Język szemierski (sűtja semérsi /ˌʃ̠ʲʲyːca ˈʃ̠ʲɛmeːrʃ̠ʲi/) - język z rodziny laryngijskich. Używany jest w Pentagonii (semenűjesi), Kategonii (hárdenesi) i Medenie (médenesi) przez prawie 200 mln ludzi. Ma w założeniu prawie 3000 lat historii. W ogóle zamysł ludu Laryngijczyków i używanych przez nich języków zrodził się ok. 2011-2012 roku.
Ponieważ na ogół ortografia i wymowa nie odbiegają od siebie poza nielicznymi wypadkami, to przedstawię przy każdej literze jej wymowę (mam nadzieję, że tu każdy orientuje się w IPA ;-D ). Tylko powiem, jak należy wymawiać charakterystyczną dla tego języka literę "s" /ʃ̠ʲ/: tak jak zmiękczone polskie "sz" np. w wyrazie "szisza", coś pomiędzy blisko angielskiego "sh", ale
z odsunięciem języka do tyłu.
a /a/ lub /ɐ/ á /aː/ lub /æː/ b /b/ d /d/ e /ɛ/ é /eː/ f /f/ g /g/ h /h/ i /i/ j /j/ k /k/ l /l/ m /m/ n /n/ o /ɔ/ p /p/ r /r/ s /ʃ̠ʲ/ lub /s/ ss /s/ t /t/ u /u/ ü /ʏ/ ű /yː/ v /f/ yi /iː/
Oprócz tego ważna zasada:
przed "j" i "yi" każda spółgłoska ulega palatalizacji (ale nie przed "i"!). Tu opisano szczególne przypadki.
hj /çj/ lj /ʎj/ nj /ɲj/ rj /ɾʲj/ sj /ʃj/ tj /c/ lub /cj/
Zasady pisowni:1. "ss" zamiast "s" piszemy przed samogłoskami, ale nie na początku wyrazu; w pozostałych przypadkach piszemy "s".
2. "v" zamiast "f" piszemy w określonej grupie kilku wyrazów, m.in. vártejá -- Rosja.
3. "yi" piszemy na końcu wyrazu po każdej spółgłosce poza "h" i "s", w przeciwnym wypadku mamy "ji".
Zasady wymowy: 1, Głoskę /s/ zamiast /ʃ̠ʲ/ zawsze wymawiamy przed o, na końcu wyrazu, jeśli należy do rdzenia, na początku wyrazu przed inną spółgłoską oraz jeżeli wymówienie /ʃ̠ʲ/ sprawiałoby trudności (takie wypadki teoretycznie "czują" Szemierczycy). Reszta wypadków jest do zapamiętania (często wystarczy "poczuć"). Będę pouczać w formach podstawowych przez podkreślenie, że należy wymawiać /s/ zamiast /ʃ̠ʲ/.
2. Głoskę /ɐ/ zamiast /a/ wymawiamy na końcu wyrazu.
3. Głoskę /c/ zamiast /cj/ wymawiamy przed "a" i "á" oraz dialektalnie, w pozostałych wypadkach należy wymawiać z "j", czyli /cj/.
4. Głoskę /æː/ zamiast /aː/ wymawiamy, jeśli w sylabach okalających sylabę z /æː/ jest któraś z samogłosek "e", "é", "i", "ü", "ű", "yi", coś w rodzaju harmonii, ważnego zjawiska, choć działającego trochę inaczej niż np. w węgierskim (uwaga: szemierski i węgierski tylko łączy po części alfabet i kilka zbieżności gramatycznych)
Akcent jest na ogół inicjalny, zdarza się jednak akcent na drugą sylabę. O tych wypadkach też będę informować, podkreślając samogłoskę akcentowanej sylaby. Można również zaobserwować akcentowanie trzeciej sylaby, jeżeli dwie pierwsze nie zawierają samogłosek długich, a trzecia już tak, np. semen
űjesi -- Pentagonia (moje zmyślone państwo).
Tyle podstawowych informacji. Czas przybliżyć nieco gramatykę języka. Języki laryngijskie charakteryzują się bardzo rozbudowaną fleksją i mnóstwem form mało typowych dla Europejczyka. Stąd też przedstawię skrócony kurs tej rozległej i trudnej do opanowania gramatyki (której właściwie sam nie pamiętam "od razu", bo bardziej przykładam się do germańskiego, którym umiem się jakoś posługiwać).
Deklinacja rzeczownikaRozległa jak rzeka i najeżona specjalnymi regułami i wyjątkami. Ja nie będę wnikać w szczegóły, tylko przedstawię reprezentatywne wzorce deklinacyjne i kilka wyjątków. To jest tylko tzw. deklinacja prosta, ponieważ aby określać stosunki czasowe i przestrzenne, używamy różnych cząstek pełniących funkcję przyimków, które nie dość, że mogą ulegać w pewnych wypadkach przegłosowi, to jeszcze mogą być w pewnych uwarunkowaniach fonetycznych "wyrzucane" przed cały rzeczownik, zamiast być bezpośrednio po temacie, przed ewentualną końcówką fleksyjną. To po prostu czują Szemierczycy, jednak postaram się później przybliżyć przykłady i prawa fonetyczne.
Uwagi: W. (wołacz) to tak naprawdę powinna być "forma rozkazująca", ponieważ najważniejszą funkcją tego przypadka jest tworzenie trybu rozkazującego. Funkcja bezpośredniego zwrotu do adresata nie jest aż tak istotna. Oprócz tego najważniejszą funkcją Abl. (ablatywu) i All. (allatywu) jest wyrażanie stosunków czasowych i przestrzennych za pomocą naszego "od" (ablatyw) i "do" (allaltyw).
M. lp. | D. lp. | Abl. lp. | All. lp. | B. lp. | W. lp. | M. l.mn. | D. l.mn. | Abl. l.mn. | All. l.mn. | B. l.mn. | W. l.mn. | tłum. pol. |
spátja | spátjés(e) | spátjénsi | spátje | spátjén | spatjá | spatéjá | spatéjás spatéjés | spatéjsi | spatéji | spatéjin | spatéj | chłopiec |
lénta | léntés | lénténsi | lénte | léntén | léntá | léntjá | léntjás lentjés | léntjénsi | léntyi | léntjin | lént | noc |
semérna | semérnés | semérnénsi | semérne | semérnén | sémerná | sémerni | sémernis | sémerninsi | sémernije | sémernijen | sémernyi | mężczyzna |
étja | étjés | étjénsi | űtje | űtjen | étjá | -- | -- | -- | -- | -- | -- | woda |
etrá | etrás etrése | etránsi | etri | etráj | etré | etréj | etréjes | etréjsi | etrejé | etrején | etréje | syn |
séljá | séljése | séljánsi | sélyi | séljen | séljé | séljéj | séljés | séljénsi | sélejé | sélején | séljéje | ręka |
hsapá | hsapás hsapése | hsapánsi | hsepyi | hsepjen | hsapé | hsepéj | hsepéjes | hsepéjsi | hsepejé | hsepején | hsepéje | ucho |
űsjá | űsjése | űsjánsi | űsji | űsjen | űsjé | űjséj | űjséjes | űjséjsi | űjsejé | űjsején | űjséje | oko |
sűren | sűrense | sűrjensi | sűreni | sűrjéj | sűrene | sűrenje | sűrenjes
| sűrenjensi | sűrenyi | sűrenjin | sűrenjé | nos |
ter | teres(e) | terensi | teri | teréj | tere | terje | terjes | terjensi | teryi
| terjin | terjé | przeszkoda, ściana |
séj | séjes | séjensi | séji | séjen | séje | séja | séjesi | séjsi | séjé | séjén | séjá | dom |
las | lese | lesensi | lesi | leséj | lase | -- | -- | -- | -- | -- | -- | lód |
Mátjas | Mátjese | Mátj(es)ensi | Mátjassi | Mátjasséj | Mátjasse | -- | -- | -- | -- | -- | -- | imię odpowiadające Mateuszowi |
léhmű | léhműs(e) | léhműnsi | léhmé | léhműn | léhmüj | léhműje | léhműjes | léhműjensi | léhmüjű | léhmüjűn | léhműj | córka |
sebűrtejű | sebűrtejűs | sebűrtejűnsi | sebűrtejé | sebűrtejűn | sebjűrtéj | sébjűrtűje | sébjűrtűjes | sébjűrtűjensi | sébjűrtüjű | sébjűrtüjűn | sébjűrtűj | występek |
M. lp. | D. lp. | Abl. lp. | All. lp. | B. lp. | W. lp. | M. l.mn. | D. l.mn. | Abl. l.mn. | All. l.mn. | B. l.mn. | W. l.mn. | tłum. pol. |
Deklinacja przymiotnikaPrzymiotnik w szemierskim stoi zawsze przed rzeczownikiem i uzgadnia się z rzeczownikiem pod względem przypadka. Plus: nie ma odmiany przez rodzaje czy nawet liczby, co jest wyjątkiem wśród innych języków laryngijskich. Minus: znowu jest mnóstwo typów deklinacyjnych + wyjątki. Co gorsza, różnią się one od rzeczownikowych. Znowu pokażę kilka reprezentatywnych przymiotników + zaimek + kilka liczebników tzw. przymiotnikowych, tzn. wchodzą z rzeczownikiem w związek zgody, a rzeczownik jest w liczbie pojedynczej (a nie mnogiej!); wyjątek dla liczebników 1 i 2 bądź kończących się w złożeniach na 1 lub 2, wtedy to rzeczownik jest w liczbie mnogiej.
M. lp. | D. lp. | Abl. lp. | All. lp. | B. lp. | W. lp. | tłum. pol. |
némja | némjes | némjensi | némje | némjen | ném | jeden |
dámja | dámjes | dámjensi | démjé | démjén | dem | dwa |
honi | honjés | honjénsi | honje | honjen | honije | mój |
hár | háres | hárensi | hárjé | hárjén | hárje | wysoki |
hon | hones | honensi | honjé | honéj | honje | dobry |
hés | hésse | hésensi | hésé | hésén | hése | mały |
hoden | hodénse | hodénsi | hodüj(e) | hodün | hodene | biały |
térű | térűs | térűsi | térjű | térjűn | térüje | zielony |
fárná | fárnás fárnése | fárnési | fárni | fárnin | fárne | ciepły |
hétni | hétnis | hétninsi | hétne | hétnen | hétnije | niski |
M. lp. | D. lp. | Abl. lp. | All. lp. | B. lp. | W. lp. | tłum. pol. |
Na razie tyle ;-D .
Fajny język, z tych małych próbek podoba mi się jego brzmienie! Rzadko zdarza się, aby ktoś nowy prezentował dwa konlangi na raz i to takie dosyć dobrze rozbudowane.
Chwalę za bardzie profesjonalne podejście, widać rozwój i chęć nauki. Mam jednak kilka uwag.
CytatOprócz tego ważna zasada: przed "j" i "yi" każda spółgłoska ulega palatalizacji (ale nie przed "i"!). Tu opisano szczególne przypadki.
hj /çj/ lj /ʎj/ nj /ɲj/ rj /ɾʲj/ sj /ʃj/ tj /c/ lub /cj/
Fajna ta palatalizacja. Jednakże mam wątpliwości co do tego, że zachodzi przed /i:/, ale już nie przed jego krótkim wariantem. Może nie byłoby to aż tak dziwne gdyby nie to, że /j/ też palatalizację wywołuje. Gdybyś podał wyrazy, w których się ona pojawia może można by było powiedzieć coś więcej.
Z tego co się nauczyłem do tej pory, jeśli w jakimś języku zdarza się palatalizacja, to przed wszystkimi przednimi. W Szemerskim przednie są /i/, /i:/, /e/, /ɛ/ i /æː/ + /j/, może ktoś lepiej ogarnięty w fonetyce się jeszcze wypowie w tej kwestii.
Cytat2. "v" zamiast "f" piszemy w określonej grupie kilku wyrazów, m.in. vártejá -- Rosja.
To jest dziwne, masz na to jakieś uzasadnienie? Jakieś historyczne ubezdźwięcznienie? W nagłosie chyba dziwne.
Cytatoraz jeżeli wymówienie /ʂʲ/ sprawiałoby trudności (takie wypadki teoretycznie "czują" Szemierczycy).
Takie rzeczy zwykle da się skodyfikować, prędzej czy później wyjdzie Ci w praniu, gdzie ma być /s/, a gdzie /ʂʲ/
Cytat[Szemerski posiada]: /ʂʲ/ i /ʃj/
Nie jestem pewiem, czy te głoski nie są do siebie zbyt podobne. Owszem, może się tak dziać na poziomie fonetycznym [ʂʲ~ʃj], ale co do fonemiki nie jestem pewien
Cytat4. Głoskę /æː/ zamiast /aː/ wymawiamy, jeśli w sylabach okalających sylabę z /æː/ jest któraś z samogłosek "e", "é", "i", "ü", "ű", "yi", coś w rodzaju harmonii, ważnego zjawiska, choć działającego trochę inaczej niż np. w węgierskim (uwaga: szemierski i węgierski tylko łączy po części alfabet i kilka zbieżności gramatycznych)
Fajna ta harmonia, plus za jej logiczność.
CytatRozległa jak rzeka i najeżona specjalnymi regułami i wyjątkami. Ja nie będę wnikać w szczegóły, tylko przedstawię reprezentatywne wzorce deklinacyjne i kilka wyjątków.
1. Chcę te szczegóły!
2. Czy te wyjątki są uzasadnione wciąż zachodzącymi prawami językowymi? Jeśli tak, to to w sumie nie wyjątki.
3. Jeśli to wyjątki, czy mają one uzasadnienie historyczne?
CytatTo jest tylko tzw. deklinacja prosta, ponieważ aby określać stosunki czasowe i przestrzenne, używamy różnych cząstek pełniących funkcję przyimków, które nie dość, że mogą ulegać w pewnych wypadkach przegłosowi, to jeszcze mogą być w pewnych uwarunkowaniach fonetycznych "wyrzucane" przed cały rzeczownik, zamiast być bezpośrednio po temacie, przed ewentualną końcówką fleksyjną.
To ciekawe! Możesz to dokładniej opisać?
CytatTo po prostu się czuje.
Tak jak mówiłem, raczej znajdą się jakieś reguły, które to "czucie" przerodzi w kodyfikację i raczej się do tej kodyfikacji dąży. W moim języku - tjevango - też niby w pewnych warunkach tworzą mi się czasowniki nieregularne, ale mając już ich z 15 staram się dostrzec w nim jakieś reguły, które będą uniwersalne dla każdych następnych stworzonych. Owszem, pierwsze były na czuja, ale już widzę, że zaczynają mieć jakiś sens.
CytatUwagi: W. (wołacz) to tak naprawdę powinna być "forma rozkazująca", ponieważ najważniejszą funkcją tego przypadka jest tworzenie trybu rozkazującego.
Tak jak u mnie w tjevango :D
Cytatlas lese lesensi lesi leséj lase
Fajne! Skąd jednak taka zmiana? Formę "las" jeszcze zrozumiem, ale dlaczego "lase" skoro "lesi", "lese" itp? Umlaut i zanik umlaut-factoru, czy coś innego?
Jeszcze raz powiem, fajny język! Zapodaj kiedyś tekst!
[...........]
Zainteresowany? ;-)
CytatFajna ta palatalizacja. Jednakże mam wątpliwości co do tego, że zachodzi przed /i:/, ale już nie przed jego krótkim wariantem. Może nie byłoby to aż tak dziwne gdyby nie to, że /j/ też palatalizację wywołuje. Gdybyś podał wyrazy, w których się ona pojawia może można by było powiedzieć coś więcej.
Właściwie to "yi" to historyczny kontynuant /ji/ (a nie długiej głoski "i", bo takowa nie istniała), dlatego też tam zachodzi palatalizacja. Ale nie zachodzi przed krótkim wariantem, bo tak się przyjęło. Tak jest w wielu moich językach. Przed "j" tak, ale nie przed "i".
CytatTo jest dziwne, masz na to jakieś uzasadnienie? Jakieś historyczne ubezdźwięcznienie? W nagłosie chyba dziwne.
Zapożyczenie z innego języka, chatyńskiego, w którym wyrazy mogą się zaczynać na /v/, w przeciwieństwie do szemierskiego, więc musiało zajść ubezdźwięcznienie. Przy okazji: dziwne też jest "ù" we francuskim "où", prawda?
Cytat1. Chcę te szczegóły!
2. Czy te wyjątki są uzasadnione wciąż zachodzącymi prawami językowymi? Jeśli tak, to to w sumie nie wyjątki.
3. Jeśli to wyjątki, czy mają one uzasadnienie historyczne?
1. Jak przedstawię czasowniki, to być może wrócę do imion, a właściwie rzeczowników, liczebników i zaimków.
2. i 3. Wyjątki te mają uzasadnienie historyczne. Np. obecnie poza końcówką "-as" przegłos nie powinien mieć miejsca w rzeczownikach, chociaż kiedyś był (do dziś jest tak w języku nissidzkim, innym z rodziny laryngijskich). Ale jeden przegłos ma miejsce i to NIE jest wyjątek, tylko prawo. Mianowicie przeniesienie "é" na inną sylabę. Przyczyna: kiedyś był akcent ruchomy (a raczej bardziej ruchomy niż teraz, odwrotnie niż w np. nissidzkim) i "é" odziedziczył te zmiany w akcencie.
CytatNie jestem pewiem, czy te głoski nie są do siebie zbyt podobne. Owszem, może się tak dziać na poziomie fonetycznym [ʂʲ~ʃj], ale co do fonemiki nie jestem pewien
Jest mała różnica. Inaczej układa się język. Przy /ʂʲ/ tylko układa się wyżej język przy naszym "sz", natomiast przy /ʃj/ język prawie jak w angielskim, ale co ważniejsze, jest wyraźnie słyszalna jota i to decyduje o różności tych głosek.
CytatFajne! Skąd jednak taka zmiana? Formę "las" jeszcze zrozumiem, ale dlaczego "lase" skoro "lesi", "lese" itp? Umlaut i zanik umlaut-factoru, czy coś innego?
Wołacz nie podlegał historycznemu zjawisku przegłosu. W języku starolaryngijskim były przypadki, które wymuszały przegłos i te, które go nie wymuszały. A poza tym ważne jest, aby formy przypadków nie były zbieżne, bo przy takim samym szyku zdania sens dwóch zdań odróżnia właśnie przypadek, np. "lese" tak to by istniało w dwóch przypadkach naraz. To prawo jest ważniejsze niż harmonia. I tutaj "las" będzie miało /s/ i tylko tu, bo przed "e", "é" i "i" jest zmiana na /ʂʲ/. Ale dodam, że forma *lesa już by nie mogła istnieć, bo zabrania tego prawo harmonii: "e" + każda spółgł. oprócz "t", "d" + "a" be!
Nie po kolei, ale wystarczy :)
Czas na dalszą część ;-D .
Najważniejsze procesy fonetyczne1. Wstawianie "é" - omówiona w odpowiedzi ;-D. Polega na tym, że "é" przechodzi na inną sylabę lub się w niej pojawia, tworząc przegłos e : é, np. "semérna" - M. l.mn. "sémerni", "htená"- 1.os. lp. teraźn. "hténű". Jest to relikt po "prawdziwym" laryngijskim akcencie ruchomym (długie "á" na końcu wyrazu to też relikt po akcencie!).
2. Przegłos - bardzo ważny w czasownikach. Dzisiaj właściwie się nie rozwija (przeciwnie niż w germańskim), ale pozostawił po sobie mnóstwo śladów, np. sedű - sidjen (powinienem - powinieneś). Jednakże w cząstkach jest on do dziś żywy, aby m.in. uniknąć powtórzenia elementu wyrazu typu VCVC lub CVC (zastrzeżenia w pkt. 4) bądź uniknąć grupy "ji" + C poza "n", np. *sétj-
irn-a (od "sétja" - sześć) zamienia się na sétj
ürna "szósty". Reguły dla cząstek: é => ű, e => ü, i => ü.
3. Ruchome "j" - jeżeli w regularnym wypadku musiałaby nastąpić grupa C poza "l", "m", "n", "r", "s" + "j" + V + "j" lub w wygłosie "j" + spółgł. lub spółgł. + "j" , "j" cofa się, w tej samej sylabie bądź sylabę do tyłu, przed samogłoskę lub przed spółgłoskę, jeżeli poprzednia sylaba (o ile była) była otwarta, np. séjma - sjém (jeść - jedzą), hműtja - hműjtűj (marzyć - marzył).
4. Skracanie grup spółgłoskowych - jeżeli byłoby za dużo powtarzających się elementów, pewne grupy spółgłoskowe ulegają skróceniu, np. ése - éjsi (pić - pijemy), forma *ésesi byłaby niedopuszczalna, bo harmonia zabrania grup CVC, gdzie C - ta sama spółgłoska oprócz "j", V - krótka samogłoska oprócz "ü", "ű"; wtedy C + V + C zamienia się na "j" + C.
5. Ubezdźwięcznienie - na końcu wyrazu spółgłoski ulegają ubezdźwięcznieniu, zresztą jak w polskim.
6. Zwarcie krtaniowe - zwarcie występuje między dwiema samogłoskami należącymi do różnych wyrazów. Jeśli pierwszy wyraz kończy się na "j", literę się traktuje jak samogłoskę. Na styku spółgłoska - samogłoska Szemierczycy przeważnie robią króciutką przerwę w mowie.
CzasownikCzasownik znowu jest trudną i rozległą jak rzeka częścią mowy do opanowania. Zanim przystąpię do reprezentatywnych wzorców koniugacyjnych, to kilka podstawowych informacji.
Aspekt"Dziwem" języków laryngijskich jest posiadanie czterech aspektów, które utrudniają pracę uczącym się języka i tłumaczom. Słownikowe formy podawane są w
aspekcie prostym, którym wyrażamy czynności i zmiany stanów. Drugi to
aspekt stanu, który jak nazwa wskazuje, odnosi się do stanów. Trzeci i czwarty to
aspekty wielokrotne, formacje pierwszych dwóch wskazują na wielokrotność, ciągłość lub nawyk wykonywania czynności albo trwania stanu lub jej zmiany.
Uwaga: w aspektach stanu (tych z prefiksem hen-) jest obowiązkowe przesunięcie akcentu z pierwszej na drugą sylabę.
Przykłady tłumaczeń:
deljá - patrzeć (asp. prosty)
hend
eljá - widzieć (asp. stanu)
delj
éjá - przyglądać się (asp. wielokr. prosty)
hend
elj
éjá - widywać (asp. wielokr. stanu)
Uwaga: Aspekt stanu nie zawsze jest realizowany konsekwentnie. Jego funkcję przejmuje aspekt prosty np. w czasownikach modalnych. Do tego zachodzi mieszające wszystko zjawisko zamiany funkcji aspektu prostego i aspektu stanu. Tak się dzieje m.in. w czasownikach opisujących uczucia, emocje, myśli (bo dziwnie wstawiać -éj- w czasowniku "kocham" tylko dlatego, że to stan, a zmiana stanu to "zakochiwać się").
Przejęcie funkcji 3. os. lp. przez formę 3. os. l.mn.To bardzo stare, lecz do dziś aktualne zjawisko polega na tym, że rzeczowniki niepoliczalne uzgadniają się z czasownikiem w formie mnogiej, a nie pojedynczej. Wyjaśnieniem tego (i łączliwości liczebnika "1" z liczbą mnogą) jest fakt, że w języku starolaryngijskim istniała tylko liczba pojedyncza, która przeszła na mnogą, i w niektórych wypadkach liczba podwójna. Ale żeby nie mylić, to mimo tego zjawiska będę i tak oznaczać "normalnie" 3. os. l.mn.
Ciekawostka: szemierskie "nasza książka" oznacza, że każdy z nas osobna ma książkę.
Tworzenie trybu rozkazującegoNic nie zmienia się w czasowniku, tylko rzeczownik, zaimek lub liczebnik jest wyrażony w wołaczu. Np. éj(e) hénjen! - idź!, sémernyi is* - niech mężczyźni piją.
*Wymowa "is": Normalnie to /iʂʲ/, ale jeśli w następnym wyrazie jest s- /ʂʲ/ lub hs-, to wtedy należy mówić /is/. Wolno także wymówić /is/, jeżeli jest wokół za duże nagromadzenie /ʂʲ/ ("na czuja").
Koniugacja czasownikaTrudno wyjaśnić, ale najlepiej zapamiętać bezokolicznik, 1. os. lp., 2. os. lp. (mają one końcówkę -en zamiast -es), rzadziej 3.os. lp. lub l.mn., 1.os. lp. cz. przeszł., rzadziej 2. os. lp. cz. przeszł. i 3. os. l.mn. cz. przeszł, do tego w niektórych wypadkach 1. os. lp. cz. przyszł. Nieregularne formy w innych miejscach są rzadkością. Na szczęście są tylko dwie podstawowe koniugacje w czasie teraźniejszym, ale aż cztery w przeszłym (bo nieregularne formy przeszłe mają własne koniugacje). Przedstawię reprezentatywne typy koniugacji.
bezokolicznik | 1. lp. | 2. lp. | 3. lp. | 1. l.mn. | 2. l.mn. | 3. l.mn. | 1. lp. przeszł. | 2. lp. przeszł. | 3. lp. przeszł. | 1. l.mn. przeszł. | 2. l.mn. przeszł. | 3. l.mn. przeszł. | tłum. pol. |
séj | sű | és | sé henéj* | érsi | érni | süjű henér* | hodá | hodes | hode | hodesi | hodeni | hod | być (znajdować się); formy oznaczone gwiazdką(*) są w aspekcie stanowym (być jakim? kim? czym?) |
seme | semű | semes | semé | semesi | semeni | sem | seműn | seműs | seműj | seműsi | seműni | semüjű | kochać |
ése | ésű | issin | ési | éjsi | éseni | is | issű | issűn | issé
| issési | isséni | issüjű | pić |
htená | hténű | hténes | hténi | hténesi | htéjni | hten | htenűn | htenűs | htenűj | htenűsi | htenűni | htenüjű | wiedzieć |
deljá | delű | deles | delé | delesi | deleni | del | déljűn | déljűs | déljűj | déjjűsi | déljűni | délüjű | oglądać |
hműtja | hműtejű | hműtjes | hműtjé | hműtjesi | hműtjeni | hműtéj | hműtjűn | hműtjűs | hműjtűj | hműtjűsi | hműtjűni | hműjtüjű | marzyć |
héja | héjű | héjes | héjé | héjesi | héjeni | héj | hűjű | hűjes | hűje | hűjesi | hűjeni | hűj | dawać |
bloja | blejű | blejes | blejé | blejesi | blejeni | bléj | blehűn | blehűs | blehűj | blehűsi | blehűni | blehüjű | umierać |
hara | hérjű | hérjes | hérjé | hérjesi | hérjeni | hér | hersű | hersüs | hersüj | hersüsi | hersüni | hersűn | jechać |
sepléta | seplétjű | seplétes | seplété | seplétesi | sepléteni | seplentéj | seplűnhű | seplűnhés | seplűnhi | seplűnhési | seplűnhéni | seplűnhűj | pomagać |
seda | sedű | sidjen | sedi | sedesi | sedeni | sid | sedűn | sedűs | sedűj | sedűsi | sedűni | sedüjű sed | mieć powinność, musieć |
fétja | fétjű | fűnjen | fétjé | fétjesi | fétjeni | fén | féjnű | féjnüs | féjnüj | féjnüsi | féjnüni | féjnűn | płonąć; pałać żądzą (asp. prosty) |
heta | hetjű | hénjen | heté | hetesi | heteni | hén | herű | herés | heré | herési | heréni | her | iść |
hon | hená | henés | heni | henési | héjni | hénű | honű
| honüs | honüj | honüsi | honüni | honűn | stawać się, być (w wielu utartych konstrukcjach) |
déj | déjá | dűnjen | déje | déjési | déjéni | déjű hendűn* | dűjű | dűjes | dűje | dűjesi | dűjeni | dűj | robić; forma oznaczona gwiazdką(*) to forma aspektu stanu (sprawiać, czynić komuś coś) |
tepyi | tepjá | tepjés | tepje | tepjési | tepjéni | tepejű | tepjű | tepjüs | tepjüj | tepjüsi | tepjüni | tepjűn | pisać |
sédéntyi | sédéntjá | sédéntjés | sédéntje | sédéntjési | sédéntjéni | sédéntjű | sédűnjá | sedűnjes | sedűnje | sedűnjesi | sedűnjeni | sedűnjéj sedjűn | rodzić, przynosić (np. korzyści) |
bezokolicznik | 1. lp. | 2. lp. | 3. lp. | 1. l.mn. | 2. l.mn. | 3. l.mn. | 1. lp. przeszł. | 2. lp. przeszł. | 3. lp. przeszł. | 1. l.mn. przeszł. | 2. l.mn. przeszł. | 3. l.mn. przeszł. | tłum. pol. |
CząstkiWeźmy dość trudny wyraz w analizie, by zanalizować zjawiska fonetyczne: "séj" - dom. Mamy następujące wyrażenia:
--
esséj -- pod domem (uwaga: ss to geminata /ʂʲ:/, nie głoska /s/) -- "wyrzucamy" cząstkę, by uniknąć zbieżności z dopełniaczem
--
éjséj -- nad domem -- "wyrzucamy" cząstkę, bo jest zasada: nie powtarzać się.
-- séj
űn -- obok domu
--
éhséj -- przed domem -- "wyrzucamy" cząstkę, bo "h" na końcu jest dziwne dla Szemierczyka
-- séj
ehsen -- za domem -- "łączymy" z biernikiem, nie mianownikiem, bo forma i *séjehs, i *ehsséj jest dziwna, to przechodzimy do dalszej opcji (uwaga: nie *séjesen, tylko "esséj", bo "esséj" jako krótsza forma ma pierwszeństwo).
-- séj
űtren -- wraz z domem
-- séj
jém -- przy domu -- obowiązkowo stosujemy przestawkę "j" cząstki
éjm i unikamy nieprzyjemnych form *séjéjm ("j" + spółgłoska na końcu zabronione!), *séjéjmen czy *éjmséj.
-- séj
űtrür -- bez domu -- dosłownie: dom + "wraz z" + "nie", cząstka
er musi ulec przegłosowi do
ür z powodu harmonii: C1 + e + C1 niedozwolone.
--
isséj /i
sʂʲe:j/-- trochę domu -- "wyrzucamy cząstkę", bo forma *séjis (poprawnie ortograficznie, bez "ss") byłaby dziwna z powodu nieprzyjemnego "jiss", a poza tym nie może być trzech "sss", to się skraca do dwóch, a Szemierczyk dobrze wie, że to zbitka, nie /s/.
Oprócz tego są formy z ablatywem i allatywem (już łatwiejsze :-) ):
-- séj
esensi -- spod domu
-- séj
esi -- pod dom
-- séj
űjensi -- znad domu: obowiązkowy przegłos
éj na
űj, aby uniknąć powtarzania
-- séj
űji -- nad dom: obowiązkowy przegłos
-- séj
éhensi -- sprzed domu
-- séj
éhi -- przed dom
-- séj
ehsensi -- zza domu
-- séj
ehsi -- za dom
Kolejna część :-) .
Prezentacja zaimków osobowych i dzierżawczychPrezentuję odmianę zaimków osobowych + jego formę dzierżawczą.
Uwaga: tu pierwszym przypadkiem będzie wołacz, bo nie istnieje mianownik dla zaimków osobowych.
W. | D. | Abl. | All. | B. | f. dzierżawcza | tłum. pol. |
hé | héjes | héjsi | héjé | héj | honi | ja |
éj(e) | éjes | éjsi | éjé | éj | héni | ty |
hű | hűs | hűnsi | hé | hűn | hénsi | on, ona, ono |
honjűr | honjűres | honjűrsi | honjéri | honjéréj | honjérsi | my (z tobą, wami) |
hon | honis | honsi | héjni | héjen | honsi | my (bez ciebie, was) |
hér | héres | hérsi | héri | héren | hérsi | wy |
hjé | hjés | hjénsi | hüjé | hüjén | hünsi | oni, one |
Ułożę kilka zdań z wykorzystaniem zaimków i cząstek. Podstawą do ich tworzenia będzie zawsze biernik (z wyjątkiem honjűr - tu będzie wołacz, a potem biernik).
-- Sű
űtréj. - Jestem z tobą.
-- Hetjű
űnhűn. - Idę obok niego.
-- Hodesi hér
éhen. - Byliśmy przed wami.
-- Hens
éjmes honjénsi sélj
éjánsi. Jesz znad mojej ręki.
LiczebnikiNajpierw prezentacja:
1 - némja, 2 - dámja, 3 - téha, 4 - déja, 5 - séha, 6 - sétja, 7 - térd. 8 - mátja, 9 - éten, 10 - páj**
11 - pájsinémi, 12 - pájsidámi, 13 - téhessipáj**, 14 - déjessipáj**, 15 - séhessipáj**, 16 - sétjessipáj**, 17 - térdssipáj**, 18 - mátjessipáj**,19 - étenssipáj**
20 - demműni, 30 - téhműni, 40 - déjműni, 50 - séhműni, 60 - sétjenműni, 70 - térdműni, 80 - métjenműni, 90 - étenműni
100 - ép**, 200 - demép**, 300 - téhép**, 400 - déjép**, 500 - séhép**, 600 - sétjép**, 700 - térdép**, 800 - mátjép**, 900 - étenép**
Liczebniki 20-80 + 1-9 tworzymy, najpierw dając elementy dziesiątek, potem jedności, jednak przy 9 trzeba rozdzielić rdzenie za pomocą "j". Pisownia musi być łączna.
Liczebniki 91, 92, ..., 99 tworzymy w nieco odmienny sposób. Należy je interpretować jako 100 - x, co oddaje się jako "od stu [odjąć] x" (w innych językach laryngijskich "do stu [brakuje] x"!), np. 91 - épensijéten, 92 - épensimátja itd.
Analogicznie się dzieje, jeśli przedostatnią lub pierwszą (o ile już nie nastąpiłoby to zjawisko) cyfrą liczebnika jest 9, np. 1291 = 1300 - 9, 1993 = 2000 - 7, 920 = 1000 - 80, 9821 = 10000 - 179, ale 909 = 900 + 9 (bo w 1000 - 91 liczba 91 podlega regule), 9013 = 9000 + 13 (bo w 10000 - 987 liczba 987 podlega regule), 9903 = 9900 + 3 (bo w 10000 - 97 liczba 97 podlega regule). Jednakże od 10000 regułę ogranicza się do tysięcy, np. 99092 = 9*10000 + (10000 - 898), 19996 = 2*10000 - 4, ale 99002 = 9*10000 + (9000 + 2), 955555 = 95*10000 + 5500 + 55 lub obowiązuje osobno dla rzędów dziesiątek tysięcy , np. 9238291 = (1000-77)*10000 + (8300-9), ale dla zakończeń typu 9990, 9211, 9100 liczbę 10000 "przerzuca się" na wcześniejszy rząd, np. 129990 = 13*10000 - 10 (nie
120000 + (10000 - 10)), 12999237 = 1300*10000 - 763 (nie
(1300-1)*10000 + (10000 - 763)), 9238291 = (1000 -76)*10000 - 709 (nie
(1000-77)*10000 + (10000-709)).
Uwaga: W matematyce liczby 9000 ... 10000 poza pełnymi setkami (9100, 9200, ...) czyta się "normalnie" i nie obowiązuje zasada "przerzucania 10000 na wcześniejszy rząd". Cała filozofia ;-) .
1000 to zawsze "dziesięć setek", stąd mamy
péjép** (páj : péj).
10000 to "nad dwa [jest] sto", czyli
deméjép** (dámja : dem). Analogicznie milion to
téhéjép**. To znaczy, że kolejne rzędy liczb są stokrotnością, a nie - jak u nas - tysiąckrotnością.
Uwaga: rzędy dziesięciotysięczne mają osobną pisownię, np. 10002 to "deméjép dámja".
Ciekawostka: rozszerzenie tej reguły na np. 1, 2, 11, 12 itd. występuje... u młodzieży, zwłaszcza podczas pijackiej libacji występuje ten "rozszerzony" system odejmowania, np. zamiast "poproszę dwie flaszki" to "...od dziesięciu osiem..." :-D.
Najważniejszy jest podział liczebników na
rzeczownikowe (oznaczone **) i
przymiotnikowe. Łatwo domyślić się, że o typie liczebnika decyduje ostatni człon. W pierwszym przypadku liczebnik wchodzi z rzeczownikiem w związek rządu i wymusza na rzeczowniku dopełniacz lp. (lub mnogiej, jeżeli liczymy rzeczy występujące w naturze podwójnie, np. ręce, oczy, nogi) oraz wtedy odmieniają się wszystkie człony rzeczownikowe liczebnika, a w drugim liczebnik i rzeczownik są w związku zgody, a rzeczownik przyjmuje liczbę pojedynczą (lub mnogą dla liczebników zakończonych na 1 lub 2; to samo dotyczy orzeczenia).
Liczebniki porządkowe tworzy się za pomocą cząstki
irn, która właściwie pochodzi od stopnia wyższego przymiotnika.
Przykłady z omówieniami-- Semű démjén honjen etrején. -- Kocham moich dwóch synów. (czyli: kocham dwóch moich synów)
-- Hsédüj sejné ép séljés hen
eri. -- Żaden człowiek nie ma stu rąk. (czyli: do każdego człowieka sto rąk nie zostaje)
Uwaga: cząstka "er" czasownika to przeczenie i na nią dość często pada akcent, jeśli powstanie nam wyraz trzysylabowy.
-- Héjé némja műtéjá, téha éjdűr hénű. -- Mam jednego kota i trzy psy. (czyli: do mnie jeden koty, trzy pies zostają)
Uwaga: spójnik "i" jest w szemierskim używany tylko w zdaniach współrzędnie złożonych.
-- Honjűrűn téhműnijétenépensitérdirn nűj heni. -- Mamy rok 3893. (czyli: obok nas wszystkich "od 3900 siódmy" rok zostaje)
Uwaga: w krajach szemierskich obowiązuje inny kalendarz.
-- Hens
édéntjá téhműnimátjéptérdműnidéjürna esnűj. -- Urodziłem się w 3874 roku. (czyli: jestem urodzony pod 3874. rokiem)
Uwaga: Używamy formy teraźniejszej czasownika "hens
édéntyi" (urodzić się), jeżeli mamy pewność, że dana osoba nadal żyje, w przeciwnym wypadku będzie to forma przeszła.
-- Edjá éten séjnűtrá, pájűtren semérnés. -- Biegam z dziewięcioma kobietami i dziesięcioma mężczyznami. (czyli: biegam z dziewięć kobieta, z dziesięć mężczyzny)
Uwaga: "á" - jak w "séjnűtrá" - wymawia się jak /æ:/, jeżeli mamy kombinację: V oprócz "a", "á", "o" + C1 poza "j" + C2 poza "j" + "á".
-- Déljűn
sáh
éjin téhin séjehsen -- Widziałem myszy za trzema domami. (czyli: widziałem myszy za trzy dom)
Uwaga: obowiązuje w szemierskim zasada: jeżeli łączymy cząstkę z biernikiem rzeczownika, to określające go części mowy również muszą być w bierniku. Dodatkowo w wyrazie "sáhéjin" (od "sáhja" - mysz) mamy i wymowę "s" jako /s/, i przesunięcie akcentu na drugą sylabę.
Cząstki - reguły rządzące nimiPrzy wstawianiu cząstek trzeba bardzo uważać na harmonię, która powoduje, że nie mogą istnieć określone kombinacje samogłosek i spółgłosek. To właśnie dzięki niej język szemierski jest płynny w mówieniu i brzmi melodyjnie. Szemierczycy stosują odruchowo reguły, gdyż poznali wiele różnych "kolizyjnych" wypadków i od razu wiedzą, jak postępować. Przy wstawianiu cząstek najlepiej sprawdza się poniższy mechanizm.
1. Najpierw próbujemy wstawić cząstkę na koniec wyrazu lub między rdzeń a końcówkę.
2. W przeciwnym wypadku zastanawiamy się, czy można zastosować jakąś zmianę fonetyczną, aby móc wstawić cząstkę w miejsce opisane w pkt. 1. (np. przegłos lub cofanie "j").
3. Jeżeli się to nie powiedzie, to próbujemy wstawić cząstkę na początek wyrazu.
4. W ostateczności wstawiamy cząstkę w dłuższej formie, np. z biernikiem (w przypadku imion) lub z końcówką "-éj" (w przypadku czasowników).
Rzeczownik - drobne szczegółyW tabelce zaprezentowanej wcześniej można zauważyć następujące podstawowe typy rzeczowników:
"-a", "-(n/s)a", "-ja", "-á", "-já", "-ø", "-j", "-en", "-as" (1- i więcej sylabowe), "-ű", "-(e)jű", nieregularne i mieszane. W słownikach szemierskich będzie podana pełna odmiana tych z ostatniej grupy z zaznaczonymi odchyleniami od normy. W odmianie rzeczowników nieregularności (zazwyczaj uwarunkowane historycznie) zdarzają się często w allatywie i bierniku, jak np. przegłos, rozdział grup C + "j" i utworzenie C + "ej", wstawienie do odmiany "j". Oprócz tego można się spodziewać przesunięcia akcentu, najczęściej w większości rzeczowników zaczynających się na se-, sé-, sá-, lub przegłosu e:é (zjawiska uwarunkowane historycznie, w końcu język ma ok. 3000 lat! :-D) i cofania "j" - regularne, choć w rzeczownikach nieco rzadsze zjawisko, najczęściej w grupie "-ejű" lub w liczbie mnogiej w grupach C poza "l" + "j" + V + "j".
Podoba mi się coraz bardziej! Lubię takie skomplikowane języki, dużą ilość regułek itd. Masz to fajnie wszystko przemyślane.
Gdybyś mógł też od czasu do czasu wstawiać zapis fonetyczny, to byłoby fajnie. Reguły ortografii masz, owszem, przyjemne, ale ich się potem już nie pamięta, a IPA bardzo uprzyjemnia analize tekstów.
Polecam też to: https://www.eva.mpg.de/lingua/pdf/LGR08.02.05.pdf (https://www.eva.mpg.de/lingua/pdf/LGR08.02.05.pdf). Glossując swoje zdania, morfem po morfemie, masz stuprocentową pewność, że czytający będzie wiedział, co gdzie w zdaniu się znajduje.
Czy byłaby możliwość, byś wstawił kiedyś nagranie tego, jak wymawiasz /ʂʲ/ i /ʃj/?
A moim zdaniem sama prezentacja bardzo fajna i czytelna. Trudna, ze względu na szczegóły w języku, ale tym się nie przejmuj.
Tak, wstawię nagranie tych dwóch głosek.
pierwsza: https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sz.wma (https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sz.wma)
druga: https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sj.wma (https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sj.wma)
Rzeczywiście, język jest dość trudny (takie są wszystkie laryngijskie), ale można naprawdę nabrać wprawy w regułach, staram się przypominać najważniejsze prawa fonetyki. Nawet po przyzwyczajeniu wyjątki są do opanowania. Naprawdę staram się to wyjaśnić najprościej, jak mogę, chociaż kodyfikacja jest niezmiernie trudna, cały czas dopracowuję jakieś szczegóły.
Ortografia jest akurat przyjemna, tylko trzeba uważać, bo "s" czasami czyta się inaczej i tylko tyle. Naprawdę nie ma tu innych szczegółów.
Trochę lżej! Nauczymy się kalendarza laryngijskiego, używanego w języku szemierskim, w tym nazw miesięcy, dni tygodnia i systemu podawania dat. Wyjątkowo podam w słownictwie transkrypcję IPA.
Słownictwo-- Miesiące, albo raczej ich odpowiedniki:
marzec - néhű /ˈneːhyː/,
kwiecień - hsémen /ˈhʂʲeːmɛn/,
maj - háfa /ˈhaːfɐ/,
czerwiec - serű /ˈʂʲɛryː/,
lipiec - séhmá /ˈʂʲeːhmaː/,
sierpień - táhérja /ˈtaːheːɾʲjɐ/,
wrzesień - árhen /ˈaːrhɛn/,
październik - léjnű /ˈleːjnyː/,
listopad -
sátarja /ˈsaːtaɾʲjɐ/,
grudzień - hűljá /ˈhyːʎjaː/,
styczeń - hérjá /ˈheːɾʲjaː/,
luty - sártá /ˈʂʲaːrtaː/
+ przestępny miesiąc: "duży luty" - hodsártá /ˈhɔtˌʂʲaːrtaː/.
-- Dni tygodnia:
poniedziałek - séhejű /ˈʂʲeːhɛjyː/,
wtorek - nérhejű /ˈneːrhɛjyː/,
środa - léntejű /ˈleːntɛjyː/,
czwartek - háderű /ˈhaːdɛryː/,
piątek - hártejű /ˈhaːrtɛjyː/,
sobota - sűrhű /ˈʂʲyːrhyː/,
niedziela - hárdená /ˈhaːrdɛnaː/
+ dodatkowy dzień tygodnia: "mała niedziela" - héshárdená /ˈheːʂʲˌhaːrdɛnaː/.`
System kalendarza laryngijskiegoKażdy rok ma 360 dni i zaczyna się przed równonocą wiosenną. Co kilka lat (zazwyczaj 6-7) dodaje się przestępny miesiąc, jeżeli do równonocy wiosennej zostało nie mniej niż 30 dni. Właśnie ze względu na związek początku roku z tą równonocą przyjęto, by pierwszy miesiąc przetłumaczyć jako marzec. Lata z kolei liczy się od umownego roku powstania pisma laryngijskiego i w konsekwencji mamy teraz rok 3893. Pierwszy dzień tego roku wypadł według naszego kalendarza 20 marca 2015. Kto więc jest dobry z matematyki, policzy, że początek poprzedniego roku 3892 wypadł 23 lutego 2014 (i rok ten był przestępny), a początek następnego - 3894 - wypadnie 14 marca 2016.
Każdy miesiąc ma 30 dni (więc łatwo policzyć, że zwykły rok ma 12 miesięcy, a przestępny - 13). Dni tygodnia w jednym tygodniu liczymy według następującego schematu:
Dzień miesiąca | Dzień tygodnia (po polsku) | Numer tygodnia |
1, ..., 6, 7 | poniedziałek, ..., sobota, niedziela | 1 |
8, ..., 13, 14, 15 | poniedziałek, ..., sobota, "mała niedziela", niedziela | 2 |
16, ..., 21, 22, 23 | poniedziałek, ..., sobota, "mała niedziela", niedziela | 3 |
24, ..., 29, 30 | poniedziałek, ..., sobota, niedziela | 4 |
Oznacza to, że w jednym miesiącu mamy cztery tygodnie po 7 lub 8 dni każdy.
System datDaty w języku szemierskim są podawane według następujących schematów:
sposób urzędowy -- liczebnik porządkowy (dzień) + "." (kropka) + rzeczownik (miesiąc) z
cząstką -iss- łączona z allatywem (tzw. partytyw) + ( ewentualnie dzień tygodnia w allatywie ) + liczebnik porządkowy (rok) w
dopełniaczu + "nj." (skrót od "nűjes");
sposób użytkowy, forma
podmiotowa -- rzeczownik (miesiąc) w
mianowniku + "," (przecinek) + liczebnik porządkowy (numer tygodnia) + dzień tygodnia w
mianowniku + liczebnik główny (rok) w
dopełniaczu;
sposób użytkowy, forma
dopełnieniowa -- rzeczownik (miesiąc) z
cząstką -es- łączoną z mianownikiem + "," (przecinek) + liczebnik porządkowy (numer tygodnia) + dzień tygodnia z
cząstką -es- łączoną z celownikiem + liczebnik główny (rok) w
dopełniaczu.
Uwaga: w wypadku
(hés)hárdená mamy
(hés)hárdenűje, z akcentem na drugą sylabę rdzenia.
Ważne: pierwsza "mała niedziela" to "mała niedziela" w drugim tygodniu, a druga "mała niedziela" to "mała niedziela" w trzecim tygodniu.
PrzykładySposób urzędowy:-- Honjűrűn 20. háfesse 3893. nj. héni. -- Mamy 7 czerwca 2015 (20 maja 3893).
Przypominam: "mieć" oddajemy jako "obok [podmiot] ... zostaje".
-- Dűra 21. háfesse (sűrhé) 3893. nj. héni. -- Jutro będzie poniedziałek, 8 czerwca 2015 (sobota, 21 maja 3893).
Uwaga: W przypadku podawania dat w formie podmiotowej czasownik zawsze zostaje w czasie teraźniejszym.
Sposób użytkowy:-- Honjéri léjnű, 2. sűrhű 3893 hen
érjin álejen héni. -- Dla nas 28 października 2015 (13 października 3893) będzie ważnym dniem.
Notka historyczna: 28 października jest ważnym świętem w Pentagonii i wielu innych moich krajach. Jest to rocznica przestania istnienia wielowiekowego, jednak już mocno osłabionego i osłabionego wojnami domowymi Związku Rydwańskiego w 1908 roku. Jako że na przełomie października i listopada w kulturze starolaryngijskiej organizowano festyny rodzinne i wychwalano najznamienitsze historyczne postacie laryngijskie, m.in. Semiena, Hordena czy Haderiana, to zadecydowano, że oba wydarzenia będą obchodzone równocześnie. Potoczne nazwy tego święta to "Święto [nazwa ojczystego narodu]", "Święto Odrodzenia" lub nawet "Święto Czwartorzędu".
-- Déljűn éjdin hsémesen, 2. h
éshárd
enűje 3890. -- Oglądałem konie 22 kwietnia 3890.
-- Héni léhmű hens
édéntje hűljesá, 4. nérhejesé 3878. -- Twoja córka urodziła się 25 grudnia 3878.
Na koniec ciekawostka: w krajach laryngijskich obowiązuje daleko posunięty feminizm. Przejawia się nawet w tym, że para słów człowiek - kobieta to będzie sejnű - séjná (stąd też germańskie säien - säinǝ!), czyli słowa z tej pary są spokrewnione. Choć jest to daleki stosunek (np. ze względu na dawny inny akcent czy typ deklinacji), ale jednak!
Cytat: Obcy w Czerwiec 05, 2015, 12:31:56
Tak, wstawię nagranie tych dwóch głosek.
pierwsza: https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sz.wma (https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sz.wma)
druga: https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sj.wma (https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sj.wma)
Z tego co słyszę, <s> to [ ʃ ], a <sj> to [ ʃʲj ]. Może to pierwsze rzeczywiście wymawiasz jako [ʂ], ale ja bym powiedział, że w rozróżnieniu fonemicznym mamy /ʃ/ i /ʃj/.
Rzeczywiście, głoski /ʃ/ i /ʂʲ/ są do siebie podobne (ale dalej słyszę małą różnicę!), ale o wyborze tej drugiej zadecydowało "retrofleksyjne" ułożenie języka.
Może tu będzie słyszalna różnica? (https://sites.google.com/site/filedldr/upload/sz5.wma)
Cytat: Obcy w Czerwiec 08, 2015, 08:05:19
Rzeczywiście, głoski /ʃ/ i /ʂʲ/ są do siebie podobne (ale dalej słyszę małą różnicę!), ale o wyborze tej drugiej zadecydowało "retrofleksyjne" ułożenie języka.
Ja również słyszę tę minimalną różnicę, ale wg. mnie jest ona za mała, aby rozróżniać te głoski jako dwa osobne fonemy.
Nie wiem, czy się rozumiemy, więc może wyjaśnię o co mi chodzi.
Zapis fonetyczny ( [ ] ) przedstawia dokładną artykulację w trakcie wymowy, czyli u Ciebie będzie to [ʃ] i [ʂʲ], nie ma problemu. W Polskim np. język [ˈjɛw̃zɨk]
Natomiast zapis fonemiczny ( // ) oddaje tylko fonemy (czyli rozróżnialne głoski) w danym języku; Ty używasz /ʃ/ i /ʂʲ/, ja bym dał /ʃ/ i /ʃj/, bo twierdzę, że jest są to głoski za słabo rozróżnialne, by być osobnymi fonemami (lecz mogą być artykułowane w sposób, jaki przedstawiasz). W Polskim np. język /język/ lub /jɛ̃zɨk/, zależy jaką konwencję przyjąć, czy bardziej pod ortografię czy pod IPA'ę.
No nareszcie rozumiem, o co ci chodzi! Ale zostawię już tak przyjętą konwencję. Ważne: W nagraniu użyłem głoski nieistniejącej w szemierskim, aby tylko udowodnić różnicę między [ʃ] i [ʂʲ]. [ʃ] nie istnieje, tylko jej spalatalizowana wersja występująca przed "j". A drugi przykład to istniejąca, szemierska głoska [ʂʲ] i ta też była użyta w trzech przykładach. Jeśli namieszałem, to przepraszam.
Ale powiem jeszcze, że w polskim też mamy fonemy różniące się od normy z IPA. Np. polskie "sz" nie odpowiada dokładnie ani [ʂ], ani [ʃ] (choć bliżej do tego drugiego). Tak samo polskie "s" to nie jest "prawidłowe" [ s ], tylko tzw. laminalne s [s̻]. Mój błąd (a może raczej zamierzone działanie) polega na tym, że pomieszałem transkrypcję fonetyczną z transkrypcją fonemiczną. I rozumiem, że np. w wymienionym przez Ciebie przykładzie polskie "ę" nie wymawia się jak czystej nosówki, tylko samogłoska + nosowe "ł", ale w zapisie fonemicznym i tak oddaje się to jako /ɛ̃/.
Drugi błąd (chyba podstawowy): ja trochę namieszałem. chodziło mi o: <s>, czyli niby /ʃ/ - fonetycznie: [ʂʲ] (tu i tylko tu są wątpliwości - od początku miałem problemy z oddaniem tej głoski, ale w końcu poszedłem "dokładniejszą" drogą), a drugie to <sj> - czyli niby /ʃj/ [ʃʲj].
Ale i tak nie widzę potrzeby zmiany swojego zapisu, chociaż odchyliłem się od normy, ponieważ z tego, co wiem, w transkrypcji fonemicznej więcej wolno, poza tym granica między transkrypcją fonetyczną i fonemiczną nie jest do końca wyraźna, np. angielski system nie oddaje prawdziwego r, czyli [ɹ], tylko oddaje się w słownikach jako /r/.
Gwoli ścisłości: [ʃʲj] traktuję jako jedną całość, bo w szemierskim nie ma głoski [ʃʲ] bez następującego [j], musi być [ʃʲj], dlatego uważa się w słownikach szemierskich <sj> /ʃʲj/ za jeden fonem (postanowiono oddać palatalizację) i z założenia przyjęto taki sposób, dokładniejszy. Do tego przyjęto w słownikach fonem /ʂʲ/, a nie /ʃ/, aby podkreślić, że wariant [ʂʲ] jest najczęściej spotykany i różni się od wariantów "sz" w innych językach. Wymowa <s> jako [ʃ] jest inaczej odczuwana, nawet jako nienaturalna i określana mianem slawizowania - bo w moim języku słowiańskim, istanbudzkim, występuje taki fonem.
Stąd nie traktuję [ʃ] i [ʂʲ] jako dwóch osobnych fonemów, bo nie w tym rzecz. Po prostu przyjąłem konwencję bardziej fonetyczną.
Przymiotniki dzierżawczeZnamienną cechą wszystkich języków laryngijskich są przymiotniki dzierżawcze. Są one ważną częścią języka szemierskiego, ponieważ dopełniacz powinno się stosować z rzeczami, zjawiskami i tzw. konstrukcjami dopełnieniowymi. Poznamy przede wszystkim tzw. cząstkę samogłoskową. To znaczy, że wyrzucają one końcówkę wyrazu i stosując odpowiednie przegłosy, a mianowicie j : j, a : e, á : é, ű : ű, ø : ø (w razie problemów ü), en : éj, as : asse doklejają tę cząstkę. W przypadku przymiotników dzierżawczych cząstką tą jest
-ni.
Przykłady:
Rzeczownik | tłum. pol. | Przymiotnik dzierżawczy |
semérna | mężczyzna | semérneni |
sejnű | kobieta | sejnűni |
etrá | syn | etréni |
Semjen /ˈs.../ | Semien (legendarne imię) | Semjéjni |
Darjas /...s/ | imię odpowiadające Dariuszowi | Darjasseni |
Przykład odmiany przymiotnika dzierżawczego (M -- D -- Abl. -- All. -- B. -- W.):
etrén
i -- etrén
jés -- etrén
jénsi -- etrén
je -- etrén
jen -- etrén
e.
Właściwie odmiana nie różni się od zaimków dzierżawczych z wyjątkiem wołacza.
Przykłady zastosowaniaTerhjá Határni séljéj henér. -- Ręce Houghter (czyt. hałter; Határ) są brudne. (dosł. brudne Houghterowe ręce Hatar są)
Notka historyczna: Houghter to również postać historyczna. Była to żyjąca ok. V w. p.n.e. wojowniczka i polityk. Zdobyła najwięcej ziem w historii senderoskiego ludu, nawet żadnemu mężczyźnie nie udało się zdobyć tyle, co ona. Właściwie to podbiła ziemie germańskie, istanbudzkie, rydwańskie i południowokontynentalne. Mimo swojej agresywnej i zaborczej polityki była również skutecznym władcą. Do jej sukcesów należy m.in. reforma obowiązującego pisma, znaczące poprawienie poziomu ekonomicznego Senderoszan, ukształtowanie najskuteczniejszej armii w historii całego mojego conworldu, wprowadzenie nowych stylów architektonicznych, a także skuteczne wypromowanie kultury i mody senderoskiej. Jednakże z jej rąk zginęło dużo ludzi, którzy nie akceptowali jej światopoglądu.
Háderne léhmüj ede. -- Niech córka Hadera (Háder) biegnie.
Hamán
sá /...sa:/ Mátjassenjen éjdűréj. -- To [jest] pies Matiasa (Mátjas).
Uwaga: W wyrażeniach "To jest **" i "... jest **" rzeczownik (**) określany przez "być" zawsze znajduje się w bierniku.
Hamán
sá démjén Hárdéjnjen műtején. -- To [są] dwa koty Hordena (Hárden).
Inne formacje czasownikoweCzas przyszłySłuży do wyrażania planów lub zamiarów. Tworzymy od czasu przeszłego za pomocą cząstki
-éhj-. Zdarzają się wyjątki. Możemy utworzyć formę od tematu czasu teraźniejszego (ale wyjątki się nie zmieniają), jeżeli przytaczamy czyjąś relację i chcemy podkreślić dystans (tzw. tryb nieświadka) i również, jeżeli przewidywania są bardzo mało realne do spełnienia.
Czas przypuszczającySłuży do wyrażania przypuszczeń, życzeń. Tworzymy za pomocą cząstki
-ejn-. Tworzymy od czasu teraźniejszego, jeżeli odnosimy się do przyszłości, a od czasu przeszłego, jeżeli odnosimy się do zaistniałych w przeszłości wydarzeń. Ewentualne wyjątki są uwarunkowane tylko zasadami harmonii.
Uwaga: czasami akcent się przenosi na drugą sylabę, jeżeli uzyskamy trzysylabowy wyraz, najczęściej jeżeli przed
-ejn- jest krótka V + C.
GerundiumDzięki niemu możemy utworzyć z czasownika stan lub zjawisko lub w postaci rzeczownika abstrakcyjnego. Tworzymy je, zamieniając końcówki bezokolicznika. Odpowiada to następującym przemianom w końcówce: e : já, a : já, V + ja : jná, á : ejá, j : jhá, ø : jű, yi : ejű.
Przykłady: seme (kochać) -- semjá (miłość), htená (wiedzieć) -- hten
ejá (wiedza; uwaga na akcent!), esja (żyć) -- esjá (życie), bloja (umierać) -- blojná (śmierć)
Imiesłów czynnyZa jego pomocą tworzymy od czasowników przymiotniki oznaczające stan, wbrew nazwie, która sugerowałaby tylko wyrażenie sprawcy czynności. Formę przymiotnikową tworzymy za pomocą cząstki samogłoskowej
-jád.
Obowiązują następujące przemiany końcówek bezokolicznika: e : é, a : é, á : á, ø : ű, yi : jű.
Uwaga: imiesłów bierny nie istnieje, podobnie jak imiesłowy przysłówkowe!
Przykłady: sedérna (cieszyć się) -- sedérnéjád (radosny, szczęśliwy), rűnyi (znęcać się) -- rűnjűjád (okrutny), esja (żyć) -- esjéjád
Najważniejsze normy czasu przyszłego i przypuszczającego w tabelce.
Czasownik | 1. os. lp. przeszł. | 1. os. lp. przyszł. | 1. os. cz. przypuszcz. (od teraźn.) | Tłum. pol. |
délyi | déljű | déljéhjű | déljejná | myśleć |
ésja | ésjűn | űssjű | ésjejnű | żyć |
fétja | féjnű | fűrnjű | féjtejnű* | podpalić, pałać żądzą |
hara | hersű | hartjá | hérjejnű | jechać |
heta | herű | hésnjű | hejtejnű* | iść, *cofanie "j": C poza l, m, n, r, s + j + V + j zabronione |
hon | honű | honéhjű | henejná | zostawać, stawać się, być; |
seme | seműn | seméhjűn** | semejnűn | kochać; **przesunięcie akcentu z powodu rozpoczęcia wyrazu od "se-"
|
sédéntyi | sédűnjá | sédjűnjá | sédjéntejná | rodzić, przynosić korzyści; tutaj akcent się przesuwa na drugą sylabę tylko w kombinacji "sé" + CV |
séj | hodá | hordjű | sejnű | być położonym, być (jaki? kim? czym?) |
Słownictwo - trochę spójników i partykułPartykuły dajemy
po zmodyfikowanych przez nie określeniach, np. dość duże drzewo - hod hjér (duże drzewo) héjen (dość)
lub, czy - hűr;
Uwaga: mówimy "hűr... , hűr... , [hűr...]", co oznacza, że przed każdym określeniem musi być spójnik.
i - si;
Uwaga: użycie ograniczone do zdań współrzędnie złożonych.
ale, jednak -
sad /s.../
więc - suj (w końcu słowa z literą "u", choć ich mało :-) )
tak - ijá
nie - ejná
już, jeszcze - sűd
dość - héjen
nawet - njűr
tylko - jű
przecież - usja
też - nűd
właśnie - ah
árja
zbyt, za - hnűr
Uwaga: czasami partykuły pisze się łącznie z poprzedzającym określeniem, w tym obowiązkowo z zaimkami, np.: Hamán
sá éjjű. -- To tylko ty; Hárdennjűr sé -- Nawet Horden jest.
Jak przeklinać po szemiersku?Najpopularniejszym wulgaryzmem w języku szemierskim jest słowo
fűtja /ˈfy:cɐ/. Dosłownie oznacza ono nasze "ch**". Jednak oprócz wspomnianego znaczenia słowo to ma mnóstwo innych:
-- przede wszystkim jest to zwyczajny wulgaryzm dla odreagowania negatywnych emocji (tłumaczone najczęściej jako nasze "k****"), wtedy stosujemy formę
wołacza:
fűtjá /ˈfy:ca:/.
-- mówi się tak, jeśli się widzi osobę bardzo atrakcyjną (może być i mężczyzna, i kobieta), a zwłaszcza podniecającą seksualnie widzącego; można używać bezpośrednio lub w trzeciej osobie.
-- najczęściej z zaimkiem "ty" i wołaczem służy bezpośredniemu obrażeniu mężczyzny (najczęściej przez kobietę), czyli:
éj fűtjá, również stosuje się ten wulgaryzm, mówiąc o danym mężczyźnie w trzeciej osobie, najlepiej się tłumaczy jako "dupek".
Najpopularniejsze wyrażenia:
dűr fűtja -- czyli "stary ch**", jest to odniesienie do dorosłego, dojrzałego mężczyzny, najczęściej około 35-50 roku życia.
fűtjeni léhmű -- czyli "córka ch**a", jest to określenie prostytutki (wbrew pozorom nie musi mieć ona alfonsa); mamy zastosowanie przymiotnika dzierżawczego.
fűtjehni sűnű -- czyli "ch**owa rzecz", jest to określenie rzeczy mało wartościowej, ale wolno też używać tego w bardziej dosłownym kontekście, mówiąc o gadżetach erotycznych; cząstka samogłoskowa
-hni tworzy z rzeczownika cechę wyrażoną w postaci przymiotnika.
fűtja hsűdjes -- czyli "ch** tyłka", jest to wulgarne określenie geja.
Ciekawostka: ewenementem krajów laryngijskich, więc również i krajów używających języka szemierskiego, jest szeroka akceptacja homoseksualizmu, włącznie z możliwością sformalizowania związku (warto podkreślić, że w ogóle monogamia nie była powszechna, ale lepiej było, by dziedziczenie i podział majątku były ustalone) i prawem do adopcji, lecz co najciekawsze, takie udogodnienia obowiązywały praktycznie od zawsze (a właściwie od początku państwowości). Związane jest to z innym postrzeganiem miłości i wychowania niż w kulturze europejskiej. Jednakże takiego typu wulgaryzmy i tak powstawały. Najbardziej przyczyniło się do tego tzw. sérdűnhejű, czyli "związek" heteryka z gejem, a nawet i dwóch heteryków, zawierany dla pewnych korzyści lub tzw. potrzeby "czystego" związku.
Trochę podróżowania...
W tych obrazkach jest w skrócie przedstawiony materiał.
Uzupełnienie: od 1 lipca zmieni się mapa polityczna Kontynentu Istanbudzkiego. W dniu 1 lipca łączą się bliskie językowo i kulturowo dwa państwa: Nissida i Marnesa, tworząc jedno państwo o nazwie Nissida. Wschodni sąsiad Pentagonii będzie miał odtąd powierzchnię aż ok. 1 200 tys. km kw. i ludność aż 181 mln. Wtedy zostanie odebrany tytuł najludniejszego państwa Kontynentu Istanbudzkiego zachodniolarngijskiemu państwu Rydwanowi (120 mln), a tytuł państwa o największej powierzchni - słowiańskiemu państwu Istanbu (1 035 tys. km kw.). Dodatkowo zostanie odebrany Djerowi (stolicy Pentagonii) tytuł najludniejszej stolicy (10 mln) na rzecz miasta Hëda [czyt. hada], które będzie liczyć 10,6 mln. po złączeniu jego marneskiej i nissidzkiej części po obu stronach Mendogi (Méndéja).
(http://i62.tinypic.com/wunh2e.jpg)(http://i57.tinypic.com/2myulhy.jpg)
Uwagi do akcentu: séd
érija, boh
émija, semen
űjesi. Jeszcze trochę państw: sádjenesi -- Wielka Brytania (również Anglia), prántejá -- Francja, i
sp
ánija -- Hiszpania, it
álija -- Włochy, médérija -- Węgry.
Kierunki świata + przymiotniki dzierżawcze, na czerwono wyjątki. Tu podam transkrypcję, tak dla przypomnienia, w przyjętej już konwencji.
áhseja /ˈaːhʂʲɛja/ -- północ; áhsejeni /ˈaːhʂʲɛjɛni/ -- północny
háretja /ˈhaːrɛcɐ/ -- zachód; hárenseni /ˈhaːrɛnʂʲɛni/ -- zachodni
hen
éntja /hɛˈneːncɐ/ -- wschód; hen
éntjeni /hɛˈneːncjɛni/ -- wschodni
sélpja /ˈʂʲeːlpʲjɐ/ -- południe; sélpeni /ˈʂʲeːlpɛni/ -- południowy
Przykłady z omówieniamiUwaga: w szemierskim nazwy państw są traktowane jak rzeczowniki policzalne, ponieważ często zbieżne nazwy mieszkańców są traktowane jako rzeczownik zbiorowy i jest to już rzeczownik niepoliczalny, wtedy będzie podlegał regule "formy 3. os. l.mn." + nazwy mieszkańców tworzymy, zamieniając -a ~ -esi, -á ~ -ési na -esi, -ési.
Lédénija séd
érijénsi hen
éntj
esi sé -- Polska jest na wschód od Niemiec / Polska graniczy z Niemcami od wschodu. (dosł. Polska - od Niemiec - pod wschód - znajduje się).
Uwaga: celownik państw kończących się na -a w połączeniu z cząstką wyjątkowo kończy się na "i", nie "e".
áhsensij
éjmi vártejá sé. -- Litwa graniczy z Rosją. (dosł. przy Litwę - Rosja - znajduje się).
Uwaga: zdania, które zaczynają się od litery ze znakiem diakrytycznym, piszemy na początku od małej litery!
Boh
émijénsi hodenssivártej
ési hjén héjen henéj. -- Od Czech do Białorusi jest dość daleko. (dosł. od Czech - pod Białoruś - daleko - dość - jest (asp. stan.)).
Uwaga: mamy przegłos -es- : -és-, aby było wiadomo, że państwo kończy się na -á.
Hténű usja, Brátislejánsi Fjéni hsér henéj. Przecież wiem, że od Bratysławy (Brátislejá) do Wiednia (Fjén) jest blisko. (dosł. wiem - przecież, - od Bratysławy - do Wiednia - blisko - jest)
Uwaga: nie istnieje "że" w szemierskim, zwyczajnie używa się przecinka i wiadomo, że zdanie po przecinku jest podrzędne + pamiętamy przy "Brátislej
ánsi" o okolicznościach wymowy /æː/ zamiast /a:/ + wolno wymawiać /ɯ/ zamiast /u/.
Neműnjés hod
irn semen
űjesi henéj. -- Pentagonia jest większa od Ukrainy. (dosł. Ukrainy - większa - Pentagonia - jest)
Uwaga: wymowę -irn często skraca się do /ir/, bez "n" + mamy przykład wcześniej przeze mnie wspomnianej tzw. konstrukcji dopełniaczowej: dopełniacz A + stopień wyższy B.
Sad
hend
éljés, semen
űjesi hés
irn séd
érija henéj[, si]? Myślisz jednak, że Niemcy są mniejsze od Pentagonii? (dosł. jednak - sądzisz - Pentagonii - mniejsze - Niemcy - jest - [, i?])
Uwaga: państwa zakończone na -esi nie odmieniają się przez przypadki, istnieje tylko forma ablatywu -énsi. + pytania szemierskie powstają przez podniesienie intonacji, a w razie wątpliwości dodaje się na końcu słowo "si" (i).
Nűhj
ürna sj
üssá henér: hűr bohémijesi, hűr sérijesi? - Kogo jest więcej: Czechów czy Słowaków? (dosł. więcej - kto(l.mn.)+partytyw - są: - czy - Czesi, - czy - Słowacy)
Uwaga: "á" wymawiamy jak /æ:/ po głosce /s/, czyli "ss" lub czasami "s".
Hé dámja űsj
eséj vártejánsi sjédnűdja hordjé si éjé némje űjsejé sűd. - Jego pociąg z Rosji przybędzie za 2 godziny, a twój tylko do jednej godziny. (dosł. Do niego - dwie - pod godziny - z Rosji - pociąg - znajdzie się - i - do ciebie - do jednej - do godzin - już)
Podstawowe zaimki pytające i ich odmianasá /sæ:/ -- kto
Uwaga: jeżeli pytanie dotyczy zbiorowości, to używamy liczby mnogiej. Wszelkie organizmy żywe: zwierzęta, a nawet rośliny, bakterie i inne również się wliczają. Poza tym potocznie miesza się "kto" i "co".
hén /he:n/ -- co
Uwaga: jeżeli pytanie dotyczy zbiorowości, to używamy liczby mnogiej.
had /had/ -- jaki, który
Uwaga: tu wyjątkowo nie ma ubezdźwięcznienia na końcu, relikt fonetyczny.
M.lp. | D.lp. | Abl.lp. | All.lp. | B.lp. | W.lp. | M.l.mn. | D.l.mn. | Abl.l.mn. | All.l.mn. | B.l.mn. | W.l.mn. |
sá | sás | sánsi | süji | sün | sa | sjá | sjés | sjénsi | sji | sjin | süj |
hén | hénes | hjensi | hűni | hűn | héne | héna | hénesi | hjénsi | héné | hénűn | héná |
M. | D. | Abl. | All. | B. | W. |
had | hades | hadensi | hadé | hadéj | hade |
Najważniejsze typy koniugacyjne czasownika - podsumowanieTak można ująć koniugacje czasownikowe. Formy rzadziej występujące lub nieregularne ujęto w nawias. Typ koniugacji rozpoznajemy po
1. os. l.mn. lub
2. os. l.mn. (tam, gdzie nie ma zjawiska uproszczenia grup, np. -sesi ~ -sési > -jsi). Resztę nieregularności musimy zapamiętać, również formę bezokolicznika (stąd są przypisy
na ogół). Nieregularne czasy przyszłe podlegają koniugacji odpowiedniej dla formy przeszłej, jednak jeżeli mamy do czynienia w 1.os. lp. z końcówką -á, to automatycznie odmieniamy wg typu IV.
Jeszcze jedna uwaga: Jeżeli dodajemy cząstki do czasownika, to może nastąpić "uregularnienie" końcówki 3.os. lp. lub 3.os. l.mn., tzn. że czasownik przyjmuje odpowiednią, regularną końcówkę, np. sed
i "on musi" > sed
er
é "nie musi"; zmiana końcówki + przesunięcie akcentu.
Typ koniugacji | bezokolicznik | 1. os. lp. | 2. os. lp. | 3. os. lp. | 1. os. l.mn. | 2. os. l.mn. | 3. os. l.mn. |
Teraźniejsza Ia | na ogół -e, -a, -á | -ű | -es (-jen albo -in) | -é (-i) | -esi | -eni | -Ø (-éj) |
Teraźniejsza Ib | na ogół C + -ja, C + já | -jű (-ejű) | -jes (-jen) | -jé | -jesi | -jeni | -éj (-Ø) |
Teraźniejsza IIa | -Ø | -á | -és (-jen) | -e (-i) | -ési | -éni | -ű (-Ø) |
Teraźniejsza IIb | -yi | -já | -jés | -je | -jési | -jéni | -ejű (-jű) |
Przeszła I | -e, -a, -á | -űn | -űs | -űj | -űsi | -űni | -üjű (-ű) |
Przeszła II | -Ø, -i | -ű | -üs | -üj | -üsi | -űni | -űn |
Przeszła III | -e, -a, -á niereg. | -ű | -és (-űn) | -é (-i) | -ési | -éni | -űj lub/albo -Ø (-üjű) |
Przeszła IV | na ogół -Ø, -i niereg. | -ű (-á) | -es | -e (-i) | -esi | -eni | -Ø (-éj) |
Odmiana liczebnikówUwaga: najkrótsza forma - wołacz lub mianownik - jest ważna przy tworzeniu złożeń (ew. biernik, jednak -én : -en lub przy 10 á : é). Należy pamiętać również, że rzeczowniki kończące się w zapisie na
páj (10) lub
ép (100) są odmieniane
rzeczownikowo, tzn. również, że określenie przyjmuje formę dopełniacza lp. (lub mn. w rzadkich wypadkach, np. ręce, nogi, oczy). Przy analizie odmiany uważać na tzw. przeniesienie iloczasu (ślad po starolaryngijskim akcencie ruchomym) i różne końcówki.
Lp. | M. | D. | Abl. | All. | B. | W. |
1 | némja | némjes | némjensi | némje | némjen | ném |
2 | dámja | dámjes | dámjensi | démjé | démjén | dem |
3 | téha | téhés | téhénsi | téhi | téhin | téh |
4 | déja | déjes | déjensi | déje | déjen | déj |
5 | séha | séhes | séhensi | séhjé | séhjén | séh |
6 | sétja | sétjes | sétjensi | sétje | sétjen | sétje |
7 | térd | térdes | térdensi | terdé | terdén | térde |
8 | mátja | mátjes | mátjensi | métjé | métjén | mátje |
9 | éten | éténse | éténsi | etű | etűn | étene |
10 | páj | pájes | pájensi | páji | pájen | páje |
Określenia czasunémja sértenéjá sűje / téhműnisűje - miesiąc temu (dosł. miesiąc do dzisiaj lub trzydzieści do dzisiaj)
némja sérnéjá sűje - tydzień temu (dosł. tydzień do dzisiaj)
demdűre - trzy dni temu (dosł. dwa do wczoraj)
némdűre - przedwczoraj
dűra - wczoraj
sűja - dzisiaj, teraz
serdja /s/ - jutro
néms
erdjénsi /s/ - pojutrze
téha e
ssértená /ʃ̠ʲ:/
lub dem
serdjénsi /s/ - za trzy dni (dosł. pod trzema dniami lub dwa od jutra)
némja e
ssérnéjá - za tydzień (dosł. pod jednym tygodniem)
némja e
ssértenéjá / téhműnisűjénsi - za miesiąc (dosł. pod jednym miesiącem lub trzydzieści od dzisiaj)
Szemierski w praktyceUwaga: Wyraz "suj" będzie wymawiany przez /s/, czyli /suj/, bo by inaczej mniej estetycznie wyglądałoby wyrażenie "suj sűja" (zasada za dużego nagromadzenia "s" i niepożądanych rymów). Do tego symbol "l.mn. > lp" przypomina o zasadzie przejęcia funkcji formy 3. os. lp. przez formę 3. os. l.mn. dla podmiotu niepoliczalnego (są tylko niewielkie odstępstwa).
Nagranie ;-D (https://sites.google.com/site/filedldr/upload/szemierski2.wma)
Hensédéntjési terhjá sedénterha, hű honjéri séld hendéjűj nűhjesűm rűnjüjűn. Hamansén hadernűn sűrtéj étja, hlűj, hűm hsédéjen. Suj sűja sedesi ésja jű sűrjén térjesén.[dosł. jesteśmy urodzeni - brudna --- na ziemi(na brudnej ziemi), - ta - nam wszystkim - mogą(l.mn. > lp.) - ciągle sprawiać - dużo+bardzo - okrucieństwa (B.). - Ten(B.) - świat(B.) - rządzą - woda, - ogień, - wiatr - nad wszystkim. - Stąd - teraz - powinniśmy - żyć - tylko - czysty --- pod sposób(pod czysty sposób)]
Urodziliśmy się na nieczystej ziemi, która może nam sprawiać bardzo wiele okrucieństw. Tym światem rządzą przede wszystkim woda, ogień i wiatr. Dlatego też teraz powinniśmy tylko czysto żyć.
Szkoła myślenia po szemiersku!
Jakie mamy cząstkiJest mnóstwo cząstek w szemierskim. Najważniejsze to:
-es- oznaczająca
pod, w tworzy ona też np. nazwy mieszkańców lub niektóre wyrażenia z czasem;
-éj-, która oznacza
nad, tworzy również np. część rzeczowników z czasem;
-ssi- - tłumaczy się jako dopełniacz lub partytyw, cząstka tzw. samogłoskowa, tworząca przede wszystkim złożenia;
-iss- - partytyw - tworzy niektóre wyrażenia związane z ilością i datą;
-er- - cząstka tworząca przeczenia.
Pozostałe ważniejsze cząstki:
-űn- -
obok - tworzy również np. wyrażenia dotyczące przynależności, jak "mieć", również w sensie: być za jakąś opcją;
-éjm- -
przy, czyli powierzchnie dwóch przedmiotów się stykają;
-éh- -
przed, głównie w sensie czasowym;
-ehs- -
za, po, głównie w sensie czasowym;
-erh- -
na (powierzchnie się stykają);
-áj- -
pod (powierzchnie się stykają);
-ehn- -
wewnątrz, odpowiednik przestrzenny
w;
-űjh- -
na zewnątrz, poza;
-élt- -
naprzeciw, przeciw;
-űtr- -
z, oznacza głównie istnienie czegoś lub kogoś towarzyszącego.
-éjs- -
przez, poprzezUwaga: w szemierskim nie istnieje
między, używa się konstrukcji: obok + rzeczownik 1, + obok + rzeczownik 2 (
przy, jeśli dane przedmioty się stykają, w pionowej pozycji używamy przeważnie cząstek położenia pionowego).
Pomiędzy i
wśród wyraża się za pomocą: obok + rzeczownik w l.mn.
Przypominam: w pewnych uwarunkowaniach fonologicznych cząstki mogą ulec przegłosowi, na ogół: i > ü, e > ü, é > ű.
Ważne konstrukcjeUwaga: cząstki had-, hadsi- nie są akcentowane.
- térja - sposób; przym. w B. + térjesén tworzy większość przysłówków, hadtérjesén - jak?, potocznie: hadtérja
- sertá - miejsce; hadsertesen - gdzie?, potocznie: hadsertá
- lűnterű - liczba; nűhja / tűj + rzecz. w partytywie lp./l.mn.* (-iss-) - oznacza: dużo / mało kogoś, czegoś; hadlűnterű + rzecz. w D. lp./l.mn. + ... + sé/süju* - pytanie: ile jest kogo?, czego?, potocznie: hadnűhja + rzecz. w partytywie lp./ l.mn.* (-iss-); * - pierwsza forma dla rzeczowników policzalnych, druga dla niepoliczalnych, wyjątki to m.in. nazwy mieszkańców, które są niepoliczalne!
- sedernű - czas; hadsedernesű? kiedy?, potocznie: hadsedern?
- sejnű - człowiek, rzadziej: rzecz; hadsisejnűnsi - dlaczego? (odpowiadamy: ponieważ - czyli hamánsési, sed*), hadésejné - po co? w jakim celu? (odpowiadamy: aby - czyli hamansé, sed*), potocznie: dlaczego? - hadsejnűnsi, po co? - hadsejné; * - tu mamy oznaczoną wymowę "s" jako /s/ + uważać, gdzie jest "a", gdzie "á".
- seplűnta - pomoc; seplűntűtra + rzeczownik w D. za pomocą (odpowiednik naszego narzędnika), potocznie i w przypadku nazwania sposobu użyjemy rzeczownika w C. z cząstką (-éjs-)
Czas na praktykę + glossowanieéj séjmeres
spűhjin sepl
űntűtra terhjás séljés!
[éj-rozkaźnik : séjma(jeść)-2.os.lp.teraź.+przecz."er" : spűh(jabłko)-B.l.mn. : seplűnta(pomoc)-M.l.mn.+wraz z "űtr" : terhjá(brudny)-D. : séljá(ręka)-D.l.mn.]
Nie jedz jabłek brudnymi rękami!
Honi héjmű hendépi séjehnen, héjpéjmű si uj hűn delű lejherhése.
[honi(mój)-M. : héjmű(brat)-M.lp. : hendepá(siedzieć)-3.os.lp.teraź. : séj(tu: dom)-B.lp.+wewnątrz "ehn", : héjpű(stół)+przy "éjm" : si(i) : uj-podkreśla podmiot : hű(on,ona,to)-B. : deljá(patrzeć)-1.os.lp.teraź. : lejhá(krzesło)-D.lp.+na "erh"]
Mój brat siedzi w domu, przy stole, a ja patrzę na niego z krzesła.
Henési sernűnejé sédénse éjdűres hamán
sési,
sed semeni télja blűjéja.
[hon(zostać,być) -1.os.l.mn.teraź. : sernejű(kupno)-C.+za, obok "űn" : séden(młody,nowy)-D. : éjdűr(pies)-D.lp. : hamán
sá(ten,ta,to)-D. : sed(że) : seme(uwielbiać,kochać)-2.os.l.mn.teraź. : télja(dobrze) : blűjéja(bawić się-asp.wiel.)-bezok.]
Jesteśmy za kupnem nowego psa, ponieważ uwielbiacie się dobrze bawić.
Dérdén henserű, hadsejné nűhes néjhűje léjháji sédénterhere.
[Dérd(świadom)-B. : henséj(być-asp.st.)-1.os.lp.teraźń+przecz. "er", : hadsejné(po co) : nűha(kłaść)-2.os.lp.teraźn. : néjhű(noga)-M.l.mn. : lejhá(krzesło)-C.lp.+tuż pod "áj" : sedénta(ziemia,podłoga)-C.lp.+na "erh"+przecz. "er"]
Nie rozumiem, po co kładziesz nogi pod krzesło zamiast na podłogę.
Uwaga: rozumieć to jest zwrot złożony: dérdén séj, "dérd" znaczy mniej więcej "świadomy" Nie ma słowa
zamiast, używamy przeczenia.
Nie mam na razie czasu by przeczytać dokładniej, ale niesamowicie dobrze rozwinięty język. Podoba mi się, że zająłeś się też problematyką składni, do czego wielu conlangerów nie dochodzi.
Dzisiaj luźno. Zaprezentuję Wam mojego brata - język nissidzki.
W szemierskim i nissidzkim aż prawie 20% wspólnego słownictwa, mimo ich odosobnienia przez 3000 lat (a zarazem wzajemnych kontaktów). W tej tabelce przedstawię podobieństwa i różnice.
Podobieństwa | Różnice |
- podobnych jest większość słów związanych z naturą, podstawowe czasowniki, liczebniki, toponimy, partykuły, spójniki - obydwa języki są wybitnie fleksyjne - dużo wspólnych cząstek, w tym podobne rozróżnienie na cząstki samogłoskowe i zwykłe - w obu językach może się zmieniać miejsce cząstki - w obu językach cząstki mogą rządzić również ablatywem i allatywem (w nissidzkim nazywany celownikiem) - koniugacja ma dużo wspólnych cech, zwłaszcza rozróżnienie rdzeni bezokolicznika, 1.os. lp., 3 os. lp., czasu przeszłego i czasu przyszłego, a nieregularności są dość podobne - w obu językach są obecne liczebniki rzeczownikowe i przymiotnikowe, poza tym wspólna jest reguła o liczbie mnogiej dla liczebników 1 i 2 - dużo wspólnych konstrukcji gramatycznych - są obecne przegłosy i zmiana akcentu/iloczasu w nieregularnych rzeczownikach - często odpowiadają sobie szemierski iloczas przy "a", "e" i miejsce akcentowania w nissidzkim (jednak czasami zależności te są zupełnie odwrotne) - końcówki "i"-podobne i "e"-podobne często sobie odpowiadają - mamy w obydwu języka podział na cztery aspekty: prosty, stanu, wielokrotny prosty, wielokrotny stanu.
| - nissidzki ma ruchomy akcent, w który może być również oksytoniczny (choć są jego ślady w szemierskim w postaci iloczasu), w szemierskim nie, poza tym ewentualna ruchomość akcentu szemierskiego jest mniej związana z oryginalnym, starolaryngijskim akcentem - nissidzki ma dziewięć głównych przypadków, a szemierski sześć (brakuje miejscownika, narzędnika i partytywu - który nie jest głównym przypadkiem, tylko pobocznym, bo jest wyrażany za pomocą cząstki + końcówki przypadka) - nissidzki ma dwanaście koniugacji (nie licząc czasu przeszłego), szemierski sześć (podaje się też osiem) - w nissidzkim przymiotniki są odmieniane przez rodzaj i liczbę, a szemierskie tylko przez przypadek - końcówki deklinacyjne i koniugacyjne w szemierskim zawierają prawie zawsze samogłoski + półsamogłoski [j], [w], końcówki szemierskie są i spółgłoskowe, i samogłoskowe - nissidzki jest bardziej konserwatywny w fonologii niż szemierski, przede wszystkim w systemie spółgłoskowym, w mniejszym wymiarze też samogłoskowym, jednakże w nissidzkim [ʃ] zlało się całkowicie z [ s ], a szemierski w niektórych wypadkach zostawił rozróżnienie - w szemierskim mamy procesy przesuwki "j", harmonii grup głosek, harmonii wymowy "á" i podwyższenia wymowy samogłosek, nieznane lub tylko szczątkowo stosowane w nissidzkim - deklinacja i koniugacja szemierskiego jest bardziej konserwatywna niż nissidzka - cząstki łączy się w nissidzkim z miejscownikiem, w szemierskim z mianownikiem lub biernikiem - nissidzki iloczas polega na występowaniu samogłosek krótkich i zwykłych, szemierski na występowaniu zwykłych i długich - w nissidzkim istnieją typowe alternacje rzeczownikowe [ɔ] : - , [t] : [t͡sʲ], [l] : [ɫ], których brak w regularnych rzeczownikach w szemierskim (jedyną regułą jest i tak niezbyt częsta w rzeczownikach przesuwka "j").
- w nissidzkim przeczenie tworzymy za pomocą "au-" na początku słowa, w szemierskim za pomocą "-er-" po rdzeniu - w nissidzkim aspekt stanu tworzymy analitycznie, za pomocą "senă" (być) + czas. w bezokoliczniku, w szemierskim aglutynacyjnie, za pomocą prefiksu "hen-" - nissidzki nie rozróżnia w końcówkach czasowników 3 os. lp. i 3.os. l.mn., poza pewnymi wypadkami w czasie przeszłym (natomiast pod względem przegłosu i akcentu rozróżnia), w szemierskim są zawsze osobne końcówki dla 3. os. lp. i 3 os. l.mn.
|
Przykłady kognatów (szemierski : nissidzki)(idę) hetjű : hendã /'hendə̆/
W szemierskim nd > nt > ntj > ncj > cj(idziesz) hénjen : harnă /har'na/
W szemierskim często po samogłosce "a" rn > rnj > rɲj > ɲj (brać) sehá : sãhjă /sæ̆'xa/
W szemierskim x > h(robić) déja : dahă /da'ha/
W szemierskim h > j(ręka) séljá : sĕļa /'sɛɫa/
W szemierskim ɫ > λ > λj(osiem) mátja : maţ /mat͡sʲ/
W szemierskim t͡sʲ > c > cj(żyć) ésja : ũça /'ɯ̆sʲa/
W szemierskim sʲ > sʲj > ʃj(noc) lénta : letã /'lɛtə̆/
W szemierskim między samogłoskami, przed krótką t > nt(pomagać) sepléta : seplũnta /sɛ'plɯ̆nta/
W szemierskim między samogłoskami, po długiej nt > t
Trochę o ludzie Laryngijczyków. Artykuł przekopiowany z mojego nieistniejącego już bloga, uzupełniony o odpowiednie informacje.
Laryngijczycy to zespół ludów o wspólnym rodowodzie liczący 900 mln, a na Wyspach Istanbudzkich - 700 mln.
Składają się na niego grupy:
- złożona - w niej Rydwańczycy i Harbentczycy (Zachód) oraz Nissidczycy i Marnesi (Wschód - ich język ostatnio omawiałem);
- szemierska - w niej Pentagończycy, Kategończycy i Medeńczycy;
- szapiencka, czyli Szapienci - dla ich języka są charakterystyczne przesuwki: t > θ, r > ɾ̱, większość d > t, niektóre: ɛ > ɜ, h > s, s > ʃʲ oraz bardzo trudne zasady akcentowania;
- chatyńska, czyli Chatyńczycy z trzema grupami - centralnochatyńska, NE-chatyńska, SE-chatyńska - grupy te, zwłaszcza centralna, przejęły dużo cech słowiańskich i bałtyckich w kontaktach ze słowiańskimi Istanbudczykami.
Ludy laryngijskie rozdzieliły się ok. 4000 lat temu, a mimo zachowały bardzo wiele elementów dawnych wierzeń. Laryngijczycy od zawsze mieli dobrą pozycję wśród innych kontynentalnych grup etnicznych. Początki państwa sięgają prawdopodobnie aż 10 000 lat wstecz, kiedy to legendarny władca imieniem
Semien (szem. Semjen /'sɛmʲjɛn/, niss. Semien /'sɛmʲjɛn/) założył państwo i ustanowił pierwsze prawa. Odtąd potęga i zasięg Laryngijczyków nieprzerwanie rosły. Bardzo szybko rozwinęła się kultura duchowa (chociaż materialna już niekoniecznie). To tam
kobiety zyskały względnie silną pozycję. Mogły nawet decydować o sprawach dotyczących państwowości, np. armii, podatkach. Dość rzadko zdarzały się tu wypadki faworyzowania mężczyzn. Więc kto zajmował się domem i dziećmi? Często były to znajdujące się w klanach rodzinnych starsze kobiety, np. babcie, wynajęte nianie, a nawet i pary homoseksualne. Kobiety laryngijskie miały też prawo do decydowania, kto będzie ojcem dziecka, jeśli uznają, że biologiczny ojciec nie nadaje się do wychowywania lub nie jest on stuprocentowo znany.
Natura kobiet laryngijskich miała też drugą stronę. Często były niewierne, dopuszczały się typowo "męskich" zbrodni, jak zabójstwo i gwałt (!), a nawet potrafiły zażądać pewnych roszczeń od mężczyzn - siłą solidarności - np. grożąc związaniem, aresztem domowym, a nawet kastracją.
Temat seksualności nie był tabu. Obowiązywała dość duża swoboda seksualna, i to u obojga płci. Często zdarzały się związki otwarte, nierzadko też homoseksualne, jednakże było to szeroko akceptowane. Do historii literatury przeszedł szczególny związek, choć nieco wywołujący kontrowersje, tzw. półn.-astr.-germ. i astralogerm.
sapnersap lub szem.
sérnerhejű. W tych związkach albo każdy z obu mężczyzn był orientacji heteroseksualnej albo tylko jeden z nich. Do ich powstawania przyczyniło się wiele powodów, np. brak dostępnych kobiet (jak na wojnie) bądź też strach przed nimi, chęć uzyskania korzyści majątkowych, a przede wszystkim pragnienie "czystej" miłości.
Kilka słów na temat pojmowania nieheteronormatywnych. Szczególnie cenieni byli biseksualiści (homoseksualiści w sumie też), taki pociąg do obu płci uważano za niezwykle cenny i rzadki dar Homoseksualiści byli cenieni trochę mniej, ponieważ prawdopodobnie w społeczności laryngijskiej ich było stosunkowo dużo, ale liczby sporo się wahają, od 3% do 20%, ponieważ największym problemem okazywał się seks homoseksualny heteroseksualnego mężczyzny. Często przez rodziny bywa on zabraniany, ze względu na interesy ich kochanek, ale takie "skandale" często miały miejsce. To właśnie Semien, Horden, Haderian, Harstont i wielu innych było homoseksualistami (choć Semien podobno był bi-, ale prawdy już nie poznamy), To właśnie oni byli u władzy, ponieważ wyznaczano takim ludziom, nieraz zwanymi "wybrykami natury", specjalne funkcje, aby wiedzieli, że oni też są ważni mimo swojego nieheteroseksualnego pociągu.
Kultura laryngijska cechuje się też
sporym przywiązaniem do natury. Laryngijczycy od dawna obchodzili święta związane z następstwem pór roku oraz spędzali razem dużo czasu przy łonie natury, snując refleksje w jej otoczeniu, delektując się nią oraz prowadząc żwawe rozmowy. Jednocześnie mieli do niej respekt, czego dowodem jest powszechne zainteresowanie zjawiskami fizycznymi, jak np. rozwój, noc, burza, czy też filozoficznymi, jak np. o przemijaniu, rzeczywistości, śmierci. Szczególnie ważny był kult żywiołów, o czym świadczy między innymi "starość" i "nieregularność" w językach laryngijskich określeń wody, ognia, lodu czy ziemi.
Ponadto ważnym elementem jest
kult życia i młodości. Laryngijczycy zawsze podziwiali młodych i pięknych ludzi. Taki sposób myślenia miał duży wpływ na wybór partnera w związku czy nawet na częste podejmowanie eutanazji osób ciężko chorych czy z poważnymi defektami wyglądu. Laryngijczycy żyją zasadą podobną do carpe diem. Upływająca chwila jest dla nich bardzo ważna, ponieważ są świadomi przemijających lat życia i zbliżający się jego kres, a do tego nie wierzą ani w bogów (choć mają swoich "świętych"), ani głównie w życie pozagrobowe, co jest ewenementem wśród ówczesnych ludów. Dużą wagę Laryngijczycy przywiązywali też do zdrowia, nawet do tego stopnia, że nieuleczalnie chorym lub kalekim zezwalano na eutanazję lub wspomagane samobójstwo.
Nazwy legendarnych postaci odbiły się na języku. Z największą postacią - Semienem - mamy związane nazwy: szem.
semenűjesi - Pentagonia, szapienckie
Šëmja /'ʃʲɜmja/ - Polska (tak, nasza ojczysta :-D), staroszem.
sémejá - Istanbu. Oprócz Semiena ważną postacią jest
Horden (szem.
Hárden, niss.
Hørden /'horden/) - jeden z największych władców, żyjący ok. 4000 lat p.n.e., który bardzo rozszerzył swoje państwo, obejmując większość Wschodu. Ślady w języku to przede wszystkim szem.
hárdená - niedziela i szem.
hárdenesi - Kategonia. Inne postaci to:
- Haderian /ha'dɛrjan/ (szem. Hadérjan /ha'de:ɾʲjan/) - wielki reformator,
- Harstønt /'harstont/ (szem. Harstánt),
- Hafrønt /'hafront/ (szem. Hafránt),
- Seima /'sɛjma/ (kobieta; szem. Séjma /'ʂʲe:jmɐ/),
- Hatãr /'hatə̆r/ (kobieta; szem. Hátar),
- Hounãrd /'hownæ̆rt/ (szem. Hájnért),
- Sahjĕria /sa'xɛrja/ (szem. Sahérja /sa'he:ɾʲjɐ/).
Dobra, mam czas, to jeszcze coś popiszę... Czas na
dalsze potyczki ze składnią!
- konstrukcja z dopełniaczem i allatywem:
rzeczownik/zaimek #1 w D. + przymiotnik #2 z cząstką -irn-(st.wyższy) najcz. w M.) + [ew. rzeczownik] + ilość #3 w All. z cząstką -es- dla l.rzecz. + jednostka #4 w odpowiednim związku z #3* z cząstką -es- dla l.przym. -- #1-szy od #2 o #3 #4-ów, np.
éjes hárürnjen séjnen pájesi demesnéjhűs hendéljűn.
[éj(ty)-D. : hár(wysoki)-B.+irn(st.wyższy; i : ü) : séjná(kobieta)-B.lp. : páj(10)-All.+es(pod,w,o) : demesnéjhű-D. : hendeljá(widzieć-asp.stanu)-1.os.lp.cz.przeszł.]
Widziałem kobietę wyższą od ciebie o 10 cm.
Uwaga: system metryczny obowiązuje dopiero od 2 stuleci; wyrażenie "demesnéjhű" oznacza jakby: dwa rzędy (10^2) mniej niż noga.
- konstrukcja z allatywem:
liczebnik #1 w All. + -es- dla l.rzecz.+ űsjá w odpowiednim związku z #1* + -es- dla l.przym. -- o #1 godzinie, np.
Néjádtéhjű démjé űjsejesé.
[néjádtoja(słuchać muzyki)-1.os.lp.niereg.cz.przyszł. : dámjá(2)-All. : űsja(godzina)-All.lm.+es(pod,w,o)]
Będę słuchać radia o drugiej godzinie.
Uwaga: "Néjádtoja" to połączenie "néjád" z daleka, zdalnie + "toja'" słuchać; "słuchać muzyki" to po prostu "toja" - nie trzeba żadnego określenia. Wyrażenia czasowe "za #2 #1" / "#2 po #1" to będzie: #2 w All. + űsjéjá w odpowiednim związku z #2* + cząstka -es- + #1 w All. / Abl., np. "dwadzieścia po czwartej" to "demműne(20) űsjéjesi(pod minuty) déjensi(od 4)". Jeżeli tylko mówimy "Jest ...(jakiś czas)", to we wszystkich konstrukcjach allatyw zamienia się na mianownik.
konstrukcja z allatywem:
przymiotnik #1 + [ew. rzeczownik] + rzeczownik/zaimek #2 w All. -- wiele połączeń przymiotnika z rzeczownikiem, np. dobry w #2, zły na #2, bezpieczny dla #2, potrzebny #2, np.
Honirnesén lűmeji hensű.
[hon(dobry)-B.lp.+irnes(st.najwyższy) : lűmejá(pływanie)-C.lp. : henséj(być+cecha -asp.st.)]
Jestem najlepszy w pływaniu.
Uwaga: Jeśli nie ma podmiotu, to "być+cecha w przymiotniku" wygląda tak: cecha w B. + ... + być w asp. stanu, w przeciwnym wypadku wygląda to tak: cecha w M. + podmiot w M. + ... + być w asp. stanu. Mamy zamianę końcówki B. przymiotnika "hon": honéj > hon...én, ponieważ powstały odpowiednie warunki fonologiczne (nie ma grupy CVC).
konstrukcja z allatywem:
rzeczownik/zaimek #1 w All. + cząstką -űtr- + przymiotnik #2 + [ew. rzeczownik] -- tak samo #2 jak #1, np.
Héjűtré hűd honi ledá henéj.
[hé(ja)-All.+űtr(wraz z) : hűd(ciężki)+M. : honi(mój)-M. : ledá(siostra)-M.lp. : henséj(być+cecha-asp.st.)]
Moja siostra waży tyle samo co ja. (jest tak samo ciężka jak ja)
Uwaga: Jeśli dwa obiekty są podobnej wysokości, jednak są względnie niskie, to zawsze używamy słowa "niski". Podobnie z innymi miarami, np. lekki, bliski.
konstrukcja z biernikiem:
czasownik #1 + rzeczownik/zaimek #2 w B. -- podaję tę najprostszą konstrukcję, ponieważ jest ona stosowana o wiele częściej niż w językach indoeuropejskich, które stosują skomplikowane rekcje, stosuje się ją z konstrukcjami, np. myśleć o #2, mówić o #2, marzyć o #2, odpowiadać na #2, czekać na #2, wierzyć w #2, pracować nad #2. cieszyć się z #2, zrezygnować z #2.
Blűhű dűra héjműtrű néjáddeljáj.
[blűj(rozmawiać)-1.os.lp.cz.przeszł. : dűra(wczoraj) : héjmű(brat)-M.lp.+űtr(wraz z) : néjáddeljá(telewizja)-B.lp.]
Wczoraj rozmawiałem z bratem o telewizji. (mówiłem wraz z bratem)
Uwaga: Sam "néjáddeljá" (oprócz formy B.lp.) wymawiamy /'ne:ja:d:ɛlja:/, bez palatalizacji "l".
* - licz. przymiotnikowe - związek zgody (najcz. lp.); licz. rzeczownikowe - związek rządu (z D. najcz. lp.)
Czas na słowotwórstwo!
Najpierw przypomnienie:
czasownik → przymiotnik oznaczający stan:
_G1 → _G2jád
(G1 : G2) - e : é, a : é, á : á, ø : ű, yi : jű
Przykład: esja (żyć) -- esjéjád (żywy)
czasownik → rzeczownik abstrakcyjny:
_G1 → _G2
(G1 : G2) - e : já, C poza "j"+a : já, V+ja : jná, á : ejá, j : jhá, C poza "j" : jű, yi : ejű.
Przykład: seme (kochać) - semjá (miłość)
rzeczownik → przymiotnik oznaczający przynależność (rzadziej cechę):
_G1 → _G2ni
(G1 : G2) a : e, á : é, ű : ű, ø : ø (w razie problemów ü), en : éj, as : asse
Przykład: semérna - semérneni (męski, należące do mężczyzn(y), np. styl, życie, wieczór)
Teraz nowy materiał:
przymiotnik → rzeczownik abstrakcyjny:
_G1 → _G2ja
(G1 : G2) - ø : ű, ű : űh, á : é, i : i
Przykłady: séden (młody) - sédenűja (młodość), hétni (niski) - hétnija (nizina, niż), éljá (bogaty) - éljéja (bogactwo), térű (zielony) : térűhja (zieleń)
czasownik → rzeczownik oznaczający wykonawcę:
_G2 → _G2rnű
(G1 : G2) - e : e, a : e, á : é, ø : ű, yi : jű
Przykłady: seda (musieć, mieć powinność) - sedernű (czas; według starej etymologii - "coś, co musi w przyrodzie istnieć"), lűmjá (pływać) - lűmjérnű (pływak), déj (robić) -déjűrnű (wykonawca), tepyi (pisać) : tepjűrnű (pisarz)
czasownik → rzeczownik oznaczający miejsce:
_G2 → _G2snjá
(G1 : G2) - e : e, a : e, á : é, ø : ű, yi : jű
Przykłady:
fétja (wzniecać ogień) - fétjesnjá (ognisko), lűmjá (pływać) - lűmjésnjá (pływalnia), éd (biegać) - édűsnjá (bieżnia), sédéntyi (rodzić) - sédéntjűsnjá (porodówka)
rzeczownik → przymiotnik oznaczający cechę:
_G1 → _G2hi
(G1 : G2) - a : ej, á : éj, ű : űj, ø : e, en : jen, as : esej
Przykłady: semérna (mężczyzna) - semérnejhi (męski, np. prysznic, toaleta, gazeta), séljá (ręka) - séljéjhi (ręczny), ter (ściana) - terehi (ścienny), las (lód) - lesejhi (lodowy, z lodu)
złożenia dwóch rzeczowników lub przymiotnika i rzeczownika:
_G1 + # → _G2ssi(j)# (j), jeśli # zaczyna się od samogłoski
(G1 : G2) - a : é, á : á, ű : ű, ø : ø (w razie trudności ü, dla przym. zawsze e), en : en, as : ese
Przykłady: ledá + etrá = ledássijetrá (siostrzeniec), héjmű + léhmű = héjműssiléhmű (bratanica), hod (duży, wielki) + lédénija (Polska) = hodessilédénija (Wielkopolska), álej (dzień) + sérnja (tydzień) = álejssisérnja (dzień tygodnia), hoden (biały) + vártejá (Rosja) = hodenssivártejá (Białoruś)
Ech, mało teraz jest nowych tak dobrze opisanych konlangów jak Twój.
Co do Twojego poprzedniego postu o składni to gratulacje, bo ostatnio mało kto w ogóle porusza ten temat tak szczegółowo. Mimo wszystko nie mogę się rozczytać z Twoich gloss. Polecam fajny system glossowania, który może Ci się przydać nie tylko tu ale i na forach lingwistycznych obcojęzycznych: https://www.eva.mpg.de/lingua/pdf/LGR08.02.05.pdf (https://www.eva.mpg.de/lingua/pdf/LGR08.02.05.pdf)
Np. glossuję polskie zdanie na język angielski:
Obcy tworzy języki
Obc-y tworz-y język-i
[stranger-ᴍ.ɴᴏᴍ.sɢ create-ᴘʀs.3sɢ language-ᴍ.ᴀᴄᴄ.ᴘʟ] - dałem tłumaczenie po angielsku, żeby był inny język.
Możesz tak glossować z szemerskiego na polski. Moim zdaniem to jedna z może nie najprzyjemniejszych, ale najbardziej merytorycznych gloss. Jeśli zależy Ci natomiast na przyjemnych glossach, to polecam te Ghostera (http://jezykotw.webd.pl/f/index.php?topic=1179.msg46934#msg46934)
[...........]
Różnica "pomiędzy ludźmi" i "obok ludzi" nie jest taka istotna w języku, tak myślę. Poza tym wyrażenie "pomiędzy ludźmi" znaczy też "wśród ludzi" (dopisałem). Albo można precyzyjniej określić pozycję, np. "w pobliżu ludzi".
Niestety, te glossy nie są najlepsze, ale zależało mi głównie na przedstawieniu, jak wyraża się myśli po szemiersku. Gramatykę trochę uogólniłem, bo jest sporo odstępstw w często używanych słowach i jest kilka "słownikowych" form.
Może lepszy będzie symbol [ʃ̠ʲ] (takie "sz" angielskie, ale z odsunięciem języka do tyłu)? Poza tym nie jest aż tak silne palatalizowana.
Co do czucia, to tylko oparłem się na założeniu, że język ma brzmieć ładnie, dlatego unika się pewnych grup głosek. Później są przybliżone te prawa.
Deklinacja rzeczowników - podsumowanieWzory deklinacyjne. Pisownia -ji zamiast -yi po "h" i "s".
Wzór | M. lp. | D. lp. | Abl. lp. | All. lp. | B. lp. | W. lp. | M. l.mn. | D. l.mn. | Abl. l.mn. | All. l.mn. | B. l.mn. | W. l.mn. |
I (rdzeń kończy się dwiema C spośród h, l, m, n, r, s) | -a | -és | -énsi | -e | -én | -á | -i | -is | -insi | -ije | -ijen | -yi/-ji |
II | -a | -és | -énsi | -e | -én | -á | -já | -jás -jés | -jénsi | -yi/-ji | -jin | -Ø |
III | -ja | -jés -jése | -jénsi | -je | -jén | -já | -éjá | -éjás -éjés | -éjsi | -éji | -éjin | -éj |
IV | -á | -ás -ése | -ánsi | -i | -en | -é | -éj | -éjes | -éjsi | -ejé | -ején | -éje |
V (jeśli rdzeń kończy się na C inną niż h, l, m, n, r, s, to przestawka "j") | -já | -jás -jése | -jánsi | -yi/-ji | -jen | -jé | -jéj | -jéjes | -jéjsi | -jejé | -jején | -jéje |
VIa | -Ø | -es -ese | -ensi | -i | -éj | -e | -je | -jes | -jensi | -yi/-ji | -jin | -jé |
VIb | -jas | -jese | -jensi -jesensi | -jassi | -jasséj | -jasse | -- | -- | -- | -- | -- | -- |
VII | -j | -jes | -jensi | -ji | -jen | -je | -ja | -jesi | -jsi | -jé | -jén | -já |
VIIIa (VIIIb: *, jeżeli ostatnia C w rdzeniu różna od h, l, m, n, r, s) | -en | -ense | -jensi | -eni | -jéj -jen* | -ene | -enje | -enjes | -enjensi | -enyi | -enjin | -enjé |
IX | -ű | -űs -űse | -űnsi | é | -űn | -üj | -űje | -űjes | -űjensi | -üjű | -üjűn | -űj |
X (jeśli rdzeń kończy się na C inną niż h, l, m, n, r, s, to przestawka "j") | -ejű | -ejűs | -ejűnsi | -ejé | -ejűn | -jéj | -jűje | -jűjes | -jűjensi | -jüjű | -jüjűn | -jűj |
XI (nieregularne i mieszane, po prostu do zapamiętania :-( ) |
Deklinacja przymiotników - podsumowanie
Wzór | M. | D. | Abl. | All. | B. | W. |
I (jeśli rdzeń kończy się na C spośród h, l, m, n, r) | -Ø | -es | -ensi | -jé | -éj | -je |
IIa | -Ø | -es | -ensi | -é | -én | -e |
IIb | -s | -sse | -sensi | -sé | -sén | -se |
III | -i | is | -insi | -e | -en | -ije |
IV | -á | -ás -ése | -ési | -i | -in | -é |
V | -ű | -űs | -űsi | -jű | -jűn | üje |
VI | -ád | -édes | -édensi | -éde | -éden | -ad |
VII (mieszane i nieregularne, głównie zaimki i liczebniki)
|
Najważniejsze prawa fonetyczne - podsumowanie
- Zabronione są kombinacje C + j + V + j, jeżeli C jest różne od h, l, m, n, r, s; inaczej wykonujemy przestawkę j.*
- Zabronione są kombinacje C + V + C, jeżeli C jest różne od j, a V różne od ü; inaczej dokonujemy przegłosu cząstek lub upraszczamy grupy w czasownikach.
- Zabronione są kombinacje krótka V + C + a, jeżeli C jest różne od d, t.
- Niedozwolone są w wygłosie j + C, C + j, C inna niż j + C inna niż d, t.
- Niedozwolone są prawie zawsze w nagłosie C inna niż h, s [ s ] + C inna niż j.
- Niedozwolone są kombinacje C1 + C2, jeżeli obie spółgłoski zawierają głoski inne niż h, j, l, m, n, r, s. Niektóre szczególne przypadki: nie może być przed h,m,s innej spółgłoski niż h, j, l, m, n, r, po m innej spółgłoski niż h, j, po i przed głoskami b, f, p innej spółgłoski niż j, l, r nie może być też kombinacji "sh","sm","st", "nd","nl","nm","nr", "jl", "rl", "lr".
- Samogłoska á, jeżeli znajduje się między sylabami z V inną niż a, á, o lub jest w wygłosie, poprzedza ją C inna niż j i poprzednia sylaba zawiera V inną niż a, á, o, jest w wymowie przegłoszona na [æ:]
- Samogłoska a jest podwyższona [ɐ] na końcu wyrazu.
- Spółgłoskę s jako [ s ] wymawiamy zawsze przed C inną niż j (i czasem n) i w końcówce -as oraz w uwarunkowanych historycznie przypadkach.
*wcześniej był błąd z pominięciem h
Czas na coś, co powinno być już na początku! Czyli podstawy komunikacji.
[table=2][tr][td]
- Hejá! Sün henhnértes / Sün henés?
- Henhnértű Mátjasséj.
- Hadlűnteresé nűjesi űssin?
- ésű demműnitéhesi (nűjesi).
- Hadsertesensi henesherés? / Hadsertensi henesherés?
- Henesherű lédénijensi.
- Hadsertesi henűssin? / Hadsertyi henűssin?
- Henésű Frátisléjese.
- Sedérnjéden hensű (hamánsési), sed éj delű.
- Uj hensű nűd.
[/td][td]
-Cześć! Jak się nazywasz? (dosł. Kim się nazywasz?, "nazywać się", "zostać", "być" rządzą biernikiem)
- Nazywam się Matias.
- Ile masz lat? (dosł. Pod jaką ilość lat żyjesz?, podobna konstrukcja z -es- + All., co z datami)
- Mam 23 lata.
- Skąd pochodzisz? (dosł. Spod jakiego miejsca przyszedłeś-asp.stanu?)
- Pochodzę z Polski.
- Gdzie mieszkasz? (dosł. Pod jakim miejscem żyjesz-asp.stanu?).
- Mieszkam we Wrocławiu.
- Miło mi cię zobaczyć. (dosł. Jestem radosny (z tego powodu), że na ciebie patrzę.)
- Mnie ciebie też. (dosł. Ja jestem też.)
[/td]
[/tr][/table]
I jeszcze jedno: w związku z brakiem pomysłów i rozbudową słownika i gramatyki będzie przerwa. Wcześniejsza była spowodowana innymi aktywnościami, bo ja mam wiele zainteresowań i wszystkiego nie ogarnę.
Mam pomysł: ciekawe zadanka dla znudzonych chętnych związane z szemierskim. Nieobowiązkowe. Są trudne!
Przetłumaczyć. Podpowiedzi w nawiasach. Dobrze szukać!
Kobieta nie zobaczyła psa. (przeczenie przed końcówkę), Jesteś zbyt radosny. (zbyt - hnűr; kolejność partykuł), Myślcie o nas, ponieważ lubimy was. (tryb rozkazujący), Dobro jest najważniejsze na świecie. (henérjá - ważny; słowotwórstwo od przymiotnika; mówimy w świecie, a dobro jest niepoli...), Chcę pojechać do mojego brata.. (herá - chcieć odmienia się jak htená; "do" wyraża się prosto, tylko za pomocą przypadka)
Jak będzie: 904, 940?
Jak będzie słownie: za dziesięć dni, 98 dni temu?
Mały słowniczek ;-D .
(http://i61.tinypic.com/2nuufz4.jpg)
+Odmiana nieregularnych:
[table=2]
[tr]
[td]M.lp.[/td][td]D.lp.[/td][td]Abl.lp.[/td][td]All.lp.[/td][td]B.lp.[/td][td]W.lp.[/td][td]M.l.mn.[/td][td]D.l.mn.[/td][td]Abl.l.mn.[/td][td]All.l.mn.[/td][td]B.l.mn.[/td][td]W.l.mn.[/td]
[/tr][tr]
[td]élhá[/td][td]élhjes[/td][td]élhjensi[/td][td]űlhi[/td][td]űlhün[/td][td]élhé[/td][td]élhéj[/td][td]élhéjes[/td][td]élhéjsi[/td][td]élhejé[/td][td]élhején[/td][td]élhéje[/td]
[/tr][tr]
[td]ádja[/td][td]ádjés[/td][td]ádjénsi[/td][td]éjdé[/td][td]éjdén[/td][td]ádjá[/td][td]éjdá[/td][td]éjdés[/td][td]éjdénsi[/td][td]éjdi[/td][td]éjdin[/td][td]éd[/td][/tr][/table]
Owoce i warzywa :-D W szemierskim noszą jedną nazwę...
(http://i58.tinypic.com/2s84qxd.jpg)
Szemierski w praktyce ;-)
Mała anegdota: Jeżeli włożysz komuś palec w dupę, to kto ma palec w dupie? Szemierski daje jednoznaczną odpowiedź, bo konstrukcja z "mieć" jest bardziej szczegółowa niż w polskim :)))
Ja mam palec w dupie: Héjé nélhá sűhtrehnű heni.
hé(ja)-All. : nélhá(palec)-M.lp. : sűhtrű(dupa+"ehn" wewnątrz)-M.lp. : hon(zostawać, być)-3.os.lp.cz.ter.
(dosł. Do mnie zostaje palec w dupie)
Ja mam palec w dupie (mówi ten ktoś): Nélhá honi sűhtrehnű sé.
nélhá(palec)-M.lp. : honi(mój)-M. : sűhtrű(dupa+"ehn" wewnątrz)-M.lp. : séj(być)-3.os.lp.cz.ter.
(dosł. Palec znajduje się w mojej dupie)
Chciałbym powiedzieć, że to praktyczne, ale ten paradoks palca w dupie jakoś nie pozwala mi normalnie spojrzeć na tę konstrukcję.
"Mieć" tłumaczy się na wiele sposobów. W pierwszym wypadku tłumaczymy konstrukcję jako "należy do mnie", "jestem posiadaczem", "to jest moje" i opisuje stan, w którym coś jest nasze i możemy dodać okoliczności tego... W drugim wypadku osoba nie jest posiadaczem podmiotu, dlatego używamy bardziej "znajdować się" (tzw. konstrukcja przestrzenna).
Przy okazji pierwszego zdania nie dałoby się wyrazić konstrukcją przestrzenną, przypisując "mój" do palca, bo nienaturalna w szemierskim jest taka konstrukcja, np. zdania "Mój kot jest na stole" nie wyrazimy dosłownie, gdyż kot należy do nas, Szemierczyk prędzej powie: "Mam kota na stole". Podobnie jest w germańskim!
Héreni honhtená hűn nűhjürna essűtja semérsi? Hűr térsün, hűr senűjtéjéden sén henéj? ;-) 1 - [ʃ̠ʲ:], 2 - [s]
Co chcecie jeszcze wiedzieć o szemierskim? Jest łatwy, czy raczej trudny?
Bo rodzina jest najważniejsza... ;-) Czas na słownictwo związane z koligacjami rodzinnymi. Niebieski - wiadomo, że facet, a różowy - kobieta. Uj sű! znaczy Ja. W przypadku Ja i małżonka nie ma określonej płci, ponieważ na męża i żonę jest jedno słowo.
Warto zwrócić uwagę, że w niektórych przypadkach ważniejsze jest, "od której strony" pochodzi członek rodziny aniżeli nawet płeć członka. Stąd nie mówi się jak u nas wujek czy ciotka, tylko raczej bliski od strony mamy, bliski od strony taty, daleki od strony mamy, daleki od strony taty. W przypadku babci i dziadka czasem określa się "stronę", czasem nie, dlatego są poprawne oba określenia.
EDIT: Mała uwaga gramatyczna - jak powiedzieć obok brata, aby uniknąć zbieżności ze szwagierką (żoną brata)? Będzie űnléhmű, czyli cząstka przed rzeczownik, podobnie űnledá - obok siostry, szwagier (mąż siostry) to ledűná.
(http://i60.tinypic.com/2hn9lqp.jpg)
Jakie stereotypowe barwy płciowe xD
Oj tam, oj tam, stereotypy nigdy nie zaszkodzą :-D
Niemożliwe, że tego nie ma w tym wątku, Polska po szemiersku musi być!
(http://i59.tinypic.com/1zeukh.png)
Wrocław to jakaś forma Bratysławy?
Cytat: zabojad w Wrzesień 25, 2015, 20:15:38
Wrocław to jakaś forma Bratysławy?
A gdzie tam :-D, po prostu forma pochodzi od łacińskiej nazwy
Wratislavia, a właściwie od dawnego
Wrocisławia, o czym świadczy końcówka bez iloczasu. Oczywiście nie może być na końcu rdzenia
f. więc ono odpada. Na początku nie może być z kolei
v (poza chatyńskimi i nissidzkimi zapożyczeniami), stąd zamiana na
f.
>Torunia nie ma na mapie, a Bydgoszcz jest
Dam ci lajka.
Żeby ten piękny prawie 3000-letni język o długiej tradycji literackiej nie wymarł, to sobie przetłumaczymy jakieś wieśniackie disco polo i dance, wybrałem w miarę prosty refren jakiejś piosenki :-P Zastosuję glossy szemierskie, w których cząstki fleksyjne oznacza się kolorem zielonym, cząstki aglutynacyjne - niebieskim, alternacje i nieregularności - kolorem brązowym i końcówki zerowe kolorem szarym.
Zwróćcie uwagę na kostrukcję "z #rzeczownik #przymiotnik w st. wyż.", zróżnicowanie aspektowe czasownika "chcieć", konstruowanie zdań typu "taki, jaki" (w szemierskim tożsame ze zdaniami z "który") i siłę aglutynacyjności szemierskiego w postaci formy "nie zmienię się".
Tekst po polsku: Wiem, wiem Z każdą nocą więcej chcę Biorę wszystko Choć ciągle jeszcze chcę Wiem, wiem Życie biorę, jakie jest Mam zasady i nie zmienię się
| Tekst w zszemierszczonym polskim: Wiem, wiem Chcę więcej niż każdej nocy Biorę wszystko Choć chcę jeszcze ciągle Wiem, wiem Biorę takie życie, że są (= jest) Do mnie zasady zostają i nie zmienię się
| Tekst po szemiersku: Hténű, hténű Héréjű nűhjürna hsédénse léntés Séhű hjéjdéj Néda hérű sűd hréntesi Hténű, hténű Séhű hamansén ésjen, sed henér Héjé pádesnjüjűn hénű si hentersjéhjerű
|
Glossy:htén-ű [> htená (wiedzieć) - 1.os.lp.teraźn.] : -- || --
hér-éj-ű [> herá (chcieć) - cząstka stanu wielokr. - 1.os.lp.teraźn.] :
nűhj-ürn-a [> nűhja (dużo) - cząstka stopnia wyższego] :
hséd-énse [> hséden (każdy) - D.] :
lént-és [> lénta (noc) - D. lp. ]
séh-ű [> sehá (brać) - 1.os.lp.teraźn.] :
hjéjd-éj [> héjden (wszystko, każda rzecz) - B. lp. ]
néda (chociaż) :
hér-ű [> herá (chcieć) - 1.os.lp.teraźn.] :
sűd (jeszcze, już) :
hréntesi (ciągle) [
etym. hrént-es-i > hrénta (bieg czasu, koło) - cząstka przyimkowa "w", "pod" - All. lp. ]
htén-ű [> htená (wiedzieć) - 1.os.lp.teraźn.] : -- || --
séh-ű [> sehá (brać) - 1.os.lp.teraźn.] :
hamans-én [> hamánsa (taki, taki sam, to samo) - B. ] :
ésj-en [> ésjá (życie, żywot) - B. lp. ] :
sed (że, który) :
hen-ér-Ø [> séj (być) - cząstka aspektu stanowego - 3.os.lmn.teraźn. w funkcji l.poj.]
héjé (ja w C.) :
pádesn-jüjűn [> pádesnejű (reguła, zasada) - B. l.mn. ] :
hén-ű [> hon (być, stawać się) - 3.os.lmn.teraźn. ] :
si (oraz, i) :
hen-tersj-éhj-er-ű [> tersja (zmieniać, zmieniać się) - (1) cząstka aspektu stanowego - (2) cząstka czasu przyszłego - (3) przeczenie - 1.os.lp.przyszł. ]
Jeszcze jedna ciekawa, a zarazem ważna dla początkujących rzecz! Użycie rzeczownika "życie" z liczbą pojedynczą czasownika zmienia sens rzeczownika. Wtedy mamy na myśli życie jako coś męczącego, ulotnego, mało wartościowego lub czasami po prostu jako element zbioru żyć. W podanym tekście jednak wyrażenie "biorę życie, jakie jest" z formą "jest" w l. poj. nasuwałoby Szemierczykom interpretację, że chodzi o takie życie jak w grze komputerowej :-D
Trochę przyrody... Drzewa, a właściwie rośliny leśne.
(http://i64.tinypic.com/24q78tg.png)
Ładna grafika!
"Fuj" :D
Chętnie przeczytałbym realhistową historię tego języka. Czy jest możliwe opisanie jej tutaj?
Rzeczywiście było mało o historii szemierskiego.
Szemierski jest dość starym tworem, jeśli chodzi o pierwsze zapiski, bo powstały one już w
2008 roku. Wtedy nawet nie było pojęcia rodziny laryngijskiej, szemierski długo uważałem za język izolowany. Powstawaniu tego języka towarzyszyło tworzenie się kultu państwa Pentagonii. Cały conworld (a raczej jego część) powstał w oparciu o wymyśloną i częściowo spisaną w postaci książki (która już nie istnieje!) historię o Hacley [czyt. hakli], Sendyh [czyt. sendi] i Macie z rodu McHartneyów [czyt. makhartnej], ale to temat-rzeka i nie będę teraz tego opisywać. Wtedy najprawdopodobniej powstały pierwsze słówka i nieśmiały zapis gramatyczny. Do procesu tworzenia się szmierskiego przyczynił się też kult nieżyjącej już piosenkarki i DJ-ki Gáli Gárfuntíny, która w skrócie wygrała walkę z rakiem i zdobyła rozgłos, m.in. dwukrotnie z rzędu wygrywając tzw. Wyspowizję (conworldowy odpowiednik naszego konkursu Eurowizji).
Pierwsza wersja tego języka, zwana
językiem hungarskim, była sporo inspirowana węgierskim. Ukształtowała się aglutynacja i sześć przypadków, w dodatku w bierniku była charakterystyczna końcówka
-űk i reszta końcówek też miała bardziej charakter spółgłoskowy. Zwłaszcza ortografia była węgierska, jednak nie były konsekwentnie stosowane
s i
sz, np.
Gyus [czyt. dzius], ale
Matiasz [czyt. matias], jednak powstał też dziwoląg zwany
Djierre [czyt. dier]. Z kolei państwa: Węgry Istanbudzkie (zlikwidowane), Pentagonia, Kategonia i Meden (dawniej Medan) otrzymały conlangowe nazwy:
Hungárijá,
Péntagonijá,
Kátegonijá,
Médán.
W
2010 i 2011 roku nastąpiło porzucenie projektu z powodu sporego niezadowolenia efektem i ogromną reorganizacją conworldu (np. toponimia niestety była na żenująco dziecinnym poziomie). Pomimo to utrzymały się hungarskie nazwy państw, a także toponim Góry Migaturiańskie - długie i wysokie pasmo górskie na południku 30., przedzielające Kontynent Istanbudzki na część zachodnią i wschodnią.
Największa rewolucja nastąpiła w
2014 i 2015 roku. Kiedy został dobrze spisany język nissidzki, postanowiłem, że język hungarski i nissidzki będą ze sobą spokrewnione i tym samym zrobiłem "twardy reset" hungarskiego. Nowa wersja języka otrzymała nazwę
język szemierski i uległa całkowitej zmianie. Najważniejsze innowacje to:
- całkowite przeorganizowanie słownictwa - sprowadzono wiele rdzeni z języka nissidzkiego i zastosowano przy przenoszeniu słownictwa różne procesy fonetyczne, m.in. przesuwkę spółgłoskową, jednak wymyślono też pewną część własnych rdzeni lub (rzadko) utrzymano poprzednio istniejące rdzenie, wprowadzono też m.in. wulgaryzmy i wzbogacono czasowniki i rzeczowniki;
- zmiana brzmienia języka - wprowadzono zdecydowaną przewagę samogłosek przednich nad tylnymi, zwiększono częstotliwość zmiękczania spółgłosek (ale z asynchroniczną wymową w zdecydowanej większości przypadków) i dopuszczono nagłosowe h przed spółgłoską, do tego przyspieszono i lekko "uśpiewniono" wymowę ze względu na dużą ilość długich słów i moje względy estetyczne;
- zmiany gramatyczne - urozmaicono morfologię m.in. o przegłosy, ruchome j i supletywność, jak na języki laryngijskie przystało;
- zmiany toponimiczne - nastąpił "rozwód" z dawną topologią i wprowadzono dla Pentagonii i Kategonii własne, rodzime nazwy niezwiązane z poprzednimi, dołożono też egzonimy do świata rzeczywistego, a zwłaszcza do Europy;
- zmiany ortograficzne - zachowało się dużo cech z dawnej ortografii, jednak i tak zmieniono dużo cech, m.in. usunięto spółgłoskę sz na rzecz ss i większość długich głosek włącznie z o umlaut do tego wprowadzono zapis miękkich głosek za pomocą j, a użycie litery y ograniczono wyłącznie do pseudodyftongu yi;
- uzupełnienie informacji o słowotwórstwie i składni;
- koniec dialektologii - uznano, że idiolekty poszczególnych użytkowników szemierskiego nie wyodrębniają się zbyt bardzo od reszty i cechy odmienne od języka literackiego nie zawsze są umiejscowione na jednolitym i spójnym terytorium, stąd uznano, że szemierski pomimo ogromnej liczby użytkowników (ponad 200 mln) nie ma formalnie dialektów.
Oczywiście nie może zabraknąć gramatyki szemierskiej i dodatkowych słówek.
Rozwinięcie zaimkówktoś, coś - sejnűntű
Cząstka -űnt- jest sufiksem dodający do rzeczownika znaczenia jakiś, pewien, nie wyrażamy tego za pomocą przymiotnika jak w polskim. Uwaga: odmienia się przez liczby.każdy - hséden
żaden - nérsjá
wszyscy, wszystko - héjden
ktokolwiek, cokolwiek - hjéjdensisejnű
nikt - sejnerű
nic - héjderen
Mowa zależnaW szemierskim często używana konstrukcja, która nie wymaga żadnego zdania podrzędnego. Aby użyć mowy zależnej, należy w zdaniu wyjściowym przeprowadzić kilka transformacji.
podmiot w M. ---> dopełnienie w
dopełniaczu lub forma dzierżawcza (prawie wymienne formy, choć z zaimki zazwyczaj używamy dopełniacza)czasownik --->
gerundium zgodne pod względem przypadka z rekcją czasownika wskazującego na mowę zależną
(mówić, pytać, kazać)dopełnienie w B. ---> dopełnienie w
dopełniaczu lub dopełnienie w
allatywie (jeżeli nie ma możliwości wstawienia allatywu, np. w czasownikach związanych z uczuciami, lub już został użyty dopełniacz)+ oczywiście zmiany zaimków i określeń czasu i przestrzeni.
Sejnűntű hrűjé honjérsen néjresnűn.
Ktoś ukradł nasze auto. Uwaga: hrűj- to temat przeszły od hréta "kraść"Honi etrűjá blűhi/sejdűrjűj hrétjen sejnűntűs honjérse néjresné. (dosł. Mój ojciec powiedział/zauważył kradnięcie kogoś naszemu autu)
Ojciec powiedział/zauważył, że ktoś ukradł nasze auto.Jakieś słówka związane z ubiorem(http://i68.tinypic.com/2j16gig.jpg)
Język szemierski jest trudny w wymowie tylko dla mnie? Czy to może ortografia jest tak niefonetyczna?
Cytat: Lukas w Luty 25, 2016, 18:39:42
Język szemierski jest trudny w wymowie tylko dla mnie? Czy to może ortografia jest tak niefonetyczna?
Dlaczego trudny? Ma właśnie łatwą i płynną wymowę, a ortografia szemierska różni się od polskiej praktycznie tylko tym, że mamy długie samogłoski i że szemierskie
s wymawiamy jak nasze
sz, a
h jest przydechowe, choć niektóre zdania mogą być trudne do wymówienia tylko ze względu na podobieństwo sąsiadujących słów.
Cytat: Lukas w Luty 25, 2016, 18:39:42
Język szemierski jest trudny w wymowie tylko dla mnie? Czy to może ortografia jest tak niefonetyczna?
Nie jest trudny, po prostu trza się przyzwyczaić. Tak jak Obcy powiedział, może to wynikać z podobieństwa sąsiadujących słów. Na początku też nie umiałem płynnie wymawiać zdań w swoim conlangu przez iloczas, mnogość dyftongów oraz frykatywów.
Już jest na YT krótki filmik promujący język szemierski :) (https://youtu.be/TsrYf0CyeCUl)