Romańskie samogłoski nosowe

[Widsið]

Powiedzcie mi - jak to jest? Francuskie i portugalskie samogłoski nosowe świadczą o konserwatyzmie, czy innowacyjności tych języków? Mimo że w "narodowych wymowach" łaciny i w tych romańskich, które powszechnie uważa się za najbliższe łacinie te dźwięki nie występują, spotykam się czasem z rewelacjami, jakoby zarówno klasyczna, jak i ludowa łacina, już wymawiały nosowo sekwencje VN.

[Wedyowisz]

W łacinie samogłoski nosowe rozwinęły się przypuszczalnie w 2 kontekstach:

1) przez lenicję wygłosowego /m/; samogłoska ulegała w tym przypadku wydłużeniu (powstawała sylaba ciężka)
2) przez lenicję /n/ przed szczelinowymi /s/ i /f/ (np. w wyrazach takich jak consul, censor, które pisano niekiedy bez <n> począwszy od bardzo wczesnego okresu), co jednak chyba nie stało się wymową normatywną w łacinie klasycznej; samogłoska ulegała tu wydłużeniu i ta długość występowała nawet w języku literackim okresu klasycznego (cōnsul). Pojawiały się przypadki nadpoprawności jak np. thensaurus, occansio.

Nic nie wiadomo mi o tym, by którakolwiek z tych nasalizacji pozostawiła ślady w jakimkolwiek języku romańskim (hipotetyczne *hombrẽ, *bellõ), wydaje się raczej, że nosowość w tych pozycjach w łacinie ludowej zanikła. We fr. mois, port. mês, wł. mese, wł. sposa, fr. épouse nie ma żadnej nosówki.

We francuskim wygłosowe nosówki mogły się pojawić po "obciupaniu" zredukowanych wygłosowych samogłosek (np. chien). Samogłoski nosowe powstały też z sekwencji VNC, co w łacinie miało miejsce tylko w ograniczonym zakresie, a ponadto nie ma tu diachronicznej ciągłości z procesem francuskim (patrz powyższe przykłady nienosowych samogłosek przed łac. /s/).

O portugalskim wiem jeszcze mniej niż o francuskim, ale wygląda na to, że tu również nosówki nie są wcale cechą archaiczną, powstały w wyniku elizji międzywokalicznego /n/, np. manum > mão (por. locustam > lagosta, nie *lagostã).

Ergo, samogłoski nosowe w tych językach to cecha innowacyjna.