Skąd końcówka -uk w nazwiskach wschodniosłowiańskich (i w polskim kciuk)? Czy to może wpływ bałtycki (lit. -ukas)?

Cytat: Siemoród w Luty 25, 2023, 21:18:25O dziwo scs. (przynajmniej wg słownika Cejtlin-Wieczerki-Błagowej) nie ma podobnych złożeń, zawsze jest to бого-, np. Богородица.

scs. Bogorodica to kalka z greckiego złożenia Θεοτόκος, natomiast w postaci *Bogurodica czasami doszukuje się wpływu łacińskiego dei genitrix. Z XV w. znana jest również polska postać dopełniaczowa, tj. Bogarodzica.

Faktycznie, typowa dla scs. przydawka celownikowa. W takim razie imionami podobnymi do Bogumiła i Bogusława jest też Bratumił, Siestrzemił i podobne. Niepotrzebnie doszukiwałem się tu złożenia (i jakiegoś dziwnego rozszerzenia tematu), kiedy to zwykły zrost.

Cytat: dziablonk w Luty 25, 2023, 21:11:49

Cytat: Siemoród w Luty 25, 2023, 17:06:50Nie znam innego słowa, gdzie nagłosowe va- by straciło spółgłoskę,

No właśnie w starowęgierskim nie tylko valáh (pol. wałach?), valá, voláh, ale i aláh.

Masz jakiś słownik starowęgierskiego? Nie mogę nigdzie znaleźć tych form.

Cytat: dziablonk w Luty 25, 2023, 21:11:49

Cytatprzykładów na przekształcenie nagłosowego *v- przed spółgłoską w u- / o- trochę się znajdzie – choćby węg. unak 'wnuk'.

węg.unoka / onoka równie dobrze może być pożyczką z dialektu słowiańskiego, gdzie *v- przeszło w *u-, np. chorwackie unuk.

Słownik etymologiczny Bárcziego i Országha twierdzi, że wokalizacja zaszła dopiero na gruncie węgierskim, zresztą słowo poświadczone jest pierwszy raz w 1209 roku (więc zapożyczone i rozpowszechnione zostało dużo wcześniej), a zmiana *vъ / *vь- na u- w sztokawszczyźnie i kajkawszczyźnie w XII wieku dopiero zaczyna się pojawiać w zabytkach.

Cytat: dziablonk w Luty 25, 2023, 21:11:49

CytatSwoją drogą czy tu też należy László (Władysław) czy może to zaszło na gruncie czeskim i to cz. Ladislav jest pierwotniejszy?

Z Ladiszló, a to wydaje mi się, że z łac. Ladislaus? Imię stało się popularne na Węgrzech od czasów Władysława I Świętego, który wg Galla Anonima "od dzieciństwa chowany był w Polsce i pod względem obyczajów i [sposobu] bycia niejako stał się Polakiem".

W sumie możliwe, napewno prędzej nagłosowa spółgłoska zanikłaby w latynizacji niż na gruncie czeskim.

Jest to zrost na zasadzie dativus possessivus, czyli dzierżawczy, rodzica (tzn. 'rodzicielka, matka') komu? - Bogu, podobny zrost psubrat, czyli brat komu? - psu.

Skąd formant -u- w Bogurodzicy, ale też w ogólnosłowiańskich imionach typu Bogusław, Bogumił? Kojarzę jeszcze cz. bohulibý 'dobroczynny, zbożny', ale podobnie jak bohudík 'dzięki Bogu' czy bohužel 'niestety' to raczej zrosty, a nie złożenia. O dziwo scs. (przynajmniej wg słownika Cejtlin-Wieczerki-Błagowej) nie ma podobnych złożeń, zawsze jest to бого-, np. Богородица.

Pytam, bo kiedyś polonista mi wmówił (i z tego co widzę, pojawia się taka teza w opracowaniach Bogurodzicy), jest to archaizm słowotwórczy wynikający z tego, że w dawnej polszczyźnie czasownik rodzić łączył się z celownikiem, a nie biernikiem (rodzić komu). Problem tkwi w tym, że brzmi to absurdalnie i nie znam żadnych odpowiedników w innych językach słowiańskich xD

Cytat: Siemoród w Luty 25, 2023, 17:06:50Nie znam innego słowa, gdzie nagłosowe va- by straciło spółgłoskę,

No właśnie w starowęgierskim nie tylko valáh (pol. wałach?), valá, voláh, ale i aláh.

Cytatprzykładów na przekształcenie nagłosowego *v- przed spółgłoską w u- / o- trochę się znajdzie – choćby węg. unak 'wnuk'.

węg.unoka / onoka równie dobrze może być pożyczką z dialektu słowiańskiego, gdzie *v- przeszło w *u-, np. chorwackie unuk.

CytatSwoją drogą czy tu też należy László (Władysław) czy może to zaszło na gruncie czeskim i to cz. Ladislav jest pierwotniejszy?

Z Ladiszló, a to wydaje mi się, że z łac. Ladislaus? Imię stało się popularne na Węgrzech od czasów Władysława I Świętego, który wg Galla Anonima "od dzieciństwa chowany był w Polsce i pod względem obyczajów i [sposobu] bycia niejako stał się Polakiem".

Cytat: dziablonk w Luty 25, 2023, 10:39:35Msz ze sł. vlaxъ, powstało najpierw regularne węgierskie *valah (por. Balaton < sł. Blatъno), a dopiero potem zamieniło początkowe va- na o-.

Nie znam innego słowa, gdzie nagłosowe va- by straciło spółgłoskę, a przykładów na przekształcenie nagłosowego *v- przed spółgłoską w u- / o- trochę się znajdzie – choćby węg. unak 'wnuk'.

Swoją drogą czy tu też należy László (Władysław) czy może to zaszło na gruncie czeskim i to cz. Ladislav jest pierwotniejszy?

Teorja Tolasza, że to zapożyczenie sprzed przestawki niestety łatwo jest obalić tym, że Węgrzy zasiedlili kotlinę Panońską pod koniec IX wieku, kiedy przestawka płynnych już była dokonana.

Węgierska fonotaktyka zabraniająca pary spółgłosek w nagłosie może mylnie sugerować zapożyczenie sprzed przestawki u bardzo wielu leksemów, np. terem (trzem), veréb 'wróbel', szerda 'środa', ale nawet szolga 'sługa', szilva 'śliwa', gerenda (grzęda), w których przestawki nigdy nie było.

Cytat: Grzybacz w Październik 24, 2022, 19:35:33auto- i tauto-
Obie formie ostatecznie pochodzita ze starogreckiego autos, ta druga przez zrośnięcie się z zaimkiem wskazującym.

W perspektywie diachronicznej podobne zrośnięcie widać we włoskim stesso 'ten sam' (< istesso z łac. iste 'ten' + ipsis / ipse 'ten sam') oraz słoweńskim tisti 'tamten, ów' (pierwotne znaczenie: 'ten sam' z t- 'ten' + isti 'ten sam')

Msz ze sł. vlaxъ, powstało najpierw regularne węgierskie *valah (por. Balaton < sł. Blatъno), a dopiero potem zamieniło początkowe va- na o-.