Tradycyjnie nie mam dla języka nazwy i jeszcze pewnie długo nie będę miał. Gdy to nastąpi ten wstępik zmienię.
Język jest póki co, tylko w mojej głowie, mam już zgrubną fonologię, sporo leksyki, bardzo bogatą kulturę, sporo składni (choć jeszcze nie dopracowałem detali) za to nic a nic morfologii i jakąś nędze procesów. A docelowo język ma być silnie fleksyjny, więc to ważne.
Zatem nie mam dość na faktyczną prezentację języka, ale myślę, że w sam raz żeby zacząć przedstawiać trochę jego cech. Zacznę zatem od najważniejszej kwestii. Panie i panowie, ladies... oh, wait, Panowie, gentelman, monsieurs, 先生们, herren, przedstawiam wam czasowniki nadprzechodnie.
Czasowniki nadprzechodnie
Tak jak w językach indoeuropejskich (i wielu innych) można patrzeć na czasowniki przechodnie i nieprzechodnie, gdzie te drugie są takimi upośledzonymi pierwszymi, w oparciu przede wszystkim o to, jak wiążą się z różnymi przypadkami, tak w języku X najbogatszymi składniowo są czasowniki nadprzechodnie. Wiąże się to ściśle z występowaniem trzech podstawowych przypadków, które nie mają odpowiedników w językach typu (SO;V), i które nazywamy sprawcą, pośrednikiem i biernikiem.
Bardzo upraszczając można powiedzieć, że sprawca jest to taki podmiot/ergatyw, pośrednik leży na przecięciu podmiot/absolutyw, a biernik to biernik (i to ostatnie będzie często prawdziwe). Poprawne jest jednak ogólniejsze stwierdzenie, że czasowniki nadprzechodnie koordynują 3 rzeczowniki. W językach przechodnich ten trzeci będzie się często manifestował jako narzędnik, wyrażenie przyimkowe lub krył jako kauzatyw.
W języku X istnieją ponadto 3 strony - sprawcza, pośrednia i bierna, przy czym sprawcza i pośrednia są najpowszechniejsze. Póki co jednak wygląd dwóch ostatnich jest w trakcie opracowywania. Dodatkowo w języku X czasowniki odmieniają się też przez aktywność (tj. mogą być aktywne i bierne), ale ta "oficjalnie" zależy od postaci zdania i nie zmienia znaczenia. Ale o tym później.
Przykłady: (jako że morfologia jest dopiero w powijakach, wygląd słów może się zmienić; wyboldowałem rdzenie, choć dość niekonsekwentnie traktowałem głoski, które zmieniły się pod wpływem odmiany, czasem je też boldując, a czasem nie)
1. sjele - [ʃelo] - pić
Ammi sjelky babu.
[amːi ʃelky babu]
Matka-SPR pić-AKT-TER-3os/lpoj/osob dziecko-POŚ
Matka poi dziecko.
2. lhokoth - [ɬʌkɤt] - zabrać
Qezj paddaj lhokothihu prom.
[qoʒ paddaj ɬʌkɤtːihu pɾʌm]
Wilk-SPR gospodarz-POŚ zabrać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw owca-BIE
Wilk zabrał gospodarzowi owcę.
3. adi - [adi] - sprawiać/dawać
Qezj baboss addiw tsjan.
[qoʒ baboç addiw θʲan]
Wilk-SPR dziecko-lmn/POŚ sprawiać-AKT-TER-3os/lpoj/żyw strach-BIE
Dzieci boją się wilka.
4. kel - [kol] - zamienić
Maranne qweqelh kelhy bab.
[maranːe qwoqoɬ koɬy bap]
Czarownica-SPR żaba-POŚ zamienić-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw dziecko-BIE
Czarownica zamieniła żabę w dziecko.
5. leblhe - [lebɮe] - suszyć
Razjeh mananit lepsj.
[ɾʌʒeh mananit lepʃ]
Słońce-SPR bluzka-POŚ-BIE suszyć-BIE-TER-3os/lpoj/nżyw
Bluzka schnie na słońcu.
A ostatni przykład to taka zakąska przed kolejnym, bardzo ważnym tematem, bez którego czasowniki nadprzechodnie byłyby tylko ciekawostką, czyli wielokształtności czasowników, zwanej też ich polimorfią.