Język skrzatów domowych - szybki szkic
głoski: s, š, t, p, k, h, x, v, n, i, a, o, u
sylaba: (C)V(C)
n oraz
v nie pojawiają się w nagłosie
szyk zdania to OVS, przy czym obiekt jest wyrażony w przypadku równym tematowi (powiedzmy, że w mianowniku), wykonawca dostaje końcówkę narzędnika
-ta, zaś sam czasownik jest zawsze przechodni (!).
np.
ova xihpiš ušta - skrzat musi upiec ciasto (ova - ciasto, xihpiš - musieć upiec, uš - skrzat)
astivux itut ušta - skrzat musi pójść do kuchni (astivux - kuchnia, itut - musieć pójść, uš - skrzat)
w języku skrzatów nie ma
zaimka "ja", skrzaty mówią o samych sobie albo używając słowa
uš, albo wymieniając swoje imię.
stąd np.
astivux itut ušta "skrzat musi pójść do kuchni " w ustach skrzata należy interpretować jako "muszę pójść do kuchni"
dodatkowo
domyślnym wykonawcą czynności jest skrzat (tzn. "ja"), może on więc zostać pominięty na powierzchni zdania. (por. w japońskim zdania bez nazwanej osoby zwykle odnosi się do autora wypowiedzi)
ova xihpiš - skrzat musi upiec ciasto (muszę upiec ciasto)
najkrótsza forma
czasownika ma znaczenie "musieć coś zrobić", przy pomocy sufiksów można utworzyć od niej też inne formy: ponagleniową, oznajmującą i przyzwoleniową. istnieje też prefiks negacji.
ova xihpiš (ušta) - musi upiec ciasto
ova xihpišu (ušta) - musi natychmiast upiec ciasto
ova xihpišti (ušta) - piecze ciasto
ova xihpiška (ušta) - może upiec ciasto
ova tatxihpiš (ušta) - nie wolno piec ciasta
ova tatxihpišu (ušta) - musi natychmiast przestać piec ciasto / absolutnie nie wolno piec ciasta
ova tatxihpišti (ušta) - nie piecze ciasta
ova tatxihpiška (ušta) - może nie piec ciasta
czasownik nie odmienia się przez czas ani osobę. nie ma też form pytajnych.
narzędnik nazywa zarówno wykonawcę czynności jak i narzędzie
unsos otix itinta (ušta) - skrzat musi umyć okno ścierką (unsos - okno, otix - musieć umyć, itin - ścierka)
forma podstawowa słowa nie wskazuje na
liczbę. w przypadku istot żywych można ją jednak doprecyzować końcówką
uš - skrzat(y)
on - człowiek/ludzie
ušo - skrzat
ono - człowiek
ušša - skrzaty
onša - ludzie
okolicznik odnoszący się do
kilku czynności stawia się po ostatniej z nich, obiekt kilku czynności - przed nimi
astivux itut ivosxat sapta unsos otix ov ihtiš itinta (ušta) - skrzat musi pójść do kuchni, posprzątać ją miotłą, umyć tam okna ścierką i wytrzeć nią stół (ivosxat - musieć sprzątać, sap - miotła)