Polskie Forum Językowe

Język czyrejski (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski)
Círes ígol [t͡ʃirɛʃ igol]


1. Fonetyka
1.1. Samogłoski

[a ɛ ɪ  i y ɔ~o ɯ u]
A E I Í Y O U Ú

[ã ɛ̃ ɪ̃ õ ɯ̃ ũ]
AN EN IN ON UN ÚN

Akcent może padać na sylabę przedostatnią bądź ostatnią. Pierwszego przypadku nie oznacza się specjalnie w piśmie, zaś drugi przypadek zaznacza się poprzez cyrkumfleks: Â Ê Î Ô Û.

1.2. Spółgłoski

[m n~ɲ p t k kʷ b d g t͡ʃ d͡ʒ f s ʃ v~w z ʒ r~ʁ~ʀ j l~ʎ~ʝ]
M N P T C QU B D G CI GI F S SI~S V Z ZI~Z R J L

2. Procesy między językiem protogamajskim a czyrejskim
C - dowolna spółgłoska
Cʲ - spółgłoska zmiękczona
N - dowolna spółgłoska nosowa
V - dowolna samogłoska
V: - samogłoska długa
∅ - zanik
-X - wygłos

2.1. Rozwój samogłosek w I fazie
ai > ɛ~ɛ:
au > ɔ~ɔ:
-a:, -i:, -u: > -a, -i, -u
-a, -u > ∅
-i > Cʲ∅
-aCa > -a:C
-aCu > -ɔ:C
-aCi > -ɛ:Cʲ
-iCa > -ja:C
-iCu > -jɔ:C
-iCi > -i:Cʲ
-uCa > -ɔ:C
-uCu > -u:C
-uCi > -ju:Cʲ

2.2. Rozwój spółgłosek w pierwszej fazie
m:, n: > mz, nz
l:, j:, r: > l, j, r
w, w: > v~u
-r, -r: > -l
q > kʷ
θ > ps~pʃ~ʃ
ð > vz~vʒ~ʒ
h > ∅
ħ > x~∅
ɣa, ɣa:, ɣau > ga, ga:, gɔ
ɣu, ɣu: > ∅u, ∅u:
ɣi, ɣi:, ɣai > ʒi, ʒi:, ʒɛ
pozostałe ɣ > ∅

2.3. Zmiękczenie spółgłosek przed *i, *ī, *ai
t, k, q > t͡ʃ
d, g > d͡ʒ
s, h, ħ > ʃ
z, ɣ > ʒ
θ, ð > (p)ʃ, (v)ʒ
w > v
n, l > ɲ, ʎ~ʝ
ponadto: -s, -z > -ʃ, -ʒ

2.4. Wzdłużenie grup samogłoskowo-półspółgłoskowych
VrV > V̄
VlV > V̄
VjV > V̄
VwV > V̄
przy czym: aCa > ɛ:, iCi > i:, uCu > y:

2.5. Silny akcent na przedostatnią sylabę prowadzi do redukcji sylab występujących po nim:
Samogłoski w sylabach nieakcentowanych po sylabie akcentowanej redukują się do:
ă > ɛ
ĭ > jɛ
ŭ > ɯ
Jeżeli po tak zredukowanej samogłosce nie występuje spółgłoska to samogłoska zanika. Jeżeli spółgłoska występuje to następuje redukcja spółgłoski:
p, t, k > ∅
ks > k
q > kʲ
b, d, g > p, t, k
f, θ, s > ʃ
ð, z > ʒ
h, ħ, ɣ > ∅
r, l, j, w > l
m, n > Ṽ
Tym samym powstają samogłoski nosowe.

2.6. Dalszy rozwój samogłosek
2.6.1. Unosowienie samogłosek
aN > ɛ̃
eN > ɪ̃
iN > jɛ̃
oN > õ
uN > ɯ̃
a:N > ã
i:N > ɪ̃
u:N > ũ

2.6.2. Rozwój iloczasu
a > ai̯~a
ɛ~ɛ: > ɛ
i > ɪ
ɔ~ɔ: > ɔ
u > y
a: > a
i: > i
u: > u

Ponadto długie e oraz o w wygłosie absolutnym często stawały się samogłoskami akcentowanymi: ê, ô.

Ktoś pokusi się z jakiego słowa pochodzi "czyrejski"?

CytatKtoś pokusi się z jakiego słowa pochodzi "czyrejski"?

Może od tirraf? Czyli język górny, górski?

Cytat: Kazimierz w Maj 26, 2020, 14:06:08

CytatKtoś pokusi się z jakiego słowa pochodzi "czyrejski"?

Może od tirraf? Czyli język górny, górski?

Bardzo dobrze!

Czy to język gamzyjski (gamz)?

Cytat: Todsmer w Maj 26, 2020, 17:27:11
Czy to język gamzyjski (gamz)?

To znaczy?

Cytat: Pluur w Maj 26, 2020, 22:56:01

Cytat: Todsmer w Maj 26, 2020, 17:27:11
Czy to język gamzyjski (gamz)?

To znaczy?

Nazwy większości gammajskich pochodzą od ich wersji słowa ghamma, co po twoich procesach daje bodajże gamz i stąd język gamzyjski.

Cytat: Kazimierz w Maj 26, 2020, 23:01:30

Cytat: Pluur w Maj 26, 2020, 22:56:01

Cytat: Todsmer w Maj 26, 2020, 17:27:11
Czy to język gamzyjski (gamz)?

To znaczy?

Nazwy większości gammajskich pochodzą od ich wersji słowa ghamma, co po twoich procesach daje bodajże gamz i stąd język gamzyjski.

A no dyć!
Warto jednak zwrócić uwagę, że gamz będzie czytane [gãʒ] - więc języki gamżyjskie/ganżyjskie :D

Nie spodziewałem się opublikowania kolejnego peryferyjnego w najbliższym czasie, ale jestem miło zaskoczony!

Fajne procesy, czekam na gramatykę. Zauważyłem też, że już zacząłeś wypełniać tabelki na wiki. I tak trzymać, moją życiową ambicją jest zobaczyć kiedyś te wszystkie tabelki gamajskich wypełnione XD

Swoją drogą, skoro to "język górski", to gdzie wyemigrowali jego użytkownicy? I bodaj jeszcze ważniejsze pytanie - jak myślisz, ile czasu zajęła ewolucja czyrejskiego z protogamajskiego? 1000 lat? Po samych tylko procesach strzelałbym w coś takiego.

Cytat: Borlach w Maj 27, 2020, 15:19:24
Nie spodziewałem się opublikowania kolejnego peryferyjnego w najbliższym czasie, ale jestem miło zaskoczony!

Fajne procesy, czekam na gramatykę. Zauważyłem też, że już zacząłeś wypełniać tabelki na wiki. I tak trzymać, moją życiową ambicją jest zobaczyć kiedyś te wszystkie tabelki gamajskich wypełnione XD

Swoją drogą, skoro to "język górski", to gdzie wyemigrowali jego użytkownicy? I bodaj jeszcze ważniejsze pytanie - jak myślisz, ile czasu zajęła ewolucja czyrejskiego z protogamajskiego? 1000 lat? Po samych tylko procesach strzelałbym w coś takiego.

Oj tam, przeca peryferyjnych jest więcej (przynajmniej wg wikii)!

Dziękuję za procesy. Gramatyka będzie tuż tuż na forum, bo na kartkach już jest ;D No ja chcę wypełnić wszystkie tabele, więc poganiaj innych użytkowników też!

Pomiędzy Mega Uralem a tym "Morzem Kaspijskim". Nie wiem, czy nawet nie więcej niż 1000 lat (pokusiłbym się nawet o 2000..., choć może przesadzam?). Gramatyka bardzo poszła do przodu, przez istnienie silnego substratu dla Góralan/Ganżan/Czyrejczyków. Jak daleko poszły inne języki? Bo na wikii to posucha :(

Cytat: Borlach w Maj 27, 2020, 15:19:24
I tak trzymać, moją życiową ambicją jest zobaczyć kiedyś te wszystkie tabelki gamajskich wypełnione XD

Prachamski już niedługo będzie uzupełniony. Obiecuję xD

Cytat: Pluur w Maj 27, 2020, 16:23:15
Jak daleko poszły inne języki? Bo na wikii to posucha :(

Prachamski w sumie nie wiem, jmoże akieś z 1000-1600, ale to tylko prajęzyk. Właściwie chamskie będą dalej odsunięte w czasie.

Wstęp do gramatyki języka czyrejskiego

1.1. Rzeczownik
Rzeczownik w języku czyrejskim odmienia się przez siedem przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik, ablatyw oraz allatyw. Protogamajski narzędnik zlał się z celownikiem, a innesyw z biernikiem. Tym samym celownik przejął funkcje narzędnika - a więc nazywanie narzędzi, a biernik innesywu. Wszelkie konstrukcje dotyczące położenia *w* czymś są realizowane przez biernik. Całkowicie zanikł prolatyw, ekwatyw oraz wołacz. Ten ostatni nie utrzymał się poprzez swą długą wersję nawet w utartych zwrotach (końcówka -aqua). Warto tym samym zauważyć, że język gamajski zarzucił całkowicie protogamajską harmonię samogłoskową. Prawdopodobnie doszło do tego już na bardzo wczesnym etapie oddzielenia się od języka protogamajskiego. Świadczy o tym praktyczny brak różnic w końcówkach fleksyjnych, jeżeli chodzi o jakość samogłosek. Ponadto na zanik harmonii mógł wpłynąć substrat językowy występujący na obszarze zamieszkiwanym przez Czyrejów. Rzeczowniki czyrejskie posiadają także formę liczby mnogiej o czym będę pisał kiedy indziej - muszę jeszcze przemyśleć ostateczną tego postać. Jedyne co mogę powiedzieć to to, że końcówka liczby zerowej przekształciła się w nun [nɯ̃], co oznacza partykułę brak, nic, zero.

1.1.1. Deklinacja liczby pojedyńczej
Poniżej przedstawiam tabelę odmiany rzeczowników czyrejskich w liczbie pojedyńczej. Należy tu jednak na chwilę przystanąć. O ile język protogamajski posiadał de facto trzy różne deklinacje - ze względu na harmonię samogłoskową, o tyle język czyrejski wytworzył pięć nowych deklinacji. Powstały one pod względem silnej redukcji wygłosów wyrazów. Pierwsza deklinacja powstała z grupy wyrazów, które w okresie protogamajskim kończyły się samogłoską, a utraciły ją w późniejszym etapie. Druga deklinacja skupia wyrazy protogamajskie, które w języku czyrejskim wygłosową samogłoskę utrzymały. Dotyczy to tak właściwie wyrazów kończących się na samogłoskę długą w protogamajszczyźnie. Trzecia, wdzięczna, grupa deklinacyjna powstała z redukcji spółgłosek nosowych w wygłosie i unosowieniu poprzedzających je samogłosek. Czwarta deklinacja wywodzi się z wyrazów, które w okresie protogamajskim kończyły się spółgłoską, ale w okresach późniejszych tę spółgłoskę utraciły i obecnie kończą się samogłoską. Ostatnia, piąta deklinacja dotyczy takiej grupy wyrazów, która zarówno w okresie protogamajskim jak i czyrejskim kończyły się spółgłoską.

(https://jezykotw.webd.pl/w/images/e/e5/Tabela_deklinacji.png)

C - dowolna spółgłoska
V - dowolna samogłoska
N - dowolna samogłoska nosowa
V/N powtórzone w przypadku innym niż mianownik znaczy, że obie wersje są identyczne
W deklinacji IV (*C), jeżeli występuje w danej końcówce przypadku samogłoska, to znaczy że samogłoskę tematową (V) należy na nią wymienić (por. Mianownik: vzie, Dopełniacz: vzia).

W tak zwanym międzyczasie powstaje artykuł o języku czyrejskim na naszej wikipedii (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski) na który serdecznie zapraszam.

Zachodzą pewne zmiany w języku:
1. Minimalnie zmieniły się procesy fonetyczne - bieżące informacje zawsze na naszej wikipedii (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Procesy_fonetyczne_z_pragamajskiego)
2. Artykuł o rzeczowniku został przeniesiony na wikipedię. Tym samym zdecydowałem o tym, że liczby mnogiej w rzeczownikach czyrejskich nie będzie.
3. Dziś dodałem pierwsze informacje o czasowniku (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Czasownik):

CytatCzasownik w języku czyrejskim odmienia się przez osoby, liczby, czasy, tryby. Ponadto od czasowników można urabiać imiesłowy. Język ten posiada trzy osoby, znane z języków europejskich. Czasownik co prawda odmienia się przez liczbę pojedyńczą oraz mnogą, jednak w tej drugiej formy dla każdej z osób są tożsame. Język czyrejski wyróżnia czas teraźniejszy, przeszły I, przeszły II, przeszły III oraz przyszły.

Ponadto dodałem tabele koniugacyjne (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Koniugacja) czasowników nieregularnych być. mieć oraz czasowników regularnych.

Miło widzieć, że projekt prężnie się rozwija. Języki żongepajskie, a teraz również czyrejski, mogą być przykładem dla reszty uczestników jak to się robi XD
Also: wypełniać tabelki kognatów

Czekam też na jakich dłuższy tekst po czyrejsku

Cytat: Borlach w Czerwiec 02, 2020, 16:15:03
Miło widzieć, że projekt prężnie się rozwija. Języki żongepajskie, a teraz również czyrejski, mogą być przykładem dla reszty uczestników jak to się robi XD
Also: wypełniać tabelki kognatów

Czekam też na jakich dłuższy tekst po czyrejsku

No dyć! :D

Tak się zastanawiam nad systemem spółgłoskowym w czyrejskim, co wy na takie procesy?:

b > pf
d > t͡s
g > t͡s
d͡ʒ > ʒ
v > w
z > ɹ
ʒ > ʝ
vz > uz~us
Z kolei samogłoski bezdźwięczne p, t, k, f, s, ʃ i, w części dialektów, kʷ stały się dźwięcznymi między samogłoskami, oraz w nagłosie wyrazu przed samogłoskami lub innymi spółgłoskami dźwięcznymi:
VpV, pV-, pD- > VbV, bV-, bD-
VtV, tV-, tD- > VdV, dV-, dD-
VgV, gV-, gD- > VgV, gV-, gD-
VkʷV, kʷV-, kʷD- > VgʷV, gʷV-, gʷD-
VfV, fV-, fD- > VvV, vV-, vD-
VsV, sV-, sD- > VzV, zV-, zD-
VʃV, ʃV-, ʃD- > VʒV, ʒV-, ʒD-

Cóż, procesa ciekawe, dałbym, ale raczej w następnym etapie rozwoju gammajskich, jak już Czyrejczycy pójdą za "Mega-Ural" (bo chyba tam ich chciałeś umieścić, jak dobrze kojarzę).

No tak, przypominam że pierwszy etap to języki na ~1500-2000 lat rozwoju po rozpadzie wspólnoty protogamajskiej. Czyli coś jak poziom rozwoju hetyckiego od PIE, mniej więcej. Pytanie więc, czy takie zmiany fonetyczne dałby radę się w tym okresie wytworzyć

Z drugiej strony część zmian spółgłoskowych występuje w językach chamskich. Może poczekam z tym do wyjścia z Ural. Z tym, że uzupełnianie tabelki słownikowej będę chyba stosował te procesy.

My tu gadu, gadu a na wikipedii opisałem:
Czasowniki regularne proste i złożone (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Czasowniki_regularne)
Imiesłowy (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Imies.C5.82owy)
Zaimek osobowy i dzierżawczy (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Zaimek) - co ciekawe ten drugi posiada dwie formy.
Partykułę osobową (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Partyku.C5.82a_osobowa_si.C4.99_-_t.C3.BAn), która wytworzyła się z byłej końcówki zaimka zwrotnego.
Przymiotnik (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Przymiotnik), który zlał się z przysłówkiem i dorobił się archaicznego systemu stopniowania: równość, większość, brak - to są kategorie trzech stopni przymiotnika czyrejskiego.
Liczebnik (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Liczebnik)
Oraz podstawy budowy zdań (https://jezykotw.webd.pl/wiki/J%C4%99zyk_czyrejski#Budowa_zdania). Za szyk zdania został obrany VSO.

Powolutku będę szykował się do przetłumaczenia słów z tabeli porównawczej języków gamajskich oraz opracowania tłumaczenia tekstu.