Mail thui moutui vidhaith thi choni veis heilm.
[ˈmailθuiˈõutuiˈviðaiθʲiˈxonʲiveisˈxeilm]
Zagadka polega na rozszyfrowaniu, co to za zdanie, skąd jest derywowany ten język, a także czym został być może zainspirowany.
Oparty na rosyjskim, inspirowany celtyckimi?
Czemu na rosyjskim?
Tak jakoś mi wyglądały vidhaith i thrúdh.
Poniekąd dobrze, chociaż to nie rosyjski, a generalnie języki słowiańskie są bazą dla tego języka. Z języka irlandzkiego natomiast została zaczerpnięta lenicja i przesłonięcie, chociaż wywołują je nieco inne etymologiczne naleciałości.
Sam język jest analityczno-fleksyjny, podobnie jak zachodnie języki romańskie. Nie posiada odmiany przez przypadki (poza szczątkową odmianą zaimków osobowych i pytajnych
ceath "kto" i
tseath "co"), odmiana czasownika została znacznie zredukowana (nie ma rozróżnienia aspektu, w zamian za to nieco bogatszy asortyment czasów), przymiotniki zachowały się w formach krótkich. Pojawia się rodzajnik określony, rodzaj męski i nijaki połączone w męskonijaki, formy mianownika i biernika wyrównane (w męskonijakim do M, w żeńskim do B), ewolucja fonetyczna jaci i nosowego o oraz wokalizacja jerów i rozwój sonantów dodały parę niezbyt słowiańskich dyftongów.
Zdanie
Mail thui moutui vidhaith thi choni veis heilm można rozłożyć tak:
mail | thui | outui | vidhaith | thi | coni | veis | heilm |
miał | rodz. okr. r. ż. l. poj. | owca | widziany | rodz. okr. r. wsp. l. mn. | konie | na | wzgórze |
"Na wzgórzu owca (była) zobaczyła konie."
Język ciągle nie ma nazwy, ale za to doczekał się zmian fonetycznych względem prasłowiańszczyzny:
Samogłoski
i > i (wyw. palatalizację) /i/
ě > ai (nie wyw. palatalizacji) /ai/
e > e /e/ (nie wyw. palatalizacji)
ę > ã > a (wyw. przesłonięcie) /a/
o > o-, -u-, -o /o/, /y/
ǫ > õ > ui (wyw. przesłonięcie) /ui/
y > i /i/ (wyw. palatalizację)
a > a /a/
u > u /y/
ьCъ > ieiC /ei/ (wyw. palatalizację)
ъCъ eiC /ei/ (nie wyw. palatalizacji)
ь, jь > Ø (wyw. palatalizację, wzdł. zast.)
ъ > Ø (nie wyw. palatalizacji, wyw. wzdł. zast.)
-ь/ъCe, -ь/ъCo > eaC (nie wyw. palatalizacji)
VjV > V:
jV > V
Spółgłoski
t, d > th, dh /θ/, /ð/
ts, dz > t, d /t/, /d/
č > ts /ts/
š, ž > s /s/ (apik.)
Cx > C
st-, sk- > esth-, esc-
TarT, TorT, TerT > TairT, ToirT, TeirT
lT > l:
Vvt > Vut
CCv > CCu
vCC > uCC
Rozwój sonantów
XrX > XroiX (krkъ > croic)
XŕT > XraiX (čŕnъ > tsrain)
XŕT' > XreiT' (vŕtiti > vreidhí)
XŕK, KŕW > XírK, XírW (vŕxъ > vír, vŕbǫ > vírbui)
yr > uir (sěkyrǫ > saikuirui)
TlX, Tl'X > TílX (stlpъ > esthílp, slnьce > sílneat)
WlX, KlX, Wl'T, Wl'T' > WealX, KealX, WealT, WealT' (klbasǫ > cealbasui, vl'nǫ > vealnui, mlvǫ > mealvui, plkъ > pealc)
Čl'X > ČélX (čl'no > tsélean, žl'tъ > shélt)
Wl'X > WuilX (vl'kъ > vuilc)
Cytatǫ > õ > ui (wyw. przesłonięcie) /ui/
J-urodziwe, skąd ten szalony pomysł? ;)
Nie wiedziałem co z tym zrobić, więc zdyftongizowałem. Przyjąłem założenie, że wymowa nosówki stała się asynchroniczna i była realizowana jako [ɔ̃j̃]. Potem się to odnosowiło do [ɔj], a samo ɔ się przymknęło do u. Trochę naciągane, zwłaszcza że druga nosówka się po prostu odnosowiła, ale lubię dyftong /ui/, a nie miałem z czego go zrobić ;p
Cytat: Widsið w Październik 20, 2012, 20:30:58
(...) lubię dyftong /ui/, a nie miałem z czego go zrobić ;p
Był w PSł ton rosnący?
Była w nim wznosząca intonacja najpewniej, ale nie chciałem uzależniać dyftongów od samych tylko cech prozodycznych.
CytatPrzyjąłem założenie, że wymowa nosówki stała się asynchroniczna i była realizowana jako [ɔ̃j̃]. Potem się to odnosowiło do [ɔj], a samo ɔ się przymknęło do u. Trochę naciągane
Ja tam to kupuję, skoro z [ę] się może zrobić [ja] ;). Natomiast jestem zupełnym celtyckim laikiem i nie wiem jak działa przesłonięcie (zresztą wpierw przeczytałem "palatalizacja" i stąd moje zadziwienie).
To rodzaj asymilacji, która zachodzi na tle dia-, a nie synchronicznym. Oryginalne, wyspiarskoceltyckie przesłonięcie polega na tym, że w określonych, zgramatykalizowanych kontekstach, w kontakcie ze spółgłoską nosową (również etymologiczną), bezdźwięczna spółgłoska zwarta staje się dźwięczna, a dźwięczna zmienia się w nosową o tym samym miejscu artykulacji. Tutaj rozszerzyłem to działanie także na samogłoski nosowe.
Jestem szalenie ciekaw morfofonologji. Mam nadzieję na celtyckie mutacje nagłosowe.
Oprócz przesłonięcia jest jeszcze lenicja, na protezę t i h zabrakło mi uzasadnienia etymologicznego, ale jeszcze nad tym pomyślę.
Mam nadzieję, że systemu dwudziestkowego też możemy się spodziewać. Rezjański, a poniekąd też połabski i słowiński udowadniają, że można.
W ogóle, niech żyją pojebane liczebniki!
Swoją drogą, czy tylko mnie to udarza, że tabelki zmian jak wyżej widuje się tylko dla PSa?
EDIT: Ale serio interesuje mnie czemu tak. Rozwój słowiańskich był na tyle nieskomplikowany? Tak różnorodny? Po prostu ludzie tu lepiej znają się na PSie niż na np. PGermańskim? A może po prostu wszystkich ujmuje "TorT".
Jakby nie patrzeć, rozwój sonantów i przestawka to cechy charakterystyczne wszystkich języków słowiańskich, a przy tym jedna z najbardziej obrazowych zmian. Na tej samej zasadzie przedstawia się dyftongizację długich samogłosek i rozwój grup cl, tl, pl dla języków romańskich :)
Lenicja jest w tym języku wywoływana w sytuacjach, kiedy słowo zaczynające się sekwencją CV jest poprzedzone innym słowem, które ma lub miało kiedyś samogłoskę w wygłosie. Jest to proces zgramatykalizowany i zachodzi w określonych kontekstach:
a) po rodzajniku określonym dla rodzaju męskiego:
goirdh "zamek" >
th ghoirdhb) po rodzajniku określonym dla liczby mnogiej:
goirdhi "zamki" >
thi ghoirdhic) po przymiotniku:
goirdh >
esthár ghoirdh "stary zamek"
d) po prefiksach zakończonych na samogłoskę:
goirdh >
prighoirdh "podzamcze"
e) po wybranych krótkich przyimkach -
dho,
na,
o,
po,
s i
sa:
goirdh >
dho ghoirdh "do zamku";
na ghoirdh "w zamku", itd.
Efekty lenicji:
p [p] > ph [f]
b [b] > bh [v]
t [t] > th [θ]
d [d] > dh [ð]
c [k] > ch
g [g] > gh [ɣ]
(f [f]), v [v] > fh [ ], vh [-]
th [θ] > thh [-]
dh [ð] > dhh [-]
s [s] > sh
z [z] > zh [ɣ]
m [m] > mh [w]
Przesłonięcie wywoływane jest, gdy pojawia się etymologiczna samogłoska lub spółgłoska nosowa i również jest zgramatykalizowane. Występuje:
a) po liczebnikach edhí "1", sedhé "siedem", osé "osiem": goirdh > sedhé mgoirdhi "siedem zamków"
b) po zaimkach osobowych liczby mnogiej w celowniku (ná, vá, í): dhailui í mdhubru "robię im dobrze", albo odwrotnie, dhubru í mdhailui "dobrze im robię" (wiem, dziwny przykład, ale leksyka, póki co, kuleje)
c) po wybranych krótkichprzyimkach: c, s, v: c mgoirdh "do zamku"
d) po rodzajniku określonym dla rodzaju żeńskiego: tathui "moneta" (< ps. *cęta) > thui mtathui
Efekty przesłonięcia:
p [p] > bp [b]
b [b] > mb [m]
t [t] > dt [d]
th [θ] > dth [ð]
d [d], dh [ð] > nd, ndh [n]
c [k] > gc [g]
g [g] > ng [ŋ]
V [V] > mV [Ṽ]
EDIT:
Przy okazji, język zyskał nazwę. Przypomniał mi się jeden z moich starych projektów, który też był słowiański i dziwny, i posiadał nazwę zaczerpniętą od pomorskiego jeziora. Tak więc przechwytuję kolejne pomorskie jezioro, tym razem Jamno, ażeby zrobić język jamneński (amnuseac asíc / amnustina).
Ciekawa rzecz te lenicje, choć mają w sobie coś niepraktycznego - języki generalnie większą wagę kładą na początki słów, trochę to nieefektywne, że właśnie tam zachodzi uproszczenie artykulacja na niekorzyść jasności. Choć jeśli w języku przeważają inicjalnie p, b, t, d to pewnie nie jest to takim problemem. Ale generalnie podoba mi się brzmienie tego, fajny zestaw alternacji, zwłaszcze te w przesłonięciu.
Tylko ortografia mnie dobija, jakoś nie idzie mi traktowanie h i m jako diakrytyków.
Chciałem, żeby z ortografii jasno wynikało, że źródłem inspiracji jest irlandzki :)
Damn, podoba mi się, naprawdę irlandzko wygląda. Mógłbyś zmienić nieco ortografię przesłonięcia na jeszcze bardziej irlandzką – zamiast wszędzie zapisywać m-, zapisywać m-, d-, g-, itd. w zależności od efektu:
p [p] > bp [b]
b [b] > mb [m]
t [t] > dt [d]
th [θ] > dth [ð]
d [d], dh [ð] > nd, ndh [n]
c [k] > gc [g]
g [g] > ng [ŋ]
V [V] > mV [Ṽ]
Dawno nie było żadnego celtyckawego słowiańskiego.
W sumie, nie jest to głupi pomysł!
[fusion]
Zdecydowałem się oprzeć formy rzeczownika na mianowniku, a nie na bierniku, tak więc *tathui "moneta" > tatha.
Już dzisiaj spróbuję przedstawić kilka efektów mojej pracy nad czasownikami.
Fleksja werbalna
Bezokoliczniki
Formy bezokolicznikowe uległy skróceniu:
*bьrati > bra "łapać" [bra]
*uměti > umai "umieć" ['ymai]
*roditi > rudhi "rodzić" ['ruði]
*dajati > dhá "dawać" [ða:]
*jęti > ui "brać" [ui]
W przypadku tych bezokoliczników, których skrócona forma kończyłaby się na spółgłoskę, dostawiane jest -e:
*rekti > rece "mówić" ['reke]
*nesti > nese "nieść" ['nese]
W przypadku bezokoliczników, które po skróceniu zostały jednosylabowe i nie pojawił się w nich dyftong, wygłosowa samogłoska staje się długa:
*biti > bí "być" [bi:]
*čuti > tsú "dotykać" [ʦu:]
Czas i aspekt
Jamneński nie odróżnia aspektu w sposób znany z innych języków słowiańskich, idąc drogą obraną przez inne rodziny językowe i tworząc złożony system wyrażeń czasowych:
a) w trybie oznajmującym:
- czas teraźniejszy (syntetyczny, na bazie PS-owego czasu teraźniejszego)
- czas imperfectum (syntetyczny, na bazie PS-owego imperfectum)
- czas perfectum (analityczny)
- czas plusquamperfectum (analityczny)
- konstrukcje wyrażające przyszłość (analityczne)
b) w trybie łączącym (innowacja)
- czas teraźniejszy (syntetyczny, na bazie PS-owego aorystu asygmatycznego)
- czas imperfectum (syntetyczny, na bazie PS-owego aorystu sygmatycznego)
- czas perfectum (analityczny)
- czas plusquamperfectum (analityczny)
c) tryb rozkazujący
Czasowniki odmieniają się przez osoby i liczby, odmiana przez rodzaj przepadła wraz z całym rodzajem nijakim. Uległ generalizacji jeden model odmiany, od którego powstało jednakże kilka wyjątków
Odmiana czasownika nese (regularna)
Teraźniejszy ozn.
1s. nesui
2s. nesés
3s. neséth
1p. nesém
2p. neseth
3p. nesui
Imperfectum ozn.
1s. nesaiach
2s. nesaiase
3s. nesaiase
1p. nesaiachóm
2p. nesaiaseth
3p. nesaiachui
Teraźniejszy łącz.
1s. nés
2s. nese
3s. nese
1p. nesóm
2p. neseth
3p. nesui
Imperfectum łącz.
1s. nesuih
2s. nesui
3s. nesui
1p. nesuihóm
2p. nesuth
3p. nesuisa
Rozkazujący
2s. nés
3s. nés
1p. nesém
2p. neseth
Formy syntetyczne
Formy syntetyczne tworzy się za pomocą czasowników posiłkowych: mai, dawniej znaczącego "mieć", obecnie funkcjonującego tylko jako słowo posiłkowe i bí "być". Mai służy do tworzenia czasów perfectum i plusquamperfectum, zaś specjalna forma bí formuje najprostszą formę czasu przyszłego.
Aby stworzyć poszczególne formy syntetyczne, potrzebne są: dla czasów tworzonych za pomocą mai - imiesłów teraźniejszy bierny, a dla czasu przyszłego - imiesłów przeszły czynny.
Imiesłowy
a) teraźniejszy bierny - końcówka -omъ przeszła najpierw w *-amъ, a potem zredukowała się do długiego á: *svědomъ > suaidhá
b) teraźniejszy czynny - oparty na krótkiej formie mianownikowej: *nesy > nesi
c) przeszły bierny - bez niespodzianek: *bьranъ > brán
d) przeszły czynny - (z przeszłego czynnego II) bez niespodzianek: *zъnalъ < snál
W celu utworzenia wariantu przysłówkowego, należy zamienić końcówki: -á na -ai, -i na -u, -án na -ánu, -ál na -álai
Odmiana czasowników bí i mai
Czas teraźniejszy ozn.
1s. seam / mui
2s. si / más
3s. seath / máth
1p. sém / mám
2p. seth / math
3p. sui / mui
Czas imperfectum ozn.
1s. bíach / maiach
2s. bíase / maiase
3s. bíase / maiase
1p. bíachóm / maiachóm
2p. bíaseth / maiaseth
3p. bíachui / maiachui
Czas teraźniejszy łącz.
1s. bím, bích / má
2s. bi / má
3s. bi / má
1p. bichóm / móm
2p. bith / math
3p. bisui / mai
Czas imperfectum łącz.
1s. bíuich / memuich
2s. bíui / memui
3s. bíui / memui
1p. bíuichóm / memuichóm
2p. bíuth / memuth
3p. bíuisa / memuisa
Imiesłowy
teraźniejszy bierny: bá / maiá
teraźniejszy czynny: bi / mi
przeszły bierny: bíán / maián
przeszły czynny: bíl / maiál
"Być" jako czasownik posiłkowy dla konstrukcji wyrażającej czas przyszły
1s. buidui
2s. buizés
3s. buizéth
1p. buidém
2p. buideth
3p. buidui
Wymiany dźwięków w koniugacji
g > s: mogui > mosés "mogę, możesz"
k > ts: vuilcui > vuiltsés "ciągnę, ciągniesz" (cf. wlokę, wleczesz)
d > z: buidui > buizés
Jutro opowiem o użyciu poszczególnych czasów
A co z czasownikami i-typowymi (i wieloma innymi), które nie mają asygmatycznego aorystu?
Swoją drogą, dlaczego czas teraźniejszy trybu łączącego czasownika "być" wywodzi się z trybu przypuszczającego, podczas gdy czasownik "być" miał dwa zestawy form aorystowych (zwane przez filologów "aorystem perfektywnym" i "imperfektywnym", ale nie do końca chwytam jaka właściwie była różnica w ich użyciu), które idealnie wpasowują się w stworzony przez ciebie system.
Perfektywny - byxъ, by it.d.
Imperfektywny - běxъ, bě it.d. (w odróżnieniu od imperfektu, który brzmiał běaxъ, běaše it.d.).
Cytat: Dynozaur w Październik 22, 2012, 16:32:47
A co z czasownikami i-typowymi (i wieloma innymi), które nie mają asygmatycznego aorystu?
Jak mówiłem, wszystkie koniugacje są wyrównane do tego wzoru.
Cytat
Swoją drogą, dlaczego czas teraźniejszy trybu łączącego czasownika "być" wywodzi się z trybu przypuszczającego, podczas gdy czasownik "być" miał dwa zestawy form aorystowych (zwane przez filologów "aorystem perfektywnym" i "imperfektywnym", ale nie do końca chwytam jaka właściwie była różnica w ich użyciu), które idealnie wpasowują się w stworzony przez ciebie system.
Perfektywny - byxъ, by it.d.
Imperfektywny - běxъ, bě it.d. (w odróżnieniu od imperfektu, który brzmiał běaxъ, běaše it.d.).
Tutaj zabrakło mi wiedzy, ale formy trybu przypuszczającego wydały mi się na tyle podobne do tych, które powstały w tej wyrównanej koniugacji, że uznałem, że takie zamieszanie z trybami byłoby możliwe - zwłaszcza, że tryb łączący służy tu także do wyrażania przypuszczeń, a przypuszczający nie zachował się. Niemniej, jeśli mnie nakierujesz na właściwe paradygmaty, zobaczę, co jeszcze można tu zrobić, to ty jesteś ekspertem.
Wstęp do artykułu o moim mieście z Wikipedii.
Thui bPila (naimieit. Schneidemühl «thraithiste») – th mhaisth i th obeith v saivéreinosachodhna Pholisca, na Velícpolseac phochrá, th shedhliste sa Philseac phovhait. Ona leséth po naghrán sa th Vhaltsóv eserean chrá i th Chránín eserean chrá, nadh Cudha, pri 11 km ponadh ei usth c Notes. Ona traiméth 74.775 na obeithni i sauiéth 51. maiste v gcrá i 4. maiste v bpochrá.
Thui bPila máth vonicá oth mál seal sa ribaci, lesán nadh pódna Chudha, medi laisi. Ona maiase nadhhá thi mhaisthni phrávi v 15. esthulait, a a máth poshná peirs Sigumunt 1. th Esthár v 1513. Po 1. rosdail sa Pholisca th mhaisth se staiase tseilneac na Phrusca chrálevina i postaiase v Naimieitisca po 1. avna vhójna. V 1945 mui volá Pila maisth-turaidha (naimieit. Festung Schneidemühl) i ui mui dhodhá c mustrói sa mhotista na Pomhorsca esthaina. Vójnovi spati mui tsú 70% (90% v maisthean sheirdh). Po 2. avna vhójna thui bPila clasaiase sachónean vnóv. Medi 1975-1998 thui bPila máth bá th shedhliste sa odhailean phochrá.
Mogą tu być błędy, ale nie treść jest ważna, tylko sam zamysł wizualny. :)
WOW, rewelacja! Zapis jest kosmiczny, a jednak nadal widać, że język jest słowiański :)
Ładne. Bardzo ładne.
"Maisth" to jak rozumiem miasto? Dlaczego nie kognat "grodu"?
Mimo kosmicznego zapisu rozumiem ponad połowę tekstu (może dlatego, że wiem, czego się spodziewać, ale zawsze). Dlatego ciekawi mnie, jakby tekst wyglądał w zapisie wzorowanym na słowiańskich (w sensie jak bardzo różni się od słowiańskich, bo nie umiem stwierdzić, jak bardzo ortografia to przysłania). No ale język jest ładny i mi się podoba.
Cytat: Dynozaur w Październik 23, 2012, 10:17:57
"Maisth" to jak rozumiem miasto? Dlaczego nie kognat "grodu"?
Bo to zapożyczenie, w zamyśle to jest język wiejskiej społeczności. Kognat grodu to
goirdh i znaczy "zamek".
A co do ortografii, nie bardzo wiem, jak ją zbliżyć do innych słowiańskich. Poza dziwnym sposobem oznaczania lenicji i przesłonięcia jest ona wszak w zasadzie bardzo fonemiczna :)
Cytat: Widsið w Październik 23, 2012, 13:10:10Bo to zapożyczenie, w zamyśle to jest język wiejskiej społeczności.
Ale skąd zapożyczenie?
Stawiam na inspirowaną polskim/czeskim wewnętrzną derywację od maiste 'miejsce' :)