dach
Szkoda, że nie "rofu, na rofie".
Cytat: Dynozaur w Lipiec 07, 2012, 16:57:37
1. Pośledni to staropolskie słowo (dzisiaj też istnieje, ale w ujemnym znaczeniu "kiepski jakościowo").
2. Szkoda, że nie "rofu, na rofie".
1. Wiem, ale z "s" mi się bardziej podoba. :-) Poza tym mogło tak być, że przeniknęło przez czeski. :-)
2. W roof jest długie "ó" i postanowiłem to zachować, nie zawsze ó:o się wymienia, patrz: ból. :-)
Obiecana mapka:
(http://img210.imageshack.us/img210/6241/513pxnewfoundlandmap2.png)
Gwara szybecka (j. polski)
Cechy charakterystyczne:
Zapis "é" jako "í" (po j, i, l, rz) lub "ý"
é, ú występują w wyrazach obcego pochodzenia, é także w końcówkach przymiotników(omówione poniżej) - cecha czeska i w końcówkach odmiany przez przypadki. :-)
Końcówki przymiotnika i liczebnika (liczba pojedyncza) są wymawiane długo, np.: ładný, głupí, pierwszá, wielkié - cecha czeska.
Duży wpływ języka czeskiego na słownictwo i częściowo wymowę, słaby na gramatykę.
Alfabet dla gwary szybeckiej:
Aa Áá[ɑː] ą[ũ] Bb Cc Czcz Ćć Dd Dzdz Dżdż Dźdź Ee Éé[eː] ę[ĩ]~[ɨ̃] Ff Gg Hh[ɣ] Chch
- Ii Íí[iː] Jj Kk Ll Łł[w] Mm Nn ń Oo Óó[oː] Pp Rr Rzrz[r̝] Ss Szsz Śś Tt Uu Úú[uː] Ww y ý[ɨː] Zz Żż Źź
Słownictwo - przykłady
Úż – już
Útro – jutro
Moc – bardzo
Se – się
Spátki – z powrotem
Pajedzieć – powiedzieć
Odmiana:
Já paím, ty paísz, on(-a,-o) paí, my paíme, wy paíte, oni paídzą
Skwielí – świetny, znakomity
Skwiele – świetnie, znakomicie
Przánie – życzenie
Wíc – więcej
Nejwíc – najwięcej
Krásný – piękny
Piekný – piękny
Dwerze – drzwi (M. dwerze, D. dwýrz, C. dwerzom, B. dwerze, N. dwerzami, Ms. dwerzák, W. dwerze!)
Odmiana czasownika ,,być":
Já sem, Ty Si (wymowa śi), on(-a,-o) je/jest, my sme, wy ste, oni są
Já – ja
Ne – nie
Ano – tak
Gde, gdeś – gdzie, gdzieś
Kdo, kdoś (wymowa gdo, gdoś) – kto, ktoś
Není – nie jest/nie ma
zas lub zase - znowu
Mezy - między
nebo - albo
Inne cechy - wkrótce :-)
Sprytnie powyznaczane te regiony - chyba w każdym Polacy mają większość :P
I czemu angielski urzędowy? Przecież po polsku mówi większość społeczeństwa -> każdy rozumie polski, po angielsku mówi drobna mniejszość -> nie każdy rozumie (rozumiał podczas ustalania języka urzędowego) angielski.
Cytat: tqr w Lipiec 07, 2012, 18:52:21
Sprytnie powyznaczane te regiony - chyba w każdym Polacy mają większość :P
I czemu angielski urzędowy? Przecież po polsku mówi większość społeczeństwa -> każdy rozumie polski, po angielsku mówi drobna mniejszość -> nie każdy rozumie (rozumiał podczas ustalania języka urzędowego) angielski.
Angielski jest tak jakby językiem międzynarodowym, urzędowe jest wszystkie 8 :-) Nie każdy rozumie polski,bo posługuje nim się ponad 50% społeczeństwa. :-) Co ciekawe, stolicą regionu jest zawsze miasto, gdzie są używane wszystkie języki danego regionu. :-) Tak, Polacy zwykle są większością. :-)
EDIT: Polski jest bardzo rozbity na dialekty, a angielskie są bardzo podobne, drobne nieznaczące różnice, to też ważna rzecz. :P
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 07, 2012, 18:53:49
(...) Nie każdy rozumie polski,bo posługuje nim się ponad 50% społeczeństwa. (...)
W Kanadzie frankofoni są mniejszością, i zdecydowanie więcej ludzi rozumie angielski niż francuski. (85% vs 31% wg wiki)
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 07, 2012, 18:53:49
Angielski jest tak jakby językiem międzynarodowym (...)
Ale dalej nie rozumiem dlaczego? Jeśli międzynarodowość języka miała być kryterium, na początku XX wieku najmocnejszym kandydatem byłby przecież francuski.
Właściwie to ma to związek z tym, że sobie umyśliłem, że przez jakiś czas NF była pod władaniem brytyjskim (tylko) - potem to zmieniłem i tak już mi ten angielski został, nie zmieniałem tego, bo rola angielskiego jako uniwersalnego w NF mi się podoba. :-)
De iure języki są równoprawne, de facto angielski jest językiem obrad rządu itp. :-) Ale na miejscu są oczywiście jeszcze tłumacze. :)
Gwara szybecka ciąg dalszy
Le odmiana rzeczowników w liczbie pojedynczej + odmiana liczebników "wyjątków": :-)
M. | D. | C. | B. | N. | Ms. |
pierwszý | pierwszego | pierwszemu | pierwszý/-ego | pierwszým | pierwszým |
głupí | głupiego | głupiemu | głupí-/-iego | głupím | głupím |
ładná | ładnej | ładnej | ładną | ładną | ładnej |
różowé | różowego | różowemu | różowé | różowým | różowým |
jeden | jednego | jednemu | jeden/jednego | jedným | jedným |
jedno | jednego | jednemu | jedno | jedným | jedným |
dwá | dwók | dwóm | dwá/dwók | dwoma | dwók |
dwaj | dwók | dwóm | dwók | dwoma | dwók |
dwie | dwók | dwóm | dwie | dwiema | dwók |
trzí | trzík | trzím | trzí/-ík | trzema | trzík |
trzej | trzík | trzím | trzík | trzema | trzík |
Inne cechy
-ej- zamiast -áj- w trybie rozkazującym, np.:
dáć -> dej, dejte, dejme,
szukáć -> szukej, szukejte, itd. itp.
Końcówki: "-ach", "-ech", "-ich", "-ych" zastąpione przez: "-ák", "-ék", "-ík", "-ýk" - przy odmianie przez przypadki :-)
a "-ę" zastąpione odpowiednio przez "-im" lub "-ym" zgodnie z wymową.
naj- zastąpione przez nej-
Odmiana czasownika przez osoby:
-te, -ste zamiast -cie, -ście
-me, -sme zamiast -my, -śmy
-ę => -im, -ym zgodnie z wymową
ié => í
é => í, ý zgodnie z wymową
Nietypowa odmiana rzeczowników normalnie zakończonych na -ę, wprowadzenie -ę=>-ono lub -ę=> ęcie
M. | D. | C. | B. | N. | Ms. | W. |
imiono | imienia | imieniu | imiono | imieniem | imieniu | imiono |
zwierzęcie | zwierzęcia | zwierzęciu | zwierzęcie | zwierzęciem | zwierzęciu | zwierzęcie |
Nowofundlandzki czeski - wymowa, najwięcej użytkowników ma gwara praska(używana m.in. w Prażce)
Litera alfabetu | Standardowy czeski Europa | Standardowy czeski Nowa Fundlandia | Gwara ołomuńcka ~547.000 ludzi | Gwara praska ~735.700 ludzi | Gwara centralna ~124.800 ludzi | Gwara południowa ~29.500 ludzi |
Č | ʧ | ʧ ~ ʈ͡ʂ | ʧ | ʈ͡ʂ | ʧ | ʧ |
Ď | ɟ | ɟ ~ ʥ | ɟ | ʥ | ɟ | ɟ |
Ě | ɛ ~ jɛ | ɛ ~ jɛ | ɛ ~ jɛ | ɛ ~ jɛ | e ~ je | e ~ je |
H | ɦ | ɣ | ɣ | ɣ | ɣ | ɣ |
L | l | l̪ | l̪ | l̪ | l̪ | l̪ |
O | o̞ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ |
Ó | o̞ː | ɔː | ɔː | ɔː | ɔː | ɔː |
R | r | r ~ ɾ | r ~ ɾ | r ~ ɾ | r ~ ɾ | r ~ ɾ |
Š | ʃ | ʃ ~ ʂ | ʃ | ʂ | ʃ | ʃ |
Ť | c | c ~ ʨ | c | ʨ | c | c |
U | u | u ~ u̠ ~ ʊ | u̠ | u | ʊ | ʊ |
Ú | uː | uː | uː | uː | uː | uː |
Ů | uː | uː | uː | uː | woː | œː |
Ž | ʒ | ʒ ~ ʐ | ʒ | ʐ | ʒ | ʒ |
DŽ | ʤ | ʤ ~ ɖ͡ʐ | ʤ | ɖ͡ʐ | ʤ | ʤ |
ŠŤ | ʃc | ʃʧ ~ ɕʨ | ʃʧ | ɕʨ | ʃʧ | ʃʧ |
ŽĎ | ʒɟ | ʒʤ ~ ʑʥ | ʒʤ | ʑʥ | ʒʤ | ʒʤ |
R zgłoskotwórcze | ṛ | ɨr ~ ɨɾ | ɨr ~ ɨɾ | ɨr ~ ɨɾ | ɨr ~ ɨɾ | ɨr ~ ɨɾ |
L zgłoskotwórcze | ḷ | ɨl̪ | ɨl̪ | ɨl̪ | ɨl̪ | ɨl̪ |
Czerwony kolor oznacza wymowę najbardziej prestiżową, zaś niebieski wymowę odbiegającą od standardowej (gwarową). Najbardziej prestiżowym dialektem w NF jest gwara praska i właśnie ona nauczana jest w nowofundlandzkich szkołach, które uczą czeskiego.
[
u̠] to dźwięk pośredni pomiędzy [u] oraz [ʊ]
[λ] jest alofonem /l/ przed [i ]
A co z ř, najciekawszym czeskim dźwiękiem?
CytatA co z ř, najciekawszym czeskim dźwiękiem?
Jeżeli coś nie zostało umieszczone, to znaczy, że pozostało bez zmian :-)
Język Francuski w Nowej Fundlandii
Gwary nowomontrealska i wschodnia są równoprawne, bardziej prestiżowa - wschodnia
Jeżeli coś nie zostało umieszczone - jest tożsame z wymową francuską
Norma pisowni: Kanadyjski francuski
Francja (IPA) | Gwara nowomontrealska | Gwara wschodnia (Nederlandia/Tomaszów i okolice) | Dialekt akadiański w NF (odmiana tego dialektu) |
ɔ̃ | õ | õ | õ |
ɑ̃ | ɔ̃ | ɔ̃ | ɔ̃ |
ɛ̃, œ̃ | ä̃ | ä̃ | ä̃ |
s̪ i ʃ przed: i, ɪ, j, ɥ, y | ɕ | ɕ | ɕ |
ʃ inne pozycje | ʂ | ʂ | ʂ |
t̪ i ʧ przed: i, ɪ, j, ɥ, y | ʨ | ʨ | ʨ |
ʧ inne pozycje | ʈ͡ʂ | ʈ͡ʂ | ʈ͡ʂ |
z̪ i ʒ przed: i, ɪ, j, ɥ, y | ʑ | ʑ | ʑ |
ʒ inne pozycje | ʐ | ʐ | ʐ |
d̪ i ʤ przed: i, ɪ, j, ɥ, y | ʥ | ʥ | ʥ |
ʤ inne pozycje | ɖ͡ʐ | ɖ͡ʐ | ɖ͡ʐ |
œ, ø | œ | œ | œ |
œː, øː | œː | œː | œː |
ə | ɨ | ɨ | ɨ |
u akcentowane lub długie | u(ː) | u(ː) | u(ː) |
u nieakcentowane | ʊ | ʊ ~ u̠* (*tylko w Tomaszowie) | ʊ |
ɑ, ɑː | ɑ, ɑː | ʌ̈, ʌ̈ː | ɑ, ɑː |
a | ä | ä | ä |
ʀ, ʁ | r ~ ɾ | r ~ ɾ | r ~ ɾ |
e | ɛj ~ e̞j* | ɛj ~ e̞j* | e ~ ɛj ~ e̞j*1 |
o | ɔw | ɔw | o ~ ɔw1 |
i nieakcentowane | ɪ | ɪ | ɪ |
k (nie wszystkie przypadki) | k | k | ʈ͡ʂ ~ ʨ2 zapis: č |
g (nie wszystkie przypadki) | g | g | ɖ͡ʐ ~ ʥ2 zapis: dž |
-ʀɛ-/-ʁɛ- | -rɛ-/-ɾɛ- | -rɛ-/-ɾɛ- | -ɛr-/-ɛɾ- zapis: er 3 |
-ɛʀ-/-ɛʁ- | -ɛr-/-ɛɾ- | -ɛr-/-ɛɾ- | -ɑr-/-ɑɾ- zapis: år 3 |
* allofon między dwiema miękkimi spółgłoskami
1[e] i
- pokolenie powyżej 50 lat
2przed: i, ɪ, j, ɥ, y => zasady wymowy "cz/ć" "dż/dź" (zapisywane inaczej tylko w NF) zamiast k/g => http://pl.wikipedia.org/wiki/Akadia%C5%84ski_francuski
3zapisywane inaczej tylko w NF, patrz: http://pl.wikipedia.org/wiki/Akadia%C5%84ski_francuski
[λ] jest alofonem /l/ przed [i ]
O co chodzi z tą "prestiżowością"?
Prestiżowy znaczy, że najczęściej usłyszeć można go w TV/radiu i przy nauce tego języka w NF używa się właśnie tej odmiany. :-)
NIEAKTUALNE - znajdziesz nowszą wersję dalej w tym wątkuJęzyk angielski w Nowej Fundlandii
Przyjął kanadyjską ortografię ^^ (wyjaśnię to później)
Słownictwo | Dialekt północno-zachodni gwara oldkastylijska | Dialekt południowo-centralny gwara grejszypska | Dialekt centralny gwara tomaszowska | Dialekt centralny gwara krzikowska | Dialekt centralny gwara standardowa1 | Dialekt wschodni | General American dla porównania :-)3 |
lad, bad, cat, pass, path2 | æː | ɛə | ɛː | ɛː | ɛː | æː | æ |
apple, sample2 | æ | æ | ä | ä | ä | æ | æ |
father | äː | äː | äː | äː | äː | äː | ɑ |
not, wasp, hot | ä | ä | ä | ä | ä | ä | ɑ |
off, loss, cloth | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ ~ ɒ ~ ɑ |
law, caught, all | ɔː | ɔː | ɔː | ɔː | ɔː | ɔː | ɔ ~ ɒ ~ ɑ |
about | ə | ə | ə | œ | œ ~ ə | œ | ə |
spotted | ɨ | ɨ | ɨ | ɨ | ɨ | ɨ | ɪ̈ |
sit | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ |
city | i | i | i | i | i | i | i |
see, meat | iː | iː | iː | iː | iː | iː | i |
date, day, pain, whey, rein | ɛj | ɛj | ɛj | ɛj | ɛj | ɛj | eɪ |
bed | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ |
burn, bury | ʌɻ | ʌɻ | ʌɻ ~ äɻ4 | ʌɻ | ʌɻ | ʌɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
herd, earth | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
bird | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
world, work | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
winner | əɻ | əɻ | əɻ | œɻ | œɻ ~ əɻ | œɻ | ɚ~ɹ̩ |
run, won, flood | ʌ | ʌ | ʌ ~ ä4 | ʌ | ʌ | ʌ | ʌ |
put, hood | ʊ | ʊ | u̠ | ʊ | u | ʊ | ʊ |
through, threw | uː | uː | uː | uː | uː | uː | uː |
cute, ewe5 | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)u |
my, wise | äj | äj | äj | äj | äj | ɑj | aɪ ~ ʌi |
boy, hoist | ɔj | ɔj | ɔj | ɔj | ɔj | ɑj | ɔɪ ~ oɪ |
tow, soul, roll, cold, folk, no, toe, soap | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | oʊ ~ o |
now, trout | äw | äw | äw | äw | äw | æw | aʊ |
arm, car | äɻ | äɻ | äɻ | äɻ | äɻ | äɻ | ɑɹ |
deer, here | iɻ | iɻ | iɻ | iɻ | iɻ | iɻ | i(ə)ɹ |
mare, there, bear | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɹ ~ eɹ |
sort, warm, tore, boar, port | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɹ ~ oɹ |
tour, moor | ʊɻ | ʊɻ | u̠ɻ | ʊɻ | uɻ | ʊɻ | ʊɹ ~ ɔɹ ~ oɹ |
pure, Europe | jʊɻ | jʊɻ | ju̠ɻ | jʊɻ | juɻ | jʊɻ | jʊɹ ~ jɝ |
the | ð | ð | ð | ð | ð | d | ð |
think | θ | θ | θ | θ | θ | t | θ |
thread | θɻ | θɻ | θɻ | θɻ | θɻ | ʈ͡ʂɻ | θɻ |
nothing | θ | θ | θ | θ | θ | ɾ | θ |
better, ladder | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ |
try | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | tɻ |
dry | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | dɻ |
strike | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | stɻ |
hate, him, he | x | x | x ~ h | x | x | x | h |
-ing | ɪŋ | ɪŋ | ɪŋ ~ ɪn | ɪn | ɪŋ ~ ɪn | ɛn | ɪŋ |
canyon, onion | ɲj | ɲj | ɲj | ɲj | ɲj | ɲj | nj |
-[niə],-[nɪə] | ɲjə | ɲjə | ɲjə | ɲjœ | ɲjə ~ ɲjœ | ɲjœ | [niə],[nɪə] |
[əl] (wygłos) | əl | əl | əl | œl | œl ~ əl | œl | əl |
1 Niegdyś standardowa, obecnie Tomaszowska przejęła tę rolę. :-)
2 Długi wariant: przysłówki, rzeczowniki, czasowniki i imiesłowy jednosylabowe + wyrazy pochodne, oprócz: passage, passanger, actor, actress.
3 http://en.wikipedia.org/wiki/International_Phonetic_Alphabet_chart_for_English_dialects
4 [ä] ok. 40% populacji Tomaszowa
5 yod-dropping (opuszczanie [j]) jak w USA :-)
6 przed [l]
Inne zmiany fonetyczne
ʃ - przed i, ɪ, j [ɕ], w pozostałych przypadkach [ʂ]
ʒ - przed i, ɪ, j [ʑ], w pozostałych przypadkach [ʐ]
t͡ʃ - przed i, ɪ, j [ʨ], w pozostałych przypadkach [ʈ͡ʂ]
d͡ʒ - przed i, ɪ, j [ʥ], w pozostałych przypadkach [ɖ͡ʐ]
ACHTUNG! ACHTUNG!
Wprowadziłem drobne zmiany w historii NF, okres 1914-1921r. NF znajduje się w granicach Kanady i jest regionem autonomicznym. 20 czerwca 1921r. ogłasza swą niepodległość. :-)
EDIT: Stąd rola angielskiego, jako najważniejszego urzędowego :-) oraz ortografia dla francuskiego i angielskiego. :-)
Kolumna "American English" jest rozumiem w 100% poprawna? Pytam, bo jestem w szoku, jak wiele wyrazów wymawiam niepoprawnie :(
(najchętniej bym spojrzał do źródeł, trzeba popoprawiać sobie wymowę)
Dałem do niej link :-) Pewności 100% nie mam, ale sądzę, że jest ok. :-)
EDIT:
A propos [ʌi] jest to zjawisko Canadian Rising obecne też w niektórych dialektach USA, polega na tym, że przed bezdźwięcznymi spółgłoskami pojawia się [ʌi], a przed dźwięcznymi drugi wariant :-) W Kanadzie dotyczy też "au" (w USA nie wiem czy też, nie zaznaczono tego w IPA chart). :-)
A propos bury => [ˈberi] http://oald8.oxfordlearnersdictionaries.com/dictionary/bury (nie wiem czemu używają [r] dla amerykańskiego)
CytatPytam, bo jestem w szoku, jak wiele wyrazów wymawiam niepoprawnie :(
Jak pewnie i połowa Amerykanów (NCVS, SAE etc. etc.).
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 08, 2012, 14:27:53
Gwara wschodnia (Nederlandia/Tomaszów i okolice) |
ziom?
(http://jezykotw.webd.pl/f/index.php?action=dlattach;attach=249;type=avatar)
Cytat: varpho :Ɔ(X)И4M: w Lipiec 08, 2012, 20:55:31
ziom?
Jeśli to było pytanie, to ja go nie rozumiem. :-P
Język rosyjski w Nowej Fundlandii
Za dialekt oficjalny de iure uważane są oba, jednakże de facto jest to gwara południowo-zachodnia
Pisownia | Gwara nowomoskiewska | Gwara południowo-zachodnia |
А (akcentowane) | ä ~ ɑ1 | ä ~ ɑ1 |
А (nieakcentowane) | ɐ ~ ə | ɐ ~ ə |
Б | b | b |
В | v | v |
Г | g | g |
Д | d̪ | d̪ |
ДЬ, ДИ, ДЕ | ʥ | dʲ |
Е (akcentowane)2 | jɛ ~ ʲɛ ~ ɛ | jɛ ~ ʲɛ ~ ɛ |
Е (nieakcentowane) | jɪ ~ ʲɪ ~ ɪ | jɪ ~ ʲɪ ~ ɪ |
Ё | jɔ ~ ʲɔ ~ ɔ | jɔ ~ ʲɔ ~ ɔ |
Ж | ʐ | ʐ |
ЖЖ, ЗЖ | ʐː | ʑː |
ЖЬ | ʐ | ʑ |
ЖИ, ЖЕ | ʐ | ʐ |
ДЖ | ɖ͡ʐ | ɖ͡ʐ |
ДЖЬ | ɖ͡ʐ | ʥ |
ДЖИ, ДЖЕ | ɖ͡ʐ | ɖ͡ʐ |
З | z̪ | z̪ |
ЗЬ, ЗИ, ЗЕ | ʑ | zʲ |
И (akcentowane) | ji ~ ʲi ~ ɨ | ji ~ ʲi ~ ɨ |
И (nieakcentowane) | jɪ ~ ʲɪ ~ ɨ/ə | jɪ ~ ʲɪ ~ ɨ/ə |
Й | j | j |
К | k | k |
Л | w | ɫ |
ЛЬ, ЛИ, ЛЕ | l̪ | l̪ʲ |
М | m ~ ɱ(przed [f],[v]) | m ~ ɱ(przed [f],[v]) |
Н | n̪ ~ ŋ(przed [k],[g]) | n̪ ~ ŋ(przed [k],[g]) |
НЬ, НИ, НЕ | ɲ | ɲ |
О (akcentowane) | ɔ | ɔ |
О (nieakcentowane) | ɐ ~ ə | ɐ ~ ə |
П | p | p |
Р | r ~ ɾ | r ~ ɾ |
С | s̪ | s̪ |
СЬ, СИ, СЕ | ɕ | sʲ |
Т | t̪ | t̪ |
ТЬ, ТИ, ТЕ | ʨ | tʲ |
У (akcentowane) | u | u |
У (nieakcentowane) | ʊ | ʊ |
Ф | f | f |
Х3 | x | x |
Ц4 | ʦ̪ | ʦ̪ |
Ч, ЧЬ, ЧИ, ЧЕ | ʈ͡ʂ | ʨ |
Ш | ʂ | ʂ |
ШЬ | ʂ | ɕ |
ШИ, ШЕ | ʂ | ʂ |
Щ, ЩЬ, ЩИ, ЩЕ | ʂʈ͡ʂ ~ ʂː | ɕʨ ~ ɕː |
Ы (akcentowane) | ɨ | ɨ |
Ы (nieakcentowane) | ɨ ~ ə | ɨ ~ ə |
Э (akcentowane) | ɛ | ɛ |
Э (nieakcentowane) | ɪ | ɪ |
Ю (akcentowane) | ju ~ ʲu ~ u | ju ~ ʲu ~ u |
Ю (nieakcentowane) | jʊ ~ ʲʊ ~ ʊ | jʊ ~ ʲʊ ~ ʊ |
Я (akcentowane) | jä ~ ʲä ~ ä5 | jä ~ ʲä ~ ä5 |
Я (nieakcentowane) | jɪ ~ ʲɪ ~ ɪ | jɪ ~ ʲɪ ~ ɪ |
1 Przed Л(twardym)
2 Zapis wymowy jotowanych samogł. kolejno: po samogłosce, miękkim znaku i twardym znaku ~ po spółgłosce "zmiękczalnej" ~ po spółgłosce "niezmiękczalnej"
3 zmiękczone: [xʲ] ~ [ç] - zależnie od użytkownika
4 niezmiękczalne
5 jɑ ~ ʲɑ ~ ɑ przed Л(twardym)
[λ] jest alofonem Л(miękkiego) przed [i ]
A co ze жд przed miękkimi?
Przykładowe teksty - Nowofundlandzka polszyzna
(Zwrotka pierwsza Ody do radości) O Radości, iskro Bogu, kwiecie elizejskich pól, święta, na twym świętym progu staje nasz natchniony chór Jasność twoja wszystko zaćmi złączy, co rozdzielił los. Wszyscy ludzie będą braćmi tam, gdzie twój przemówi głos | (Fragment art. 2 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka) Nie wolno ponadto czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to, czy dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy też podlega systemowi powiernictwa, nie rządzi się samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swej niepodległości. |
Standardowy NF:
O radości, iskro Bogu, kwiecie elizejskich pól, [ˈɔ ˈɾäd̪ɔɕʨi ˈis̪kɾɔ ˈbɔgʊ ˈkʲfʲje̞ʨɛ ˈɛλiz̪ɛjs̪ʲkʲix ˈpuːl̪] święta, na twym świętym progu staje nász natchniony chór [ˈɕfʲĩn̪t̪ä ˈn̪ä ˈt̪fɨ̃m ˈɕfʲĩn̪t̪ɨ̃m ˈpɾɔgʊ ˈs̪t̪äjɛ ˈn̪ɔːʂ ˈn̪ät̪ʲxʲɲɔ̃n̪ɨ ˈxuːɾ] Jasność twoja wszystko zaćmi, złączy, co rozdzielił los. [ˈjäs̪n̪ɔɕʨ ˈt̪fɔjä ˈfʂɨs̪(t̪)kɔ ˈz̪äʨmʲi ˈz̪wʊ̃n̪ʈ͡ʂɨ ˈʦ̪ɔ ˈɾɔz̪ʲʥe̞λiw l̪ɔs̪] Wszyscy ludzie będą bráćmi, tám, gdzie twój przemówi głos. [ˈfʂɨs̪ʦ̪ɨ ˈl̪ʊʥɛ ˈbɨ̃n̪d̪ʊ̃ ˈbɾɔːʨmʲi ˈt̪ɔːm ˈgʲʥɛ ˈt̪fuːj ˈpr̝ɛmuːvʲi ˈgwɔs̪]
| Nié wolno ponadto czynić żádnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, [ˈɲiː vɔl̪n̪ɔ ˈpɔnät̪t̪ɔ ˈʈ͡ʂɨ̃ɲiʨ ˈʐɔːd̪n̪ɛj ˈɾuːʐʲɲiʦ̪ɨ v ˈz̪äl̪ɛʐn̪ɔɕʨi ɔt̪ ˈs̪ɨt̪ʊwäʦ̪ʲjɪ ˈpɔλit̪ɨʈ͡ʂn̪ɛj] práwnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba [ˈpɾɔːvn̪ɛj l̪ʊp ˈmʲĩñ̪ʣ̪ɨˈn̪äɾɔd̪ɔvɛj ˈkɾäjʊ l̪ʊp ˈɔpʂäɾʊ d̪ɔ ˈkt̪uːɾɛgɔ ˈd̪ä̃n̪ä ˈɔs̪ɔbä] przinależy, bez względu na to, czy dany kráj lub obszár jest niépodległy, [ˈpr̝̊ʲĩn̪äl̪ɛʐɨ bɛz̪ ˈvz̪ʲgʲλĩn̪d̪ʊ n̪ä ˈt̪ɔ ˈʈ͡ʂɨ ˈd̪ä̃n̪ɨ ˈkɾɔːj l̪ʊp ˈɔpʂɔːɾ ˈjɛs̪(t̪) ˈɲiːpɔd̪l̪ɛgwɨ] czy téż podlegá systemowi powiernictwa, nié rządzi się samodzielnie lub [ˈʈ͡ʂɨ ˈt̪ɨːʂ ˈpɔd̪l̪ɛgɔː ˈs̪ɨs̪t̪ɛ̃mɔvʲi ˈpɔvʲjɛɾʲɲiʦ̪t̪fä ˈɲiː r̝ʊ̃ɲʥi ɕĩ ˈs̪ä̃mɔʥɛl̪ʲɲɛ l̪ʊp] jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swéj niépodległości. [ˈjɛs̪(t̪) v ˈjäkʲikɔl̪ʲvʲjɛk ˈs̪pɔs̪uːp ˈɔgɾä̃ɲiʈ͡ʂɔ̃n̪ɨ f ˈs̪fɨːj ˈɲiːpɔd̪l̪ɛgwɔɕʨi]
|
CytatA co ze жд przed miękkimi?
Nie brałem tego pod uwagę.. co Ty na to:
ЖДЬ gwara nowomoskiewska: [ʑʥ] ~ [ʑː] i gwara południowo zachodnia: [ʑʥ] ~ [ʑː]?
A ja na to jak na lěto.
Git majonez :-)
EDIT: poprawiłem trochę przetłumaczone teksty. :-) Zmieniłem czcionkę dla lepszej czytelności jeszcze. :-)
Haha :-) Fajnie :-) Ja nazwałem stolicę NF od swojego imienia. XD +100pkt. do zajebistości dzięki temu ma Nowa Fundlandia jak dla mnie XD
CookieMonster93 jesteś wybitny w tym co robisz
nowofunlandzki jest niezły , a słowiańskie języki są expansywne,
jesli instniałaby taka możliwość spewnością rozpowszechniłby się :)
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 07, 2012, 19:10:22
Właściwie to ma to związek z tym, że sobie umyśliłem, że przez jakiś czas NF była pod władaniem brytyjskim (tylko) - potem to zmieniłem i tak już mi ten angielski został, nie zmieniałem tego, bo rola angielskiego jako uniwersalnego w NF mi się podoba. :-)
De iure języki są równoprawne, de facto angielski jest językiem obrad rządu itp. :-) Ale na miejscu są oczywiście jeszcze tłumacze. :)
Gwara szybecka ciąg dalszy
Le odmiana rzeczowników w liczbie pojedynczej + odmiana liczebników "wyjątków": :-)
M. | D. | C. | B. | N. | Ms. |
pierwszý | pierwszego | pierwszemu | pierwszý/-ego | pierwszým | pierwszým |
głupí | głupiego | głupiemu | głupí-/-iego | głupím | głupím |
ładná | ładnej | ładnej | ładną | ładną | ładnej |
różowé | różowego | różowemu | różowé | różowým | różowým |
jeden | jednego | jednemu | jeden/jednego | jedným | jedným |
jedno | jednego | jednemu | jedno | jedným | jedným |
dwá | dwók | dwóm | dwá/dwók | dwoma | dwók |
dwaj | dwók | dwóm | dwók | dwoma | dwók |
dwie | dwók | dwóm | dwie | dwiema | dwók |
trzí | trzík | trzím | trzí/-ík | trzema | trzík |
trzej | trzík | trzím | trzík | trzema | trzík |
Inne cechy
-ej- zamiast -áj- w trybie rozkazującym, np.:
dáć -> dej, dejte, dejme,
szukáć -> szukej, szukejte, itd. itp.
Końcówki: "-ach", "-ech", "-ich", "-ych" zastąpione przez: "-ák", "-ék", "-ík", "-ýk" - przy odmianie przez przypadki :-)
a "-ę" zastąpione odpowiednio przez "-im" lub "-ym" zgodnie z wymową.
naj- zastąpione przez nej-
Odmiana czasownika przez osoby:
-te, -ste zamiast -cie, -ście
-me, -sme zamiast -my, -śmy
-ę => -im, -ym zgodnie z wymową
ié => í
é => í, ý zgodnie z wymową
Nietypowa odmiana rzeczowników normalnie zakończonych na -ę, wprowadzenie -ę=>-ono lub -ę=> ęcie
M. | D. | C. | B. | N. | Ms. | W. |
imiono | imienia | imieniu | imiono | imieniem | imieniu | imiono |
zwierzęcie | zwierzęcia | zwierzęciu | zwierzęcie | zwierzęciem | zwierzęciu | zwierzęcie |
Te odmiany są skoczne podobają mi się :)
Hehehe :-) Potem jeszcze pokażę teksty w dialektach :-) Nie mam jednakże dla nich słownictwa, więc będzie to tekst, który ma tylko wymowę gwarową. (wymowa gwarowa nie dotyczy nazw własnych :-) )
Nieaktualne - nadal pracuję nad słownictwem dla gwar
Dialekt przejściowy - południowy:
Nié wolno ponadto czynić żââdnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej,
prââwnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba
przinależy, bez względu na to, czy dany krââj lub obszââr jest niépodległy,
czy téż podlegââ systemowi powiernictwa, nié rządzi się samodzielnie lub
jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swéj niépodległości.
Dialekt północny:
Nié wolno ponadto czynić żádnej rööżnicy w zależności od sytuacji politycznej,
práwnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do ktöörego dana osoba
przinależy, bez względu na to, czy dany kráj lub obszár djest niépodległy,
czy téż podlegá systemowi powiernictwa, nié rzöüdzi się samodzielnie lub
djest w djakikolwiek sposööb ograniczony w swéj niépodległości.
Dialekt centralny - południowo-zachodni:
Nié wolno ponadto czynić żádnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej,
práwnej lub międzynarodowej kräju lub obszaru, do którego dana osoba
przinależy, bez względu na to, czy dany kráj lub obszár jest niépodległy,
czy téż podlegá systemowi powiernictwa, nié rządzi się samodzielnie lub
jest w jäkikolwiek sposób ogräniczony w swéj niépodległości.
Dialekt wschodni:
Nié wolno ponadto czynić żádnej różnicy w zależności łâd sytuacji politycznej,
práwnej lub międzynarodowej kraju lub łâbszaru, do którego dana łâsoba
przinależy, bez względu na to, czy dany kráj lub łâbszár jest niépodległy,
czy téż podlegá systemowi powiernictwa, nié rządzi się samodzielnie lub
jest w jakikolwiek sposób łâgraniczony w swéj niépodległości.
Inny przykład tekstu:
Standardowy nowofundlandzki polski:
Umiém już wiązać buty! Byłam wczoraj u Asi i opiekowałam się jej psem, później czytáłam książki. :-)
Dialekt przejściowy - południowy:
Umiém już wiązać buty! Byłam wczoraj u Asi i opiekowałam się jej psem, później czytââłam książki. :-)
Dialekt północny:
Umiém djuż wiöüzać buty! Byłam wczoraj u Asi i opiekowâłam się djej psem, pööźniej czytáłam książki. :-)
Dialekt centralny - południowo-zachodni:
Umiém już wiązać buty! Byłam wczoräj u Asi i opiekowałam się jej psem, później czytáłam książki. :-)
Dialekt wschodni:
Łömiém jüż wiązać buty! Byłam wczoraj łö Asi i łâpiekowałam się jej psem, później czytáłam książki. :-)
Słabo dialektyczne są te dialekty, różnica polega wyłącznie na innej wymowie niektórych głosek.
Fakt, polega głównie na tym. :-) Charakterystyczne słownictwo również jest, ale w pierwszym tekście go nie ma, bo jest urzędowy - a takiego słownictwa raczej dialekty nie dotykają, w drugim tekście słowa są zbyt podstawowe. Słów regionalnych jest dość mało i prawdą jest, że nowofundlandzkie dialekty różnią się głównie fonetycznie.
EDIT: Jest to także efektem mojej osobistej polityki dotyczącej dialektów polskich w NF (nie licząc gwary szybeckiej)... Nauka dialektów w szkołach wypleniające gramatykę dialektów, pozostawiająca jedynie szczątkowe słownictwo(1-3% spośród używanych 3000 słów w mowie codziennej) i wymowę. :-)
Gwara szybecka - tłumaczenie tekstów
Zakázáno ponadto czynić różnice w zawisłości z sytuacją polityczną,
zákonnej lub mezynarodowej kraju lub obszaru, do kterzego dana osoba
przinależy, bez względu na to, czy dany kráj lub obszár je nepodległy,
czy týż podlegá systemowi powiernictwa, ne owládá se samostatnie nebo
je w jakikolwiek spúsób ograniczony w swýj nepodległości.
EDIT 2: Między brytyjskim i amerykańskim angielskim też nie ma zbyt wielu różnic, drobne gramatyczne i ortograficzne, główna różnica to wymowa. :-P
Nie chodzi mi tu o słownictwo, ale o gramatykę (a zwłaszcza o specyficzną odmianę). Bez tego nie wiem, czy można odmianę języka nazwać dialektem. Serio. Zobacz sobie jakiś polski dialekt (np śląski), i zobaczysz, jak odmiana różni się od tej standardowej.
To już zostało opisane. :-) Tutaj wyróżnia się jedynie gwara szybecka(od nowofundlandzkiej polszczyzny). :-) A wszystkie gwary mają długie "á", "é" przy odmianie, gdy końcówka 1. os. l.p. jest zakończona w europejskiej polszczyźnie -am, -em
W angielskim też czasowniki odmieniają się tak samo, +(e)s ^^ do 3. os. l.p. :-)
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 09, 2012, 07:34:53
Cytat: varpho :Ɔ(X)И4M: w Lipiec 08, 2012, 20:55:31
ziom?
Jeśli to było pytanie, to ja go nie rozumiem. :-P
jestem tomaszowianinem i zareagowałem zdziwieniem natknąwszy się na Tomaszów tu.
chociaż pewnie i tak chodzi o Lubelski... :\
Ilość słownictwa regionalnego w poszczególnych gwarach nowofundlandzkiej polszczyzny - lista słów Coming Soon :-)
1. Gwara nowokrakowska (dialekt północny) - 1,1% na 3000 najczęściej używanych słów (33 słowa)
2. Gwara tomaszowska (dialekty centralne) - 1,7% / 3000 (51 słów)
3. Gwara parkowska (dialekty centralne) - 1,9% / 3000 (57 słów)
4. Gwara północno-zachodnia (dialekty centralne) - 2,1% / 3000 (63 słowa)
5. Gwara krzikowska (dialekt wschodni) - 2,3% / 3000 (69 słów)
6. Gwara świętojańska (dialekt wschodni) - 2,4% / 3000 (72 słowa)
7. Gwara praska (dialekty centralne) - 2,6% / 3000 (78 słów)
8. Gwara nederlandzka (dialekt przejściowy - północny) - 2,7% / 3000 (81 słów)
9. Gwara nowomoskiewska (dialekt przejściowy - południowy) - 3,1% / 3000 (93 słowa)
10. Gwara szybecka (dialekty centralne) - 8,7% / 3000 (261 słów)
Pełna lista nowofundlandzkich słów w polszczyźnie literackiej :-)
Staropolszczyzna:
białka - kobieta
chaszcza - motłoch, zgraja
chędogi - piękny, ładny, śliczny
czerepica - dachówka
czysło - liczba
gizd - niechluj jednak mi się to nie spodobało :-)
gierka - dziwka jak wyżej
haby - odzież
hynszt - koń (rzadko używane, częściej - kóń)
inszy - inny
jadło - jedzenie
miłować - kochać (kocháć jest bardzo rzadko używane)
rajek - swat
takoż - także, również
tawerna - knajpa
umalić/
umaláć - pomniejszyć/pomniejszać
uwielżyć/
uwielżáć - powiększyć/powiększać
usilstwo - wymuszenie
wandel - mandat, kara pieniężna (używane bardzo często, także w prawie nowofundlandzkim)
wieczerza - kolacja
(
za)
kaszubić się - odgrodzić/odgradzać się od świata
(
za)
wżdy - zawsze
Bohemizmy:
żydło - krzesło
krzesło - fotel
chudak - biedak
powleczenie - pościel
sklep - piwnica
wobchód - sklep
zawrzeć/
zawieráć - zamykać
zasynáć - zasypiać
usynáć - zasypiać
rychły - szybki
rychle - szybko
wypadáć - wyglądać
jen - tylko
spiet (od
zpět) - z powrotem
wysłowność (od
výslovnost) - wymowa
wysłowić/
wysławiáć - wymówić, wymawiać
posledni - ostatni
kluk - chłopiec
holka - dziewczyna
sy (od
si) - sobie
zastawić się/
zastawiáć się - zatrzymywać/zatrzymać się
przece - przecież
(zapożyczeniem jest też tworzenie czasu przeszłego z użyciem "być" i odmiana tego czasownika oraz Mianownik po "być"
np. jestem doktorem ->
sem doktor)
Anglicyzmy:
róf (
rófu, na
rófie) - dach
bryk - cegła
gapa - luka
rynkiel - zmarszczka
ryma - felga
pejnt - farba
pejntować - malować,
popejntować - pomalować
chiél - obcas (D.
chiélu, C.
chiélowi, B.
chiél, N.
chiélem, Ms.
chiélu)
chók - hak
brejk - hamulec, przerwa
brejkować, zabrejkować - (za)hamować
ryzort - kurort
spejd - szpadel
tuba - rura
workszop - warsztat (wymowa w jako [v])
bót - kozak
dreska - sukienka
tap - bluzka damska (od "
top")
treksut - dres, dresy (ubranie)
sut - garnitur
chód (nie ma odmiany ó:o) - kaptur
chódi - bluza z kapturem
kolar - kołnierz
taj - krawat
dżakiet - kurtka
kołt - płaszcz
zyp, zyper - suwak
Czemu "chiél" i "chók" przez "ch"?
Zobacz na wymowę h
- ~[h] w nowofundlandzkim angielskim i na wymowę ch
- i h[ɣ] w nowofundlandzkiej polszczyźnie. :-)
Pod wpływem jakiego języka "h" stało się dźwięczne?
Żadnego, to archaizm, kolonizacja zaczęła się w XVw. :-)
Wyrazy polskie (w NF), które uległy zmianom fonetycznym (nie licząc tych z długimi a i e)
dom ->
dóm (wymiana ó:o) np. dóm, domu, domem itd.
koń ->
kóń (wymiana ó:o)
przyjaźń ->
przáźń odmiana: przáźni, przáźń, przáźni, przáźnią
przyjaciel ->
przácielprzyjaciółka ->
przációłka(za)przyjaźnić się ->
(za)przáźnić się
Irlandzki w Nowej Fundlandii
Irlandczycy do NF przybywali z przeróżnych części Irlandii, co spowodowało (podobnie jak na terenach "nowych dialektów mieszanych" w Polsce) ujednolicenie się języka mówionego i używanie niemal wyłącznie literackiego irlandzkiego. Język ten przeszedł też trobne zmiany fonetyczne.
Irlandia IPA | Nowa Fundlandia IPA |
|
ˠ | |
lˠ | l̪2 |
nʲ | ɲ |
nˠ | n̪ |
dˠ | d̪ |
tˠ | t̪ |
sˠ | s̪ |
c | ʨ |
ɟ | ʥ |
ç | ɕ |
ʃ | ʃ 1 |
dʲ | ʤ 1 |
tʲ | ʧ 1 |
1 jak w europejskiej odmianie języka polskiego, czasem wymawiane i zapisywane: [ʂ], [ɖ͡ʐ], [ʈ͡ʂ]
2 [λ] przed [i]
Ukraiński w Nowej Fundlandii - obie gwary są równoprawne i oficjalne
Litera | Gwara nederlandzka | Gwara południowo-zachodnia |
А | ä | ä |
Б | b | b |
В | v ~ w1 | v ~ w1 |
Г | ɣ | ɣ |
Ґ | g | g |
Д | d̪ | d̪ |
ДЬ | dʲ | dʲ |
Е | ɛ | ɛ |
Є | jɛ ~ ʲɛ | jɛ ~ ʲɛ |
Ж | ʐ | ʐ |
ЖЬ | ʑ | ʑ |
З | z̪ | z̪ |
ЗЬ | zʲ | zʲ |
И | ɨ | ɪ |
І | i ~ ʲi | i ~ ʲi |
Ї | ji | ji |
Й | j | j |
К | k | k |
Л | ɫ | ɫ |
ЛЬ | l̪ ~ λ2 | l̪ ~ λ2 |
М | m ~ ɱ3 | m ~ ɱ3 |
Н | n̪ ~ ŋ4 | n̪ ~ ŋ4 |
НЬ | ɲ | ɲ |
О | ɔ | ɔ |
П | p | p |
Р | r ~ ɾ | r ~ ɾ |
С | s̪ | s̪ |
СЬ | sʲ | sʲ |
Т | t̪ | t̪ |
ТЬ | tʲ | tʲ |
У | ʊ | u |
Ф | f | f |
Х | x | x |
ХЬ5 | xʲ ~ ç | xʲ ~ ç |
Ц | ʦ̪ | ʦ̪ |
ЦЬ, ЧЬ | ʨ | ʨ |
Ч | ʈ͡ʂ | ʈ͡ʂ |
Ш | ʂ | ʂ |
ШЬ | ɕ | ɕ |
Щ | ʂʈ͡ʂ | ʂː |
ЩЬ | ɕʨ | ɕː |
Ю | jʊ ~ ʲʊ | ju ~ ʲu |
Я | jä ~ ʲä | jä ~ ʲä |
1 - w sąsiedztwie bezdźwięcznej spółgłoski i w wygłosie oraz kiedy wymienia się z "У"
2 - przed [ i ]
3 - przed [f] i [v]
4 - przed [k] i [g]
5 - kolorem zaznaczony bardziej powszechny wariant wymowy w danym regionie
Język Portugalski w NF - dialekty de facto równoprawne, de iure - zwykle nauczany dialekt krzikowski
Portugalia IPA | Nowa Fundlandia okolice Nowej Lizbony | Nowa Fundlandia Krzików/ St. John's/Tomaszów + okolice |
ɐ | ɐ | ʌ̈ |
ɐ̃ | ɐ̃ | ʌ̈̃ |
a | a | ä |
u (pisane o) | u | ʊ ~ u̱1 |
u - akcentowane | u | u |
u - nieakcentowane | u | ʊ ~ u̱1 |
ʁ | x ~ h | x |
ʃ (pisane ch) | ʧ3 ~ ʨ2 | ʈ͡ʂ ~ ʨ2 |
ʃ | ʃ3 ~ ɕ2 | ʂ ~ ɕ2 |
ʒ | ʒ3 ~ ʑ2 | ʐ ~ ʑ2 |
1 - Tomaszów
2 - przed [i], [j]
3 - taka sama zasada jak w irlandzkim:
jak w europejskiej odmianie języka polskiego, czasem wymawiane i zapisywane: [ʂ], [ɖ͡ʐ], [ʈ͡ʂ]
Ponadto samogłoski z diakrytykami są wymawiane długo. :-)
Ogólnie dość ciekawe jest, że szczelinowe i afrykaty we wszystkiech językach upodobniły się... powstała na téj Nowéj Funlandji swojego rodzaju liga językowa...
Brawo za spostrzegawczość, to dotyczy również samogłosek. :-)
Spostrzegawczość? Już po drugiém poście zauważyłem, ale jednak parę procesów jest ponaginanech... Ale Twój świat, Twoje kredki. :)
Wiem o tym, jednak nie jest to nieuzasadnione. Można to wytłumaczyć migracjami ludności. :-) XD Skoro jest taka liga bałkańska, to tym bardziej może być liga nowofundlandzka na terenie jednej wyspy. ^^ (chyba)
Gwara szybecka - pełny słowniczek ^^
1. úż– już 2. útro – jutro 3. moc – bardzo 4. se – się 5. spátki – z powrotem 6. pajedzieć – powiedzieć Odmiana: já paím, ty paísz, on(-a,-o) paí, my paíme, wy paíte, oni paídzą 7. skwielí – świetny, znakomity skwiele – świetnie, znakomicie 8. przánie – życzenie 9. wíc – więcej 10. nejwíc – najwięcej 11. krásný – piękny 12. piekný – piękny 13. dwerze – drzwi (M. dwerze, D. dwýrz, C. dwerzom, B. dwerze, N. dwerzami, Ms. dwerzák, W. dwerze!) Odmiana czasownika ,,być": Já sem, Ty Si (wymowa śi), on(-a,-o) je/jest, my sme, wy ste, oni są 14. já – ja 15. ne – nie 16. ano – tak 17. gde, gdeś – gdzie, gdzieś 18. kdo, kdoś (wymowa gdo, gdoś) – kto, ktoś 19. není – nie jest/nie ma 20. zas - znów 21. zase - znowu 22. mezy - między 23. nebo – albo 24. zakázáno – nie wolno 25. zawisłość – związek (= powiązanie, zależność) 26. zákon – prawo 27. owládáć (Se) – rządzić (się) 28. owládánie – rządzenie, kontrola 29. samostatnie – samodzielnie 30. spúsób – sposób 31. pro – dla 32. pak – potem, więc, następnie, znowu 32. podle – według, zgodnie z czymś 33. celí – cały 34. tady – tutaj 35. protoże – ponieważ 36. asy – około, chyba, prawdopodobnie 37. pokud – dopóki, dokąd 38. dnes – dziś 39. możný – możliwy 40. procz – dlaczego, czemu 41. mniesic – księżyc 42. dokázáć – udowodnić 43. dokázywać – udowadniać 44. otázka – problem, kwestia, zagadnienie, pytanie 45. poździe – późno 46. hned – zaraz, w tej chwili 47. témnierz – niemal, prawie 48. kniha – książka 49. wísledek – wynik, rezultat 50. dost – dość, dosyć 51. wczera – wczoraj 52. czlen – członek (osoba) 53. pomazanka – krem 54. nawíc – ponadto, dodatkowo 55. inak – inaczej 56. opiet - znów 57. szpatný – zły szpatnie – źle 58. podobáć se k czemuś – być podobnym do czegoś 59. (na)psáć – (na)pisać (já psám, ty psász, on psá, my psáme, wy psáte, oni psáją) 60. (prze)cztáć – (prze)czytać (já cztám, ty cztász, on cztá, my cztáme, wy cztáte, oni cztáją) 61. (za)ptáć – (za)pytać (já ptám, ty ptász, on ptá, my ptáme, wy ptáte, oni ptáją) 62. pocyt – uczucie, wrażenie 63. základ – fundament, podstawa 64. porzád – ciągle, nieustannie, wciąż 65. pokraczować – kontynuować 66. pokraczowanie – kontynuacja 67. kam – dokąd 68. strom – drzewo 69. wlas – włos 70. podpora (oprócz polskiego znaczenia) – zapomoga, zasiłek 71. letos – w tym roku 72. chápáć – rozumieć, pojmować (częściej używane: rozumieć) odmiana: -ám, -ász, -á itd. 73. bratyr – brat 74. wzduch – powietrze 75. zaímawý – ciekawy, interesujący 76. manżel – małżonek, manżelka – małżonka 77. budowa – budynek, budowla 78. obwykle – zwykle, zazwyczaj 79. kolyk – ile 80. stać – kosztować (Kolyk to stoi? – ile to kosztuje?) 81. wiądący – kierownik 82. útok – atak 83. jednoduchý – prosty, nieskomplikowany
| 84. rzecz – mowa + polskie znaczenie 85. czelo – czoło 86. prziprawa – przyprawa, przygotowanie 87. prziprawiáć se – przygotowywać się, prziprawić se – przygotować się 88. maso – mięso 89. hlubokí – głęboki (hlubszý > nejhlubszý) 90. zedź – mur 91. żák – uczeń 92. záda – plecy (odmiana jak w l. mnogiej) 93. nástroj – narzędzie 94. obsah – zawartość, treść 95. osud – los 96. chyba – wada, brak, błąd + pol. znacz. 97. bydleć – mieszkać gdzieś na stałe (já bydlim, ty bydlisz, on bydli, my bydlime, wy bydlite, oni bydlą) 98. postel – łóżko 99. spráwa – wiadomość, aktualność 100. mandel - migdał 101. rozynka – rodzynek 102. myrkew f – marchew 103. brambor – ziemniak 104. kwieták – kalafior 105. celer – seler 106. brokolica – brokuł 107. czesnek – czosnek 108. rajcza – pomidor 109. szpenát – szpinak 110. rzedkwiczka – rzodkiewka 111. fazola – fasola 112. kukurzica – kukurydza 113. krzen – chrzan 114. żampión – pieczarka 115. smetana – śmietana 116. wejco – jajko 117. twaroh – twaróg 118. sýr – ser 119. sadło – smalec 120. peprz – pieprz 121. skorzica – cynamon 122. hrzebiczek – goździk 123. horczyca – musztarda 124. pażytka – szczypiorek 125. szalwiej – szałwia 126. kmín – kminek 127. majoránka – majeranek 128. med – miód 129. żel – galaretka 130. bonbon – cukierek 131. suszenka – herbatnik 132. buchta – drożdżówka 133. zmar'zlina – lód (deser) 134. dżus – sok 135. czaj – herbata 136. noka – kluska 137. polewka – zupa 138. hranolka – frytka 139. swaczyna – podwieczorek 140. dezert – deser 141. jabylko – jabłko 142. szwestka – śliwka 143. broskiew – brzoskwinia 144. jahoda - truskawka 145. leśna jahoda – poziomka 146. ostrużyna – jeżyna 147. borówka – jagoda 148. brusynka – żurawina 149. czáp – bocian 150. jerzáb – żuraw 151. wolawka – czapla 152. kachna – kaczka 153. ślepica – kura 154. husa – gęś 155. straka – sroka 156. wrána – wrona 157. hawron – gawron 158. kyrkawec – kruk 159. wrabec – wróbel 160. koropatwa – kuropatwa 161. datel – dzięcioł 162. holub – gołąb 163. slawík – słowik 164. kukaczka – kukułka 165. psztros – struś 166. borzka – burza 167. hospoda – knajpa 168. howor – rozmowa 169. howado – bydlę 170. minca – moneta 171. ruka – ręka rukopis – rękopis 172. statek – posiadłość ziemska, majątek ziemski + polskie znaczenie 173. cisk – druk, ciskárz – drukarz, (wy)ciskáć – (wy)drukować
| 174. wlak – pociąg 175. slaný – słony 176. paliwý – ostry 177. sladkí – słodki 178. halenka – bluzka 179. szatka – chustka 180. czepica – czapka 181. klobąk – kapelusz 182. bunda – kurtka 183. kabát – płaszcz 184. rukawica – rękawica 185. ponożka – skarpet(k)a 186. tanga – stringi 187. żupan – szlafrok 188. kapsa – kieszeń 189. rukaw – rękaw 190. ahoj – cześć 191. herec – aktor 192. hereczka – aktorka 193. stromorąb – drwal 194. wobchodník – sklepikarz 195. klejnotník – jubiler 196. hudba – muzyka 197. hlawa – głowa 198. swal – mięsień 199. szlacha – ścięgno 200. bránica – przepona 201. kląb – staw 202. skráń – skroń 203. zornica – źrenica 204. bulwa – gałka oczna 205. oboczka – brew 206. lico – policzek 207. ret – warga 208. dáseń – dziąsło 209. hyrdło – gardło 210. mandla – migdał 211. pyrst – palec 212. hrudník – klatka piersiowa 213. hrudź – pierś f 214. brzich – brzuch 215. híździe – pośladek n 216. játra – wątroba 217. páterz – kręgosłup 218. pánew – miednica 219. husle – skrzypce 220. huslista – skrzypek 221. hrzích – grzesz 222. (z)hrzíszyć – (z)grzeszyć 223. lehkí – lekki (> lehszý > nejlehszý) 224. tma – ciemność 225. tmý – ciemny (> temszý > nejtemszý) 226. (po)cycić – (po)czuć 227. szpunt – korek, zatyczka 228. klyd – odpoczynek 229. chuć – chęć, apetyt (np. dobrej chuci! – smacznego!) 230. wzdalować – oddalać, wzdálić – oddalić 231. horko – gorąco, upał 232. horkí – upalny, gorący (> horszý > nejhorszý) 233. stejný – stały, taki sam 234. dál – dal, wciąż, nadal 235. (po)hnąć – poruszać, ruszyć 236. hnusný – obrzydliwy (>hnuśniejszý > nejhnuśniejszý) 237. dokorzáný – otwarty szeroko 238. wóń – zapach (przy odmiane ó:o) 239. hołpáć (se) – machać, bujać, kołysać, powiewać, trząść (się) 240. i gdyż – jednak(że), acz(kolwiek) 241. kołzlo – czar 242. zázrak – cud 243. pohádka – bajka, baśń 244. kolem – wokół 245. istý – pewny 246. smírzować, smírzić (Se) – (z)godzić (się), pogodzić (się), pojednać (się) 247. chycáć – chwycać, chycić – chwycić 248. pár – para 249. neż – niż (więcej niż..., mniej niż itd.) 250. cielo – ciało 251. tedź – teraz, obecnie 252. úswit – świt, blask 253. mylha – mgła 254. (za)toużyć – (za)pragnąć, (za)tęsknić 255. obyczejný – banalny, codzienny, pospolity 256. (s)tuszyć (se) – podejrzewać, domyślać/-ić (się) 257. (za)trzpycić – błyszczeć, iskrzyć, skrzyć 258. touha – tęsknota 259. báseń – baśń (e ruchome) f 260. wzácný – wartościowy, drogocenny 261. (z)hodzić – miotać, rzucać/-ić (ja hodzym, ty hodzisz, on hodzi, my hodzime, wy hodzite, oni hodzą)
|
f - rodzaj żeński
n - rodzaj nijaki ^^
Chciałbym dodać pewną informację odnośnie angielskiego:
/t/, /d/, /s/, /z/, /l/, /n/ mogą być wymawiane tak jak w American English [t], [d], [s], [z], [l]1,2, [n]
Mogą być też wymawiane w ten sposób: [t̪], [d̪], [s̪], [z̪], [l̪]1, [n̪], co jest bardzo popularne wśród młodego pokolenia oraz mieszkańców, którzy żyją w wielojęzycznych miejscowościach lub też nie są rodzimymi użytkownikami tego języka.
Obie wersje są poprawne.
1 Wymawiane zwykle [λ] przed [i]
2 w Nowej Fundlandii nie występuje "dark L" [ɫ]
Pozwoliłem sobie zmodyfikować jeden dialekt nowofundlandzkiego angielskiego, aby był non-rhotic (R po samogłoskach nie jest wymawiane, chyba że poprzedza je samogłoska)
Wprowadzone zostały zmiany, dialekt pozostał rhotic i jest omówiony dalej
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 10, 2012, 20:45:57
dom -> dóm (wymiana ó:o) np. dóm, domu, domem itd.
koń -> kóń (wymiana ó:o)
przyjaźń -> przáźń odmiana: przáźni, przáźń, przáźni, przáźnią
przyjaciel -> przáciel
przyjaciółka -> przációłka
(za)przyjaźnić się -> (za)przáźnić się
A to mnie się podoba! :D A to tylko te wyrazy, czy to tylko przykłady?
Przejrzyj cały wątek, znajdziesz więcej :-)
Wprowadziłem poprawki do dialektu oldkastylijskiego. (str. 4)
Nieaktualne, omówione dalej/ə/ w Nowofundlandzkich dialektach.
Przykładowy wyraz | Dialekty rhotic1 | Dialekty non-rhotic1 |
winner, winners | œɻ ~ əɻ | ɐ |
winner is | œɻ ~ əɻ | ɐɻ |
spotted, roses, comfortable | ɨ | ɪ̈ |
information | œɻ ~ əɻ | ɪ̈ |
oven, rhyth|m, comfortable | œ ~ ə | ɪ̈ |
opinion, about, afford | œ ~ ə | ɐ |
apple, simple, travel | œl ~ əl | ɔw |
1http://pl.wikipedia.org/wiki/Rhoticity
Zdecydowałem, że dialekt oldkastylijski powraca do swojej poprzedniej, pierwszej formy.
Nieaktualne, omówione dalej
Gwara nowomoskiewska(patrz -> mapa str. 1 wątku):
Małe przypomnienie odnośnie wymowy:
Rz – jak czeskie ř [r̝]
H – jak dźwięczne ch [ɣ]
ÂÂ [ɐː], Ó [oː], É [ɨː]~[iː] (po i, j, l, rz), Ę [ɨ̃]~[ĩ] (po i, j, l, rz), Ą [õ], AŁ/AU [ɑw], rzy>rzi reszta jak w ogólnopolskim
1. (po)nrawić się – (s)podobać się (l.p. 1. nrawię, 2. nrawisz, 3. nrawi l.mn. 1. nrawimy, 2. nrawicie, 3. nrawią)
2. szto? – co? (tylko jako pytanie, co – również jest używane w tym kontekście)
3. skazać – powiedzieć (l.p. 1. skażę, 2. skażesz, 3. skaże l.mn. 1. skażemy, 2. skażecie, 3. skażą)
4. tolka – tylko (używane częściej niż nowofundlandzkie ,,jen" i polskie ,,tylko")
5. uże – już
6. da – tak (potwierdzenie) (tak – również jest używane w tym kontekście)
7. gawarzić – mówić (ja gawarzę, ty gawarzisz, on gawarzi, my gawarzimy, wy gawarzicie, oni gawarzą)
8. ili – albo
9. sztoby – aby
10. żyzń lub żyźń – życie (częściej używane to drugie, gdyż wg użytkowników brzmi bardziej polsko)
11. toże – też
12. czerez – przez
13. poczemu? – dlaczego?
14. (po)smatrzeć – (po)patrzeć (ja smatrzę, ty smatrzesz, on smatrze, my smatrzemy, wy smatrzecie, oni smatrzą)
15. prosto – po prostu (używane też w ogólnopolskim znaczeniu)
16. rabota – praca (w znaczeniu ,,ciężka praca")
17. nużny – potrzebny ((nié) nużno – (nie) trzeba)
18. wsiegda (si = [ɕ]) – zawsze (używane obok nowofundlandzkiego (za)wżdy i polskiego zawsze)
19. mnogo – dużo, wiele; niémnogo - niewiele
20. dzięgi – pieniądze [ˈʥĩŋgʲi]
21. opiać – znów
22. utro – rano
23. kniga – książka
24. nazad (również pisane i wymawiane ,,na zââd") – do tyłu, wstecz; młodzi ludzie częściej mówią ,,na zââd" ââ = [ɐː] w gwarze nowomoskiewskiej
25. rozgowor – rozmowa
26. (do)żdââć – (do)czekać, wyczekiwać(gdy ndk.) (ja żdââm, ty żdzââsz, on -ââ, my –ââmy, wy –ââcie, oni –ââją) – odmiana różniąca się od rosyjskiej
27. wozduch – powietrze
28. skory – szybki (rzadko używane w ogólnopolskim znaczeniu); skoro – szybko, wkrótce
29. grudź – pierś (głównie używane, gdy mówimy o kobietach hojniej obdarzonych przez naturę bądź chirurga plastycznego)
30. zawtra – jutro
31. gieroj – bohater
32. wsio – wszystko (si = [ɕ])
33. nada – należy, nié nada – nie należy
34. drug – przyjaciel (drużka – przyjaciółka)
35. lico – twarz (twâârz – również często używane)
36. snowa – znów
37. nikagdââ – nigdy
38. wmiesto – zamiast (zamiast – rzadko używane, wmiesto – bardzo powszechne)
39. wsiakie – wszelakie, różne
40. chwatââć, chwacić – starczać, wystarczyć (ja chwatââm, ty –ââsz, on –ââ, my –ââmy, wy –ââcie, oni –ââją; ja chwacę, ty chwacisz, on chwaci, my chwacimy, wy chwacicie, oni chwacą)
41. obyczny – zwykły
42. widzimo – widocznie
43. tołpa – tłum
44. tonki – cienki
45. czaj – herbata
46. spasiba – dziękuję (si = [ɕ], dziwnie to brzmi, ale w dialekcie nowomoskiewskim j. rosyjskiego – tak to się wymawia)
47. piać – śpiewać (również ma ogólnopolskie znaczenie)
48. piewaczka, piewacz – wokalist(k)a
49. wychod – wyjście
50. miełki – drobny
51. krysza – dach
52. babuszka – starsza kobieta
53. brosić, brosââć – rzucić, rzucać (ja broszę/brosââm, ty brosisz/brosââsz, itd.)
54. wwierch – w górę, do góry, na górę
55. kaścior – ognisko
56. krasiwy – ładny
57. malczyk – chłopiec (młody, w wieku przedszkolnym lub szkoły podstawowej)
58. nawierno – na pewno
59. parta – ławka (zwykle o szkolnej ławce)
60. pabieda – wygrana, zwycięstwo
61. pariadek – porządek (,,e ruchome")
62. posle – potem, później (polskie odpowiedniki częściej używane, choć posle również)
63. priamo – szczerze/otwarcie, prosto (częściej używane w pierwszym znaczeniu); priamy - szczery
64. sudźba – los
65. uspiech – sukces, powodzenie
66. chwost – kolejka
67. etââż – piętro (z francuskiego, poprzez rosyjski)
68. jaszczyk – skrzynka
69. brawy – dzielny
70. sposobny – zdolny (uzdolniony)
71. umny – mądry; bezumny - lekkomyślny
72. bujny – gwałtowny, porywczy (używane też w ogólnopolskim znaczeniu)
73. kawarny – podstępny, zdradziecki, perfidny
74. jeda – jedzenie, posiłek
75. (po)kuszââć – (z)jeść (ja –ââm, ty –ââsz, on –ââ, my –ââmy, wy –ââcie, oni –ââją)
76. rubaszka – koszula
77. trusy – majtki
78. majka – koszulka
79. charaszó - spoko, dobrze, w porządku
<<80. – 93. w toku>>
EDIT: Akcent jak w całej Nowej Fundlandii (j. polski) - inicjalny
EDIT2: Jak ktoś zna jakieś często używane, fajne rosyjskie słówka i chce dołożyć coś w puste jeszcze miejsca w słowniku, to czekam na propozycje. ^^
Nrawić się poznałeś przeze mnie? :D
Tak. Bardzo mi się nrawi to nrawi.
A czemu akanié?
To przeciéż jest dość nowy proces... (nadal niezły kawałek Rosji nie aka...)
Rosjanie do NF przybywają od początku XXw. :-)
EDIT: Nowofundlandczycy(rosyjskojęzyczni) też akają. Rosyjski bez akania jest dziwny.
Nie wiém, ja tam słyszałem i wolę akający, ale mnie to jakoś nie przeszkadza...
Jak tylko myślę o wymowie rosyjskiej, to pierwsze skojarzenia: akanie, zaciąganie i tj, dj, sj, zj ^^
A bez akania tak jakoś dziwnie... spasibO, chOrOszo... ja tam wolę spasibA, chArAszo :-)
i mam nowe słówko!
79. charaszó - dobrze, spoko, w porządku ^^
Nie byłem nigdy w stanie się przez to przebić, ale wygląda na naprawdę imponujący kawał roboty.
Nie wiem jak długo to wszystko tworzyłem, chyba całe liceum... :-P Projekt ciągle się rozwija swoim powolnym tempem, póki nic nie ma do roboty. Ostatnio nic nie tworzę i mało tu patrzę, zbyt dużo spraw osobistych niestety...
Po moich małych reformach pewne rzeczy uległy zmianie :-)
Język angielski w Nowej Fundlandii
Przyjął kanadyjską ortografię
Słownictwo | Dialekt zachodni gwara oldkastylijska | Dialekt zachodni gwara grejszypska | Dialekt centralny gwara tomaszowska | Dialekt centralny gwara krzikowska | Dialekt centralny gwara brzeska1 | Dialekt wschodni | General American dla porównania :-)3 |
lad, bad, cat, pass, path2 | ɜː | ɜː | ɛː | ɛː | ɛː | æː | æ |
apple, sample2 | æ | ä | ä | ä | ä | ä | æ |
father | æː | aː | äː | äː | äː | ɑː | ɑ |
not, wasp, hot | ä | ä | ä | ä | ä | ä | ɑ |
off, loss, cloth | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ | ɔ ~ ɒ ~ ɑ |
law, caught, all | ɑː | ɒː | ɔː | ɔː | ɔː | oː | ɔ ~ ɒ ~ ɑ |
about | ə | ə | ə | ə | ə | ə | ə |
spotted | ɨ | ɨ | ɨ | ɨ | ɨ | ɨ | ɪ̈ |
sit | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ |
city | i | i | i | i | i | i | i |
see, meat | iː | iː | iː | iː | iː | iː | i |
date, day, pain, whey, rein | ɜj | ɜj | ɛj | ɛj | ɛj | æj | eɪ |
bed | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ |
burn, turn | ʊ̈ɻ | ʊɻ | ʌ̈ɻ ~ äɻ4 | ʌ̈ɻ | ʌ̈ɻ | ʌ̈ɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
herd, earth | ɜɻ | ɜɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
bird | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɪɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
world, work | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɝ ~ ɹ̩ |
winner | əɻ~ɻ̣ | əɻ~ɻ̣ | əɻ~ɻ̣ | əɻ~ɻ̣ | əɻ~ɻ̣ | əɻ~ɻ̣ | ɚ~ɹ̩ |
run, won, flood | ʊ̈ | ʊ | ʌ̈ ~ ä4 | ʌ̈ | ʌ̈ | ʌ̈ | ʌ |
put, hood | u | u | ʊ ~ u̠7 ~ u | ʊ | ʊ | ʊ | ʊ |
through, threw | uː | uː | uː | uː | uː | uː | uː |
cute, ewe5 | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)uː | (j)u |
my, wise | äj | äj | äj | äj | ɑj | ɑj | aɪ ~ ʌi |
boy, hoist | ɔj | ɔj | ɔj | ɔj | ɑj | ɑj | ɔɪ ~ oɪ |
tow, soul, roll, cold, folk, no, toe, soap | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | ɔw ~ ɔ6 | oʊ ~ o |
now, trout | äw | äw | äw | äw | äw | äw | aʊ |
arm, car | äɻ | äɻ | äɻ | äɻ | äɻ | äɻ | ɑɹ |
deer, here | iɻ | iɻ | iɻ | iɻ | iɻ | iɻ | i(ə)ɹ |
mare, there, bear | ɜɻ | ɜɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɻ | ɛɹ ~ eɹ |
sort, warm, tore, boar, port | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɻ | ɔɹ ~ oɹ |
tour, moor | uɻ | uɻ | ʊɻ ~ u̠ɻ7 ~ uɻ | ʊɻ | ʊɻ | ʊɻ | ʊɹ ~ ɔɹ ~ oɹ |
pure, Europe | juɻ | juɻ | jʊɻ ~ ju̠ɻ7 ~ juɻ | jʊɻ | jʊɻ | jʊɻ | jʊɹ ~ jɝ |
the | ð | ð | ð | ð | ð | d | ð |
think | θ | θ | θ | θ | θ | t | θ |
thread | θɻ | θɻ | θɻ | θɻ | θɻ | ʈ͡ʂɻ | θɻ |
nothing | θ | θ | θ | θ | θ | ɾ | θ |
better, ladder | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ | ɾ |
try | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | ʈ͡ʂɻ | tɻ |
dry | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | ɖ͡ʐɻ | dɻ |
strike | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | ʂʈ͡ʂɻ | stɻ |
hate, him, he | h | h | x7 ~ h | x | x | x | h |
-ing | ɪŋ | ɪŋ | ɪŋ7 ~ ɪn | ɪŋ | ɪn | ɛn | ɪŋ |
canyon, onion | ɲj | ɲj | ɲj | ɲj | ɲj | ɲj | nj |
-[niə],-[nɪə] | ɲjə | ɲjə | ɲjə | ɲjə | ɲjə | ɲjə | [niə],[nɪə] |
[əl] (wygłos) | ɜw | ɜw | əl ~ ḷ8 | əl ~ ḷ8 | əl ~ ḷ8 | əl ~ ḷ8 | əl |
1 Niegdyś standardowa, obecnie Tomaszowska przejęła tę rolę. :-)
2 Długi wariant: przysłówki, rzeczowniki, czasowniki i imiesłowy jednosylabowe + wyrazy pochodne, gdy akcent zostaje w tym samym miejscu.
3 http://en.wikipedia.org/wiki/International_Phonetic_Alphabet_chart_for_English_dialects
4 [ä] ok. 40% populacji Tomaszowa; tak też mówią użytkownicy dialektu zachodniego, gdy zachodzi potrzeba mówienia w neutralnym/oficjalnym dialekcie.
5 yod-dropping (opuszczanie [j]) jak w USA :-)
6 przed [l]
7 typowo tomaszowska wymowa
8 najczęstszy wariant
Inne zmiany/ciekawostki fonetyczne
ʃ - przed i, ɪ, j [ɕ], w pozostałych przypadkach [ʂ]
ʒ - przed i, ɪ, j [ʑ], w pozostałych przypadkach [ʐ]
t͡ʃ - przed i, ɪ, j [ʨ], w pozostałych przypadkach [ʈ͡ʂ]
d͡ʒ - przed i, ɪ, j [ʥ], w pozostałych przypadkach [ɖ͡ʐ]
Zlanie się [æɻ] oraz [ɛɻ] w jeden dźwięk np. marry i merry są homofonami, typowo kanadyjska cecha. :-)
/t/, /d/, /s/, /z/, /l/, /n/ mogą być wymawiane tak jak w American English [t], [d], [s], [z], [l], [n] - dialekt zachodni i Tomaszów - głównie ludzie powyżej 30. roku życia, w innych regionach tylko starsze pokolenia (60+).
Mogą być też wymawiane w ten sposób:
[t̪], [d̪], [s̪], [z̪], [l̪], [n̪], co jest bardzo popularne wśród młodego pokolenia (wszystkie regiony, w dial. zach. głównie ludzie poniżej 30. roku życia) oraz mieszkańców, którzy żyją w wielojęzycznych miejscowościach lub też nie są rodzimymi użytkownikami tego języka.
/l/ Wymawiane jest zwykle [λ] przed [i]
W Nowej Fundlandii nie występuje "dark L" [ɫ]
EDIT: Allofony między dwiema miękkimi głoskami
[ə] > [ɘ]
[ɜ] > [ə]
[ɛ] > [
e̞]
[æ] > [ɛ]
[a] > [æ]
[ä] > [a]
[ɑ] > [ä]
[ɔ] > [
o̞]
[u] > [ʉ]
[ʊ] > [ʊ̈]
[ʊ̈] > [ʏ]
Wprowadziłem drobne zmiany w wymowie w słowach z długimi samogłoskami i z [ʌ] :-)
Zapowiadam również reformę wymowy w dialektach "polskich" :-)
Nowofundlandzka polszczyzna
Dźwięk
| Polski w Europie
| Standardowy NF
| Dial. zach. - gw. nederl- andzka | Dial. zach. - gw. nowomos- kiewska | Dial. pół- nocny
| Dial. połud- niowo- -zach | Dialekt centralny - (używany w stolicy)
| Dial. wsch. - gw. krzi- kowska | Dial. wsch. - gw. święto- jańska |
U- | U- [u] | U- [u]~[u̠]~[ʊ] | U- [u] | U- [u] | U- [u] | U- [u] | U- [u̠] | Łö- [wœ]3 | Łö- [wœ]3 |
O- | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | O- [ɔ] | Łâ- [wʌ̈]3 | Łâ- [wʌ̈]3 |
Ju- | Ju- [ju] | Ju- [ju]~[ju̠]~[jʊ] | Ju- [ju] | Ju- [ju] | Dju- [ɟu] | Ju- [ju] | Ju- [ju̠] | Jü- [(j)y]2 | Jü- [jy] |
ą* | ą [ɔɰ̃] | ą [ũ]~[ũ̠]~[ʊ̃] | ą [õ] | ą [õ] | öü [œy̭]~ö[œ]* | ą [ũ] | ą [ũ̠] | ą [ʊ̃] | ą [ʊ̃] |
A - przy jednej miękkiej spłgł. | A [ä] | A [ä] | A [ä] | A [ä] | A [ä] | Ä [æ]5~A [ä] | A [ä] | A [ä] | A [ä] |
A - między dwiema miękkimi spłgł. | A [æ] | A [a] | A [a] | A [a] | A [a] | Ä [æ]5~A [a] | A [a] | A [a] | A [a] |
-ów | -ów [uf] | -ów [uːf] | -ów [owf] | -ów [oːf] | -öw [œf]~[əf] | -ów [uːf]~[oːf]6 | -ów [uːf] | -ów [uːf] | -ów [uːf] |
U - nie na samym początku | U [u] | U [u]~[u̠]~[ʊ] | U [u] | U [u] | U [u] | U [u] | U [u̠] | U [ʊ] | U [ʊ] |
J- | J- [j] | J- [j] | J- [j] | J- [j] | Dj- [ɟ] | J- [j] | J- [j] | J- [j] | J- [j] |
Á | A [ä] | Á [ɔː] | Á [ɑː] | ââ [ɐː] | Á [ɔː] | Á [ɑː]5,6~[ɒː] | Á [ɔː] | Á [ɔː] | Á [o̞ː] |
É (po i, j, l, rz) | E [ɛ] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] | É [iː] |
É (inne pozycje) | E [ɛ] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] | É [ɨː] |
Ó | Ó [u] | Ó [uː] | Ó [ow]4~[oː] | Ó [oː] | öö [œː] | Ó [uː]~[oː]6 | Ó [uː] | Ó [uː] | Ó [uː] |
AŁ, AU | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [ɑw] | AŁ, AU [ɑw] | ÂŁ, ÂU [ʌ̈w] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] | AŁ, AU [äw] |
Ę (po i, j, l, rz)* | Ę [ɛɰ̃] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] | Ę [ĩ] |
Ę (inne pozycje)* | Ę [ɛɰ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] | Ę [ɨ̃] |
JĘ* | JĘ [jɛɰ̃] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [jĩ] | JĘ [(j)ĩ]2 | JĘ [jĩ] |
1 gwara północno-zachodnia i praska (używana w Prażce)
2 [j] pojawia się po samogłosce oprócz "i", dotyczy też JÉ
3 Dla ułatwienia [w] zawsze zapisuje się jako Ł
* przed L,Ł - utrata nosowości oraz [
y̭]
4 Z wyjątkiem pozycji przed [w]. [ɲ], [j], [j̃]
5 Gwara parkowska
6 Gwara szybecka
Wymowa H i RZ
h [ɣ] - dźwięczny odpowiednik ch [x]
rz [
r̝] - jak czeskie ř
rzy (PL) > rzi (NF)
Ponadto w dialekcie północnym
tn, dn, nn [nː]~[nn]
tń, dń, nń [ɲː]~[nɲ]
tm, dm, mm [mː]~[mm]
Pozostałe charakterystyczne cechy nowofundlandzkiej polszczyzny i wymowa nosówek
Sz, cz, dż, ż wymawiane jako "retrofleksy" [ʂ], [ʈ͡ʂ], [ɖ͡ʐ], [ʐ]
Akcent inicjalny - na pierwszej sylabie.
Połączenia nk, ng zawsze wymawiane [nk] i [ng]!
Końcówki wyrazów obcych -nia zapisujemy i wymawiamy -nja np. Danja, Rumunja (Danji, Rumunji)
Końcówki w wyrazach obcego pochodzenia: -cji, -sji, -zji, -ii, -ji wymowa: [ɪ] zamiast [i].
To samo dotyczy nosówek: -cję, -sję, -zję, -ię, -ję wymowa: [ɪ̃] zamiast [ĩ].
Oddziela się dwuznaki apostrofem np.: s'inus, mar'znąć itp.
Nie dotyczy przedrostków np. odznaczyć (a nie od'znaczyć)
Alofony samogłosek między dwiema miękkimi spółgłoskami:
A - omówione powyżej w tabeli
E [
e̞] - dźwięk pośredni między [e] oraz [ɛ]
O [
o̞] - dźwięk pośredni między [o] oraz [ɔ]
U (zależnie od gwary) -> [u] => [ʉ]
[
u̠] => [ʊ̈]
[ʊ] => [ʏ] (jak niemieckie krótkie ü)
*[
u̱] jest dźwiękiem pośrednim pomiędzy [u] oraz [ʊ]
zaś [ʊ̈] pomiędzy [ʏ] oraz [ʊ]
Wymowa nosówek:
Inaczej lub prawie tak jak w Europie:
Prawdziwa samogłoska nosowa lub + [ɰ̃] (drugi wariant ok. 22% ludności NF, głównie dial. centr.) w pozycji na końcu wyrazu (także ę!) oraz przed: s, z, sz i ż
Tak jak w Europie:
+ [n] przed: d, t, cz, dż, c, dz
+ [ɲ] lub [j̃] przed: ć, dź
+ [m] przed: p, b
+ [ŋ] przed: k, g
W Europie:
Dwugłoski nosowe tworzą się tam, gdzie ich wcześniej nie było, najczęściej w pozycji przed /s/. Por. pisownię nonsens i wymowę /ˈn̪ɔw̃sew̃s/. Tego typu wymowa zdarza się także w przypadku samogłosek innych niż e i o, np. ,,awans" – /ˈavaw̃s/, ,,kunszt" – /kuw̃ʃt/.
- To zjawisko nie pojawia się w Nowej Fundlandii!
Mapa języków i dialektów Nowej Fundlandii - po reformie
Spoiler
(http://img210.imageshack.us/img210/6241/513pxnewfoundlandmap2.png)
Tak się zastanawiam, czy ktoś w ogóle się interesuje tym, co piszę tutaj... Jest ktoś taki?
Postanowiłem opisać angielski oficjalny używany przez użytkowników innego dialektu niż centralny, gdy sytuacja wymaga od nich posługiwania się oficjalnym dialektem. ^^
Dla użytkowników dialektu zachodniego (najbardziej wyedukowani będą potrafili mówić bez akcentu, poniżej jest wymowa średniowyedukowanych):
lad, bad, cat [ɛː]
date, day, pain [ɛj]
mare, there, bear, earth [ɛɻ]
apple, sample [ä]
father [äː]
burn, turn [äɻ]
run, flood [ä]
law, caught, all [ɔː]
put, hood [u]
tour, moor [uɻ]
pure, Europe [juɻ]
[əl] (wygłos) np. table, novel [əl]
Dla użytkowników dialektu wschodniego i gwary brzeskiej:
lad, bad, cat [ɛː]
father [äː]
law, caught, all [ɔː]
date, day, pain [ɛj]
my, wise. boy, hoist - [äj] dla pierwszych dwóch, [ɔj] dla kolejnych dwóch; starsi ludzie wymawiają zgodnie ze starą wymową wszystkie cztery jako [ɑj] - tak jak to jest też w mowie potocznej, wśród użytkowników tychże gwar
the [θ], niektórzy starsi w d. wsch. [d] (taka jest też wymowa potoczna w d. wsch.)
think [ð], niektórzy starsi w d. wsch. [t] (taka jest też wymowa potoczna w d. wsch.)
through [θɻ], niektórzy starsi w d. wsch. [ʈ͡ʂɻ] (taka jest też wymowa potoczna w d. wsch.)
Każdy nauczyciel angielskiego, ma obowiązek nauczyć się wymowy oficjalnej i taką wymową mówić w szkole. :-)
Język niderlandzki używany przez mniejszość w Nowej Fundlandii (głównie Tomaszów i Nederlandia)
Różnice fonetyczne
Dźwięk (zapis) | Belgia i Holandia | Nowa Fundlandia |
krótkie a | ɑ | ä ([ɑ] - przed [w], [a] - między miękkimi spłgł.) |
długie a | aː | ɔː |
długie o | oː ~ oʊ | oː |
długie e | eː ~ eɪ | eː |
ie | i(ː) | iː |
krótkie u | ʏ | œ |
długie u | y(ː) | yː |
ij | ɛi ~ æi | i |
ei | ɛi ~ æi | ɛi ([e̞i] - między dwiema miękkimi) |
ui | œy ~ ʌy | y |
eu | øː ~ øʏ | ɵy * |
schwa | ə | ə(Tomaszów) ~ ɨ(Nederlandia) |
ou/au | ɑu ~ ɔu | ɑu |
g | ɣ ~ χ ~ x ~ ʝ | ɣ |
ch | χ ~ x | x |
h | h | h |
w | β ~ ʋ | w |
* "eu" przed r wymawia się jako [œː]
Poza tym: [ʃ], [ʒ], [ɟ], [c] przed [i], [y], [ɛ], [e], [ə] i w zdrobnieniach są wymawiane jako: [ɕ], [ʑ], [t͡ɕ], [d͡ʑ]
zaś w pozostałych przypadkach: [ʂ], [ʐ], [t͡ʂ], [d͡ʐ]
Różnice gramatyczne
- Zachowanie w pełni rodzaju żeńskiego:
Rodzajniki określone:
et / 't (rodzaj nijaki) [ət]~[ɨt]
den / d'n (rodzaj męski) [dən]~[dɨn]
de (rodzaj żeński) [də]~[dɨ]
Rodzajnik nieokreślony:
een / 'n [ə(n)]~[ɨ(n)], [n] wymawiane tylko przed samogłoską
Czas przyszły budowany TYLKO poprzez czasownik "gaan"
IJ ga
Je gaat
He / Ze / Et gaat
We gaan
Julle gaan
Ze gaan
Zaimki osobowe:
Funkcja podmiotu | "Objektywus" | Dzierżawczy |
ij (ja) | me | mijn, mijne, mijnen |
je (ty) | je | jouw, jouwe, jouwen |
he (on) | hem | zijn, zijne, zijnen |
ze (ona) | haar | haar, hare, haren |
et (to, ono) | et | et, ette, etten |
we | ons | ons, onze, onzen |
julle (wy) | julle | jul, julle, jullen |
ze | hun/hen | hun/hen, hunne/henne, hunnen/hennen |
u (pan, pani, państwo) | u | uuw, uwe, uwen |
Przymiotniki:
Do przymiotników r. żeńskiego dodajemy zawsze końcówkę "e" (dotyczy też z. dzierżawczych)
Do przymiotników r. męskiego i l. mnogiej dodajemy zawsze końcówkę "en" (dotyczy też z. dzierżawczych)
Do przymiotników r. nijakiego dodajemy "e" (gdy rzeczownik jest określony) lub nic, gdy jest nieokreślony. Do zaimków dzierżawczych rodzaju nijakiego nie dodajemy końcówki.
Reszta różnic wkrótce
Czy ktoś się interesuje tym, co wrzucam? Czy mam już tu nic nie umieszczać? Ostatnio tylko ja tu coś piszę...
Cytat: CookieMonster93 w Listopad 30, 2012, 17:21:18
Czy ktoś się interesuje tym, co wrzucam? Czy mam już tu nic nie umieszczać? Ostatnio tylko ja tu coś piszę...
Wiem, co czujesz.
Ja czytam, ale zanim się zbiorę na porządny komentarz, upłynie trochę wody w Gwdzie jeszcze...
Admin: I w Głomi, ty delecjonisto!
Fanael: I w Odrze. :P
Może problem w tym, że nikt już sie w tym nie łapie :)
Ciężko jednak odróżniać tyle dialektów. Gdybyś postarał się o jakieś nagrania pewnie łątwiej byłoby je wyczuć niż z samego opisu zestawów samogłoskowych.
Inne różnice w mówionym języku niderlandzkim na terenie Nowej Fundlandii
Czasowniki czasu przeszłego i imiesłowy zamiast przedrostka "ge-" otrzymują "je-"
np. jedaan zamiast gedaan
Słownictwo wspólne:
gragen [ɣrɔːɣə(n)] (od graag = chętnie) - lubić
fak! [fäk] / koervà! [kurvä] / sjit! [ɕɪt] - kurwa! (wykrzyknik, drugie używane również jako przecinek)
à - oznacza krótkie a [ä]
de koervà [kurvä] - pani lekkich obyczajów (l.m. +s)
d'n fatsèt [fät͡sɛt] - mężczyzna, facet (potoczne, bardzo nieformalne) (l.m. +ten)
de bjaukà [bjɑu̯kä] / kobbietà [kɔbiːtä] - kobieta (l.m. +s)
lissenen [lɪsənə(n)] - słuchać (IJ lissen naar muziek - słucham muzyki)
d'n boet [but] - but (l.m. +ten)
d'n kot [kɔt] - kot (l. m. kotten)
d'n pjes [pjɛs] - pies (l.m. pjessen [pjɛsə(n)] / psen [psɛn])
de misj [mɪʂ] / maus [mɑu̯s] - mysz (l.m. misjen/mauzen)
pardoon [pärdõː] / psjeprasjaam [pʂɛpräʂɔːm] - przepraszam
d'n vielk [vilk] - wilk (l.m. vielken)
de baik [bä
i̯k] - rower (l.m. baiks)
fakken [fäkə(n)] / roechen [ruxə(n)] / jebben [jɛbə(n)] / bèèngen [bɛːŋə(n)] - ruchać/jebać
pjerdollen [pjɛrdɔlə(n)] - pierdolić (gadać głupoty)
de dei [dɛi̯] - dzień (l.m. deis)
d'n bar [bär] - bar (l.m. barren)
kollen [kɔlə(n)] - dzwonić do kogoś/wzywać kogoś (Ij kol (naar) hem - dzwonię do niego/wołam go; naar - opcjonalne)
bèèk [bɛːk] - z powrotem (używane zamiast terug także w czasownikach rozdzielnie złożonych)
np. teruggaan > bèèkgaan (wracać)
Ik ga naar huis terug > IJ ga naar huis bèèk. (Wracam do domu)
èè = [ɛː], è [ɛ]
Tomaszów:
wit [wɪt] - z (kimś/ czymś)
met - zwykle używane jest w znaczeniu "za pomocą czegoś", ale nie zawsze
or [ɔr] - lub
(c)hat [xät]~[hät] - gorący
ietsj / ietj [iːʈ͡ʂ] - każdy
de taim [tä
i̯m] - czas (l.m. +s)
ebaut [əbɑu̯t] - o (kimś/czymś) (np. We praten ebaut hem - rozmawiamy o nim)
de mannij [mäni] - pieniądze (niepoliczalny)
djast [ɖ͡ʐäst] - po prostu
alweeg [älweːx] - zawsze (analogia do always)
matj [mäʈ͡ʂ] - wiele, dużo (= nid. veel)
seien [sɛjə(n)] - mówić (IJ sei dat je een hoer bent - mówię, że jesteś dziwką)
mienen [miːnə(n)] - mieć na myśli
Nederlandia:
trè [trɛ] - bardzo
poewarren [puwärə(n)] - umieć
parsk [pärsk] - ponieważ (fr. parce que) - szyk zdania normalny po tym słowie (V2)
vek [vɛk] - z (kimś/czymś) (fr. avec)
met w Nederlandii jest używane w znaczeniu "za pomocą czegoś"
pettiet [pətiːt] - mały
oe [u] - lub
et eur [œːr] - godzina
osie [oːsiː] - także
parlen [pärlə(n)] - mówić
toezjoer [tuʐur] - zawsze
krond (fr. grand) [krɔ̃] - duży, wysoki (f. kronde [krɔndə], m. kronden [krɔndə(n)])
boon [bõː] - dobry (bone [boːnə], bonen [boːnə(n)])
"eu" przed r wymawia się jako [œː]
System zapisywania dźwięków dla j. angielskiego w słownikach nowofundlandzkichZe względu na różnorodność dialektów j. angielskiego w Nowej Fundlandii trzeba było wymyślić system inny niż IPA dla zapisu dźwięków w języku angielskim dla słowników/ na inne potrzeby naukowe. W tym celu sporządzono poniższy system zapisu.
Zapis | IPA - gw. tomasz- owska (oficjalna) | IPA - inne dialekty | Przykład | Uwagi |
æ | [ä] | [ä]~[æ] | apple «ǽ-pəl» | Dawniej zapisywane: ä |
ǣ | [ɛː] | [æː]~[ɛː]~[ɜː] | path «pǣth» | Dawniej zapisywane: ää |
ā | [äː] | [ɑː]~[äː]~[aː]~[æː] | father «fā́-dhər» | - |
ai | [äj] | [ɑj]~[äj] | eyes «aiz» | - |
au | [äw] | [äw] | house «haus» | - |
ar | [äɻ] | [äɻ] | article «ár-tî-kəl» | - |
a | [ä] | [ä] | hot «hat» | - |
o | [ɔ] | [ɔ] | honor «ó-nər» | - |
oi | [ɔj] | [ɑj]~[ɔj] | boyfriend «bói-frend» | - |
ou | [ɔw] | [ɔw] | over «óu-vər» | - |
or | [ɔɻ] | [ɔɻ] | or «or» | - |
ŭ | [ʌ̈]~[ä] | [ʌ̈]~[ä]~[ʊ]~[ʊ̈] | upkeep «ŭ́p-kīp» | - |
u | [ʊ]~[u̲](najczęstsze)~[u] | [ʊ]~[u̲]~[u] | book «buk» | - |
ū | [uː] | [uː] | tune «tūn» | - |
yu | [jʊ]~[ju̲](najczęstsze)~[ju] | | pure «pyur» | - |
yū | [juː] | [juː] | muse «myūz» | - |
ŭr | [ʌ̈ɻ]~[äɻ] | [ʌ̈ɻ]~[äɻ]~[ʊɻ]~[ʊ̈ɻ] | burning «bŭ́r-nîng» | - |
ur | [ʊɻ]~[ju̲ɻ](najczęstsze)~[uɻ] | [ʊɻ]~[ju̲ɻ]~[uɻ] | urine «yúr-în» | - |
ə | [ə] | [ə] | Canada «kǽ-nə-də» | Dawniej zapisywane: ě |
ər | [əɻ]~[ɻ̣] | [əɻ]~[ɻ̣] | error «ér-ər» | Dawniej zapisywane: ěr |
əl | [əl]~[ḷ] | [əl]~[ḷ]~[ɜw] | bottle «bó-təl» | Dawniej zapisywane: ěl |
e | [ɛ] | [ɛ] | bed «bed» | - |
er | [ɛɻ] | [ɛɻ]~[ɜɻ] | error «ér-əɻ» | - |
ei | [ɛj] | [æj]~[ɛj]~[ɜj] | break «breik» | - |
i | [i] | [i] | city «sî́-ti» | - |
ir | [iɻ] | [iɻ] | dear «dir» | - |
ī | [iː] | [iː] | see «sī» | - |
î | [ɪ] | [ɪ] | in «în» | Dawniej zapisywane: ĭ |
îr | [ɪɻ] | [ɪɻ] | girl «gîrl» | Dawniej zapisywane: ĭr |
ɨ | [ɨ] | [ɨ] | roses «róu-zɨz» | - |
b, f, g, k, l (prócz əl), m, n, p, s, v, w, z | wymowa IPA - jak obok | wymowa IPA - jak obok | - «-» | - |
d | [d]~[ɾ] | [d]~[ɾ] | day «dei» | - |
h | [x](najczęstsza)~[h] | [x]~[h] | hi «hai» | - |
j | [ɖ͡ʐ] | [ɖ͡ʐ] | Jake «jeik» | - |
jy / j́ (j+akut) | [ʥ] | [ʥ] | jinx «jyînks» | [ɖ͡ʐj] = j-y, zaś [ʥj] = j́y; akut, gdy nie ma po tym samogł.; analogicznie sh/ch/zh/ny |
ny / ń (n+akut) | [ɲ]~[ɲj] | [ɲ]~[ɲj] | onyon «ó-nyən» | - |
ñ | nosowość | nosowość | fr. Jean «zhoñ» [ʐɔ̃] | wymowa nowofundlandzka dla fr. |
ng | [ŋ]~[ŋg] | [ŋ]~[ŋg] | singer «sî́ng-əɻ» | W NF: wygłos: [ŋ]~[n], między samogł: [ŋg] |
nk | [ŋk] | [ŋk] | drunk «jrŭnk» | - |
r | [ɻ] | [ɻ] | are «ar» | Zawsze wymawiane |
t | [t]~[ɾ] | [t]~[ɾ] | better «bé-tər» | - |
y | [j], palatalizacja j/sh/ch/zh/n | [j], pal. j/sh/ch/zh/n | shit «shyît» | Palatalizacja przed: [i], [iː], [ɪ] |
ch | [ʈ͡ʂ] | [ʈ͡ʂ] | chat «chǣt» | - |
chy / ch́ | [ʨ] | [ʨ] | chick «chyîk» | - |
sh | [ʂ] | [ʂ] | shy «shai» | - |
shy / sh́ | [ɕ] | [ɕ] | «shyît» | - |
zh | [ʐ] | [ʐ] | measure «mé-zhər» | - |
zhy/zh́ | [ʑ] | [ʑ] | - «-» | - |
th | [θ] | [θ]~[t] | maths «mǣths» | - |
dh | [ð] | [ð]~[d] | they «dhei» | |
thr | [θɻ] | [θɻ]~[ʈ͡ʂɻ] | threw «thrū» | - |
Zasady ortograficzne:
1. Piszemy oddzielnie każdą sylabę.
2. W miarę możliwości zamykamy sylabę, ale nie rozdzielając powyższych zbitek, np. au, ai, er, itd.
3. Akcent zaznaczamy akutem.
Krótkie o [ɔ] wymawiane jest [ä] w: przysłówkach, rzeczownikach, czasownikach i imiesłowach jednosylabowych + wyrazy pochodne, gdy akcent zostaje w tym samym miejscu. Także w słowie: not. (Silny akcent spowodował przegłos)
Krótkie æ [ä]~[æ], przechodzi w długie ǣ [æː]~[ɛː]~[ɜː] w tych samych przypadkach, co krótkie o w [ä]. (Silny akcent spowodował przegłos z wydłużeniem)
Cechą nowofundlandzkiej angielszczyzny jest też przejście 'ær' [æɻ] i 'er' [ɛɻ]~[ɜɻ] w jedną głoskę: [ɛɻ]~[ɜɻ], a także utrata schwa między samogłoską oraz "r" np. [pʊəɻ] > [puɻ]~[p
u̲ɻ]~[pʊɻ]
Czekam na komentarze :-) Uważacie, że taki system transkrypcji jest dobry?
EDIT: Istnieje również znak "
ə̄" do zapisywania długiego [əː] w wyrazach obcych np. G
oethe
Przeoczyłem jeden dźwięk:
Zapis | IPA - gw. tomasz- owska (oficjalna) | IPA - inne dialekty | Przykład | Uwagi |
ō | [ɔː] | [oː]~[ɔː]~[ɒː]~[ɑː] | awkward «ṓk-wərd» | - |
Nawiązując do samych dźwięków, to [œ] tu i tam jakoś mi tu dziwnie wygląda, zwłaszcza jako wolny wariant [ə]. Nie byłoby w takich kontekstach lepsze [ɵ] albo [ɞ], jeśli już się upieramy przy zaokrąglaniu?
We francuskim funkcjonuje [œ] w miejsce schwa, więc dlaczego w angielskim miałby to być problem?
Bo francuski to nooblang.
Może i tak, ale różnica między schwa oraz [œ] nie jest na tyle duża, by ten proces był niemożliwy. Tym bardziej, że w dialektach innych języków na tych samych terytoriach w NF [œ] funkcjonuje i ma się dobrze. Można to wytłumaczyć obcymi wpływami, podobnie jak wykształcenie się "h" dawno temu w Polszcze.
EDIT: wprowadziłem jeszcze jedną zmianę, mianowicie:
"body" wymawia się tak samo jak "buddy" «bŭ́-di» gw. tomasz.: ['bʌ̈di]
Taki przegłos typu what > wut w amerykańskim: http://oald8.oxfordlearnersdictionaries.com/dictionary/what
Cytat: CookieMonster93 w Grudzień 21, 2012, 11:07:05
We francuskim funkcjonuje [œ] w miejsce schwa, więc dlaczego w angielskim miałby to być problem?
Francuski nie ma schwy jako takiej, to alofon /œ/ w wygłosie. Użycie symbolu ə do oznaczania fonemu to rodzaj powszechnego, niestety, w IPA uproszczenia, związanego z nazwą tego dźwięku
e muet.
W angielskim (i w innych współczesnych germańskich również) byłby to o tyle problem, że ə jest dźwiękiem krótkim, nieakcentowanym, często w ogóle wyrzucanym z wyrazu fonologicznego owocem redukcji innych samogłosek. We francuskim obecność tego dźwięku to efekt nieco innych przemian, chociaż co prawda o zbliżonej genezie.
Uważasz zatem, że obecność tego dźwięku jest niemożliwa w takiej pozycji?
Nie bardzo, œ z etymologicznego e czy a to nie redukcja. œ, podobnie jak æ, jest stosunkowo długim krótkim dźwiękiem. O ile samo pewnie mogłoby się to tu pojawić, o tyle jako wolny wariant wymienny ze schwą - już raczej nie.
Ok, nie wiedziałem. :-) Już poprawiam. :-)
EDIT: fix'd
Cytat: Widsið w Grudzień 21, 2012, 13:27:37Francuski nie ma schwy jako takiej, to alofon /œ/ w wygłosie.
Już myślałem, że polski jest jedynym językiem, który nie ma szwy w żadnej postaci.
Cytat: Dynozaur w Grudzień 21, 2012, 16:25:59
Cytat: Widsið w Grudzień 21, 2012, 13:27:37Francuski nie ma schwy jako takiej, to alofon /œ/ w wygłosie.
Już myślałem, że polski jest jedynym językiem, który nie ma szwy w żadnej postaci.
Yyyyy?
Postanowiłem trochę doprecyzować informacje nt. realizacji /ɒ/ oraz /æ/ w nowofundlandzkim angielskim:
Krótkie «o» [ɔ] wymawiane jest «a» [ä] w: przysłówkach, rzeczownikach, czasownikach i imiesłowach jednosylabowych + wyrazy pochodne, gdy akcent zostaje w tym samym miejscu. Także w słowie: not. (Silny akcent spowodował przegłos)
[ɔ] zawsze przed /f/, /θ/, /s/ zaś [ɔː] przed /g/ i /ŋ/ np. off, dog, long, cloth. Jest to zjawisko zwane lot–cloth split, jednakże w nowofundlandzkim angielskim dotyczy wyrazów jednosylabowych, bo wielosylabowe mają zawsze «o» [ɔ]
Dotyczy również słów gone [gɔːn] i on [ɔn]
Krótkie «æ» [ä]~[æ], przechodzi w długie «ǣ» [æː]~[ɛː]~[ɜː] w tych samych przypadkach, co krótkie «o» w «a» [ä]. (Silny akcent spowodował przegłos z wydłużeniem) zjawisko podobne do: æ-tensing; nie dotyczy czasowników modalnych, które tylko w mocnej formie są wydłużane do ǣ. UWAGA! can't wymawiane jest z "ā" zamiast "ǣ"
Dzięki temu zjawisku rozróżniane są w mowie:
a can - puszka «ə kǣn»
to can - czasownik modalny: móc, potrafić «kən» wymowa słaba; zaś wymowa mocna: «kæn»~«kǣn», np.
I can do this. «kən»
Yes, I can do this. «kæn» - podkreślenie
No, you can't!
Yes, I can! «kǣn» - mocniejsze podkreślenie
Podobna sytuacja jest z czasownikiem "have/has" «hə-v/-z»; «hæ-v/-z»~«hǣ-v/-z» oraz jego formą "had" «həd»; «hæd»~«hǣd» i shall «shəl»; «shæl»~«shǣl»
Cechą nowofundlandzkiej angielszczyzny jest też przejście 'ær' [æɻ] i 'er' [ɛɻ]~[ɜɻ] w jedną głoskę: [ɛɻ]~[ɜɻ], a także utrata schwa między samogłoską oraz "r" np. [pʊəɻ] > [puɻ]~[pu̲ɻ]~[pʊɻ]
EDIT2:
/t/ przed zgłoskotwórczym n (lub schwa+n) wymawiane jest jako zwarcie krtaniowe :-) (zaznaczane w mej transkrypcji jako: «t»)
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 07, 2012, 11:44:13
Pozostałe charakterystyczne cechy nowofundlandzkiej polszczyzny i wymowa nosówek
Połączenia nk, ng zawsze wymawiane [ŋk] i [ŋg]!
Poprawione na [nk] i [ng] :-) np. bank ['bänk] a nie
['bäŋk]Ostatnio przyłapuję się na tym, że zawsze nk i ng wymawiam [nk], [ng]. :-P I nie ukrywam, że mnie się to podoba.
Nudziło mi się, a zatem umieściłem wszystkie nazwy głównych miast Nowej Fundlandii i zapisałem ich wymowę w dialekcie tomaszowskim (oficjalnym) i moją transkrypcją, tak, że jeśli ktoś chce odczytać nazwę w innym dialekcie NF - nie jest to uniemożliwione. :-) (nazwy miast w nawiasach i ze znaczkiem '>' są nieaktualne)
Nowa Moskwa - New Moscow [nuː ˈmɔskɔw] «nū mós-kou»
Tomaszów - Thomasow [ˈθɔməsɔw] «thó-mə-sou»
Krzików - Krikow [ˈkɹikɔw] (port. Cricão [ˈkɾikɐ̃ũ̯]) «krí-kou»
Św. Jana - Saint John's [sɛjnt ɖ͡ʐɔːnz] «seint jōnz»
Mist - Mist [mɪst] «mîst»
Brzeg - Breg [bɹɛˑg] (samogłoski przed dźwięcznymi spłgł. w wygłosie są półdługie) «breg»
Eria - Air [ɛˑɹ] «er»
Grejszyp - Grey Ship [gɹɛj ɕɪp] «grei shyîp»
Świerków - (Shverkow >) Sh'verkow [ˈɕvɛˑɹkɔw] «sh́vér-kou»
Menia - Menia [ˈmɛɲjə] «mé-nyə»
Nowy Kraków - New Krakow [nuː ˈkɹäkɔw] «nū krá-kou»
Bućwina - (Booch'veena >) Buch'vina [ˈbʊt͡ɕvinə] «búch́-vi-nə»
Prażka - cz. Pražka - Prazhka [ˈpɹäˑʐkə] «prázh-kə»
Nowy Ołomuniec - cz. Nový Olomouc - New Olomouts [nuː ˈɔləmɔwts] «nū ó-lə-mouts»
Wola - Vola [ˈvɔlə] «vó-lə»
Parki - Parky [ˈpäˑɹki] «pár-ki»
Złoty Gród - Zloty Grod [ˈzlɔɾi gɹɔˑd] «zló-ti grod»
Port Toruński - Port of Torun' [ˈpɔˑɹɾəv tɔɹʊɲ] «port əv tór-uń»
Nederlandia - Netherlandia [ˌnɛðəɹˈlɛːndiə] «ne-dhər-lǣ́n-di-ə»
Nowa Bretania - New Bretagne [nuː bɹɨˈtäːɲ] «nū brɨ-tā́ń»
Nowy Montreal - New Montreal [nuː ˈmɔnʈ͡ʂɹiəl]~[nuː ˈmɔ̃ʈ͡ʂɹiəl] «nū món-chri-əl»~«nū móñ-chri-əl»
Mały Lwów - (Little L'veev >) Little L'viv [ˈlɪɾəl lviˑv] «lî́-təl lviv»
Czerwony Gród - Chervony Grod [ʈ͡ʂəɹˈvɔni gɹɔˑd] «chər-vó-ni grod»
Nowa Lizbona - New Lisbon [nuː ˈlɪzbən] «nū lî́z-bən»
Oldkastylia - Oldcastle [ˌɔldˈkäsəl] «old-kǽ-səl»
[ɹ] oznaczone powyżej, to dokładniej: [ɻ]
Ze względu na to, że sesja u mnie się skończyła, postanowiłem zrobić porządek z Nową Fundlandią. Uznałem, że dialektów napchałem do niej zbyt wiele i postaram się wszystko ogarnąć od nowa. :-)
Na początku zacząłem się zajmować nowofundlandzkim angielskim v. 2.0. Mam już "prototyp" oficjalnej wersji. Jeśli są zainteresowani, to chętnie tutaj wrzucę, co utworzyłem. :-) Dialekty będą tylko 3, więc łatwo ogarnąć co i jak. :-)
Jeśli chcecie zobaczyć, co udało mi się do tej pory wykombinować, dajcie znać. :-*
Jam jest ciekaw nawét. Wysiliłem się, i przeczytałem daże to, coś napisał. :D
Pierwsze przegłosy (pogrubieniem zaznaczona oficjalna wymowa)
/ɒ/Rozwój /ɒ/ w nowofundlandzkiej angielszczyźnie: (efekt XVII-wiecznego przegłosu, od XVIIIw. zaczyna się brytyjska kolonizacja NF)
od /ɒ/ do [ɒː], a następnie (XIXw.) [ɔ] przed /f/, /s/, /θ/ (oraz słowa: on, want, what, watch),
Dotknęło również /ɒ/ przed /g/, /ŋ/ (oraz słowo: gone), gdzie przeszło również w [ɒː], a następnie (XIXw.) w
[ɔː]~[o̞ː] w zależności od dialektu.
/ɒ/ w wyrazach jednosylabowych nietkniętych powyższymi przegłosami przeszło w [ɑː] w 2. poł. XVIIIw. (ma to związek z migracjami ludności z USA, gdzie pojawiło się cot-caught merger, w NF dotknęło to jednakże wyłącznie wyrazy jednosylabowe). Właściwą nazwą do tego przegłosu byłoby: cot-father merger, albowiem zlały się te dwie głoski w tę drugą (czyli [ɑː])
W XIX w. [ɑː] w zależności od regionu przechodzi w
[äː]~[ɑː]~[ɒː]
W pozostałych przypadkach /ɒ/ realizowane jest jako [ɔ]
line-loin mergerProces, który zachodził w XIXw. Polegał na zlewaniu się w jeden dźwięk /ai/ oraz /ɔi/, dotyczy ok. 35% użytkowników angielszczyzny nowofundlandzkiej. Oficjalna wymowa odróżnia te dźwięki. /ai/ oraz /ɔi/ zlały się w [ɑi̯] lub [ɒi̯]
æ-tensing oraz /æ/ w nowofundlandzkim angielskim:
Językoznawcy nowofundlandzcy umieszczają
æ-tensing w 2. połowie XIX w.
/æ/ wydłużało się
między przed nosowymi spółgłoskami /n/, /m/ oraz /ŋ/ we wszystkich możliwych pozycjach do [æː]
W 1. poł. XXw. rozwijało się lub nie, tworząc takie kontynuanty jak:
[æː]~[æə̯]~[æɪ̯]
W 1. poł. XXw. /æɹ/ i /ɛɹ/ zlały się w jeden dźwięk (ten drugi) (marry-merry merger)
Krótkie /æ/ zaś uległo obniżeniu i centralizacji do [a] lub
[ä]/ɹ/Ok. 100.000 użytkowników mówi dialektem "non-rhotic eastern dialect". Omijają /ɹ/, jeśli nie występuje po nim samogłoska.
Na terenie "rhotic central dialect" i "rhotic eastern dialect" zamiast samogłoski + /ɹ/, gdy po /ɹ/ nie ma samogłoski - wymawiają samogłoski rotyczne np. [ɑ˞ ], [ɚ] itp.
/θ/, /ð//θ/, /ð/ w 2. poł. XIXw. zaniknęły w dial. wsch. na korzyść: [t], [d], [ɾ]
Inne zmiany/ciekawostki fonetyczne
ʃ - przed i, ɪ, j [ɕ], w pozostałych przypadkach [ʃ] (polskie sz)
ʒ - przed i, ɪ, j [ʑ], w pozostałych przypadkach [ʒ] (polskie ż)
t͡ʃ - przed i, ɪ, j [ʨ], w pozostałych przypadkach [t͡ʃ] (polskie cz)
d͡ʒ - przed i, ɪ, j [ʥ], w pozostałych przypadkach [d͡ʒ] (polskie dż)
W Nowej Fundlandii nie występuje "dark L" [ɫ]
Podsumowanie - dla wytrwałych + porównanie z RP, GA i General Canadian
Język angielski w Nowej Fundlandii
Przyjął kanadyjską ortografię
Słownictwo | Dialekt zach. oficjalny | Dialekt centralny | Dialekt wschodni | Received Pronunciation | G. American i G. Canadian - na niebiesko, gdy inaczej niż w GA |
lad, bad, cat | ä | a | a | æ (obecnie: [a]) | æ |
ask, pass, path | ä | a | a | ɑː broad a (http://en.wikipedia.org/wiki/Broad_a#Trap.E2.80.93bath_split) | æ |
bank, man, sample | æː | æə̯ | æɪ̯ | æ (obecnie: [a]) | æ |
father | äː | ɑː | ɒː | ɑː | ɑ ~ ɒ |
not, wasp, hot | äː | ɑː | ɒː | ɒ | ɑ ~ ɒ |
on, off, loss, cloth | ɔ | ɔ | ɔ | ɒ | ɔ~ɒ~ɑ ɑ ~ ɒ |
long, blog, dog, gone | ɔː | ɔː | o̞ː | ɒ | ɑ~ɒ~ɔ ɑ ~ ɒ |
law, caught, all | ɔː | ɔː | o̞ː | ɔː | ɑ~ɒ~ɔ ɑ ~ ɒ |
about | ə | ə | ə | ə | ə |
spotted | ɘ (jak pl. y) | ɘ (jak pl. y) | ɘ (jak pl. y) | ɪ | ɪ̈ |
sit | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ | ɪ |
city | i | i | i | i | i |
see, meat | iː | iː | iː | iː | i |
date, day, pain, whey, rein | e̞i̯ | e̞i̯ | e̞i̯ | eɪ | eɪ ~ e |
bed | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ | ɛ |
burn, turn, world, work | ɐɹ | ɐ˞ ~ ɐɹ* | ɐ˞ ~ ɐɹ* / ɐː ~ ɐːɹ* | ɜː(ɹ) | ɝ ~ ɹ̩ |
herd, earth | ɛɹ | ɛ˞ ~ ɛɹ* | ɛ˞ ~ ɛɹ* / ɛː ~ ɛːɹ* | ɜː(ɹ) | ɝ ~ ɹ̩ |
bird | ɪɹ | ɪ˞ ~ ɪɹ* | ɪ˞ ~ ɪɹ* / ɪː ~ ɪːɹ* | ɜː(ɹ) | ɝ ~ ɹ̩ |
winner | əɹ* ~ ɹ̩ | ɚ ~ əɹ* | ɚ ~ əɹ* / ɐ ~ əɹ* | ə(ɹ) | ɚ~ɹ̩ |
run, won, flood | ɐ | ɐ | ɐ | ɐ | ʌ |
put, hood | ɯ (~ u̟ ~ u) | u̟ | u | ʊ | ʊ |
through, threw | uː | uː | uː | uː | u |
cute, ewe | (j)uː | (j)uː | (j)uː | juː | (j)uː |
my, wise | ai̯ | ɑi̯ | ɒi̯ | aɪ | aɪ ~ ʌi |
boy, hoist | ɔi̯ | ɑi̯ | ɒi̯ | ɔɪ | ɔɪ ~ oɪ ɔɪ |
tow, soul, roll, cold, folk, no, toe, soap | o̞u̯ ~ ɔ (przed /l/) | o̞u̯ ~ ɔ (przed /l/) | o̞u̯ ~ ɔ (przed /l/) | əʊ ~ ɒʊ (przed /l/) | oʊ ~ o |
now, trout | äu̯ | au̯ | au̯ | aʊ | aʊ ~ ʌu |
arm, car | äɹ | ɑ˞ ~ ɑɹ* | ɒ˞ ~ ɒɹ* / ɒː ~ ɒːɹ* | ɑː(ɹ) | ɑɹ |
deer, here | iɹ | i˞ ~ iɹ* | i˞ ~ iɹ* / iɐ̯ ~ i:ɹ* | ɪə(ɹ) | i(ə)ɹ ɪɹ |
mare, there, bear | ɛɹ | ɛ˞ ~ ɛɹ* | ɛ˞ ~ ɛɹ* / ɛɐ̯ ~ ɛːɹ* | eə(ɹ) | ɛɹ ~ eɹ ɛɹ |
sort, warm, tore, boar, port | ɔɹ | ɔ˞ ~ ɔɹ* | o̞˞ ~ o̞ɹ* / o̞ː ~ o̞:ɹ* | ɔː(ɹ) | ɔɹ ~ oɹ ɔɹ |
tour, moor | ɯɹ (~ u̟ɹ ~ uɹ) | u̟˞ ~ u̟ɹ* | u˞ ~ uɹ* / uɐ̯ ~ u:ɹ* | ʊə(ɹ) | ʊɹ ~ ɔɹ ~ oɹ ʊɹ |
pure, Europe | jɯɹ (~ ju̟ɹ ~ juɹ) | ju̟˞ ~ ju̟ɹ* | ju˞ ~ juɹ* / juɐ̯ ~ ju:ɹ* | jʊə(ɹ) ~ jɔː(ɹ) | jʊɹ ~ jɝ |
the | ð | ð | d | ð | ð |
think | θ | θ | t | θ | θ |
thread | θɹ | θɹ | t͡ʃɹ | θɹ | θɻ |
nothing | θ | θ | ɾ | θ | θ |
better, ladder | ɾ | ɾ | ɾ | t / d | ɾ |
try | t͡ʃɹ | t͡ʃɹ | t͡ʃɹ | - | - |
dry | d͡ʒɹ | d͡ʒɹ | d͡ʒɹ | - | - |
strike | ʃt͡ʃɹ | ʃt͡ʃɹ | ʃt͡ʃɹ | - | - |
hate, him, he | x ~ h | h | h | h | h |
-ing | ɪŋ ~ ɪn | ɪŋ | ɛn | ɪŋ | ɪŋ |
canyon, onion | ɲj | ɲj | ɲj | nj | nj |
-[niə],-[nɪə] | ɲjə | ɲjə | ɲjə | [niə],[nɪə] | [niə],[nɪə] |
əl ~ ḷ | əl ~ ḷ | əl ~ ḷ | əl ~ ḷ | əl ~ ḷ | əl ~ ḷ |
Słownictwo | Dialekt zach. oficjalny | Dialekt centralny | Dialekt wschodni | Received Pronunciation | G. American i G. Canadian - na niebiesko, gdy inaczej niż w GA |
*przed samogłoską
http://en.wikipedia.org/wiki/International_Phonetic_Alphabet_chart_for_English_dialects
EDIT: Allofony między dwiema miękkimi głoskami
[ə] > [ɘ]
[ɛ] > [
e̞]
[a] > [æ]
[ä] > [a]
[ɑ] > [ä]
[ɔ] > [
o̞]
[u] > [ʉ]
[ɯ] > [ɨ]
Cytat/æ/ wydłużało się między przed nosowymi spółgłoskami /n/, /m/ oraz /ŋ/ we wszystkich możliwych pozycjach do [æː]
Mały błąd :-) Już poprawiłem :D
EDIT: mała zmiana w oficjalnym dialekcie: [ʊ] > [ɯ] - tak mi się bardziej podoba. :D
Ostatnio coraz więcej czasu zabiera mi dopracowywanie fonetyki nowofundlandzkiej polszczyzny 2.0. Pierwsze efekty już gdzieś tu wrzucałem, teraz wrzucam tabelkę przedstawiającą dialekty. :-) Głównym kryterium przydzielania danej gwary do dialektu jest leksyka i gramatyka, kolejnym wymowa. Wiąże się to z tym, że dialekty nakładają się na siebie, ponieważ poza naturalnym podziałem na dialekty, jest jeszcze podział regionalny, który sprawiał, że dana gwara mogła mieszać się z innym dialektem niż pierwotny. Stąd właśnie nakładanie się na siebie dialektów - lub kontinuum dialektalne, jak kto woli. :-) Różnice w wymowie między dialektami będą wyglądać mniej więcej w poniższy sposób. Jeśli będą tu jakieś zmiany, to niewielkie. Różnice w odmianie polegają głównie na końcówkach 1. i 2. os. l.m. np. my śmy~śmej~smo, wy ście~sto. Jednakże gramatyka póki co pozostaje w dużej mierze nieopisana. Poniżej tabelka przedstawiające podstawowe różnice fonetyczne w dialektach.
Spoiler
(http://img834.imageshack.us/img834/8684/nowofudnaldnzkiedjakkel.png)
W przypadku, gdy umieszczony został sam zapis IPA/MAF - nie ma różnic w zapisie danego dźwięku. :-)
* Ciastek czeka na lincz.
Podoba mi się dialekt północny. Ale południowo-zachodni to jakiś masażrz chyba. :O
:D
@down: A no rzeczywiście. Ja myślałem zawsze, że chodzi o masaż, w sensie, że język jest intensywnie używany, żeby go rozluźnić... Ech, zresztą... To nie ma znaczenia... Nadużywam wielokropków... (a właściwie trzech kropek, bo zaraz przyjdzie ktoś, kto twierdzi, że wielokropek to "...")
Masaż to byłby jakiś tajski dialekt, masarz, do licha! Ale przecie nie jest taki straszny, do niedawna mówili tą jego straszniejszą wersją w niektórych zakątkach Śląska, a tą mniej straszną pewnie jeszcze i dziś jakiś dziadek zagada tam czy w Wielkopolsce.
RED@GÓRA:
CytatA no rzeczywiście. Ja myślałem zawsze, że chodzi o masaż, w sensie, że język jest intensywnie używany, żeby go rozluźnić
AAA! Ja tego w zasadzie nigdy nie słyszałem jako zwrotu, ale myślałem, że to jakaś wariacja na temat "masakry" i nigdy bym tego z masowaniem nie skojarzył.
Ja jestem największym fanem wschodniego. :-) PS. Co to jest ten masarz? Na necie odnajduję jedynie, że jest to pracownik masarni... -_-
Aha, tam gdzie jest "~" są zróżnicowania między gwarami, nie dowolność :-) Tam, gdzie jest przejściowość między dialektami - są takie potworki xD ale jak opiszę poszczególne gwary (gdy będą już opracowane) - wszystko będzie jasne i przejrzyste :-)
Cytat: CookieMonster93 w Luty 08, 2013, 23:19:26PS. Co to jest ten masarz?
To. (http://pl.conlang.wikia.com/wiki/Masarz_j%C4%99zykowy)