Post zeszłoroczny, nieco zdezaktualizowany:
Jak pewnie wiecie, trwa właśnie
чемпіона́т сві́ту з футбо́лу (nie „
в”, bo to kalka z polskiego, i nie „
по”, bo to kalka z rosyjskiego).
Господа́рем (gospodarzem) mistrzostw jest Rosja, przez co wielu na Ukrainie nawołuje do bojkotu, my jednak wykorzystamy tę okazję do nauki.

#UkraińskiZWanotem, lekcja pierwsza.
Z nazwą sportu Ukraińcy się nie wysilili i po prostu transkrybowali angielskie football, stąd i ukraiński
футбо́л. Co prawda dawno temu w Galicji mówiono też
ко́панка, ale dzisiaj tej nazwy nikt nie używa (chyba że w znaczeniu biedaszybu). Niektórzy językowi puryści proponują wariant
ногом'я́ч, ale to wywoła raczej śmiech u rozmówcy. Po rosyjsku tej formy używa m.in. Żyrinowski, co też o czymś świadczy.
Piłka nożna to
кома́ндний вид спо́рту, a to znaczy, że rywalizują ze sobą
кома́нди (drużyny) – w profesjonalnym sporcie są to bądź
клуби, bądź
збі́рні (reprezentacje; іmianownik:
збі́рнa, odmienia się jak przymiotnik). Na boisku każda
кома́нда ma 11
гравці́в (zawodników) + paru na
ла́вці запасни́х (ławce rezerwowych), możemy też nazwać ich
футболі́стами.
Гравці́ biegają za
м'яче́м (piłką) na
футбо́льному по́лі (boisku piłkarskim).
По́ле dzieli się na dwie równe
полови́ни. Na każdej mamy
штрафни́й майда́нчик (pole karne, nie mylić ze słowem „
штрафмайда́нчик”, które oznacza policyjny parking, na jaki trafiają źle zaparkowane samochody) oraz
ворота́рський майда́нчик (pole bramkowe).
Każdy
граве́ць gra na określonej pozycji. Zacznijmy od
воротаря́ (bramkarza).
Ворота́р (też
голкі́пер) ma za zadanie
захища́ти воро́та (bramkę), czyli nie dopuścić do tego, żeby
м'яч trafił
у сі́тку (do siatki). Jest to jedyny zawodnik, który ma prawo
торка́тися м'яча́ рука́ми (dotykać piłki rękoma). Pomagają mu
захисники́ (obrońcy). W środku pola grają
півзахисники́ (pomocnicy), w tym
плейме́йкери (rozgrywający), zaś pod bramką
супе́рника (przeciwnika) grasują
напа́дники (napastnicy, też:
фо́рварди, ci najlepsi to
бомбарди́ри). Każdy z nich może być
центра́льний, jeśli gra na środku pola, lub
бічни́й, jeżeli gra przede wszystkim na
фла́нзі (skrzydle).
Oprócz nich na boisku znajduje się
суддя́ (też
арбі́тр,
ре́фері – sędzia) i jego
помічники́ (asystenci), a na trybunach dopingują
вболіва́льники (kibice).
Cel drużyny –
заби́ти гол (lub
заби́ти м'я́ч – strzelić bramkę). Można to zrobić bądź
з гри, bądź z któregoś ze
станда́ртів (stałych fragmentów gry). Mogą to być:
–
кутові́ уда́ри (też
ко́рнери – rzuty rożne), które
арбі́тр zasądza, kiedy
м'яч wyszedł za
лі́нію ворі́т (linię bramkową);
–
штрафні́ уда́ри (rzuty wolne bezpośrednie – zwracam uwagę, to nie karne!) oraz
ві́льні уда́ри (rzuty wolne pośrednie), które sędzia zasądza
після порушення правил. Przy rzucie wolnym wykonywanym blisko
ворі́т ворота́р z reguły ustawia
сті́нку (mur);
–
пена́льті, czyli
уда́р z 11 metrów, kiedy przepisy złamano w
штра́фному майда́нчику.
Innym sposobem
відно́влення гри (wznowienia gry) jest
вкидання м'яча́ з-за боково́ї лі́нії (wyrzuty z autu), kiedy piłka wyszła za linię boczną, oraz
уда́р від ворі́т (wybicie od bramki), kiedy piłka wyszła za linię końcową.
Jak wygląda typowa akcja?
3ахисники́ розі́грують (rozgrywają)
м'яч.
Пасуються, czyli
вико́нують па́си (też
переда́чі – podania).
М'яч może trafić do któregoś z
півзахисникі́в, który rozpocznie
ата́ку (atak, zwróćcie uwagę na rodzaj żeński –
одна ата́ка). Wykona
рейд правим фла́нгом (rajd prawym skrzydłem), robiąc
фі́нти (zwody). Przy
лі́нії ворі́т wykonuje
навісну́ переда́чу (wrzutkę), jeden z
напа́дників пробиває по воротах (strzela na bramkę. Ważne: nie „
стріляє” i nie „
на ворота”), ale
голкіпер łapie piłkę.
Albo inna sytuacja:
суддя́ фіксу́є пору́шення пра́вил та признача́є штрафни́й уда́р (sędzie zauważa faul i dyktuje rzut wolny).
Граве́ць пробива́є повз воро́та (nie trafia w bramkę) albo trafia
в шта́нгу (w słupek) czy
в попере́чину (w poprzeczkę).
Co jeszcze może się stać? Może być tak, że
один з гравці́в знахо́диться по́за гро́ю (jeden z zawodników jest na pozycji spalonej), wtedy
суддя́ фіксу́є поло́ження по́за гро́ю (sędzia dyktuje spalony, też:
офса́йд).
Матч (mecz) trwa 90 minut.
Два та́йми (dwie połowy),
45 хвили́н każdy. Do każdego
та́йму sędzia może doliczyć
компенсо́ваний час (czas doliczony).
Кома́нда, яка́ заби́ла бі́льше голі́в, виграє́ (drużyna, który strzeliła więcej goli, wygrywa). Jeżeli wynik jest równy, jest to
нічия́ (remis). Wtedy gra się
оверта́йм (też
додатко́вий час – dogrywka). Jeżeli i on nie przynosi rezultatu, mamy
післяма́тчеві пена́льті (serię rzutów karnych).
To chyba tyle, jeżeli chodzi o najważniejszą piłkarską terminologię. Niżej parę zdań po ukraińsku (z autentycznych relacji meczowych), możecie pobawić się w przekład na polski.
I dla zaawansowanych – zdania polskie do przetłumaczenia na ukraiński. Wrzucajcie swoje próby i potem (z pomocą носіїв) to sprawdzimy.

1. Карпати атакують лівим флангом, однак пройти захисників Сталі не вдається. Тим не менш, останні помиляються і дарують аут суперникам.
2. Миколенко підковзнувся і втратив м'яч, Марлос його підхопив та швидко опинився у штрафному, віддавши передачу на Степаненка, за яким ніхто не встиг - той пробив з носка повз ворота!
3. Єнджейчик пробиває головою після кутового, і м'яч рикошетом пролетів над поперечиною!
4. Маскерано досить жорстко відбирав м'яч, арбітр покарав Хав'єра жовтою карткою. Це означає, що Маскерано дискваліфікований на наступний матч!
5. Грізманн увірвався правим флангом по лінії воріт, зумів втриматись на ногах після спроби відібрати в нього м'яч і зробив передачу вздовж воріт. Армані забрав м'яч до рук.
6. Цікаво, що на старті зустрічі португалець таки забив, але суддя зафіксував офсайд. Як проаналізували іспанські журналісти, Роналду перебував у лише 12-сантиметровому положенні поза грою.
1. W reprezentacji Polski gra dwóch bramkarzy angielskich klubów.
2. Świetnie rozwijał się kontratak donieckiego Szachtara, ale obrońca Karpat sfaulował napastnika „górników”, za co dostał żółtą kartkę.
3. Wrzutka niemieckiego pomocnika była zbyt silna i piłka wyszła za linię końcową.
4. GKS nie wykorzystał świetnej okazji do kontrataku, bo katowicki snajper był na pozycji spalonej i sędzia boczny podniósł chorągiewkę.
5. Ronaldo strzelił głową, ale piłka trafiła prosto w poprzeczkę.