Dobra, próbowaliście mię w to wrobić wiele, wiele lat temu, to teraz będę ab und zu dziubgał niektóre ciekawsze tematy z ruszczyzny. Zastanawiałem się nad formułą, i zdecydowałem, że będę poruszał jedynie wybrane zagadnienia (a nie prowadził kursik od A0), a dla osób "nowych" polecę jakieś ciekawe podręczniki i źródła do nauki. Przedstawiane zagadnienia będę nie tylko "dla zaawansowanych", ale też podawał informacje dla osób zaczynających. Ot, taka powtórka. Moje uwagi będą miały głównie charakter konfrontatywny.
UWAGA! Nie jestem filologiem polskim, więc mogę to jak ja mówię przenieść na innych, wtedy, proszę, zwróćcie mi uwagę.Wymowa wyrażeń przyimkowychWyrażenia przyimkowe po polsku i po rosyjsku zachowują się całkowicie inaczej. O ile po rosyjsku praktycznie zawsze tworzą jedno słowo fonetyczne, to po polsku z tym bywa według mnie różnie (fonetyczny związek słów jest słabszy).
Jest to według mnie związane z charakterem akcentu w polskim: akcent jest stały, i w małej ilości wyrażeń (typu pode͜ mną, za͜ mną, za͜ dzień, ale już na moje ucho nie po͜ dniu) akcent pada na przyimek, a po rosyjsku dane słowa tworzą akcentuacyjną całość, na co ma charakter oczywiście silny nacisk na sylabę akcentowaną, jak i to, że akcent na przyimek w języku rosyjskim pada o wiele częściej (ale i tak o wiele rzadziej, niż nawet III stulecia temu, gdy żywe były formy typu на́͜ золото, ale o tym trochę później).
Rosyjski i polski różnią się też tym, jak traktują nagłos z samogłoską.
Po polsku mamy:
- od͜ ucha do͜ ucha
- w͜ Iraku
- do͜ Agnieszki
- po͜ obiad
Gdzie jak na mój gust, między samogłoskami mamy zwarcie krtaniowe (tak, jakby zaczynał się nowy wyraz, jest to najbardziej słyszalne w "od ucha do ucha", gdzie akcent pada na /u/ przez co wymowa zwarcia krtaniowego jest silniejsza), zresztą między spółgłoską i samogłoską też może się to pojawić: w͜ 'Iraku. Przenosi się to też według mnie czasami na czasowniki z prefiksami, np. ja
zintegrować wymówię jako /z'integrować/.
Po rosyjsku mamy za tо:
- в͜ Ираке
- под͜ окном
- за Иваном
Gdzie mamy płynną wymowę, i nagłos
под͜ окном i
подобрать w ogóle się niczym nie różni.
Ruski inaczej działa też z nagłosowym /i/. I tak
в͜ Ираке wymawiane jest zawsze
в͜ Ыраке, to jest /i/ > /y/ Jest to zasada ogólna, działa zawsze i wszędzie, także w czasownikach, a więc mamy
отыскать od
искать. Polski tu działa inaczej, albo (rzadziej), z lekka palatalizując (nie, nie fonemicznie zmiękczając, co najśmieszniejsze!) spółgłoskę, albo "wbijając" zwarcie krtaniowe, czy innę spółgłoskę (czasem słyszę /j/ u niektórych, ale to chyba po prostu szybka wymowa). Polski oczywiście w przeszłości działał podobnie jak ruski, stąd mamy
zysk chociażby (z tego samego rdzenia, co przykłady rosyjskie, tak przy okazji). Dlatego biadolenie przez biedafilologów, że polski nie ma fonemicznego /y/ jest bardzo błędne, ot, fonemu o innej dystrybucji (ciekawe, co by były, gdybyśmy mieli harmonię wokaliczną).
Trzeba też pamiętać, że niektóre przyimki, w szczególności pochodzenia przysłówkowego, potrafią zachowywać swój własny akcent. Jest to zazwyczaj podawane w słownikach, więc nie będę się tym tu zajmował.
A więc podsumowując, rosyjski dąży do zlania form słów, a polski, ze względu na inny charakter akcentu, podchodzi tu różnie.
Rekcja (pseudo-)ruchuJak wiadomo, w języku polskim różnica między gdzie i dokąd zanika, i znam osoby które "dokąd" nigdy nie użyją - ot, obca im forma. Rosyjski jednak dalej rozróżnia nie tylko где i куда, ale też здесь, там i сюда, туда.gdy polski takiego rozróżnienia nie ma chyba w ogóle. Wpływa też to na rekcję wielu czasowników, nie tylko ruchu, ale też "pseudoruchu", czyli czasowników, które oznaczają jakieś czynności, i mają znamiona ruchu (czasem bardzo mgliste, dodajmy).
A więc, mamy po rosyjsku czasownik
смотреть "patrzeć". Po polsku zapytamy się:
Gdzie patrzysz?/Na co patrzysz?A rosjanie spytają się tak:
Ты куда смотришь?Jak widać, dla rosjan, inaczej niż dla polaków, mamy tu znamiona "ruchu", albo też "odległości".
Innym przykładem będą słowa typu
вложить,
впадать,
вкладывать, a nawet
брызгать, czy
наносить, Wszystkie te słowa łączą się z
куда, a nie
где. Np.
Куда брызгать духи?Kуда стоит наносить парфюм?Куда вложить деньги в 2017 году?Куда устанавливать оперативную память? <--- to chyba najbardziej znamienny przykład
А więc podsumowując, obecność w rosyjskim różnicy miеdzu
dokąd i
gdzie odbija się także w dość dużym stopniu na rosyjskiej rekcji.
Prefiks вы- czasowników dokonanychJako mała pomoc w nauce i ciekawostkę dodam, że prefiks
вы- przy czasownikach dokonanych jest w rosyjskim zawsze akcentowany. Możliwe, że są od tej zasady jakieś wyjątki, ale mi do głowy teraz nie wpadają.
A więc mamy:
- идти́, иду́, идё́шь, шё́л,
- вы́йти, вы́йду, вы́йдет, вы́шел
Wymowa -нц-, -нск-Cenna uwaga dla samouków: zbitki -нц-, -нск- po rosyjsku wymawiamy z wyraźnym /n/. Polacy mają tendencję to wymawiania tu fonemicznego /n/ jako [ĩ̯] lub [ũ̯] (czy czegoś podobnego), a dla rosjan brzmi to odrażająco. dlatego mamy
испанский jako /ispa
nskij/, a nie /ispa
uskij/ czy coś takiego.
Dobra, na dziś to tyle. Macie listę poniżej, wybierzcie, cobyście chcieli mieć opisane na przyszłość, a może coś innego. Jeżeli ktoś jest zainteresowany wytłumaczeniem jakichś podstaw, to z chęcią pomogę.
Lista do zrobienia w przyszłości:
- materiały do nauki
- -ое, -ая
- liczby
- przypadki (te dodatkowe parę sztuk)
- różnice w użyciu этот : тот, a polskim ten : tamten
- вид глагола
- перенос ударения на предлог, когдо это происходит, и когда не.
- категория состояния
- парадигмы ударения
