Parę słów o obwiatywie w moim konlangu, języku talskim.
Zaimek ten występuje:
a) w 3 klasach: żywotnej yok yókak yóke, nieżywotno-rzeczowej yik yíkak yíke, dla rzeczowników i zaimków pozostałych yek yákak yéke;
b) w 3 liczbach: policzalnej yok yik yek, zbiorowej yókak yíkak yákak, niepoliczalnej yóke yíke yéke;
c) 4 przypadkach (wołacza raczej nie używa się do tego zaimka), których nie będę tu omawiał.
UWAGA: W tłumaczeniach używam zaimka "on", choć zarówno zaimek 3.os. tos jak i 4.os yok może oznaczać dowolny rodzaj gramatyczny w języku polskim, a także liczbę mnogą.
Język talski stosuje obwiatyw w poniższych przypadkach:
1. w zdaniach, które tłumaczymy na język polski używając zaimków względnych lub niektórych spójników, np. kto ..., ten...; ..., więc ...
Yékaŋ itláhşa, iŋłáha. - Kto oddycha, ten żyje. (dosł. tam-on-który oddychać, żyć.)
Yok itláhşa, yok iŋłáha. - Kto oddycha, ten żyje. Oddycha, więc żyje. (dosł. tam-on oddychać, tam-on żyć);
Jest to najczęściej podmiot w przysłowiach, powiedzeniach, stwierdzeniach, prawdach ogólnych nieodnoszący się do konkretnej osoby czy przedmiotu.
2. w zdaniach po polsku opisywanych jako bezpodmiotowe, choć jeśli zaimek może być pominięty, jest pomijany:
Yíke iqfáhca. / Iqfáhca. - Śnieży. / Pada śnieg.
yíke oznacza klasę przedmiotów w liczbie niepoliczalnej, tu odnosi się do śniegu; jeśli śnieży telewizor, zaimkiem będzie yik, a jeśli mamy na myśli pogodę - yéke;
(W tym punkcie wybór między proksymatem a obwiatywem jest kwestią płynną i zależy bardziej od upodobania mówiącego i podkreślenia stopnia ważności podmiotu.)
3. gdy jest podmiotem w zdaniu, w którym akcent kładzie się na czasownik lub dopełnienie:
Yéke iqfáhca. - Ona (pogoda) jest-śnieżna.
(Zdanie podkreśla spostrzeżenie, że pada śnieg, a nie cechę pogody.)
Yok tósah oqnóta. - Zabił go.
Ale w takiej konstrukcji lepiej jednak użyć strony biernej i uniknąć obwiatywu:
Tos oqníta. - On został zabity.
4. w zdaniach, gdy podmiot jest w 3.os., dopełnienie wyraża się w obiatywie; jeśli podmiot i dopełnienie są wyrażone tą samą osobą, zdanie znajduje się w stronie zwrotnej:
Tos yókah oqnóta. - On go zabił.
Tos tósah oqnóta. - On się zabił.
Nínja' yókah oqnóta. -Ninja go zabił.
Nínja' tósah oqnóta. - Ninja się zabił.
5. w zdaniach współrzędnie złożonych, w których określa dopełnienie pierwszego zdania w drugim zdaniu:
Tos sémyah ilkó em (tos) yokah iquóca. - Spotkał człowieka i go ugryzł.
Tos sémyah ilkó em (tos) tósah iquóca. - Spotkał człowieka i się ugryzł.
Tos sémyah ilkó em yok tósah iquóca. - Spotkał człowieka i tamten go ugryzł.
Tos sémyah ilkó em yok yókah iquóca. - Spotkał człowieka i tamten się ugryzł.