Semantyka polska

Zaczęty przez Obcy, Grudzień 22, 2015, 21:19:29

Poprzedni wątek - Następny wątek

Toszczyk

Uganiam się szybko za czymś, jeśli jestem ciekawy tego czegoś = zaciekawiony tym czymś. Tak to sobie wyobrażam. A później chyba wykształciło znaczenie ciekawy=interesujący dotyczące przedmiotu uwagi.
biotechnolog, chórzysta, miłośnik oper i muzyki baroku
  •  

Siemoród

#16
Może to powinno było być napisane przy zmutowanem polskiem, ale napiszę to tu. Użyłem dzisiaj szybko w znaczeniu "bardzo", tj.:
Szybko nadużywasz tego słowa.
I naszła mnie refleksya, że bardzo (dokładniej: barzo) też kiedyś znaczyło szybko.

Podobnie ciekawy z "szybkiego" przeszedł w "interesujący".

A bystry z "szybkiego" w "mądry".

Czy staropolski miał jeszcze jakieś słowa na "szybki", które kompletnie zmieniły znaczenie? Bo to, nomen omen, ciekawe, że czwarte słowo na coś szybkiego przechodzi w coś kompletnie innego.

EDIT: Tak - skory, który przeszedł w "chętnego".
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Obcy

(Po)mimo. Polski posiada bardzo dziwaczne znaczenie tego przyimka. W "normalnych" słowiańskich oznacza on tyle, co "oprócz", "obok", "poza".
  •  

Towarzysz Mauzer

Formy przyimków i spójników przyzwolenia w ogóle mają dziwne źródłosłowy - ros. хотя i pol. chociaż od psł. *xotěti 'chcieć', słe. kljub 'mimo' od st.słe. k ljubu, co jest kalką niem. zuliebe, a co było dokładną odwrotnością znaczenia słoweńskiego!
Skrzydła miłości, mocy, o wielki, Twardy Jerze,
Rozpostrzyj ponad nami, ogrzej i przyjmij nas. -Mrkalj, Palinodia o twardym jerze
***
VIVAT CAROLVS GVSTAVVS REX POLONIÆ
  •  

Obcy

Wątroba. Czemu to do cholery nie oznacza ogólnie wnętrzności, tylko akurat wątrobę (a serce w łużyckich, jeszcze dziwniej)? Nawet budowa semantyczna tego wyrazu (wątr- + -oba) logicznie wskazuje na jakiś ogólniejszy lub bardziej abstrakcyjny termin.
  •  

Wedyowisz

#20
Cytat: Obcy w Maj 25, 2017, 21:15:53
Wątroba. Czemu to do cholery nie oznacza ogólnie wnętrzności, tylko akurat wątrobę (a serce w łużyckich, jeszcze dziwniej)? Nawet budowa semantyczna tego wyrazu (wątr- + -oba) logicznie wskazuje na jakiś ogólniejszy lub bardziej abstrakcyjny termin.

Po sch. oznacza.

EDIT: Notabene, identyczny rozwój znaczenia wnętrzności → wątroba przeszło dialektalnie niezachowane u nas prasł. *ętro.

EDIT2: Wydaje mi się, że wątrobę jako organ było w dawnych czasach ciężko jakoś wyraziście scharakteryzować, stąd ta tendencja do powstawania nazw drogą zawężenia znaczenia jakichś bardzo ogólnych określeń na organy wewnętrzne. A w innych językach przyjęły się określenia odkulinarne (w romańskich i rosyjskim).
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

Anielka

jeżeli chodzi o sklep i piwnice to wyraz piwnica w jęz. czeskim oznacza sklep
  •  

Kazimierz

Cytat: Anielka w Wrzesień 18, 2017, 12:55:01
jeżeli chodzi o sklep i piwnice to wyraz piwnica w jęz. czeskim oznacza sklep
No ale pytanie, co ma piwnica do sklepu?
  •  

Pluur

CytatNo ale pytanie, co ma piwnica do sklepu?
Wzięło się to z tego (ponoć), że sklepy kiedyś miały składy w piwnicy - bliska korelacja między miejscami. Myślę, że podobnie zadziało się z magazynem ;)
  •  

Silmethúlë

Cytat: Anielka w Wrzesień 18, 2017, 12:55:01
jeżeli chodzi o sklep i piwnice to wyraz piwnica w jęz. czeskim oznacza sklep

E, nie.

Pivnice to 'pub, pijalnia piwa'. 'Sklep' po czesku zwany jest obchodem. Natomiast słowo sklep oznacza 'piwnicę' (takie miejsce pod ziemią ze sklepieniem, gdzie się przetwory albo nieużywane rowery trzyma), i to samo oznaczało niegdyś w polskim (jeśli wierzyć Wiktionary, to wciąż to oznacza w kaszubskim).

Przesuwka semantyczna w polskim wg WSJP: Współczesne znaczenie 'punkt sprzedaży' < 'pomieszczenie ze sklepieniem, piwnica, gdzie dawniej m. in. sprzedawano towary'.
  •  

Obcy

Kolejne udziwnienie polskie. Plon jakimś cudem dziś oznacza wyłącznie "żniwo", a powinien oznaczać "łup" (czasem też "niewolę") jak u innych Słowian.
  •  

Wedyowisz

Chyba doszedłem do tego, skąd się wziął samochód. Otóż podczas gdy obecnie oczywiste jest, że samochód jeździ, nie było to wcale oczywiste na początku poprzedniego wieku. Starsze pojazdy (które jechały) były napędzane przez zwierzęta (które szły). Automobil niejako połączył funkcje wozu i konia i początkowo nie było wcale oczywiste, którego czasownika użyć, a zatem pojazd ten mógł ,,iść" lub ,,jechać". To wahanie przerzuciło się na purystyczne kalki, gdy postanowiono takie stworzyć: mówiono zarówno o samojazdach, jak i o samochodach. Następnie z jakiegoś niewiadomego powodu (tego nie umiem wyjaśnić) ustalił się czasownik jechać, ale rzeczownik samochód.

Przykłady z literatury:
,,Z wielkim hałasem i dudnieniem szedł naprzeciw nas automobil ciężarowy i kasztanka, wychowanica wolnej wsi, protestowała przeciw takiemu monstrum." (J. Piłsudski, 1925)
,,Automobil szedł wolniutko, hucząc strasznie" (Z. Żurakowska, 1927)
стань — обернися, глянь — задивися
  •  

ZBronk

Cytat: Silmethúlë w Wrzesień 18, 2017, 22:28:09
Cytat: Anielka w Wrzesień 18, 2017, 12:55:01
jeżeli chodzi o sklep i piwnice to wyraz piwnica w jęz. czeskim oznacza sklep

E, nie.

Pivnice to 'pub, pijalnia piwa'. 'Sklep' po czesku zwany jest obchodem. Natomiast słowo sklep oznacza 'piwnicę' (takie miejsce pod ziemią ze sklepieniem, gdzie się przetwory albo nieużywane rowery trzyma), i to samo oznaczało niegdyś w polskim (jeśli wierzyć Wiktionary, to wciąż to oznacza w kaszubskim).

Przesuwka semantyczna w polskim wg WSJP: Współczesne znaczenie 'punkt sprzedaży' < 'pomieszczenie ze sklepieniem, piwnica, gdzie dawniej m. in. sprzedawano towary'.
W wypadku sklepu w kaszubskim można wierzyć Wikipedii. Przed 40 laty na "punkt sprzedaży detalicznej" mówiło się w mojej kaszubskiej wsi spółdzielnia (bo były sklepy GS-owskie).
  •  

SchwarzVogel

Tak mi się przypomniała dość oczywista polska osobliwość, czyli kawaler.

Niby idzie nadążyć za tym dryfem semantycznym i inne języki też mają znaczenia dalekie od "jeźdźca, kawalerzysty", ale polskie przejście aż do "mężczyzna nieżonaty" jest dość odjechane.

Czy francuskie znaczenia "męski towarzysz, partner (damy) do tańca" mogły mieć tu wplyw?
  •  

dziablonk

Po prostu kawaler jest easy rider, bo loved and married jak horse and carriage. Taka metafora :P
Dziwno wam, iżem ja to tako pomieszany?
Jak ciećwierz przyszedłem w płatczyska ubrany.
  •