Əčeba Duzlëbüskügo Izəka/Učeba Duzlëbüskügo Izyka
Dobürodošljåjcje ljúdj!
Ås båjmj žəl
ål sob
ëj provëscj
åj kursy Duzlëbüsk
ügo Izək
aNa načål ås navč
y čyt
åcj po Duzlëbüsk
u Izək
u.
Duzlëbüsčí Alvavét:Aa – [a] – jak polskie /a/ w /mama/
*Áá – [a:] – podobnie ja polskie /a/ w /mama/, ale dłużej /aa/
Åå – [o:] – wymawiane jak tzw. ,,o pochylone", bądź jak rosyjskie /o/, ale zawsze długo
Bb – [b ] – jak /b/ w /baran/
Cc – [ts] – jak /c/ w /cena/
Čč – [tʂ] – podobnie jak /cz/ w /czajnik/, ale twardziej
Dd – [d], [dzʲ] (przed miękkimi i "j") – jak /d/ w /dom; ,,dj" wymawiane jest jak rosyjskie miękkie /dz'/ (na przykład w /dz'en'/)
Ee – [e] – jak /e/ w /mienić/ (ale inaczej niż /e/ w /cena/); zawsze zmiękcza poprzednią samogłoskę
*Éé – [e:] – podobnie jak wyżej, ale długo
Ëë – ь – samogłoska krótka. Brzmi jak bardzo krótkie /i/ (w niektórych dialektach wymawiane bardziej jak ultrakrótkie /e/)
Gg – [ɣ] – dźwięczne polskie /ch/
Hh – [x ] – polskie /ch/
Ii – [i ] – polskie /i/; zawsze zmiękcza poprzedzaną spółgłoskę
Íí – [i:] – podobnie, jak wyżej, tylko długo
Jj – [j], [ʲ] – po samogłoskach jak /j/ w /jajko/, a po spółgłoskach działa podobnie jak zmiękczające polskie /i/, np. /dzień/, /miesiąć/
Kk – [k] – polskie /k/
Ll – [lʲ], [ɫ] – przed miękkimi oraz /j/ wymawiane jak miękkie polskie /l/, a gdzie indziej jak dawno polskie sceniczne /ł/ lub jak rosyjskie
лMm – [m] – jak polskie /m/
Nn – [n] – jak polskie /n/
Oo – [ɔ] – jak polskie /o/
*Óó – [ɔ:] – podobnie, jak wyżej, ale długo
Öö – [œ:] – jak niemieckie /o umlaut/; zawsze zmiękcza poprzednią samogłoskę
Pp – [p] – jak /p/
Rr – [r] – jak /r/
Ss – [s ] – jak /s/
Šš – [ʂ] – jak /sz/, ale twardziej (tak samo jak rosyjskie
ш)
Ŝŝ – [ʂ:] – jak wyżej, ale długo
Tt – [t] – jak /t/
Uu – [u ] – jak /u/
Úú – [u:] – jak wyżej, ale długo
Ųų – [ũ], [ɨ˜] – wymową tego dźwięku zajmiemy się niżej
Üü – ъ – wymawiane jak bardzo krótkie /u/ lub /o/
Vv – [v] – jak polskie /w/
Yy – [ɨ] – jak polskie /y/
Ýý – [ɨ:] – jak wyżej, ale długo
Əə – [ə] – szwa. Dźwięk pośredni między /y/, a /e/. Występuje w angielskim
Zz – [z] – jak /z/
Žž – [ʐ] – jak /ż/, ale twardziej. Jak rosyjskie
жẐẑ – [ʐ:] – jak wyżej, ale dłużej.
Adnotacje do wymowy:
Litery oznaczone gwiazdką, występują tylko w nazwach obcych, na przykład:
alvavét,
encyklopédyja, Ázija etc. Są też używane przy zduźlejbianiu obcych nazwisk i imion w gazetach oraz TV.
Wymowa ųW potocznej jak i oficjalnej wymowie, samogłoska
ų jak wymawiana na dwa sposoby:
- [ũ] – wymawiane jak nasalizowane (unosowione/nosowe) /u/
- [ɨ˜]– wymawiane jak polskie /y/, ale nosowo. Nosowość w duźlejbskim jest bliższa francuskiemu, niż polskiemu, bowiem w języku polskim de facto jest to samogłoska + spółgłoska nosowa, a w duźlejbskim to unosowiona samogłoska
W pisowni różnice w wymowie nie są uwzględniane, ale w tym kursie będę rozróżniał oba dźwięki. Pierwszy będzie zapisywany jako zwykłe
ų, a drugi jako
ų₂ (tzw. /u/ drugie)
Ważną sprawą w języku duźlejbskim jest też akcent, który może padać na różne sylaby, i się zmieniać wraz z odmianą. Tu zaznaczany jest poprzez pogrubienie samogłoski. Jeżeli akcent pada na przedostatnią sylabę, pozwolę jego sobie nie zaznaczać.
Dwie
takie same spółgłoski obok siebie są wymawiane jak jedna, ale dłuższa.
Samogłoski e, é, oraz ö zawsze zmiękczają poprzedzające spółgłoski, wyjątkiem jest tylko pozycja po c, č, š, ŝ, ž, oraz ẑ.
Jakie wrażenia?
Pozytywne :P
Uwielbiam języczek buźlesbijski xD
Ərok VütorýW tej lekcji nauczę was jak po duźlejbsku się przedstawić, przywitać, zapytać się, co czym jest, oraz wskazać na proste przedmioty.
Küto Vy?Oficjalnym powitaniem jest
dobürodəšljåj. Formę tę stosujemy do ludzi młodszych bądź w naszym wieku w sytuacjach oficjalnych. Do ludzi starszych, bądź wyższych stopniem, w firmowej chierarchii etc. zwracamy się per
dobürodəšljåjcje. Jest to ta sama forma, ale w liczbie mnogiej. Można by na siłę jeszcze utworzyć od tego formę liczby podwójnej:
dobürodəšljåjta, można sobie nawet wyobrazić sytację, gdy witamy dwóch dygnitarzy etc.
W zwykłych kontaktach międzyludzkich między ludźmi sobie nieznanymi, pracownikami firm, etc, używa się znanych nam form, takich jak:
D
obro
utro - Dzień Dobry (rankiem, do południa)
D
obrý djenj - Dzień Dobry (od południa do wieczora)
D
obrý mür
åk- Dobry Wieczór (wieczorem)
D
obrå nåš - Dobranoc
W kontaktach międzyludzkich, ze znajomymi, możemy się przywitać formą
prəvit, wziętą z języka ukraińskiego. Na pożegnanie możemy powiedzieć
uvëdjajma si (gdy żegnamy się z jedną osobą) bądź
uvëdjåjm si (gdy z dwoma bądź więcej).
Čüto eto?By spytać się "Co to jest?", mówimy
čüto eto?.
Kto to -
küto eto?Na te pytanie, można odpowiedzieć mówiąc:
Eto jöst/j
estü X
Na przykład:
-Sašo, küto eto?
~Eto jestü Jan Kowalski.
Jak zauważyliście, w pytaniu nie występuje słowo "jest", a w odpowiedzi już tak. Jest to ogólna zasada, mówiąca, że czasownik "być" w czasie teraźniejszym jest używany tylko i wyłącznie w zdaniu twierdzącym. W pytaniu i przeczeniu - już nie. W mowie potocznej zazwyczaj czasownik
być w czasie teraźniejszym nie jest używany w ogóle.
Nie uszło też waszej uwadze rozróżnienie jöst/j
estü. Pierwszą formą używamy, gdy następny wyraz zaczyna się samogłoską, a drugą - gdy spółgłoską.
Tak mamy "jestü Jan", ale już "Eto jöst Andželíka".
Czasami warto też umieć powiedzieć "ty jesteś X", "ja jestem Y", "jesteśmy Z" etc.
Pomocna z tym będzie tabelka z odmianą czasownika być w czasie teraźniejszym:
Ja jestem | ås jösmj | My dwoje jesteśmy | na jesvëj | My jesteśmy | my jösm |
Ty jesteś | ty jösj | Wy dwoje jesteście | va jesta | Wy jesteście | vy jescje |
On/Ona/Ono jest | ån, əna, əno jöst/jestü | Oni/One dwie są | əna jescje | Oni/One są | ənjåj sų₂t |
-Čüto eto?
~Eto jestü škap.
(Co to jest?
~To jest szafa.)
-Küto eto?
~Eto jestü pes
(Co to jest?
~To jest pies.)
Jak zauważyliście zapewne, tak samo jak w języku rosyjskim, pytanie "kto" dotyczy nie tylko ludzi, ale wszystkich żywotnych. Tak więc idzie (kto?) pies, kot, mysz, stonoga etc.
-Küto eto?
~Eto sųt stud
énty.
(Kto to jest?
~To są studenci.)
Jak widać w ostatnim przykładzie, czasami nie wystarczy użyć liczbę pojedynczą jakiegoś rzeczownika, by odpowiedzieć na pytanie. Na szczęście tworzenie liczby mnogiej jest w większej częście nieskomplikowane:
- dla rzeczowników twardotematowych: dodaje się w mianowniku po prostu -y. Niektóry wyrazy na skutek dalszych procesów mają -i, o tym wspomnimy w lekcjach dotyczących wymian spółgłosek
- z rzeczownikami miękkotematowymi mamy już trudniej.
Ogólnie prawie każdy rzeczownik miękkotematowy posiada dwie formy liczby mnogiej. Pierwszą, idąc za określeniem Dynozaura, nazywamy
słabą. Jest ona praktycznie rzecz biorąc równa liczbie pojedynczej. Wyjątkiem będą wyrazy miękkotematowe pochodzące z innych języków słowiańskich.
Tak więc mamy:
Kånj jëjdų₂cj - Konie jedzą
ale:
Kånj jescj. - Koń je.
Istnieje też tak zwana forma
mocna. Tworzymy ją dodając do rzeczownika zawsze akcentowaną końcówkę -jåj.
Tak więc:
Küt
o eto?
Eto kənjåj.
Odmianę słąbą używamy, gdy coś wskazuje na to, że dany rzeczownik znajduje się w liczbie mnogiej. Tak więc może to być określający przymiotnik, czasownik etc. Odmianę mocną używamy, gdy nic nie wskazuje na to, że to może być większa ilość przedmiotów, zwierząt.
Amiń.
Dziękuję za uwagę :)
Trochę duźlebski stracił w moich oczach przez "eto". Mam jakąś dziwną alergię na tę formę w conlangach.
Zwłaszcza w językach, które nie są wybitnie ruskie nagle taka ruska forma...
Cytat
tak samo jak w języku rosyjskim
Dlaczego mnie to nie dziwi? ^.^
Cytat
z rzeczownikami miękkotematowymi mamy już trudniej.
To dobrze, już się bałem że będzie zbyt prosto :P
Cytat: Dynozaur w Luty 27, 2012, 23:00:30
Trochę duźlebski stracił w moich oczach przez "eto". Mam jakąś dziwną alergię na tę formę w conlangach.
Zwłaszcza w językach, które nie są wybitnie ruskie nagle taka ruska forma...
Myślałem na wymiennością z «to»
Ərok Cjrecjí Czasownik i czas teraźniejszy.Do opisania działań potrzeba czasowników.
Najpierw opiszę "słownikową" formę czasownika - bezokolicznik. W języku duźlejbskim występują dwie formy bezokolicznika: infinitivus i supinum. Infinitivus ma końcówki:
- -cj: dåcj - dać, pjåjcj - pić
- -š; måš - móc
- -cjåj; ëdjcjåj - iść
W języku duźlejbskim, podobnie jak w innych słowiańskich, forma bezokolicznika jest czasami różna od tematu czasownika. Dlatego zazwyczaj będę podawał obok bezokolicznika temat.
Durgą formą bezokolicznika jest
supinum. Jest ono używane dużo rzadziej niż infinitivus. Supinum ma stałą końcówkę -t i jest używane po czasownikach ruchu (biegać, iść, przesuwać, podnosić etc.).
Tworzy się go dodając do tematu czasownika -t oraz wydłużając ostatnią samogłoskę.
Na przykład:
davåcj (daj-) > dåjt (dawać)
måš (mog-) > mågt (móc)
pjåjcj (pëj-) > pejt (pić)
Samogłoski wydłużamy w następujący sposób:
a, o > å
e > ö
i > í
y > ý
ų > ų₂ (w pisowni nie zaznaczane, tylko w wymowie)
ë > e
Pozostałych samogłosek nigdy nie wydłużamy.
CZAS TERAŹNIEJSZYNa podstawie tematu można zbudować czas teraźniejszy.
Ogólnie rzecz biorąc, to występują dwie koniugacje:
- I - należą do niej czasownik mające w trzeciej osobie -öcj
- II - należą do niej czasowniki mające w trzeciej osobie -åjcj
KONIUGACJA IKoniugacja I ma trzy podtypy:
- twardotematową (gdy w pierwszej osobie liczby pojedynczej mamy końcówkę -ų); np: nëscjåj (nës-) - nieść
- miękkotematowa (gdy w pierwszej osobie liczby pojedynczej mamy końcówkę -i): np: mýcj (müj-) - myć
- nowa (gdy w pierwszej osobie liczby pojedynczej mamy końcówkę -y): np: pësåcj (pëš-) - pisać
Te wszystkie podtypy koniugacji różnią się tylko pierwszą osobą liczby pojedynczej oraz trzecią osobą liczby mnogiej. Reszta osób jest taka sama:
Liczba Pojedyncza:
Osoba: | Podtyp Ia | Podtyp Ib | Podtyp Ic |
I | nësų | müji | pëšy |
II | nësöš | müjöš | pëšöš |
III | nësöcj | müjöcj | pëšöcj |
Liczba Podwójna:
Osoba: | Podtyp Ia | Podtyp Ib | Podtyp Ic |
I | nësevëj | müjevëj | pëševëj |
II | nëseta | müjeta | pëšeta |
III | nësecje | müjecje | pëšecje |
Liczba Mnoga:
Osoba: | Podtyp Ia | Podtyp Ib | Podtyp Ic |
I | nësöm | müjöm | pëšöm |
II | nësecje | müjecje | pëšecje |
III | nësų₂cj | müjícj | pëšýcj |
KONIUGACJA IIInaczej niż w koniugacji I w koniugacji, nie mamy trzech różnych podtypów, a tylko dwa:
IIa
Osoba: | Liczba Pojedyncza | Liczba Podwójna | Liczba Mnoga |
I | hvali | hvalajvëj | hvalåjm |
II | hvalåjš | hvalajta | hvalajcje |
III | hvalåjcj | hvalajcje | hvalícj |
IIb
Osoba: | Liczba Pojedyncza | Liczba Podwójna | Liczba Mnoga |
I | gašy | gasjajvëj | gasjåjm |
II | gasjåjš | gasjajta | gasjajcje |
III | gasjåjcj | gasjajcje | gasýcj |
Następna lekcja będzie o dopełniaczu i czasowniku «nejscj»
A lekcja piąta będzie o bierniku, i wtedy wreszcie doczekacie się jakichś zadań. ;]
Hmmm... Na razie wszystko fajnie.
Jestem ciekawy (czyt. boję się), jak brzmią formy aorystu.