Rzeczowniki odczasownikowe. Tor, tok, sok

Zaczęty przez Serpentinius, Czerwiec 19, 2013, 11:46:43

Poprzedni wątek - Następny wątek

Serpentinius

Hej,

Czy znacie jeszcze jakieś rzeczowniki odczasownikowe typu:

- tor (trzeć)
- tok (ciec)
- sok (ssać sączyć)


Fascynuje mnie ich krótkość i prostota oraz fakt, że przeciętny użytkownik języka polskiego, nie byłby w stanie powiązać tych słów ze sobą w przeciwieństwie do słów: moc (móc), mowa (mówić).
  •  

Towarzysz Mauzer

Z tego rodzaju jest też: rok-rzec, otrok-odrzec (tak!) - to pozostałości praindoeuropejskiego przegłosu e (czasownikowe) : o (rzeczownikowe). Sok istotnie jest od ssać? Gdyby był z ablautu, to wygląda jakby był od siec, ale to nie ma sensu (bóg-biec :D)). Marny ze mnie PIE-ista.
Skrzydła miłości, mocy, o wielki, Twardy Jerze,
Rozpostrzyj ponad nami, ogrzej i przyjmij nas. -Mrkalj, Palinodia o twardym jerze
***
VIVAT CAROLVS GVSTAVVS REX POLONIÆ
  •  

Serpentinius

Bardzo ciekawe

- rok (rzec)
- otrok (odrzec)


Nie wiedziałem czym jest otrok, ale już wiem i zauważyłem coś ciekawego.

Po czesku (i słowacku) otrok - niewolnik. Otrokár - łowca niewolników.
Od razu jak to zobaczyłem, to pomyślałem o Ottokarze - księciu czeskim z dynastii Przemyślidów.
Ale przypomniałem sobie, że to niemieckie określenie (również polskie), bo po czesku nazywał się Przemysł Otakar I.

Czekam na kolejne propozycje, :)
  •  

Dynozaur

#3
Mór - mrzeć
Wy-bór - wy-bierać
Bój - bić
Na-pój - na-pić

Trochę tego jest. Chyba dla więksości "krótkich" czasowników by się coś takiego znalazło.

Swoją drogą, czy to możliwe, by "łój" pochodził od "lać"? Wydaje mi się, że tak.
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Wedyowisz

#4
wlec — włók (chyba)
na-przeć — na-pór
zawrzeć — zawór
-lec — połóg, nałóg
-żec — ożóg

wrzeć : war podobne, ale różni się od typu naprzeć : napór długością samogłoski

Cytat: Towarzysz Mauzer w Czerwiec 19, 2013, 12:45:58
Z tego rodzaju jest też: rok-rzec, otrok-odrzec (tak!) - to pozostałości praindoeuropejskiego przegłosu e (czasownikowe) : o (rzeczownikowe). Sok istotnie jest od ssać? Gdyby był z ablautu, to wygląda jakby był od siec, ale to nie ma sensu (bóg-biec :D)). Marny ze mnie PIE-ista.

Wg Vasmera sok łączono z siąkać i sączyć (czasowniki chyba mają n infiksalne, bo inaczej skąd ta nosówka). Ale siec też nie jest takie bez sensu, mogło pierwotnie chodzić np. o nacinanie drzew, żeby uzyskać ich soki.

Czemu otrok jest od odrzec?
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Feles

grób — grzebać
[do]wód — wieść
płot — pleść
łoże — lec
anarchokomunizm jedyną drogą do zbawienia ludzkości
  •  

Wedyowisz

wieźć — wóz
rzezać — raz (typ ,,długi")
za-cząć i za-kon

Cytat: DynoTrochę tego jest. Chyba dla więksości "krótkich" czasowników by się coś takiego znalazło.

Wśród tematów spółgłoskowych te formacje są pospolitsze niż myślałem.
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Serpentinius

#7
Cytat: Dynozaur w Czerwiec 19, 2013, 14:43:46
Swoją drogą, czy to możliwe, by "łój" pochodził od "lać"? Wydaje mi się, że tak.

Hmm. łoić, łajać?

Zawsze wydawało mi się ciekawe:

mróz (TróT) - marznąć (TarT)

I świetne jest:

Waga (ważyć)


i bohemizm

Wahadło (wahać się)

*aktualka

coś co sobie uświadomiłem bardzo późno:

- zeszyt (zeszyć)
_________________

- żer (żreć)
- zew (zwać)
- (noc)leg(owisko) (lec, leżeć)
- jad (jeść)?


i coś co mi przyszło do głowy, a jest nieprawdopodobne:

- żona / żena (żnąć)
  •  

Dynozaur

#8
Cytat: Serpentinius w Czerwiec 19, 2013, 15:51:39Hmm. łoić, łajać?

Wydaje mi się, że to już wtórne derywacje, albo coś niezwiązanego.

Bo jakby się zastanowić liti - lьjǫ - lojь to dokładnie taka sama derywacja jak - biti - bьjǫ - bojь.

PS: Derksen potwierdza moję teorję!

PS2: To co napisał Serpenteen i mnie zajechało Bandziolem. Zwłaszcza doszukiwanie się TarTa w "marznąć" (tutaj był sonant, nie przestawka, czeski zmrzlina).

PS3: Jeszcze z takich fajnych tworów przypomniał mi się "pot" od "piec" (z tym, że nie jest to derywacja bezprzyrostkowa, tylko jest tam przyrostek -tъ. Pot < *pok-tъ).
Jaranie się starem forem to pedalstwo, a Kwadrat i Seiphel to ciota i chuj.

P*lsko, cóżeś uczyniła ze swoim chrztem?
  •  

Serpentinius

#9
Cytat: Gubiert w Czerwiec 19, 2013, 17:03:40
Jesteś multi bandziola?

Chyba jakiś żart. Jestem na starym forum od: 17 Maj 2006
a Bandziol20 od: 22 Maj 2008

a zwróciłem na to uwagę bo TorTy są ciekawe. :)

Cytat: Dynozaur w Czerwiec 19, 2013, 17:20:04
Cytat: Serpentinius w Czerwiec 19, 2013, 15:51:39Hmm. łoić, łajać?

Wydaje mi się, że to już wtórne derywacje, albo coś niezwiązanego.

Bo jakby się zastanowić liti - lьjǫ - lojь to dokładnie taka sama derywacja jak - biti - bьjǫ - bojь.

Lej (lać)
  •  

spitygniew

Właśnie znalazłem przykład przeciwny, z *o w czasowniku i *e w rzeczowniku: świąd : swędzieć. Zna ktoś inne tego typu? Czy jakiś lepszy ie.-ista może powiedzieć, skąd to się wzięło?
P.S. To prawda.
  •  

Noqa

Być może całkiem błądzę, ale może prąd? Czasownika nie ma, jest za to prędki. Czy może mieć coś wspólnego z pędzeniem, o ile samo to nie jest urobione od pędu.

Pąk - pękać.
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Feles

Cytat: Noqa w Czerwiec 24, 2013, 22:38:25
Być może całkiem błądzę, ale może prąd? Czasownika nie ma, jest za to prędki. Czy może mieć coś wspólnego z pędzeniem, o ile samo to nie jest urobione od pędu.

Pąk - pękać.
Akurat te dwie pary nie mają tu nic do rzeczy, ponieważ w każdym z nich mamy psł. , czyli najwyraźniej pie. *on, jeno poddane polskiemu wzdłużeniu zastępczemu.

prądowi mogłoby natomiast odpowiadać prząść, choć to wygląda co najmniej abstrakcyjnie. (A może jednak?)

Co do formacji z w pie.:

sad — siedzieć (?)

gnat — gnieść (???)

CytatPS3: Jeszcze z takich fajnych tworów przypomniał mi się "pot" od "piec" (z tym, że nie jest to derywacja bezprzyrostkowa, tylko jest tam przyrostek -tъ. Pot < *pok-tъ).
Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.
anarchokomunizm jedyną drogą do zbawienia ludzkości
  •  

Wedyowisz

Cytat: Feles muribus w Czerwiec 24, 2013, 22:53:48
Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.

Semantycznie kłopotliwe, imo.
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Serpentinius

Cytat: Gubiert w Czerwiec 28, 2013, 10:38:55
Cytat: Feles muribus w Czerwiec 24, 2013, 22:53:48
Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.

Semantycznie kłopotliwe, imo.

Właściwie nie jest to głupie. Wspólczesnie mosty są dosyć stabilne. Niegdyś były bardzo elastyczne i faktycznie wiatr mógł nimi miotać.
  •